Kinh Nghiệm về Quốc gia đầu tiên của người Việt Nam được hình thành trên cơ sở nền văn hóa nào Chi Tiết
Bùi Lam Khê đang tìm kiếm từ khóa Quốc gia đầu tiên của người Việt Nam được hình thành trên cơ sở nền văn hóa nào được Cập Nhật vào lúc : 2022-04-07 02:19:09 . Với phương châm chia sẻ Mẹo Hướng dẫn trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết Mới Nhất. Nếu sau khi Read Post vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Ad lý giải và hướng dẫn lại nha.Bài viết này hiện giờ đang gây tranh cãi về tính trung lập. Có thể có thảo luận liên quan tại trang thảo luận. Xin đừng xóa bảng thông báo này cho tới lúc kết thúc hoặc đạt được đồng thuận trong vấn đề này. (tháng 2/2022)
Nội dung chính- Thời đại đồ đáThời đại đồ đồng đáThời đại đồ đồngThời đại đồ sắtNhà Thục (257–208 hoặc 179 TCN)Hai Bà Trưng (40–43)Bắc thuộc lần 2 (43–544)Nhà Tiền Lý (544–602)Bắc thuộc lần 3 (602–923 hoặc 930)Ảnh hưởng đến văn hóa Việt NamThời kỳ tự chủ (905–938)Bắc thuộc lần 4 (1407–1427)Thời kỳ trung hưng (1428–1527)Thời kỳ chia cắt (1527–1802)Thời kỳ thống nhất (1802–1858)Thời kỳ Nhật thuộc (1940–1945)Thời kỳ cộng hòa (1945–nay)Thời Hồng BàngThời Bắc thuộcThời phong kiến độc lậpThời Pháp thuộcGiai đoạn từ 1945 đến nayVideo liên quan
Lịch sử Việt Nam
Thời tiền sử
Hồng Bàng
An Dương Vương
Bắc thuộc lần I (207 TCN – 40)Nhà Triệu (207 – 111 TCN) Hai Bà Trưng (40 – 43) Bắc thuộc lần II (43 – 541)
Khởi nghĩa Bà Triệu Nhà Tiền Lý và Triệu Việt Vương (541 – 602) Bắc thuộc lần III (602 – 905)
Mai Hắc Đế
Phùng Hưng Tự chủ (905 – 938)
Họ Khúc
Dương Đình Nghệ
Kiều Công Tiễn Nhà Ngô (938 – 967)
Loạn 12 sứ quân Nhà Đinh (968 – 980) Nhà Tiền Lê (980 – 1009) Nhà Lý (1009 – 1225) Nhà Trần (1225 – 1400) Nhà Hồ (1400 – 1407) Bắc thuộc lần IV (1407 – 1427)
Nhà Hậu Trần
Khởi nghĩa Lam Sơn Nhà Hậu Lê Nhà Lê sơ (1428 – 1527) Lê
trung
hưng
(1533 – 1789) Nhà Mạc (1527 – 1592) Trịnh–Nguyễn
phân tranh Nhà Tây Sơn (1778 – 1802) Nhà Nguyễn (1802 – 1945)
Pháp thuộc (1887 – 1945)
Đế quốc Việt Nam (1945) Chiến tranh Đông Dương (1945 – 1975)
Việt Nam Dân chủ Cộng hòa
Quốc gia Việt Nam
Việt Nam Cộng hòa
Cộng hòa Miền Nam Việt Nam Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (từ 1976)
Xem thêm
- Vua Việt Nam
Nguyên thủ Việt Nam
Các vương quốc cổ
Niên biểu lịch sử Việt Nam
- Sách: Lịch sử Việt Nam
Lịch sử Việt Nam nếu tính từ lúc xuất hiện con người sinh sống thì đã có hàng vạn năm trước Công nguyên, còn tính từ khi cơ cấu tổ chức nhà nước được hình thành thì mới khoảng chừng từ năm 700 năm trước công nguyên.
Các nhà khảo cổ đã tìm thấy những di tích lịch sử chứng tỏ loài người đã từng sống tại Việt Nam từ thời đại đồ đá cũ thuộc nền văn hóa Tràng An, Ngườm, Sơn Vi và Soi Nhụ. Vào thời kỳ đồ đá mới, nền văn hóa Hòa Bình – Bắc Sơn tại vùng này đã phát triển về chăn nuôi và nông nghiệp, đặc biệt là kỹ thuật trồng lúa nước. Những người Việt tiền sử trên vùng châu thổ sông Hồng – Văn minh sông Hồng và sông Mã này đã khai hóa đất để trồng trọt, tạo ra một khối mạng lưới hệ thống đê điều để khắc chế nước lụt của những sông, đào kênh để phục vụ cho việc trồng lúa và đã tạo nên nền văn minh lúa nước và văn hóa làng xã
Truyền thuyết kể rằng từ năm 2879 TCN, nhà nước Xích Quỷ của người Việt đã hình thành, cùng thời với truyền thuyết về Tam Hoàng Ngũ Đế tại Trung Quốc. Tuy nhiên, đây chỉ là truyền thuyết dân gian, những nghiên cứu và phân tích khảo cổ hiện chưa tìm được dẫn chứng nào đã cho tất cả chúng ta biết nhà nước này từng tồn tại.
Đến thời kỳ đồ sắt, vào khoảng chừng thế kỷ 8 TCN đã xuất hiện nhà nước đầu tiên của người Việt trên miền Bắc Việt Nam ngày này. Theo sử sách, đó là Nhà nước Văn Lang của những vua Hùng. Thời kỳ Vua Hùng được nhiều người ghi nhận là quốc gia có tổ chức đầu tiên của người Việt Nam, khởi đầu với truyền thuyết Con Rồng cháu Tiên mà người Việt Nam tự hào truyền miệng từ đời này qua đời khác.[1]
Loạt bàiLịch sử Đông Nam Á
Đông Nam Á thời tiền sử
Những nền văn minh đầu tiênVăn hóa Đông Sơn
Văn hóa Sa Huỳnh
Văn hóa Óc Eo
Văn hóa Mã Lai
Văn hóa Java
Văn hóa Môn - Khmer Các vương quốc đầu đầu tiên
Văn Lang (TK 7 TCN - 258TCN)
Âu Lạc (258TCN-208TCN)
Lâm Ấp (192 - 605)
Phù Nam (1 - 630)
Chân Lạp (550 - 717)
Dvaravati (TK 6 - TK 11)
Malayu (TK 4 - TK 7)
Langkasuka (TK 4 - TK 7)
Pan Pan (TK 4 - TK 7)
Sailendra (732 - giữa TK 9)
Medang (giữa TK 9 - 1049)
Pyu (TK 3 - TK 9)
Hariphunchai (TK 8 - TK 13) Các quốc gia phong kiến hình thành
Đại Việt (938 - 1887)
Chăm Pa (TK 7 - 1693)
Vương quốc Khmer (877 - 1863)
Pagan (TK 9 - TK 13)
Sukhothai (1238 - 1448)
Ayutthaya (1351 - 1767)
Lan Na (1254 - TK 17)
Lan Xang (1353 - TK 18)
Kediri (1049 - 1221)
Majapahit (1293 - 1527)
Srivijaya (TK 8 - TK 13)
Melaka (1402 - 1511) Giao lưu về văn hóa - tôn giáo
Phật giáo đại thừa
Phật giáo tiểu thừa
Hindu giáo
Hồi giáo
Công giáo
Ảnh hưởng của Ấn Độ
Ảnh hưởng của Trung Hoa Thực dân hóa từ Châu Âu
Thuộc địa Hà Lan
Thuộc địa Bồ Đào Nha
Thuộc địa Anh
Thuộc địa Tây Ban Nha
Thuộc địa Pháp Các phong trào dân tộc bản địa đầu thế kỷ 20 Đông Nam Á lúc bấy giờ
Xem thêm
- Lịch sử Brunei
Lịch sử Campuchia
Lịch sử Đông Timor
Lịch sử Indonesia
Lịch sử Lào
Lịch sử Malaysia
Lịch sử Myanma
Lịch sử Philippines
Lịch sử Singapore
Lịch sử Thái Lan
Lịch sử Việt Nam
Lịch sử Việt Nam thời tiền sử (trước thời Hồng Bàng) chỉ được ghi nhận, Dự kiến thông qua những di tích lịch sử khảo cổ. Các truyền thuyết, dã sử đều có sau quá trình này.
