Kinh Nghiệm về Nhân vật trữ tình cảm thấy thẹn với ai người đó có Phạm chất công trạng gì Chi Tiết
Dương Phúc Thịnh đang tìm kiếm từ khóa Nhân vật trữ tình cảm thấy thẹn với ai người đó có Phạm chất công trạng gì được Cập Nhật vào lúc : 2022-03-30 06:46:04 . Với phương châm chia sẻ Thủ Thuật Hướng dẫn trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết Mới Nhất. Nếu sau khi Read tài liệu vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại phản hồi ở cuối bài để Mình lý giải và hướng dẫn lại nha.Văn mẫu lớp 10: Vẻ đẹp của hình tượng nhân vật trữ tình trong bài thơ Tỏ lòng (Thuật hoài) của Phạm Ngũ Lão gồm những dạng văn mẫu được VnDoc sưu tầm và ra mắt củng cố kỹ năng thiết yếu cho bài kiểm tra viết sắp tới đây của tớ. Mời những em học viên cùng tham khảo.
Hình tượng nhân vật trữ tình trong bài thơ Tỏ lòng (Thuật hoài) của Phạm Ngũ Lão
Thời đại nhà Trần là một trong những thời đại oai hùng nhất trong lịch sử phong kiến Việt Nam với chiến công ba lần đánh thắng quân Mông - Nguyên xâm lược. Nhắc đến chiến công ấy, ta không thể không nhớ tới Phạm Ngũ Lão - một danh tướng có nhiều công lao trong cuộc kháng chiến bảo vệ nước nhà. Ngoài cương vị một võ tướng, ông còn thích đọc sách, ngâm thơ. Bài thơ Thuật hoài vừa khắc họa sinh động hình tượng người tráng sĩ thời Trần hiên ngang, quật cường; vừa thể hiện khát vọng cao đẹp của chính tác giả.
Ngay từ câu thơ đầu tiên, tác giả đã mở ra trước mắt người đọc một không khí bát ngát rộng lớn của sông núi. Cũng trong không khí mênh mông ấy, hình tượng người tráng sĩ thời Trần với tư thế hiên ngang, can đảm và mạnh mẽ và tự tin sừng sững hiện lên. Người tráng sĩ ấy cầm ngang ngọn giáo để bảo vệ đất nước. Tư thế ấy, tầm vóc ấy như sánh ngang cùng giang sơn hùng vĩ. Từ “hoành sóc” vừa khắc họa tư thế hiên ngang, quật cường vừa tạo nên âm hưởng hào hùng. Người tráng sĩ canh giữ giang sơn không riêng gì có trong chốc lát. Thời gian dài đằng đẵng được tác giả nhắc tới qua ba từ “kháp kỉ thu” rất nhẹ nhàng. Thời gian mấy thu dung hòa với không khí và con người tạo nên bức tranh có chiều sâu trong đó nổi bật là hình tượng người tráng sĩ hiên ngang, can đảm và mạnh mẽ và tự tin. Cầu thơ thể hiện lòng tự hào của tác giả đối với vẻ đẹp của con người thời đại nhà Trần.
Đến câu thơ thứ hai, nhà thơ khiến người đọc cảm nhận một cách rõ nét khí thế của tam quân. Khí thế ấy được đặc tả qua cụm từ “khí thôn ngưu” - khí thế nuốt trâu đầy dũng mãnh. Đội quân ấy đó đó là tập hợp những tráng sĩ cầm ngang ngọn giáo bảo vệ Tổ quốc. “Tam quân” với hào khí ngút trời, khí thế dũng mãnh, ý chí kiên cường hoàn toàn có thể đánh tan mọi quân địch, bảo vệ vững chắc giang sơn. Hai câu thơ đầu hiện lên với khí thế hào hùng và vẻ đẹp của con người thời Trần. Nó cũng thể hiện lòng tự hào của Phạm Ngũ Lão về con người thời đại ông.
Nếu như hai câu thơ đầu là hình tượng người tráng sĩ thời Trần oai phong, dũng mãnh thì đến câu thơ thứ ba, nhịp thơ như đình trệ, hình tượng nhà thơ hiện lên với một vẻ trầm tư suy nghĩ:
Nam nhi vị liễu công danh sự nghiệp trái.
Theo quan niệm của Nho giáo, người con trai sinh ra trong cuộc sống này là đã mang một món nợ: nợ nam nhi, nợ công danh sự nghiệp. Nợ công danh sự nghiệp còn gọi là nợ tang bồng - món nợ mà người đàn ông phải trả bằng sự nỗ lực phấn đấu, rèn luyện trong suốt cả cuộc sống để làm ra nghiệp lớn. Phạm Ngũ Lão một danh tướng thời Trần cũng không khỏi trầm tư suy nghĩ về món nợ của kẻ làm trai. Những tưởng vị danh tướng ấy đã hoàn toàn có thể yên lòng vì tôi đã trả hết món nợ công danh sự nghiệp bằng những góp sức to lớn cho việc nghiệp chống ngoại xâm bảo vệ đất nước nhưng không phải vậy. Đọc đến câu thơ cuối, ta mới thấy hết khát vọng và nhân cách cao đẹp của ông:
Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu.
Vũ hầu là Gia Cát Lượng, người dân có tài năng dùng binh và rất trung thành, tận tụy với sự nghiệp giúp Lưu Bị lập nên nhà Thục Hán. Phạm Ngũ Lão tự cảm thấy hổ thẹn khi nghe đến chuyện Vũ hầu. Mặc dù Phạm Ngũ Lão là người dân có công lớn trong sự nghiệp bảo vệ đất nước song ông chưa bao giờ hài lòng với những gì tôi đã làm được. Ông vẫn cảm thấy mắc nợ với đời, hổ thẹn vì mình không tài giỏi được như Vũ hầu để đóng góp cho nước cho dân. Đó là cái thẹn cao đẹp, thể hiện tấm lòng luôn mong mỏi được công hiến. Tâm sự ấy của Phạm Ngũ Lão thật đáng quý biết bao! Hình tượng nhân vật qua hai câu thơ cuối không riêng gì có thể hiện khát vọng cao đẹp của Phạm Ngũ Lão mà còn thể hiện vẻ đẹp của con người thời Trần nói chung.
Hình tượng nhân vật trong bài thơ vừa toát lên sự oai hùng, kiên cường, quật cường lại vừa thể hiện nỗi trầm tư và khát vọng được góp sức, đóng góp cho đất nước. Đó là vẻ đẹp của con người thời Trần - một vẻ đẹp khiến người đọc tất cả chúng ta tự hào và cảm phục. Đó không riêng gì có là lí tưởng sống của con người thời Trần mà còn là một mục tiêu sống của con người mọi thời đại. Sống vì cuộc sống, vì sự nghiệp chung của đất nước đó đó là lí tưởng sống cao đẹp, tích cực của tất cả mọi người dù ở thời đại nào. Ngày nay, khi tất cả chúng ta được sống trong hòa bình thì trách nhiệm của từng người là phải ra sức học tập, rèn luyện để xây dựng đất nước ngày càng giàu mạnh. Thế hệ trẻ ngày hôm nay hãy nỗ lực noi theo lí tưởng sống của con người thời Trần, phấn đấu hết mình để đóng góp cho đất nước. Hãy biến hào khí Đông A của nhà Trần năm xưa thành tinh thần hăng say học tập, lao động để phục vụ nước nhà.
Bài thơ Tỏ lòng chỉ gồm bốn câu nhưng đã khắc họa rõ nét vẻ đẹp hiên ngang, can đảm và mạnh mẽ và tự tin cũng như lý tưởng sống cao đẹp của con người thời Trần. Đọc bài thơ, hào khí của thuở nào kì oai hùng trong lịch sử dân tộc bản địa như đang dâng lên trong lòng người đọc. Hào khí, lí tưởng sống của những con người năm xưa sẽ trở thành động lực để thế hệ trẻ ngày hôm nay ra sức phấn đấu, học tập, rèn luyện, đóng góp công sức của con người của tớ xây dựng, phục vụ đất nước.
Trên đây VnDoc đã tổng hợp những bài văn mẫu Vẻ đẹp của hình tượng nhân vật trữ tình trong bài thơ Tỏ lòng (Thuật hoài) của Phạm Ngũ Lão cho những bạn tham khảo ý tưởng khi viết bài. Ngoài ra những bạn hoàn toàn có thể xem thêm phân mục Soạn văn 10 mà VnDoc đã sẵn sàng sẵn sàng để học tốt hơn môn Ngữ văn lớp 10 và biết phương pháp soạn bài lớp 10 những bài trong sách Văn tập 1 và tập 2. Đồng thời những dạng đề thi học kì 1 lớp 10, đề thi học kì 2 lớp 10 tiên tiến nhất cũng tiếp tục được chúng tôi update. Mời những em học viên, những thầy cô cùng những bậc phụ huynh tham khảo.
Các bài liên quan đến tác phẩm:
- Soạn văn 10 bài: Tỏ lòngSoạn bài lớp 10: Tỏ lòngPhân tích bài thơ Thuật hoài của Phạm Ngũ Lão
Dàn ý mẫu
I. Mở bài
– Giới thiệu tác giả Phạm Ngũ Lão: Là người văn võ toàn tài, để lại cho đời hai tác phẩm Thuật hoài và Vãn Thượng tướng quốc công Hưng Đạo Đại Vương
– Giới thiệu bài thơ Tỏ lòng:
+ Ra đời sau những thắng lợi vẻ vang của quân và dân nhà Trần đánh đuổi quân Nguyên Mông xâm lược.
+ Bài thơ làm sống dậy khí thế của thời đại với nụ cười, niềm tự hào. Đồng thời cũng thể hiện ý thức làm người và chí hướng lập công của nam nhi.
I.. Thân bài
1. Hào khí Đông A qua hình tượng trang nam nhi và sức mạnh quân đội nhà Trần.
a. Hình tượng trang nam nhi nhà Trần (câu 1)
– Tư thế “hoành sóc”: Múa giáo
+ Bản dịch nghĩa dịch “cắp ngang ngọn giáo” diễn đạt sự vững trãi, kiên cường, uy dũng, tư thế sẵn sàng chiến đấu của người lính.
+ Bản dịch thơ dịch thành “múa giáo”: Thiên về phô trương màn biểu diễn, không thể hiện sức mạnh nội lực vì vậy không truyền tải được ý nghĩa hình ảnh thơ trong nguyên tác.
– Không gian “giang sơn”: Không chỉ là sông núi mà còn chỉ non sông, đất nước, tổ quốc.
→ Không gian vũ trụ rộng lớn để nam nhi nói chí, tỏ lòng
– Thời gian “kháp kỉ thu”: mấy thu – mấy năm
→ Thời gian trải dài, thể hiện quá trình bền chắc chiến đấu lâu dài.
⇒ Chính thời gian, không khí đã nâng cao tầm vóc của người anh hùng vệ quốc, họ trở nên lớn lao kì vĩ, sánh ngang tầm vũ trụ, trời đất, mặc kệ sự tàn phá của thời gian họ vẫn luôn bền chắc cùng trách nhiệm.
b. Sức mạnh mẽ và tự tin của quân đội nhà Trần (Câu 2)
– “Tam quân”: Ba quân –tiền quân, trung quân, hậu quân. Hình ảnh chỉ quân đội nhà Trần.
– Sức mạnh mẽ và tự tin của quân đội nhà Trần: “tì hổ”, khí thôn ngưu”
+ Quân đội được so sánh với “tì hổ” – hổ báo: loài mãnh thú chốn rừng sâu qua đó rõ ràng hóa sức mạnh và sự dũng mãnh, khí thế hừng hực làm chủ của quân đội nhà Trần.
+ Tác giả làm rõ sức mạnh ấy bằng hình ảnh “khí thôn ngưu”: Là hình tượng chỉ người trẻ tuổi mà khí phách anh hùng.
→ Với những hình ảnh so sánh, phóng đại, tác giả đã thể hiện sự ngợi ca, tự hào về sức mạnh, khí thế của quân đội nhà Trần đập tan âm mưu xâm lược của quân địch.
♦ Tiểu kết:
– Nội dung:
+ Hai câu thơ đầu làm sống dậy thời đại nhà Trần với hào khí Đông A vang núi dậy sông bằng hình ảnh của những người dân anh hùng vệ quốc tư thế hiên ngang, kiêu dũng tầm vóc sánh ngang tầm vũ trụ cùng lực lượng quân đội hùng hậu khí thế ngút trời
+ Ẩn sau đó là niềm tự hào của tác giả về sức mạnh và chiến công của dân tộc bản địa. Đó là biểu lộ của lòng yêu nước
– Nghệ thuật:
+ Bút pháp gợi, không tả, kể rõ ràng
+ Sử dụng những hình ảnh ước lệ: Kháp kỉ thu, tì hổ, khí thôn ngưu
+ Sử dụng những giải pháp so sán, ước lệ độc đáo
2. Nỗi thẹn của Phạm Ngũ Lão
– Nợ công danh sự nghiệp: Theo quan niệm nhà Nho, đây là món nợ lớn mà một trang nam nhi khi sinh ra đã phải mang trong mình.
+ Nó gồm 2 phương diện: Lập công (để lại chiến công, sự nghiệp), lập danh (để lại danh thơm cho hậu thế). Kẻ làm trai phải làm xong hai trách nhiệm này mới được xem là hoàn trả món nợ.
+ Liên hệ với Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Phùng Khắc Khoan, Cao Bá Quát, Nguyễn Công Trứ. Họ đều là những người dân trăn trở về món nợ công danh sự nghiệp.
– Phạm Ngũ Lão quan niệm: Thân nam nhi mà không lập được công danh sự nghiệp sự nghiệp thì “luống thẹn tai nghe chuyện Vũ Hầu”
+ Thẹn: Tự cảm thấy mình chưa bằng người khác, cảm hứng thua kém, xấu hổ
+ Vũ Hầu: Tức Khổng Minh là tấm gương về tinh thần tận tâm tận lực báo đáp chủ tướng. Hết lòng trả món nợ công danh sự nghiệp đến hơi thở ở đầu cuối, để lại sự nghiệp vẻ vang và tiếng thơm cho hậu thế.
+ Phạm Ngũ Lão: Con người từ thuở hàn vi vì lo việc nước quên sự nguy hiểm của tớ, hết lòng phục vụ nhà Trần, được phong tới chức Điện Súy, tước Nội Hầu. Vậy mà ông vẫn cảm thấy hổ thẹn
→ Nỗi thẹn của Phạm Ngũ Lão rất là cao cả của một nhân cách lớn. Thể hiện khát khao, tham vọng khuynh hướng về phía trước để thực hiện lí tưởng
→ Nỗi thẹn của Phạm Ngũ Lão đánh thức ý chí làm trai, chí hướng lập công cho những trang nam tử đời Trần.