Thời đại đồ đá
Khu vực nay là Việt Nam đã có người ở từ thời kỳ đồ đá cũ. Các nhà khảo cổ đã tìm ra những dấu vết người thượng cổ cư ngụ tại hang Thẩm Hoi, Thẩm Khuyên (Lạng Sơn), núi Đọ (Thanh Hóa), Thung Lang (Ninh Bình) và Nga Sơn, Thanh Hóa cách đó hàng trăm nghìn năm. Thời kỳ này mực nước biển thấp hơn, và Việt Nam khi đó nối liền với bán đảo Malaysia, đảo Java, Sumatra và Kalimantan của Indonesia, với khí hậu ẩm và mát hơn giờ đây. Người Việt cổ khai thác đá gốc (ba-dan) ở sườn núi, ghè đẽo thô sơ một mặt, tạo nên những công cụ mũi nhọn, rìa lưỡi dọc, rìa lưỡi ngang, nạo,... bỏ lại nơi chế tác những mảnh đá vỡ (mảnh tước). Những di tích lịch sử ở núi Đọ được xem là dẫn chứng cổ xưa nhất về sự xuất hiện của con người tại vùng đất Việt, khi tổ chức xã hội loài người chưa hình thành.
Vào thời kỳ mà những nhà nghiên cứu và phân tích gọi là Văn hóa Sơn Vi, những nhóm dân cư nguyên thủy tại đây đã sinh sống bằng hái lượm và săn bắt trong một hệ sinh thái miền nhiệt - ẩm với một thế giới động vật và thực vật phong phú, đa dạng cách đó 11-23 nghìn năm, cuối thế Canh Tân (Late Pleistocene).
Cách đây 15.000 – 18.000 năm trước, đây là thời kỳ nước biển xuống thấp. Đồng bằng Bắc Bộ bấy giờ kéo dãn ra mãi đến tận đảo Hải Nam và những khu vực khác. Về mặt địa chất học thời kỳ khoảng chừng 15 nghìn năm trước Công nguyên (cách đó khoảng chừng 18 nghìn năm) là thời kỳ cuối của kỷ băng hà, nước biển dâng cao dần đến khoảng chừng năm 8.000 năm trước đây thì đột ngột dâng cao khoảng chừng 130m (tính từ tâm của kỷ băng hà là khu vực Bắc Mỹ). Nước biển ở lại suốt thời kỳ này cho tới và rút đi vào khoảng chừng 5.500 năm trước đây. Ứng với thời kỳ này cùng với những di chỉ khảo cổ đã cho tất cả chúng ta biết nước biển đã ngập toàn bộ khu vực đồng bằng sông Hồng ngày này đến tận Vĩnh Phúc trong suốt gần 3.000 năm.
Do chính đặc trưng về địa chất nên vùng đồng bằng sông Hồng, vịnh Bắc bộ không còn điều kiện khai thác nền đất cổ đại có ở khoảng chừng 8000 năm trước Công nguyên (trước khi có đại hồng thủy) để xác nhận dấu vết của những nền văn minh khác nếu có. Trang sử Việt có một khoảng chừng trống không xác định được từ khoảng chừng năm trước 5.500 năm - 18.000 năm trước.
Sau thời kỳ văn hóa Sơn Vi là văn hóa Hòa Bình và Bắc Sơn, thuộc thời kỳ đồ đá mới. Văn hóa Hòa Bình được ghi nhận là cái nôi của nền văn minh lúa nước, xuất thân từ Đông Nam Á có niên đại trễ được tìm thấy vào khoảng chừng 15000 năm trước đây. Do đặc trưng địa chất về hồng thủy nên hoàn toàn có thể một phần sự phát triển rực rỡ của nền văn hóa Hòa Bình hoàn toàn có thể đã chưa bao giờ được nhận ra và tìm thấy. Các nhà khảo cổ đã link sự khởi đầu của nền văn minh người Việt ở cuối thời kỳ đồ đá mới và đầu thời đại đồ đồng (vào khoảng chừng hơn 5700 năm trước Công nguyên).[2]
Thời đại đồ đồng đá
Văn hóa Phùng Nguyên là một nền văn hóa tiền sử thuộc sơ kỳ thời đại đồ đồng, cuối thời đại đồ đá mới, cách đó chừng 4.000 năm đến 3.500 năm.[cần dẫn nguồn] Phùng Nguyên là tên gọi một làng ở xã Kinh Kệ, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ, nơi đầu tiên tìm ra những di chỉ của nền văn hóa này.
Thời đại đồ đồng
Văn hóa Đồng Đậu là nền văn hóa thuộc thời kỳ đồ đồng ở Việt Nam cách ngày này khoảng chừng 3.000 năm, sau văn hóa Phùng Nguyên, trước văn hóa Gò Mun. Tên của nền văn hóa này đặt theo tên Khu di tích lịch sử lịch sử Đồng Đậu ở thị trấn Yên Lạc, huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc.
Thời đại đồ sắt
Đến khoảng chừng năm 1200 TCN, sự phát triển của kỹ thuật trồng lúa nước và đúc đồ đồng trong khu vực sông Mã và đồng bằng sông Hồng đã dẫn đến sự phát triển của nền văn hóa Đông Sơn, nổi bật với những trống đồng. Các vũ khí, dụng cụ và trống đồng được khai thác của văn hóa Đông Sơn minh chứng cho việc kỹ thuật đúc đồ đồng bắt nguồn từ đây, nhiều mỏ đồng nhỏ xưa đã được khai thác ở miền Bắc Việt Nam. Ở đây những nhà khảo cổ đã tìm thấy quan tài và lọ chôn hình thuyền, nhà sàn, và dẫn chứng về phong tục ăn trầu và nhuộm răng đen.
Theo một số trong những sách cổ sử[3], những tộc người Việt cổ (Bách Việt) sinh sống ở miền Lĩnh Nam, gồm có một vùng rộng lớn phía nam sông Trường Giang của Trung Quốc lúc bấy giờ đến vùng đồng bằng sông Hồng, sông Mã ở miền bắc nước ta Việt Nam. Truyền thuyết kể rằng nhà nước Xích Quỷ của những tộc người Việt đã được hình thành từ năm 2879 TCN tại vùng Hồ Động Đình (Hồ Nam, Trung Quốc ngày này).