⇒ Bài học đối với thế hệ thanh niên ngày này:
Sống phải có ước mơ, tham vọng, biết vượt qua trở ngại vất vả, thử thách để biến ước mơ thành hiện thực, có ý thức trách nhiệm với thành viên và hiệp hội
♦ Tiểu kết:
– Nội dung: Hai câu thơ thể hiện nỗi thẹn cao cả của một nhân cách lớn. Qua đó thể hiện tinh thần yêu nước, khuyến khích ý chí lập công lập danh của nam nhi đời Trần
– Nghệ thuật: Sử dụng điển cố “thuyết Vũ Hầu”, bút pháp gợi kết phù phù hợp với bút pháp biểu cảm.
I.I. Kết bài
– Khái quát nội dung và nghệ thuật và thẩm mỹ của bài thơ
– Liên hệ với những bài thơ cùng chủ đề yêu nước như Tụng giá hoàn kinh sư (Trần Quang Khải), Cảm hoài (Đặng Dung),…
Bài văn mẫu
Phạm Ngũ Lão là một người tài giỏi, có lòng yêu nước nồng nàn, bản lĩnh phi thường, ông là một tướng tài đồng thời cũng là người dân có tâm hồn văn chương. Tác phẩm tiêu biểu nhất của ông là bài thơ Tỏ lòng. Văn bản thể hiện những tâm tư, nỗi niềm của vị tướng tài, đồng thời tái hiện chân thực hào khí Đông A sôi sục, hào hùng của thời đại.
Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu
Tam quân tì hổ khí thôn ngưu
Hai câu thơ đầu đã vẽ nên hình ảnh người tráng sĩ đời Trần với tư thế hiên ngang, dũng mãnh “cầm ngang ngọn giáo”, đã cho tất cả chúng ta biết tư thế hiện ngang, dữ thế chủ động khác với câu thơ dịch là “múa giáo” mang tính chất chất chất phô trương, màn biểu diễn, không thể hiện được tư thế anh hùng, hiên ngang của người tướng sĩ. Đồng thời không khí nhân vật trữ tình đứng cũng vô cùng bát ngát, rộng lớn: giang sơn. Tưởng rằng đứng trong không khí ấy con người sẽ trở nên nhỏ bé, chìm khuất trong không khí vũ trụ bát ngát, nhưng ngược lại, con người hiện lên trong tư thế làm chủ, mang tầm vóc lớn lao ôm trọn cả non sông đất nước. Tư thế ấy còn đã cho tất cả chúng ta biết tinh thần sẵn sàng chiến đấu, sẵn sàng xả thân để bảo vệ biên cương, lãnh thổ toàn vẹn. Không chỉ vậy, thời gian được nhắc tới ở đây đã trải mấy thu, đó là khoảng chừng thời gian dài, điều ấy còn xác định ý chí, quyết tâm bền chắc của nhân vật trữ tình. Câu thơ thứ nhất vừa cho ta thấy tầm vóc hiên ngang, vừa đã cho tất cả chúng ta biết lòng yêu nước nồng nàn của nhân vật trữ tình.
Câu thơ thứ hai tái hiện lại sức mạnh mẽ và tự tin của quân đội nhà Trần. Tác giả sử dụng những hình ảnh “tam quân” “tì hổ” “khí thôn ngưu” để làm rõ vẻ đẹp sức mạnh đó. Tam quân để nói về quân đội nhà Trần gồm có tiền quân, trung quân và hậu quân. Còn tì hổ để nói về sức mạnh to lớn như hổ báo của quân đội, giải pháp so sánh đã một lần nữa xác định sự dũng mạnh, nhanh nhẹn của quân đội nhà Trần. “Khí thôn ngưu” hoàn toàn có thể hiểu theo hai cách, cách thứ nhất tức là khí thế nuốt trôi trâu, nhưng cũng hoàn toàn có thể hiểu khí thế át sao Ngưu. Dù hiểu theo cách nào thì cũng đều thấy được khí thế, sức mạnh vô song của quân đội nhà Trần. Với hai câu thơ đầu, tác giả đã tái hiện sinh động, chân thực vẻ đẹp của con người thời đại nhà Trần với sức mạnh vô song. Qua đó ta còn cảm nhận được hào khí oanh liệt của thời đại mà dân tộc bản địa tưng bừng khí thế, quyết tâm đánh giặc cứu nước.
Hai câu thơ cuối giọng điệu không hề hào sảng mà chuyển sang suy tư, đầy tâm trạng:
Nam nhi vị liễu công danh sự nghiệp trái
Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu.
Trong câu thơ tác giả đã tác đến chí làm trai, một thuật ngữ quen thuộc trong văn học trung đại. Ta hoàn toàn có thể phát hiện trong những câu thơ của Phan Bội Châu: “Làm trai phải lạ ở trên đời” hay Nguyễn Công Trứ: “Đã mang tiếng làm trai trong trời đất/ Phải có danh gì với núi sông” “Tang bồng hồ thỉ nam nhi trái”. Theo quan niệm xưa, nam nhi được trời đất trao cho tài năng và nhân cách đặc biệt nên việc đem tài năng để thi thố, để lập công, lập danh là món nợ mà nam nhi phải trả. Trong câu thơ của Phạm Ngũ Lão, bản thân ông đã ý thức được vai trò, trọng trách và trách nhiệm và trách nhiệm của tớ khi tự nhận là một “nam nhi”. Ông phải lập công danh sự nghiệp để trả nợ cho đời, để trả món nợ nam nhi. Mặc dù là người tài giỏi, có nhiều đóng góp cho đất nước, nhưng trong câu thơ ta vẫn thấy ông rất là khiêm nhường “vị liễu công danh sự nghiệp trái”, ông tự nhận mình chưa làm được việc gì cho thật xứng đáng là một bậc nam nhi. Qua lời tâm sự đó ta thấy sáng lên vẻ đẹp nhân cách của nhân vật trữ tình: sự nhã nhặn đồng thời cũng là sự việc nghiêm khắc của nhân vật trữ tình với chính mình. Ngoài ra câu thơ còn thể hiện tham vọng, khát vọng lớn lao của con người, tự nhận thấy mình phải nỗ lực, nỗ lực hơn thế nữa để góp sức cho đất nước. Bởi vậy, ông cảm thấy xấu hổ trước Vũ Hầu (Gia Cát Lượng) vì chưa tài giỏi bằng, vì công danh sự nghiệp sự nghiệp chưa bằng. Nỗi hổ thẹn khi nghĩ đến Vũ Hầu đã cho tất cả chúng ta biết nhân vật trữ tình nhận thấy đó là nỗi thẹn của một con người dân có nhân cách, có khát vọng và lí tưởng cao đẹp.
Tác phẩm sử dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, hàm súc, cô đọng “ý tại ngôn ngoại”. Các hình ảnh so sánh được tinh lọc kĩ càng, giàu sức gợi, giàu giá trị biểu lộ tư tưởng tình cảm. Bài thơ mang trong mình không khí hào hùng của thời đại và thể hiện niềm tự hào về con người, thời đại nhà Trần.
Bài thơ là những dòng tâm sự, bày tỏ lí tưởng, tham vọng lớn lao, cao cả của một vị tướng nhà Trần tài giỏi mà khiêm nhường. Qua bài thơ, đã giúp ta nhận thấy vẻ đẹp phẩm chất của vị tướng tài Phạm Ngũ Lão và sức mạnh oai hùng, phi thường của quân tướng nhà Trần.
Bài văn mẫu
Phạm Ngũ Lão (1255-1320) là một danh tướng đời Trần, trăm trận trăm thắng, văn võ toàn tài. Ông đã có công tương hỗ cho hưng đạo đại vương biết bao nhiêu trận thắng cùng những chiến công lẫy lừng bảo vệ tổ quốc bình yên độc lập, dẹp yên lũ cướp nước. Có thể nói ông in như một cánh tay đắc lực cho Hưng Đạo Đại vương vậy. tuy nhiên tất cả chúng ta không riêng gì có nghe biết ông với tư cách là một vị danh tướng mà còn nghe biết ông với tư cách là một nhà thơ. Nhắc đến ông là ta nhớ ngay đến bài thơ thuật hoài – một bài thơ thể hiện rõ nỗi lòng của ông cũng như chủ nghĩa anh hùng yêu nước, khí thế của quân dân nhà Trần.
Bài thơ được viết theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, một bài thơ chỉ có bốn câu thơ thì tác giả đã làm thế nào để thể hiện hết quan điểm, tình yêu đất nước, trung quân được. thế nhưng Phạm Ngũ Lão đã rất tài năng khi chỉ qua bốn câu thơ ấy mà truyền đạt tới moi người những quan điểm tư tưởng của một con người của trời đất của vũ trụ, của một đấng nam nhi đầu đội trời chân đạp đất. đồng thời tác giả còn thể hiện chủ nghĩa anh hùng yêu nước của tớ mình qua những quan niệm của đại đa số những danh tướng yêu nước trung thành hồi bấy giờ.
Hai câu thơ đầu tác giả tập trung thể hiện vẻ đẹp hiên ngang trong tranh đấu cũng như vẻ đẹp đoàn kết tinh thần vượt mọi trở ngại vất vả gian truân của những binh lính nhà Trần:
“Hoành sóc giang san kháp kỉ thu
Tam quân tì hổ khí thôn ngưu”
(Múa giáo non sông trải mấy thu
Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu)
Hình ảnh con người nhà Trần hiện lên hiên ngang với ngọn giáo trong tay họ hoàn toàn có thể đi bất kể nơi nào có giặc, hành hiệp trượng nghĩa tương hỗ người nghèo kẻ yếu cũng như đánh đuổi quân xâm lược Mông Nguyên. Xét về vẻ đẹp hiên ngang ấy trong bản dịch chữ “hoành sóc” thành “múa giáo” không lột tả hết được sự hiên ngang ấy. Múa giáo thể hiện sự yếu ớt đồng nghĩa với việc không lột tả được sự hùng mạnh can đảm và mạnh mẽ và tự tin của quân đội, con người nhà Trần. Hai chữ “hoành sóc” như khắc tạc lên những con người can đảm và mạnh mẽ và tự tin lẫm liệt với ngọn giáo ngang trong tay đi khắp giang sơn để bảo vệ đất nước. tưởng chừng quân giặc cả thế giới phải công nhận là mạnh kia chỉ là một ngọn gió nhẹ trước khí thế ngút ngàn của tớ. Chúng mạnh về số lượng cũng như chất lượng, đầy đủ về vật chất nhưng chúng lại thiếu đi sự đánh giá và ý chí vượt qua gian truân nên chúng phải chuốc lấy thất bại vì đã đánh giá thấp con người nhà Trần. những con người ấy tuy có nhỏ bé về mặt thể chất hay là không đông đảo như số lượng quân của nhà Mông nhưng ý chí của tớ thì vượt qua hữu hạn về mặt thế chất và số lượng ấy. Và cứ thế với ngọn giáo ngang trong tay họ đã trải qua biết bao nhiêu ngày thu như vậy để bảo vệ đất nước tổ quốc này. Họ góp thêm phần tạo nên một đất nước tươi đẹp như xã hội ngày này. Hình ảnh ngọn giáo trở nên thật đẹp khi được hiện lên trong cái rộng lớn của không khí và chiều dài của thời gian lịch sử. Hình ảnh ấy cũng như thể hiện được vẻ đẹp của chính tác giả trong những trận chiến nảy lửa, căng go vẫn ngang ngọn giáo để bảo vệ đất nước. không riêng gì có đẹp về mặt ngoại hình con người nhà Trần còn hiện lên với vẻ đẹp của khí chất cao ngất, mạnh mẽ và tự tin lấn át hết cả sao Ngưu trên trời. Sức mạnh mẽ và tự tin của quân đội Sát Thát in như hổ như báo hoàn toàn có thể nuốt trôi cả mọt con trâu mộng. Hay cũng đó đó là vẻ đẹp đoàn kết ba quân một lòng khơi dậy trong nhau một tinh thần thép để hoàn toàn có thể vượt qua những trở ngại vất vả trông gai của trận chiến và đi đến một chiếc kết đẹp và có hậu cho cuộc chiên tranh chính nghĩa bảo vệ tổ quốc.
Tiếp đến hai câu thơ cuối tác giả thể hiện quan niệm về chí làm trai của tớ trong thời buổi ấy:
“Nam nhi vị liễu công danh sự nghiệp trái
Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu”
(Công danh nam tử còn vương nợ
Luống thẹn tai nghe thuyết vũ hầu)
Đã sống ở trên trời đất thì phải có công danh sự nghiệp với núi sông, đó cũng là một tuyên ngôn xác định chí làm trai của Nguyễn Công Trứ, theo đó ta thấy quan niệm này sẽ không riêng gì có của riêng Phạm Ngũ Lão mà còn tồn tại cả tất cả những bậc nam nhi có chí thời bấy giờ. Đó là xu hướng chung, quan niệm chung của tớ và cũng chính vì thế mà Phạm Ngũ Lão cũng không nằm ngoài quan niệm đó. Tuy nhiên ở đây tác giả nhấn mạnh vấn đề thêm quan niệm ấy và mở nó ra với ý nghĩa của thành viên tác giả mà thôi. Dù là một vị tướng trung thành in như cánh tay phải của Trần Hưng Đạo, trải qua biết bao nhiêu trận đánh vào sinh ra tử nhưng đối với ông đó vẫn không được liệt kê vào những công danh sự nghiệp của đất nước. Đối với Phạm Ngũ Lão thì công danh sự nghiệp vẫn là một thứ mà còn vương nợ với ông. Và chính vì vương nợ nên ông thấy hổ thẹn khi nghe đến chuyện về Vũ Hầu. So sánh mình với Vũ Hầu để thấy những cái không được của tớ, đây không phải là sự việc ngộ nhận thân phận của tớ in như Vũ Hầu mà đó là cả một tinh thần học hỏi của nhà thơ đối với người tài giỏi. Có một điểm chung là cả ông và Vũ Hầu đều giúp sức cho một người to hơn nhưng tác giả muốn nói ở đây là lúc Vũ Hầu giúp được cho vị tướng của tớ thì Phạm Ngũ Lão lại nhã nhặn nhận mình chưa giúp được gì cho Hưng đạo đại vương nên thấy hổ thẹn khi nghe đến chuyện Vũ Hầu. đồng thời qua đó ta thấy được sự trung thành và góp sức rất là mình của tác giả với Hưng Đạo đại vương. Tuy xuất thân từ một người nông dân nhưng Phạm Ngũ Lão đã thể hiện được sức mạnh ý chí và trí tuệ của tớ làm cho những người dân ta không thể vịn vào thực trạng xuất thân ấy để mà chê trách được ông.