Hiện không còn chứng cứ khảo cổ để xác định sự tồn tại của nước Xích Quỷ, nó chỉ mang tính chất chất lịch sử thuở nào in như thời kỳ Tam Hoàng Ngũ Đế của Trung Hoa. Nếu thực sự tồn tại một liên minh của những bộ tộc người Việt cổ (Xích Quỷ) trong thời kỳ này thì hoàn toàn có thể nói rằng đây chỉ là một kiểu liên minh những bộ tộc lỏng lẻo Một trong những nhóm tộc Việt rất khác nhau như Điền Việt ở Vân Nam, Dạ Lang ở Quý Châu, Mân Việt ở Phúc Kiến, Đông Việt ở Triết Giang, Sơn Việt ở Giang Tây, Nam Việt ở Quảng Đông, Âu Việt (Tây Âu) ở Quảng Tây, Lạc Việt ở miền bắc nước ta Việt Nam[4]... Các nhóm tộc Việt này còn có nhiều điểm rất khác nhau về ngôn từ, tập quán và địa bàn cư trú, quan hệ Một trong những tộc này đa phần là trao đổi marketing thương mại chứ không còn một nhà nước thống nhất.
Đến thời Xuân Thu–Chiến Quốc (thế kỷ VIII TCN đến thế kỷ III TCN), do những sức ép từ những vương quốc Sở, Tần ở miền Bắc Trung Quốc và làn sóng người Hoa Hạ chạy tị nạn trận chiến tranh từ miền Bắc xuống nên từ từ những tộc người Việt cổ bị mất lãnh thổ, một số trong những bộ tộc Việt bị đồng hóa vào người Hoa Hạ. Đỉnh điểm là vào thời Tần Thủy Hoàng, lãnh thổ của Trung Hoa kéo xuống tận ven biển phía nam Quảng Đông[5].
Những dịch chuyển trong thời kỳ này cũng dẫn tới sự tan rã của liên minh của những tộc người Việt; từ thế kỷ VIII TCN trở đi từ những bộ tộc Việt cư trú tại những khu vực rất khác nhau ở miền nam sông Dương Tử đã hình thành nên những nhà nước rất khác nhau ở từng khu vực cũng như thời kỳ như: Nước Việt, Văn Lang, Việt Thường, Nam Việt, Âu Lạc, Quỳ Việt, Mân Việt, Đông Việt,... Các bộ tộc này từng bước bị những vương triều của người Hoa Hạ ở miền Bắc sông Dương Tử đánh bại thôn tính, hoặc là tự nội chiến với nhau dẫn tới suy yếu. Đến thời kỳ đế chế Hán khoảng chừng thế kỷ I TCN, tất cả những nhà nước Việt đều bị thôn tính[6].
Nước Văn Lang (Thế kỷ VII–258 TCN hoặc 218 TCN)Lãnh thổ nước Văn Lang năm 500 TCN
Đến thế kỷ 8 TCN, những nhà nước độc lập của những tộc người Việt dần được hình thành khắp vùng phía Nam sông Dương Tử[6].
Các tài liệu nghiên cứu và phân tích tân tiến[7] cũng như những dẫn chứng khảo cổ học}[8] phần lớn đều đồng ý theo ghi chép của Việt sử lược về một vương quốc Văn Lang của người Lạc Việt có niên đại thành lập vào thế kỷ VII TCN cùng thời Chu Trang Vương (696 TCN – 682 TCN) ở Trung Quốc. Vương quốc này tồn tại ở khu vực mà ngày này là vùng trung du và đồng bằng Bắc Bộ cũng như ba tỉnh Thanh Hóa-Nghệ An-thành phố Hà Tĩnh. Nhà nước này hoàn toàn có thể đã giao lưu marketing thương mại với những bộ tộc Việt khác, hoàn toàn có thể là cả với nước Việt của Việt Vương Câu Tiễn ở khu vực hạ lưu sông Trường Giang (Trung Quốc) ngày này.
Bộ máy nhà nước Văn Lang đã bước đầu phỏng theo thể chế quân chủ. Ở trung ương do vua Hùng đứng đầu, có những Lạc hầu và Lạc tướng giúp việc. Ở địa phương phân thành 15 bộ (là 15 bộ lạc của vùng đồng bằng Bắc Bộ trước khi nhà nước ra đời) do Lạc tướng quản lý. Dưới bộ là những làng do Bồ chính quản lý.
Nhà Thục (257–208 hoặc 179 TCN)
Đến thế kỷ III TCN, Thục Phán, thủ lĩnh của cục tộc Âu Việt – một trong những bộ tộc của Bách Việt ở phía Bắc Văn Lang, đã đánh bại Hùng Vương thứ 18 lập nên nhà nước Âu Lạc. Nhà nước liên minh Âu Việt – Lạc Việt đã đánh bại cuộc xâm lược của nhà Tần. Nhà nước định đô tại Cổ Loa, thuộc huyện Đông Anh, Tp Hà Nội Thủ Đô ngày này. Ông tự xưng là An Dương Vương.
Nước Âu Lạc của An Dương Vương bị Triệu Đà (một viên tướng cũ của nhà Tần) thôn tính năm 208 TCN (hoặc 179 TCN).
Bắc thuộc là một vấn đề còn tồn tại hai quan điểm rất khác nhau từ xưa đến nay của lịch sử Việt Nam, phần lớn những quan điểm sử học thời phong kiến đều nhận định rằng nhà Triệu là một triều đại trong lịch sử Việt Nam, vì vậy thời Bắc thuộc bắt nguồn từ năm 111 TCN khi nhà Hán đánh chiếm nước Nam Việt. Quan điểm thứ hai được xuất hiện từ thế kỷ XVIII khi sử gia Ngô Thì Sĩ phủ nhận nhà Triệu là triều đại chính thống của Việt Nam vì Triệu Đà vốn là người Hoa ở phương Bắc, là tướng theo lệnh Tần Thủy Hoàng mà đánh xuống phương Nam. Quan điểm này được tiếp nối bởi sử gia Đào Duy Anh trong thế kỷ XX, những sách lịch sử trong nền giáo dục tại Việt Nam lúc bấy giờ đều theo quan điểm này. Theo quan điểm thứ hai này thì thời Bắc thuộc trong lịch sử Việt Nam bắt nguồn từ năm 179 TCN khi nhà Triệu đánh chiếm nước Âu Lạc của An Dương Vương.
Cuối thời Tần, Triệu Đà (người nước Triệu thời Chiến Quốc, nay là tỉnh Hà Bắc của Trung Quốc) được nhà Tần chỉ định là Huyện lệnh huyện Long Xuyên, sau được Nhâm Ngao tự ý chỉ định làm Quận úy quận Nam Hải (thuộc tỉnh Quảng Đông ngày này).
Nhân khi nhà Tần rối loạn sau cái chết của Tần Thủy Hoàng (210 TCN), Triệu Đà đã tách ra cát cứ quận Nam Hải, sau đó đem quân thôn tính sáp nhập vương quốc Âu Lạc và quận Quế Lâm lân cận rồi thành lập một nước riêng, quốc hiệu Nam Việt với kinh đô đặt tại Phiên Ngung (nay là thành phố Quảng Châu Trung Quốc, tỉnh Quảng Đông) vào năm 207 TCN.
Nước Nam Việt trong thời nhà Triệu gồm có khu vực hai tỉnh Quảng Đông, Quảng Tây của Trung Quốc và miền Bắc Việt Nam ngày này. Nam Việt được phân thành 4 quận: Nam Hải, Quế Lâm, Giao Chỉ và Cửu Chân. Biên giới phía bắc là khối mạng lưới hệ thống dãy núi Ngũ Lĩnh, biên giới phía nam là dãy Hoành Sơn.
Sau khi nhà Hán được thành lập và thống nhất toàn Trung Quốc, Triệu Đà xưng là Hoàng đế của nước Nam Việt để tỏ ý ngang hàng với nhà Tây Hán. Trong khoảng chừng thời gian 68 năm (179 TCN – 111 TCN), miền Bắc Việt Nam lúc bấy giờ là một phần của nước Nam Việt, nước này còn có vua là người Trung Hoa và vị vua này sẽ không công nhận sự cai trị của nhà Hán.