Qua đây ta thêm yêu hơn những con người nhà Trần nói chung và Phạm Ngũ Lão nói riêng. Ông không những là một vị danh tướng với vẻ đẹp hiên ngang trừ gian diệt bạo, bảo vệ đất nước hòa bình yên ổn mà còn là một một nhà thơ giỏi nữa. đối với ông mà nói những gì ông làm được vẫn chưa thỏa cái công danh sự nghiệp đối với đất nước. Những chiến công mà ông đạt được vẫn chưa thấm vào đâu so với Vũ Hầu, nên khi nghe đến chuyện ông không khỏi thẹn thùng. Như vậy ta thấy được vẻ đẹp của một vị danh tướng không kể công những gì mình làm được mà còn nhã nhặn nhận còn “vương nợ”. Và ở đâu đó trong những câu thơ của bài ta thấy rõ một tinh thần yêu nước anh hùng của Phạm Ngũ Lão.
Bài văn mẫu
Phạm Ngũ Lão là một danh tướng đời Trần. Tuy xuất thân từ tầng lớp dân dã song chí lớn tài cao nên ông nhanh gọn trở thành tùy tướng số một cạnh bên Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn. Trong cuộc kháng chiến chống quân Mông – Nguyên xâm lược, Phạm Ngũ Lão cùng những tên tuổi lớn khác của triều đình đã lập nên nhiều chiến công hiển hách, góp thêm phần quan trọng tạo nên hào khí Đông A của thời đại đó:
Ông sáng tác không nhiều nếu không muốn nói là rất ít nhưng Thuật hoài là một bài thơ nổi tiếng, được lưu truyền rộng rãi vì nó bày tỏ khát vọng mãnh liệt của tuổi trẻ trong xã hội phong kiến đương thời: làm trai phải trả cho xong món nợ công danh sự nghiệp, nghĩa là phải thực hiện đến cùng lí tưởng trung quân, ái quốc.
Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu
Tam quân tì hổ khí thôn ngưu
Nam nhi vị liễu công danh sự nghiệp trái
Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu
Dịch thơ tiếng Việt:
Múa giáo non sông trải mấy thu
Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu
Công danh nam tử còn vương nợ
Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu.
Bài thơ được sáng tác trong toàn cảnh đặc biệt có một không hai của lịch sử nước nhà. Triều đại nhà Trần (1226 – 14001) là một triều đại lẫy lừng với bao nhiêu chiến công vinh quang, mấy lần quét sạch quân xâm lược Mông – Nguyên hung tàn ra khỏi bờ cõi, giữ vững sơn hà xã tắc, nêu cao truyền thống quật cường của dân tộc bản địa Việt.
Phạm Ngũ Lão sinh ra và lớn lên trong thời đại ấy nên ông sớm thấm nhuần lòng yêu nước, tinh thần tự hào, tự tôn dân tộc bản địa và nhất là lí tưởng sống của đạo Nho là trung quân, ái quốc. Ông ý thức rất rõ ràng về trách nhiệm công dân trước vận mệnh của đất nước: Quốc gia hưng vong, thất phu hữu trách.
Bài thơ Thuật hoài (Tỏ lòng) được làm bằng chữ Hán, theo thể thất ngôn tứ tuyệt luật Đường, niêm luật ngặt nghèo, ý tứ hàm súc, hình tượng kì vĩ, âm điệu hào hùng, sảng khoái. Hai câu thơ đầu khắc họa vẻ đẹp gân guốc, lẫm liệt, tràn đầy sức sống của những trang nam nhi – chiến binh quả cảm đang xả thân vì nước, qua đó thể hiện hào khí Đông A ngút trời của quân đội nhà Trần thời ấy.
Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu (Dịch nghĩa: cầm ngang ngọn giáo gìn giữ non sông đã mấy thu); dịch thơ: Múa giáo non sông trải mấy thu. So với nguyên văn chữ Hán thì câu thơ dịch chưa lột tả được hết chất oai phong, kiêu hùng trong tư thế của người lính đang chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Hoành sóc là cầm ngang ngọn giáo, luôn ở tư thế tấn công dũng mãnh, áp đảo quân thù. Tư thế của những người dân chính nghĩa lồng lộng in hình trong không khí rộng lớn là giang sơn đất nước trong suốt, thuở nào gian dài (giang sơn kháp kỉ thu). Có thể nói đây là hình tượng chủ yếu, tượng trưng cho dân tộc bản địa Việt quật cường, không một quân địch nào khuất phục được. Từ hình tượng ấy, ánh hào quang của chủ nghĩa yêu nước ngời tỏa sáng.
Câu thơ thứ hai: Tam quân tì hổ khí thôn Ngưu. (Dịch nghĩa: khí thế của ba quân mạnh như hổ báo, át cả sao Ngưu trên trời). Dịch thơ: Ba quân hùng khí át sao Ngưu, đặc tả khí thế chiến đấu và thắng lợi không gì ngăn cản nổi của quân dân ta. Tam quân tì hổ là một ẩn dụ so sánh nghệ thuật và thẩm mỹ nêu bật sức mạnh vô địch của quân ta. Khí thôn Ngưu là cách nói thậm xưng để tạo nên một hình tượng thơ kì vĩ mang tầm vũ trụ.
Hai câu tứ tuyệt chỉ mười bốn chữ ngắn gọn, cô đúc nhưng đã tạc vào thời gian một bức tượng phật đài tuyệt đẹp về người lính quả cảm trong đạo quân Sát Thát nổi tiếng đời Trần.
Là một thành viên của đạo quân anh hùng ấy, Phạm Ngũ Lão từ một chiến binh dày dạn đã trở thành một danh tướng khi tuổi còn rất trẻ. Trong con người ông luôn sôi sục khát vọng công danh sự nghiệp của đấng nam nhi thời loạn. Mặt tích cực của khát vọng công danh sự nghiệp áy đó đó là ý muốn được chiến đấu, góp sức đời mình cho vua, cho nước. Như bao kẻ sĩ cùng thời, Phạm Ngũ Lão tôn thờ lí tưởng trung quân, ái quốc và quan niệm: Làm trai đứng ở trong trời đất, phải có danh gì với núi sông (Chí làm trai – Nguyễn Công Trứ). Bởi thế cho nên vì thế khi chưa trả hết nợ công danh sự nghiệp thì tự lấy làm hổ thẹn:
“Nam nhi vị liễu công danh sự nghiệp trái
Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu
(Công danh nam tử còn vương nợ
Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu).
Vũ Hầu tức Khổng Minh, một quân sư tài ba của Lưu Bị thời Tam Quốc. Nhờ mưu trí cao, Khổng Minh đã lập được công lớn, nhiều phen làm cho đôi phương khốn đốn; vì thế ông rất được Lưu Bị tin yêu.
Lấy gương sáng trong lịch sừ cổ kim soi mình vào đó mà so sánh, phấn đấu vươn lên cho bằng người, đó là lòng tự ái, lòng tự trọng đáng quý nên phải có ở một đấng nam nhi. Là một tùy tướng thân cận của Hưng Đạo Đại Vương Trần Quôc Tuấn, Phạm Ngũ Lão luôn sát cánh cạnh bên chủ tướng, đồng ý xông pha nơi làn tên mũi đạn, làm gương cho ba quân tướng sĩ, dồn hết tài năng, tâm huyết để tìm ra cách đánh thần kì nhất nhằm mục đích quét sạch quân xâm lược ra khỏi bờ cõi. Suy nghĩ của Phạm Ngũ Lão rất rõ ràng và thiết thực; một ngày còn bóng quân thù là nợ công danh sự nghiệp của tuổi trẻ với giang sơn xã tắc vẫn còn vương, chưa trả hết. Mà như vậy là phận sự với vua, với nước chưa tròn, khát vọng công danh sự nghiệp chưa thỏa. Cách nghĩ, cách sống của Phạm Ngũ Lão rất tích cực, tiến bộ. ông muốn sống xứng đáng với thời đại anh hùng.
Hai câu thơ sau âm hưởng khác hoàn toàn hai câu thơ trước. Cảm xúc hào sảng ban đầu dần chuyển sang trữ tình, sâu lắng, như lời mình nói với mình cho nên vì thế âm hưởng trở nên thâm trầm, da diết.
Phạm Ngũ Lão là một võ tướng tài ba nhưng lại sở hữu một trái tim nhạy cảm của một thi nhân. Thuật hoài là bài thơ trữ tình bày tỏ được hùng tâm tráng trí và tham vọng lớn lao của tuổi trẻ đương thời. Bài thơ có tác dụng giáo dục rất sâu sắc về nhân sinh quan và lối sống tích cực đối với thanh niên mọi thời đại Thuật hoài đã làm vinh danh vị tướng trẻ văn võ song toàn Phạm Ngũ Lão.
Dàn ý mẫu
I. Mở bài
– Giới thiệu tác giả và bài thơ: Phạm Ngũ Lão là người văn võ toàn tài, có công lớn trong cuộc kháng chiến chống quân Mông – Nguyên. Ông để lại cho đời hai bài thơ trong đó nổi tiếng hơn hết là bài Tỏ lòng.
– Khái quát những suy nghĩ, cảm nhận về tác phẩm này: Bài thơ với âm điệu tự hào về hào khí Đông A và sự tự ý thức về chí làm trai đời Trần làm dấy lên lòng yêu nước và tự hào về dân tộc bản địa
I.. Thân bài
1. Hoàn cảnh sáng tác
Bài thơ ra đời trong không khí quân và dân nhà Trần đang hừng hực, sục sôi khí thế chiến đấu và thắng lợi quân Mông – Nguyên xâm lược lần thứ hai. Bài thơ mang âm hưởng tự hào, ngợi ca, cổ vũ, khuyến khích.
2. Vẻ đẹp hào hùng của con người thời Trần
a. Vẻ đẹp người anh hùng vệ quốc
– Tư thế: “hoành sóc” – cầm ngang ngọn giáo
+ Ngọn giáo: Là vũ khí chiến đấu của quân đội thời trước
+ Tay cầm ngang ngọn giáo: thể hiện sự dữ thế chủ động, tự tin
+ Bản dịch thơ là “múa giáo”: cách dịch mang tính chất chất hình ảnh, hoa mĩ, phù phù phù hợp với vần nhịp nhưng chỉ thể hiện được hành vi phô trương, màn biểu diễn bên phía ngoài, không nói lên được được sức mạnh nội lực bên trong. Cách dịch không thoát ý.
→ Tư thế dữ thế chủ động, tự tin, vững trãi đầy kiên cường, hiên ngang, hào hùng, sẵn sàng chiến đấu và thắng lợi
– Tầm vóc
+ Không gian: “Giang sơn” – sông nước, non sông, tổ quốc
Không gian vũ trụ rộng lớn, kì vĩ, rợn ngợp. Nam nhi thuở trước thường nói chí tỏ lòng qua không khí vũ trụ rộng lớn
+ Thời gian: “kháp kỉ thu”: Con số ước lệ tượng trưng cho thời gian dài, vô tận
→ Khẳng định tầm vóc lớn lao, kì vĩ, sánh ngang tầm vũ trụ, lấn át cả không khí và thời gian của người anh hùng nhà Trần. Họ như những dũng tướng uy phong, lẫm liệt.
b. Vẻ đẹp sức mạnh mẽ và tự tin của quân đội nhà Trần.
– Tiềm lực quân đội: “Tam quân” – ba quân tiền quân, trung quân, hậu quân: Ý chỉ quân đội nhà Trần, tiềm lực quân sự của tất cả dân tộc bản địa.
→ Tiềm lực quân đội mạnh mẽ và tự tin, vững vàng
– Khí thế đội quân: Hình ảnh so sánh tăng tiến với hai Lever
+ Cấp độ một: “Tam quân” được so sánh với “tì hổ”: Cụ thể hóa sức mạnh mẽ và tự tin của đội quân. Hổ báo là loài mãnh thú, chúa rừng là nỗi khiếp đảm của loài vật khác thì tiềm lực sức mạnh dũng mãnh của quân đội nhà Trần là nỗi khiếp đảm của quân thù
+ Cấp độ hai: Tác giả làm rõ sức mạnh ấy bằng hình ảnh “khí thôn ngưu” có hai cách hiểu, cả hai cách đều đúng:
(1) Khí thế ba quân hùng mạnh nuốt trôi trâu
(2) Khí thế hào hùng ngút trời làm mờ sao Ngưu
→ Khí thế dũng mãnh, hào dùng ngút trời, tinh thần “sát thát” của quân đội nhà Trần được rõ ràng hóa bằng những hình ảnh ước lệ.
⇒ Hai câu thơ đầu mang âm hưởng của niềm tự hào mạnh mẽ và tự tin, đó là biểu lộ của lòng yêu nước.
⇒ Qua hai câu thơ khiến ta thêm yêu và hiểu hơn về sức mạnh và tinh thần chiến đấu, ý chí chiến bại và phẩm chất anh hùng của quân đội nhà Trần. Từ đó có những suy nghĩ và hành vi đúng đắn xứng đáng với cha ông.
3. Vẻ đẹp chí làm trai qua tâm tình tác giả
a. Món nợ công danh sự nghiệp
– Chí nam nhi: Làm trai phải có ý chí nam nhi, xông pha, gánh vác.
– Nợ công danh sự nghiệp: Theo quan niệm Nho gia, đây là món nợ mà một kẻ làm trai sinh ra đã phải có trách nhiệm trả. Nó gồm có hai phương diện lập công và lập danh. Khi hoàn thành xong hai trách nhiệm này mới được xem là trả xong món nợ.
→ Trân trọng sự ý thức, trách nhiệm về việc hoàn trả món nợ công danh sự nghiệp của tác giả.
b. Nỗi thẹn của Phạm Ngũ Lão.
– “Thẹn” là trạng thái xấu hổ, ngại ngùng khi thấy chưa bằng người khác
– “Thuyết Vũ Hầu”: Điển tích Trung Quốc nói về một con người tài năng, mưu chước, hết lòng báo đáp công ơn của chủ tướng, lập được công danh sự nghiệp sự nghiệp lớn.