Năm 111 TCN, đội quân của Hán Vũ Đế xâm chiếm nước Nam Việt và sáp nhập Nam Việt vào đế chế Hán. Người Trung Quốc muốn quản lý miền châu thổ sông Hồng để có điểm dừng cho tàu bè đang marketing thương mại với Đông Nam Á[9]. Trong thế kỷ I, những tướng Lạc Việt vẫn còn được giữ chức, nhưng Trung Quốc khởi đầu chủ trương đồng hóa những lãnh thổ bằng phương pháp tăng thuế và cải tổ luật hôn nhân gia đình để biến Việt Nam thành một xã hội phụ hệ để dễ tiếp thu quyền lực chính trị hơn.
Hai Bà Trưng (40–43)
Một cuộc khởi nghĩa do Hai Bà Trưng lãnh đạo đã nổ ra ở quận Giao Chỉ, tiếp theo sau đó là những quận Cửu Chân, Nhật Nam, Hợp Phố và những địa phương khác của vùng Lĩnh Nam (mà theo cổ sử Việt ghi nhận là có tất cả 65 thành trì) hưởng ứng trong năm 40. Sau đó, nhà Hán phái tướng Mã Viện sang đàn áp cuộc khởi nghĩa này. Sau 3 năm giành độc lập, cuộc khởi nghĩa bị tướng Mã Viện đàn áp. Do bị cô lập và quân đội chưa tổ chức hoàn thiện nên Hai Bà Trưng không đủ sức chống cự lại quân do Mã Viện chỉ huy. Hai Bà Trưng đã tự vẫn trên dòng sông Hát để giữ vẹn khí tiết.
Bắc thuộc lần 2 (43–544)
Tiếp theo sau nhà Hán, những triều đại phong kiến Trung Quốc sau đó khác ví như Đông Ngô, nhà Tấn, Lưu Tống, Nam Tề, nhà Lương lần lượt thay nhau đô hộ Việt Nam, người Việt đã và đang nhiều lần nổi dậy chống lại sự cai trị của ngoại bang, tuy nhiên tất cả đều không thành công cho tiềm năng giành độc lập.
Các cuộc nổi dậy tiêu biểu như khởi nghĩa anh em Triệu Quốc Đạt và Triệu Thị Trinh vào thời thuộc Đông Ngô. Cuộc nổi dậy của anh em Lý Trường Nhân và Lý Thúc Hiến từ thời bắc thuộc Lưu Tống, Nam Tề từ năm 468 đến 485.
Nhà Tiền Lý (544–602)
Năm 541, Lý Bí nổi dậy khởi nghĩa, đã đánh đuổi được thứ sử Tiêu Tư nhà Lương, sau 3 lần đánh bại quân Lương trong năm sau đó, Lý Bí tự xưng đế tức là Lý Nam Đế, lập ra nước Vạn Xuân vào năm 544. Đến năm 545, nhà Lương cử Trần Bá Tiên và Dương Phiêu sang đánh nước Vạn Xuân, Lý Nam Đế bị thua trận, giao lại binh quyền cho Triệu Quang Phục. Sau khi Lý Nam Đế mất, Triệu Quang Phục đánh đuổi được quân Lương vào năm 550, bảo vệ được nước Vạn Xuân. Ông tự xưng là Triệu Việt Vương, đến năm 571, một người cháu của Lý Nam Đế là Lý Phật Tử đã cướp ngôi Triệu Việt Vương, tiếp tục giữ được sự độc lập cho những người dân Việt thêm 20 năm nữa cho tới lúc nhà Tùy sang đánh năm 602.
Bắc thuộc lần 3 (602–923 hoặc 930)
Kế tiếp nhà Tùy, nhà Đường đô hộ Việt Nam gần 300 năm. Trung Quốc đến thời Đường đạt tới cực thịnh, bành trướng ra 4 phía, phía bắc lập ra An Bắc đô hộ phủ, phía đông đánh nước Cao Ly lập ra An Đông đô hộ phủ, phía tây lập ra An Tây đô hộ phủ và phía nam lập ra An Nam đô hộ phủ, tức là lãnh thổ nước Vạn Xuân cũ.
Trong thời kỳ thuộc nhà Đường, đã nổ ra những cuộc khởi nghĩa chống Bắc thuộc của người Việt như khởi nghĩa Lý Tự Tiên và Đinh Kiến, khởi nghĩa Mai Hắc Đế, khởi nghĩa Phùng Hưng và khởi nghĩa Dương Thanh từ thời điểm cuối thế kỷ VII đến thế kỷ IX.
Từ sau loạn An Sử (756–763), nhà Đường suy yếu và bị mất thực quyền trấn áp với nhiều địa phương do những phiên trấn cát cứ, không trấn áp nổi phía nam. An Nam đô hộ phủ bị những nước láng giềng Nam Chiếu, Chăm Pa, Sailendra vào cướp phá và giết hại người bản địa rất nhiều, riêng Nam Chiếu đã giết và bắt đến 15 vạn người, quân Đường bị đánh bại nhiều lần. Tới năm 866, nhà Đường trấn áp trở lại và đổi gọi là Tĩnh Hải quân.
Cuối thế kỷ IX, nhà Đường bị suy yếu trầm trọng sau cuộc nổi loạn của Hoàng Sào và những trận chiến tranh quân phiệt tại Trung Quốc. Tại Việt Nam, năm 905, một hào trưởng địa phương người Việt là Khúc Thừa Dụ đã chiếm giữ thủ phủ Đại La, khởi đầu thời kỳ tự chủ của người Việt.
Ảnh hưởng đến văn hóa Việt Nam
Các triều đại này nỗ lực đồng hóa dân tộc bản địa Việt Nam theo tộc Hán. Tuy vậy, tuy nhiên chịu nhiều ảnh hưởng về tổ chức thể chế chính trị, xã hội, văn hóa của Trung Quốc, nhưng người Việt Nam vẫn giữ được nhiều bản chất nền tảng văn hóa dân tộc bản địa vốn có của tớ sau một nghìn năm đô hộ.[10]
Người Việt cũng chịu ràng buộc của Phật giáo Đại thừa đang phát triển ở Đông Á, tuy nhiên lúc đó Đông Nam Á đã chịu ràng buộc của Ấn Độ giáo và Phật giáo Nguyên thủy. Phật giáo Đại thừa được hòa trộn với Nho giáo, Lão giáo và thêm vào đó là những tín ngưỡng dân gian địa phương[11].
Thời kỳ tự chủ (905–938)
Họ Khúc (905–923 hoặc 930)Năm 905, Khúc Thừa Dụ đã xây dựng cơ quan ban ngành sở tại tự chủ của người Việt nhân khi nhà Đường suy yếu, đặt nền móng cho nền độc lập của Việt Nam.
Bản đồ phim hoạt hình về sự thay đổi lãnh thổ của Việt Nam, 1009–1945
Bản đồ thay đổi lãnh thổ Việt Nam từ 1009 đến 1945. Tên gọi Việt Nam 2879–2524 TCN Xích Quỷ 2524–258 TCN Văn Lang 257–179 TCN Âu Lạc 204–111 TCN Nam Việt 111 TCN–40 CN Giao Chỉ 40–43 Lĩnh Nam 43–203 Giao Chỉ 203–544 Giao Châu 544–602 Vạn Xuân 602–679 Giao Châu 679–757 An Nam 757–766 Trấn Nam 766–866 An Nam 866–967 Tĩnh Hải quân 968–1054 Đại Cồ Việt 1054–1400 Đại Việt 1400–1407 Đại Ngu 1407–1427 Giao Chỉ 1428–1804 Đại Việt 1804–1839 Việt Nam 1839–1945 Đại Nam 1887–1954 Đông Dương
(Bắc/Trung/Nam Kỳ) từ 1945 Việt Nam Bản mẫu chính
Sinh vật định danh Lịch sử Việt Nam
- xts
Mô hình tháp bằng đất nung thời Lý
Năm 939, Ngô Quyền xưng vương sau trận chiến lịch sử trên sông Bạch Đằng trước quân Nam Hán.
Năm 968, Đinh Bộ Lĩnh xưng đế, lập nên nhà Đinh (968–980) và đặt tên nước là Đại Cồ Việt.
Năm 980, Lê Hoàn lên ngôi vua, lập nên nhà Tiền Lê (980–1009)
Năm 1009, Lý Công Uẩn lên ngôi vua, lập nên nhà Lý (1009–1225). Năm 1054, vua Lý Thánh Tông đổi tên thành Đại Việt.
Việt Nam quá trình này trải qua nhiều chính sách phong kiến: Nhà Ngô (939–965), nhà Đinh (968–980), nhà Tiền Lê (980–1009), nhà Lý (1009–1225), nhà Trần (1226–1400) và nhà Hồ (1400–1407).
Trong thời kỳ này, những vương triều phương Bắc ở Trung Hoa, Mông Cổ mang quân sang xâm lược, nhưng đều bị Việt Nam đẩy lùi: Lê Hoàn và Lý Thường Kiệt đẩy lui hai lần quân nhà Tống (năm 981 và 1076), nhà Trần đánh bại quân Mông Cổ năm 1258 và sau đó là nhà Nguyên vào năm 1285 và 1288. Đầu thế kỷ XV, nhà Minh xâm chiếm hữu được Đại Việt và cai trị trong 20 năm, nhưng cũng trở nên Lê Lợi nổi lên đánh đuổi năm 1428 và thành lập nhà Hậu Lê. Năm 1789, nhà Thanh sang xâm lược cũng trở nên Nguyễn Huệ đánh bại. Tuy nhiên, từ thời điểm cuối thế kỷ XVIII trở đi, phong kiến Việt Nam đã khởi đầu suy yếu.
Từ thế kỷ X tới thế kỷ XIV, những triều đại Đại Việt xây dựng nhà nước trên cơ sở Phật giáo cùng với những ảnh hưởng Nho giáo từ Trung Quốc. Tới thời điểm cuối thế kỷ XIV, ảnh hưởng của Phật giáo dần thu hẹp và ảnh hưởng của Nho giáo tăng lên, sự phát triển nhà nước Nho giáo theo quy mô kiểu Trung Hoa, sang đến thế kỷ XV thì Đại Việt có một cơ cấu tổ chức cơ quan ban ngành sở tại tương tự nước láng giềng Trung Hoa, cơ cấu tổ chức luật pháp, hành chính, văn chương và nghệ thuật và thẩm mỹ đều theo kiểu Trung Hoa.
Cùng với việc thu nhận quy mô chính trị, tổ chức xã hội của Trung Hoa, những triều đại Việt Nam từ thế kỷ X trở đi từng bước mở rộng vùng ảnh hưởng ra ngoài khu vực đồng bằng sông Hồng. Từ triều Lý, thông qua những cuộc hôn nhân gia đình, quân sự và tấn phong thủ lĩnh những bộ tộc miền núi, những vương triều Lý, Trần, Lê đã lần lượt sáp nhập và đưa những sắc tộc khác ở vùng Tây Bắc, Đông Bắc vào quốc gia Đại Việt. Cùng với người Việt, những bộ tộc miền núi đã cùng chung sức với người Việt trong những công cuộc chống ngoại xâm và xây dựng đất nước.
Việt Nam trong thời phong kiến phát triển vẫn nhờ vào nông nghiệp mà đa phần là trồng lúa nước để đáp ứng lương thực, từng triều đại đã lần lượt cho đắp đê ngăn lũ lụt, đào kênh dẫn nước cũng như giao thông vận tải đi lại, khai hoang những vùng đất đồng bằng ven biển để tăng diện tích s quy hoạnh trồng trọt. Các hoạt động và sinh hoạt giải trí thương mại, ngoại thương cũng khá được hình thành. Ngoài hai quốc gia láng giềng Trung Quốc và Chăm Pa, vào thời nhà Lý, nhà Trần đã có marketing thương mại thêm với những vương quốc trong vùng Đông Nam Á tại cảng Vân Đồn (Quảng Ninh), thời Hậu Lê có marketing thương mại thêm với châu Âu, Nhật Bản tại những trung tâm như Thăng Long và Hội An.
Trúc Lâm Đại sĩ xuất sơn đồ (竹林大士出山图)
Bắc thuộc lần 4 (1407–1427)
Năm 1407, quân Minh sang xâm lược Đại Ngu với cớ đánh đuổi nhà Hồ Phục hồi nhà Trần (Phù Trần diệt Hồ). Quân Minh nhanh gọn đánh bại quân Đại Ngu, quá trình này gọi là Bắc thuộc lần 4.
Các lực lượng của Nhà Hậu Trần đã nổi dậy từ 1407–1413 để chống lại quân Minh nhưng cũng trở nên đánh dẹp.
Một thủ lĩnh Giao Chỉ là Lê Lợi khởi nghĩa chống lại sự đô hộ của Nhà Minh. Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn giành thắng lợi năm 1427, Lê Lợi lên ngôi nhà vua, lập ra Nhà Hậu Lê.
Thời kỳ trung hưng (1428–1527)
Đại Việt sử ký toàn thư - bộ chính sử Việt Nam xưa nhất còn tồn tại nguyên vẹn đến ngày này
Năm 1427, Lê Lợi sau khi đánh bại quân Minh lập ra Nhà Hậu Lê, quá trình này còn được gọi là Nhà Lê sơ.
Thời kỳ chia cắt (1527–1802)
Sông Gianh, biên giới giữa Đàng Ngoài và Đàng Trong gần 200 năm.
Bắt nguồn từ thời kỳ Nam – Bắc triều, năm 1527, sau khi giành ngôi từ nhà Hậu Lê, Mạc Đăng Dung đã lập nên nhà Mạc. Nhà Hậu Lê (sử gọi là nhà Lê trung hưng) được tái lập vài năm sau đó với sự giúp sức của Nguyễn Kim, một tướng cũ và giành được sự trấn áp khu vực từ Thanh Hóa vào Bình Định. Sau khi Nguyễn Kim chết, người con rể là Trịnh Kiểm đã giành quyền bính, 60 năm sau đó, Trịnh Kiểm và những con cháu của ông đã giành được thắng lợi trước nhà Mạc vào năm 1592 và mở đầu cho thời kỳ đặc biệt trong lịch sử phong kiến Việt Nam, thời kỳ vua Lê chúa Trịnh
Việt Nam quá trình này trải qua nhiều chính sách phong kiến: Nhà Mạc (1527–1592), nhà Lê trung hưng (1533–1789), chúa Trịnh (1545–1787), chúa Nguyễn (1558–1777) và nhà Tây Sơn (1778–1802).