– Phạm Ngũ Lão cũng là một trang nam nhi hết lòng vì nước, cả công lao và nổi tiếng đều vang xa. Vậy mà ông vẫn thẹn vì chưa báo đáp được hết ơn chiêu mộ của Trần Quốc Tuấn, chưa tận tâm tận lực trả hết món nợ công danh sự nghiệp.
→ Đây là nỗi thẹn của một nhân cách lớn. Thẹn không làm hạ thấp nhân cách mà trái lại làm cho nhân cách cao thượng hơn
→ Thể hiện ý thức muốn góp sức nhiều hơn nữa thế nữa cho dân tộc bản địa. Đồng thời đánh thức ý thức làm người và chí làm trai cho nam nhi đời Trần.
⇒ Trân trọng ngợi ca nhân cách cao đẹp của người anh hùng Phạm Ngũ Lão
⇒ Rút ra bài học kinh nghiệm tay nghề: Sống phải có ước mơ, tham vọng. Phải quyết tâm và nỗ lực rất là để thực hiện ước mơ ấy dù phải trải qua những trở ngại vất vả, thử thách.
I.I. Kết bài
– Khái quát nội dung và nghệ thuật và thẩm mỹ của bài thơ.
– Trình bày những cảm nhận chung về bài thơ: Cảm thức chủ yếu là lòng tự hào và niềm kính yêu với cha ông. Nhận thức và hành vi của tớ mình trong hiện tại và tương lai.
Bài văn mẫu
Trong kho tàng văn học trung đại Việt Nam, ngoài nội dung lớn là nhân đạo còn tồn tại một nội dung luôn đồng hành suốt những đoạn đường của văn học dân tộc bản địa đó đó là nội dung yêu nước. Lòng yêu nước được thể hiện dưới nhiều dạng thức rất khác nhau: ý chí đánh giặc xâm lược, tình yêu thiên nhiên,… Góp một phần vào chủ đề này, bài thơ Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão. Bài thơ đã đã cho tất cả chúng ta biết vẻ đẹp hào hùng của con người, quân đội nhà Trần và thể hiện vẻ đẹp tâm hồn, lòng yêu nước của tác giả. Trước hết, bài thơ làm người đọc biết bao xúc động, tự hào về vẻ đẹp hào hùng của con người và quân đội nhà Trần. Con người xuất hiện trong tư thế thật kì vĩ lớn lao. Để sẵn sàng sẵn sàng cho việc xuất hiện của con người tác giả đã dựng lên toàn cảnh không khí hùng vĩ, to lớn. Không gian: giang sơn, đó là không khí bát ngát, lớn rộng, không khí của quốc gia, dân tộc bản địa. Thời gian: kháp kỉ thu (đã mấy thu) đã cho tất cả chúng ta biết khoảng chừng thời gian lâu bền hơn, bền bững. Trên bức phông nền đó hình ảnh con người hiện lên thật nổi bật với tư thế hoành sóc (cầm ngang ngọn giáo). Dường như ở đây chiều dài ngọn giáo sánh ngang với tầm vóc non sông, đất nước. Con người không nhỏ bé trước không khí thiên nhiên rộng lớn mà tầm vóc con người sánh ngang với vũ trụ. Con người hiên ngang, kiên cường, bền chắc trong trách nhiệm bảo vệ đất nước, trấn giữ biên cương.
Bên cạnh vẻ đẹp của nhân vật trữ tình, ở câu thơ thứ hai tác giả xác định vẻ đẹp anh hùng, dũng mãnh của quân đội nhà Trần.
Tam quân tì hổ khí thôn ngưu
Tam quân để nói về phương pháp tổ chức quân đội thời xưa: toàn quân (tiền quân, trung quân, hậu quân). Đồng thời thể hiện sức mạnh, sự đồng lòng của tất cả dân tộc bản địa, cả thời đại trước quân địch. Tác giả sử dụng hình ảnh so sánh đặc sắc, mang lại hai cách hiểu: hoàn toàn có thể hiểu ba quân mạnh như hổ báo, nuốt trôi trâu ; nhưng cũng hoàn toàn có thể hiểu ba quân mạnh như hổ báo, khí thế át cả sao Ngưu trên trời. Câu thơ vừa có chất hiện thực vừa có chất lãng mạn và dù hiểu theo cách nào, cũng hoàn toàn có thể thấy được sức mạnh vô địch, lớn lao của hào khí Đông A đời Trần.
Không chỉ tạm dừng ở hào khí hào hùng của dân tộc bản địa, bài thơ còn thể hiện vẻ đẹp tâm hồn, nhân cách và lí tưởng của tác giả. Nhân vật trữ tình thể hiện chí lớn lập công danh sự nghiệp thể hiện qua nợ công danh sự nghiệp: Nam nhi vị liễu công danh sự nghiệp trái. Quan niệm nợ công danh sự nghiệp xuất phát từ quan niệm nhập thế tích cực của Nho giáo: phải ở giữa cuộc sống này, dốc hết tâm sức để giúp dân, giúp đời. Xuất phát từ tinh thần thời đại, hình thành lí tưởng sống của những trang nam nhi trong xã hội đương thời: phải lập công danh sự nghiệp (công: sự nghiệp lớn lao, danh: để tiếng thơm của tớ lưu truyền muôn đời). Quan niệm này được nhắc tới nhiều lần trong thơ ca xưa nay :
“Làm trai cho đáng nên trai
Xuống đông đông tĩnh lên đoài đoài yên”
“Làm trai cho đáng nên trai
Phú Xuân đã trải Đồng Nai đã từng”
Không chỉ có trong văn học dân gian, mà văn học trung đại cũng nói đến chí làm trai:
“Chí làm trai Nam Bắc Tây Đông
Cho phỉ sức vẫy vùng trong bến bể”
“Đã mang tiếng ở trong trời đất
Phải có danh gì với núi sông”
Nợ công danh sự nghiệp đặt trong thực trạng đương thời, khi Phạm Ngũ Lão viết bài thơ này: Đất nước đối mặt với giặc ngoại xâm hùng mạnh, đây là lúc những kẻ làm trai thể hiện chí lớn, để trả món nợ công danh sự nghiệp. Món nợ công danh sự nghiệp càng bị hối thúc hơn bao giờ hết. Nhân vật trữ tình tự nhắc nhở mình trả món nợ công danh sự nghiệp, từ bỏ lối sống ích kỉ, xông pha trận mạc để cứu nước, cứu dân. Món nợ công danh sự nghiệp trong nhận thức của Phạm Ngũ Lão vừa mang tư tưởng tích cực của thời đại, vừa mang tinh thần dân tộc bản địa. Chính vì thế nó luôn luôn canh cánh trong lòng Phạm Ngũ Lão.
Ông còn là một người dân có nhân cách vô cùng lớn lao, điều đó được thể hiện qua nỗi thẹn với Vũ Hầu: Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu. Vũ Hầu tức là Gia Cát Lượng – vị quân sư nổi tiếng, nhân vật lịch sử lỗi lạc, một bề tôi trung thành giúp Lưu Bị làm ra những chiến công oanh liệt để xây dựng và giữ vững nước Thục. Khi nhắc tới Vũ Hầu đã thể hiện vẻ đẹp tâm hồn của Phạm Ngũ Lão. Đó là một con người dân có ý chí, nỗ lực muốn theo gương người xưa để lập công danh sự nghiệp cho xứng tầm. Chí lớn đó còn mong ước mình có những chiến công sánh ngang những nhân vật lịch sử lỗi lạc. Qua đó còn đã cho tất cả chúng ta biết nhân cách lớn của một con tình nhân nước, thương dân, luôn mang trong mình nỗi cánh cánh cứu nước, giúp đời.