Bến sông Hội An thời điểm cuối thế kỷ XVIII Trịnh – Nguyễn phân tranh
Sự xích míc giữa hai người cận thần của nhà Lê trung hưng là Trịnh Kiểm và Nguyễn Hoàng (trấn thủ xứ Thuận Hóa và Quảng Nam) đã khởi đầu cho việc phân chia đất nước ra thành hai lãnh thổ. Trong khi Trịnh Kiểm tìm cớ giết Nguyễn Uông (con cả của Nguyễn Kim) thì Nguyễn Hoàng chạy vào Thuận Hóa lập cát cứ, hai cơ quan ban ngành sở tại riêng biệt là Đàng Ngoài và Đàng Trong với sông Gianh (Quảng Bình) làm biên giới. Các con cháu của Trịnh Kiểm lần lượt sau đó nhau nắm quyền ở Đàng Ngoài được gọi là những chúa Trịnh, những con cháu của Nguyễn Hoàng sau đó nhau cầm quyền ở Đàng Trong được gọi là những chúa Nguyễn, những vua Lê chỉ có danh vị nhà vua của Đại Việt trên danh nghĩa.
Thời kỳ Đại Việt phân thành hai lãnh thổ riêng biệt Đàng Ngoài và Đàng Trong cũng là thời kỳ hoạt động và sinh hoạt giải trí ngoại thương sôi động, cả Đàng Ngoài và Đàng Trong đều tham gia vào khối mạng lưới hệ thống giao thương mua và bán toàn cầu bởi những thương nhân châu Âu, Nhật Bản, Trung Hoa đến Đại Việt marketing thương mại. Người Hà Lan, Anh, Pháp lập những thương điếm tại Kẻ Chợ (Tp Hà Nội Thủ Đô), người Bồ Đào Nha, Anh, Nhật Bản đặt những thương điếm tại Faifo (Hội An). Các món đồ chính được xuất khẩu từ Đại Việt là tơ lụa, hồ tiêu, gốm sứ. Tuy nhiên, sang đến thế kỷ XVIII thì hoạt động và sinh hoạt giải trí thương mại giảm sút ở cả Đàng Trong lẫn Đàng Ngoài[12].
Cùng với sự giao thương mua và bán marketing thương mại với những nước phương Tây và Nhật Bản, đạo Công giáo cũng khởi đầu được truyền vào Đại Việt qua những giáo sĩ phương Tây theo những tàu buôn vào giảng đạo ở cả Đàng Ngoài và Đàng Trong. Nền tảng vững chắc của Công giáo tại Việt Nam được những thừa sai Dòng Tên xây dựng vào thế kỉ 17.[13]
Mở rộng lãnh thổ về phương NamCác thời kỳ Nam tiến của người Việt
Dấu ấn về việc mở rộng đất nước trong thời kỳ phong kiến này đó đó là sự việc bành trướng xuống phương Nam, cuộc Nam tiến nhằm mục đích tìm đất nông nghiệp để đáp ứng lương thực cho việc ngày càng tăng dân số của Đại Việt. Với một quân đội có tổ chức tốt hơn, từ thế kỷ XI đến thế kỷ XV, sau những cuộc trận chiến tranh cũng như hôn nhân gia đình chính trị giữa Đại Việt và Chăm Pa, lãnh thổ Đại Việt đã được mở rộng thêm từ dãy Hoành Sơn (bắc Quảng Bình) tới đèo Cù Mông (bắc Phú Yên).
Từ thế kỷ XVII, Đàng Trong là một lãnh thổ, cơ quan ban ngành sở tại riêng biệt với Đàng Ngoài, do những chúa Nguyễn quản lý. Các chúa Nguyễn về danh nghĩa là quan của nhà Hậu Lê, nhận lệnh vua Lê quản lý phía Nam, nhưng thực tế họ cai trị Đàng Trong tương đối độc lập, ít khi nhận lệnh từ nhà Hậu Lê. Nhằm tiếp tục tìm kiếm thêm diện tích s quy hoạnh đất đai cho việc ngày càng tăng dân số, cũng như tăng cường quyền lực những chúa Nguyễn đã lần lượt tiến hành những cuộc trận chiến tranh với Chăm Pa và sáp nhập hoàn toàn phần lãnh thổ còn sót lại của người Chăm (từ Phú Yên tới Bình Thuận) vào năm 1693.
Tiếp đó, sau những cuộc di dân của người Việt từ Đàng Trong vào sinh sống ở vùng đất của người Khmer, những chúa Nguyễn lần lượt thiết lập độc lập lãnh thổ từng phần trên vùng đất Nam Bộ, sau những trận chiến với vương quốc Khmer, vương quốc Ayutthaya cũng như những yếu tố chính trị khác, từ năm 1698 đến năm 1757, cơ quan ban ngành sở tại Đàng Trong đã giành được hoàn toàn Nam Bộ ngày này vào sự trấn áp của tớ.
Cùng với việc mở rộng lãnh thổ trên đất liền, cơ quan ban ngành sở tại Đàng Trong lần lượt đưa người ra khai thác và trấn áp những quần đảo lớn và quần đảo trên biển Đông và vịnh Thái Lan. Quần đảo Hoàng Sa được khai thác và trấn áp từ đầu thế kỷ XVII, Côn Đảo từ năm 1704, Phú Quốc từ năm 1708 và quần đảo Trường Sa từ năm 1816[14].
Sự khác lạ về văn hóa giữa hai miền có lẽ rằng bắt nguồn từ cuộc Nam tiến này. Văn hóa Nho giáo trong cơ quan ban ngành sở tại miền Nam không phát triển nhiều, do họ chịu ràng buộc phần nào của văn hóa Champa, văn hóa Khmer. Ngày nay, người miền Bắc tiết kiệm, bảo vệ nhóm, giỏi ứng xử; người miền Nam thoải mái trong đời sống, trong suy nghĩ và thẳng thắn[15]. Tổ chức hành chính cũng khác lạ. Cách tổ chức cơ quan ban ngành sở tại tỉ mỉ ở miền Bắc đã được đơn giản hóa ở miền Nam[15].
Thời kỳ thống nhất (1802–1858)
Đại Nam nhất thống toàn đồ năm 1834
Từ thời điểm giữa thế kỷ XVIII, những trận chiến liên tục giữa Đàng Trong với vương quốc Khmer, Ayutthaya cũng như những cuộc tranh chấp ở Đàng Ngoài làm cho đời sống người dân thêm cùng quẫn. Nhiều cuộc khởi nghĩa của nông dân đã nổ ra, song phần lớn chịu thất bại. Tới phong trào nổi dậy của Tây Sơn bùng nổ năm 1771 tại Quy Nhơn (Bình Định) đã phát triển rộng lớn đánh bại hai chính sách cai trị của hai họ Nguyễn, Trịnh, chấm hết việc chia đôi đất nước, cũng như bãi bỏ nhà Hậu Lê vốn chỉ từ trên danh nghĩa.
Nhà Tây Sơn đã đánh bại 5 vạn quân Xiêm La (năm 1784) tại miền Nam và 29 vạn quân Mãn Thanh (năm 1789) xâm lược tại miền Bắc. Vua Tây Sơn là Nguyễn Huệ chính thức trở thành vua của Đại Việt, lấy niên hiệu là Quang Trung, thống nhất hầu hết lãnh thổ từ miền Bắc vào tới Gia Định. Tuy nhiên sau cái chết của ông năm 1792, nội bộ lục đục khiến cơ quan ban ngành sở tại Tây Sơn ngày càng suy yếu.
Một người thuộc dòng dõi chúa Nguyễn ở miền Nam là Nguyễn Phúc Ánh, với sự hậu thuẫn và cố vấn của một số trong những người dân Pháp, đã đánh bại được nhà Tây Sơn vào năm 1802. Ông lên làm vua, lấy niên hiệu là Gia Long và trở thành vị vua đầu tiên của nhà Nguyễn, với lãnh thổ gồm hai đồng bằng phì nhiêu nối với nhau bằng một dải duyên hải. Năm 1804, ông cho đổi tên nước từ Đại Việt thành Việt Nam.