Bài thơ vô cùng hàm súc, cô đọng đã khắc họa một cách chân thực và đầy đủ nhất về hình tượng người anh hùng vệ quốc hiên ngang, lẫm liệt với lí tưởng và nhân cách lỗi lạc. Qua đó, tác phẩm còn ca tụng vẻ đẹp thời đại với sức mạnh và khí thế hào hùng của dân tộc bản địa.
Bài văn mẫu
Triều đại nhà Trần (1126-1400) là một mốc son chói lọi trong 4000 năm dựng nước và giữ nước của lịch sử dân tộc bản địa ta. Ba lần kháng chiến và đánh thắng quân xâm lược Nguyên – Mông, nhà Trần đã ghi vào lịch sử vàng Đại Việt những chiến công Chương Dương, Hàm Tử, Bạch Đằng… bất tử.
Khí thế hào hùng, oanh liệt của nhân dân ta và tướng sĩ đời Trần được những sử gia ca tụng là “Hào khí Đông A”. Thơ văn đời Trần là tiếng nói của những anh hùng – thi sĩ dào dạt cảm hứng yêu nước mãnh liệt. “Hịch tướng sĩ” của Trần Quốc Toản, “Thuật hoài” (Tỏ lòng) của Phạm Ngũ Lão, “Bạch Đằng giang phú” của Trương Hán Siêu,… là những siêu phẩm chứa chan tình yêu nước và niềm tự hào dân tộc bản địa.
Phạm Ngũ Lão (1255-1320) là một danh tướng đời Trần, trăm trận trăm thắng, văn võ toàn tài. Tác phẩm của ông chỉ từ lại hai bài thơ chữ Hán: “Thuật hoài” và “Vãn Thượng tướng Quốc công Hưng Đạo Đại vương”.
Bài thơ “Tỏ lòng” thể hiện niềm tự hào về chí nam nhi và khát vọng chiến công của người anh hùng khi Tổ quốc bị xâm lăng. Nó là bức chân dung tự họa của danh tướng Phạm Ngũ Lão.
Hoành sóc giang san kháp kỉ thu
Tam quân tì hổ khí thôn ngưu
Nam nhi vị liễu công danh sự nghiệp trái
Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu.
Cầm ngang ngọn giáo (hoành sóc) là một tư thế chiến đấu vô cùng hiên ngang dũng mãnh. Câu thơ “Hoành sóc giang san kháp kỉ thu” là một câu thơ có hình tượng kỳ vỹ, tráng lệ, vừa mang tầm vóc không khí (giang san) vừa mang kích thước thời gian chiều dài lịch sử (kháp kỉ thu). Nó thể hiện tư thế người chiến sỹ thuở “bình Nguyên” ra trận hiên ngang, hào hùng như những dũng sĩ trong lịch sử thuở nào. Chủ nghĩa yêu nước được biểu lộ qua một vần thơ cổ kính trang nghiêm: cầm ngang ngọn giáo, xông pha trận mạc suốt mấy ngày thu để bảo vệ giang sơn yêu quý.
Đội quân “Sát Thát” ra trận vô cùng đông đảo, trùng điệp (ba quân) với sức mạnh phi thường, mạnh như hổ báo “tỳ hổ” quyết đánh tan mọi quân địch xâm lược. Khí thế của đội quân ấy ào ào ra trận. Không một thế lực nào, quân địch nào hoàn toàn có thể ngăn cản nổi. “Khí thôn Ngưu” nghĩa là khí thế, tráng chí nuốt sao Ngưu, làm át, làm lu mơ sao Ngưu trên khung trời. Hoặc hoàn toàn có thể hiểu: ba quân thế mạnh nuốt trôi trâu. Biện pháp tu từ thậm xưng sáng tạo nên một hình tượng thơ mang tầm vóc hoàng tráng, vũ trụ: “Tam quân tỳ hổ khí thôn Ngưu”. Hình ảnh ẩn dụ so sánh: “Tam quân tì hổ…” trong thơ Phạm Ngũ Lão rất độc đáo, không riêng gì có có sức biểu lộ sâu sắc sức mạnh vô địch của đội quân “sát thát” đánh đâu thắng đấy mà nó còn khơi nguồn cảm hứng thơ ca; tồn tại như một điển tích, một thi liệu sáng giá trong nền văn học dân tộc bản địa:
“Thuyền bè muôn đội
Tinh kỳ phấp phới
Tỳ hổ ba quân, giáo gươm sáng chói…”
(Bạch Đằng giang phú)
Người chiến sỹ “bình Nguyên” mang theo một ước mơ cháy bỏng: khao khát lập chiến công đê đền ơn vua, báo nợ nước. Thời đại anh hùng mới có khát vọng anh hùng! “Phá cường địch, báo hoàng ân” (Trần Quốc Toản) – “Đầu thần chưa rơi xuống đất, xin bệ hạ đừng lo” (Trần Thủ Độ). “…Dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng cam lòng” (Trần Quốc Tuấn)… Khát vọng ấy là biểu lộ rực rỡ những tấm lòng trung quân ái quốc của tướng sĩ, khi tầng lớp quý tộc đời Trần trong xu thế đi lên gánh vác sứ mệnh lịch sử trọng đại. Họ mơ ước và tự hào về những chiến tích hiển hách, về những võ công oanh liệt của tớ hoàn toàn có thể sánh ngang tầm sự nghiệp anh hùng của Vũ Hầu Gia Cát Lượng thời Tam Quốc. Hai câu cuối sử dụng một điển tích (Vũ Hầu) để nói về nợ công danh sự nghiệp của nam nhi thời loạn lạc, giặc giã:
“Công danh nam tử còn vương nợ
Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ Hầu”.
“Công danh” mà Phạm Ngũ Lão nói đến trong bài thơ là thứ công danh sự nghiệp được làm ra bằng máu và tài thao lược, được tinh thần quả cảm và chiến công. Đó không phải là thứ “công danh sự nghiệp” tầm thường, đậm sắc tố anh hùng thành viên. Nợ công danh sự nghiệp như một gánh nặng mà kẻ làm trai nguyện trả, nguyện đền bằng xương máu và lòng dũng cảm. Không chỉ “Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ Hầu”, mà tướng sĩ còn học tập binh thư, rèn luyện cung tên chiến mã, sẵn sàng chiến đấu “Khiến cho những người dân giỏi như Bàng Mông, nhà nhà đều là Hậu Nghệ hoàn toàn có thể bêu được đầu Hốt Tất Liệt ở cửa Khuyết, làm rữa thịt Vân Nam Vương ở Cảo Nhai,…” để Tổ quốc Đại Việt được trường tồn bền vững: “Non sông nghìn thuở vững âu vàng” (Trần Nhân Tông).
“Thuật hoài” được viết theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt. Giọng thơ hùng tráng, mạnh mẽ và tự tin. Ngôn ngữ thơ hàm súc, hình tượng kì vỹ, tráng lệ, giọng thơ hào hùng, trang nghiêm, mang phong vu anh hùng ca. Nó mãi là khúc tráng ca của những anh hùng tướng sĩ đời Trần, sáng ngời “hào khí Đông A”.
[embed]https://www.youtube.com/watch?v=BrxP_Z_-jeY[/embed]