Gia Long (1802–1820) đóng đô ở Huế, ông cho xây dựng kinh đô Huế tương tự như Tử Cấm Thành ở Bắc Kinh (Trung Quốc). Gia Long và con trai Minh Mạng (cai trị 1820–1841) đã nỗ lực xây dựng Việt Nam theo khái niệm và phương pháp hành chính của Trung Quốc thời nhà Thanh. Từ thập niên 1830, giới trí thức Việt Nam (đại diện tiêu biểu là Nguyễn Trường Tộ) đã nhận thấy sự tụt hậu và trì trệ của đất nước, họ đề nghị triều đình nên học hỏi phương Tây để phát triển công nghiệp – thương mại, nhưng những quan lại này chỉ là thiểu số. Đáp lại, vua Minh Mạng và những người dân kế tục Thiệu Trị (1841–1847) và Tự Đức (1847–1883) chọn chủ trương đã lỗi thời là coi trọng phát triển nông nghiệp (dĩ nông vi bản), tiếp tục cấm marketing thương mại với nước ngoài.
Ngoài ra, những vua Minh Mạng, Thiệu Trị và Tự Đức ngăn cấm truyền bá Công giáo mà người ta xem là "tả đạo". Tiếp nối những thừa sai Dòng Tên dưới quy chế bảo trợ Bồ Đào Nha là những thừa sai Pháp và Tây Ban Nha đến truyền giáo từ nửa sau thế kỉ 17. Một số giáo sĩ Pháp nổi bật cũng tương hỗ nhân lực và vật lực cho nhà Nguyễn trong trận chiến với nhà Tây Sơn dẫn đến thắng lợi của vua Gia Long. Đến thời điểm giữa thế kỷ 19, có tầm khoảng chừng 450.000 người Công giáo.[16] Chính quyền nhà Nguyễn dưới những triều vua này lo ngại sự vững mạnh mẽ và tự tin của một tôn giáo khác lạ và có tổ chức nên đã ra lệnh cấm truyền đạo Công giáo, đồng thời đàn áp những người dân theo đạo Công giáo và san bằng nhiều xóm đạo.
Việt Nam bị phân thành ba kỳ thuộc Liên bang Đông Dương
Ngày 31 tháng 8 năm 1858, Hải quân Pháp đổ bộ tấn công vào cảng Đà Nẵng và sau đó rút vào xâm chiếm Sài Gòn. Tháng 6 năm 1862, Vua Tự Đức ký hiệp ước nhượng ba tỉnh miền Đông cho Pháp. Năm 1867, Pháp chiếm nốt ba tỉnh miền Tây sau đó để tạo thành một lãnh thổ thuộc địa Nam Kỳ (Cochinchine). Sau khi củng cố vị trí vững chắc ở Nam Kỳ, từ năm 1873 đến năm 1886, Pháp xâm chiếm nốt những phần còn sót lại của Việt Nam qua những trận chiến phức tạp ở Bắc Kỳ. Miền Bắc khi đó rất hỗn độn do những mối bất hòa giữa người Việt và người Hoa lưu vong. Chính quyền Việt Nam không thể trấn áp nổi mối bất hòa này. Cả Trung Hoa và Pháp đều coi khu vực này thuộc tầm ảnh hưởng của tớ và gửi quân đến đó, nhưng ở đầu cuối thì người Pháp đã thắng lợi.
Pháp tuyên bố là họ sẽ "bảo lãnh" Bắc Kỳ (Tonkin) và Trung Kỳ (Annam), nơi họ tiếp tục duy trì những vua nhà Nguyễn cho tới Bảo Đại (làm vua từ 1926 đến 1945) cùng cỗ máy quan lại. Nhà Nguyễn tuy tiếp tục tồn tại ở Trung Kỳ và Bắc Kỳ nhưng chỉ từ quyền lực hạn chế, mọi vấn đề lớn phải được Toàn quyền Đông Dương của Pháp thông qua. Vào năm 1885, những quan lại Việt Nam tổ chức phong trào kháng chiến Cần Vương chống Pháp nhưng thất bại. Các vua Nguyễn là Hàm Nghi, Duy Tân và Thành Thái có ý phản kháng đều bị Pháp truất ngôi và đưa đi đày.
Vào năm 1887, hoàn tất quá trình xâm lược Việt Nam, người Pháp đã tổ chức ra một cỗ máy cai trị khá hoàn hảo nhất từ trung ương cho tới địa phương. Ở trung ương là Phủ toàn quyền Đông Dương (ban đầu thủ phủ ở Sài Gòn, năm 1902 đặt ở Tp Hà Nội Thủ Đô). Đứng đầu Phủ toàn quyền gọi là Toàn quyền Đông Dương, là người dân có quyền hành cao nhất trong thể chế chính trị Pháp trên toàn cõi Bắc Kỳ, Trung Kỳ, Nam Kỳ và Cao Miên. Đứng đầu ở 3 kỳ là: Thống đốc Nam Kỳ, Khâm sứ Trung Kỳ và Thống sứ Bắc Kỳ, cả ba đều nằm dưới quyền giám sát và điều khiển tối cao của viên Toàn quyền Đông Pháp, trực thuộc bộ Thuộc địa. Đến năm 1893, quyền trấn áp của Toàn quyền Đông Pháp được mở rộng thêm, gồm có cả Ai Lao.
Sau thất bại của phong trào Cần Vương thời điểm cuối thế kỷ 19, người Pháp đã cũng cố hoàn toàn việc tổ chức cai trị tại Việt Nam. Cuộc cải cách trong giáo dục trong thập niên 1910 đã xóa bỏ hoàn toàn nền nho học với chữ Hán cả nghìn năm trong chính sách phong kiến Việt Nam để thay thế bằng phong trào tân học theo chữ quốc ngữ đã tạo ra một tầng lớp trí thức mới, đó là những người dân xuất thân từ truyền thống nho giáo nhưng được tiếp cận với văn hóa phương Tây. Đại diện tiêu biểu cho giới này là Phan Châu Trinh và Phan Bội Châu đã mở đầu cho Phong trào Duy Tân và Phong trào Đông Du vận động tăng cường dân trí, dân chủ, nhân quyền và cải cách xã hội cho những người dân Việt trước tầng lớp người Pháp cai trị. Tuy nhiên sự phát triển những phong trào này sau đó bị cơ quan ban ngành sở tại thực dân dẹp bỏ vì nhận thấy rủi ro tiềm ẩn tiềm ẩn đối với chính sách thuộc địa của tớ.
Cuối thập niên 1920, những người dân Việt cấp tiến dưới ảnh hưởng của Chủ nghĩa Tam Dân đã thành lập Việt Nam Quốc dân Đảng. Tuy nhiên, đến năm 1930, sau khi cuộc Khởi nghĩa Yên Bái thất bại, Việt Nam Quốc dân Đảng bị suy yếu nghiêm trọng. Cùng năm đó, một số trong những thanh niên Việt Nam theo Chủ nghĩa Marx-Lenin thành lập Đảng Cộng sản Đông Dương, nhưng cũng mau chóng trở thành tiềm năng tiêu diệt của Pháp tuy nhiên tổ chức của tớ thân thiện với Mặt trận Bình dân trong cơ quan ban ngành sở tại Pháp.
Thời kỳ Nhật thuộc (1940–1945)
Nhật Bản tấn công Đông Dương vào năm 1940 và nhanh gọn thỏa thuận được với cơ quan ban ngành sở tại Vichy ở Pháp để cho Nhật toàn quyền cai trị Đông Dương. Chính quyền thực dân Pháp chỉ tồn tại đến tháng 3 năm 1945 khi Nhật tấn công toàn bộ Đông Dương. Ngay sau đó, Nhật thiết lập một cơ quan ban ngành sở tại thân Nhật với quốc vương Bảo Đại và thủ tướng Trần Trọng Kim, đặt quốc hiệu mới đế quốc Việt Nam và quốc kỳ là cờ quẻ ly.
Việt Minh (viết tắt của Việt Nam Độc lập Đồng minh Hội) thành lập năm 1941 với vai trò một mặt trận của Đảng Cộng sản Đông Dương được điều hành từ Pắc Bó (ở biên giới Việt – Trung) bởi Hồ Chí Minh khi ông trở về nước lần đầu tiên Tính từ lúc năm 1911 (năm ông rời Việt Nam), tuy nhiên ông có liên hệ với những người dân Cộng sản trong nước trong những thập niên 1920 và 1930.
Ngày 11 tháng 3 năm 1945 khi quân đội Nhật Bản làm cuộc đảo chính lật đổ chính phủ nước nhà Bảo hộ của Pháp, được sự hậu thuẫn và trấn áp của Nhật, nhà vua Bảo Đại ban ra một chiếu chỉ với nguyên văn:
"Theo tình hình thế giới nói chung và hiện tình Á Châu, chính phủ nước nhà Việt Nam trang trọng công bố rằng: Kể từ ngày ngày hôm nay, Hòa ước Bảo hộ ký kết với nước Pháp được hủy bỏ và vô hiệu hóa. Việt Nam thu hồi hoàn toàn độc lập lãnh thổ của một quốc gia độc lập."[17]Trần Trọng Kim được chỉ định làm thủ tướng một chính phủ nước nhà mới với tên tuổi Đế quốc Việt Nam, nhưng hầu hết quyền lực của chính phủ nước nhà này do lực lượng phát xít Nhật nắm giữ. Trên thực tế, Đế quốc Việt Nam là một chính phủ nước nhà bù nhìn do Đế quốc Nhật Bản dựng lên. Đến ngày 14 tháng 8 năm 1945 khi Nhật Bản đầu hàng quân Đồng Minh (gồm có cả Việt Minh tại Việt Nam), cơ quan ban ngành sở tại Trần Trọng Kim bên bờ vực sụp đổ. Lúc này, Việt Minh trấn áp toàn bộ khu vực nông thôn, cơ quan ban ngành sở tại Trần Trọng Kim và quân đội Nhật chỉ từ cố cầm cự ở một số trong những thành phố lớn. Trong thời gian cầm quyền, chính phủ nước nhà Trần Trọng Kim không tổ chức được Tổng tuyển cử nên không trở thành chính phủ nước nhà chính thức mà chỉ là chính phủ nước nhà lâm thời, chưa phải là người đại diện hợp pháp của nhân dân Việt Nam.
Đầu năm 1945, Việt Nam rơi vào một tình trạng hỗn loạn. Chiến tranh đã làm kiệt quệ nền kinh tế tài chính, người Nhật chiếm lấy lúa gạo và những sản phẩm khác, bắt dân phá lúa trồng đay để phục vụ trận chiến tranh, thêm vào đó thiên tai, nạn đói (Nạn đói Ất Dậu) đã xảy ra tại Bắc Kỳ và Trung Kỳ. Người ta ước tính rằng đã có tầm khoảng chừng hai triệu người chết vì nạn đói này [18].
Thời kỳ cộng hòa (1945–nay)
Bài viết này hiện giờ đang gây tranh cãi về tính trung lập. Có thể có thảo luận liên quan tại trang thảo luận. Xin đừng xóa bảng thông báo này cho tới lúc kết thúc hoặc đạt được đồng thuận trong vấn đề này.
Tuyên bố độc lậpTuyên bố Potsdam của Anh, Mỹ và Trung Hoa Dân quốc gửi Nhật ngày 26 tháng 7 không nói rõ phần lãnh thổ nào của Đông Dương sẽ do ai giải giới vũ khí mà chỉ nói những vùng lãnh thổ do Nhật Bản chiếm hữu được bằng vũ lực sẽ được những nước đồng minh vào giải giới. Tuyên bố cũng không nhắc tới việc vùng nào do ai giải giới mà chỉ nói là phe Đồng minh (gồm có cả Việt Minh) sẽ tham gia giải giới.[19] Tuy nhiên, Thủ tướng Nhật lúc đó là Suzuki tuyên bố bác bỏ Tuyên bố Potsdam cũng như Tuyên bố Cairo trước đó[20]. Tới 10 tháng 8 năm 1945, phía Nhật mới đồng ý Tuyên bố Potsdam và đầu hàng quân Đồng Minh[21]
Trước đó, lực lượng Việt Minh do Hồ Chí Minh lãnh đạo đã liên tục chống phát xít Nhật và thực dân Pháp từ thập niên 1930. Đặc biệt, trong năm 1945, Việt Minh đã nhiều lần tổ chức cho quần chúng nhân dân cướp những kho gạo của Nhật để cứu đói. Tới tháng 8 năm 1945, lực lượng Việt Minh lãnh đạo đã tổ chức thành công cuộc Cách mạng tháng Tám, giành lấy quyền lực ở hầu khắp những tỉnh tại Việt Nam (trừ một số trong những tỉnh biên giới giáp Trung Quốc). Chính quyền phát xít Nhật khi đó đã đầu hàng Đồng Minh, Hoàng đế Bảo Đại thoái vị và trở thành cố vấn tối cao của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Ngày 2 tháng 9 năm 1945 tại Tp Hà Nội Thủ Đô, Hồ Chí Minh tuyên bố thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa độc lập và thống nhất từ miền Bắc tới miền Nam. Đầu năm 1946, một cuộc bầu cử toàn quốc đã được tổ chức. Các đại biểu Việt Minh chiếm ưu thế, song những phe phái khác cũng khá được mời tham gia chính phủ nước nhà một cách rộng khắp. Quốc kỳ được chọn là cờ nền đỏ, sao vàng năm cánh, hiến pháp được thông qua. Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa chính thức trở thành người đại diện hợp pháp của nhân dân Việt Nam từ Bắc chí Nam.
Kháng chiến chống Pháp (1946–1954)Tuy nhiên, nền độc lập của Việt Nam bị đe dọa chỉ với sau 2 tuần. Ở miền Bắc, Đồng Minh chỉ định quân đội quốc gia Trung Hoa giải giới Nhật Bản. Quân Trung Hoa duy trì ở đó đến tháng 5 năm 1946 rồi chuyển giao cho Pháp trong sự chịu đựng của cơ quan ban ngành sở tại Hồ Chí Minh. trái lại, ở miền Nam, quân Nhật được giải giới bởi quân Anh–Ấn. Sau đó, quân Anh–Ấn đã chuyển giao miền Nam cho Pháp khi Pháp trở lại miền Nam Việt Nam vào thời điểm ở thời điểm cuối năm 1945. Trong suốt năm 1946, cơ quan ban ngành sở tại Việt Nam Dân chủ Cộng hòa do Hồ Chí Minh lãnh đạo đã đàm phán hòa bình với Pháp, tuy nhiên vậy hai bên cũng sẵn sàng sẵn sàng lực lượng cho trận chiến tranh. Pháp chỉ công nhận quyền tự trị trong Liên hiệp Pháp của Việt Nam chứ không đống ý cho Việt Nam độc lập. Sau khi Pháp ra tối hậu thư đòi Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đầu hàng, trận chiến tranh giữa Việt Nam và thực dân Pháp bùng nổ tháng 12 năm 1946.
Vào thời điểm đầu năm 1947, Pháp có vẻ như thắng thế và nắm được toàn bộ những đô thị lớn của Việt Nam. Tuy nhiên, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa kiên trì với kế hoạch "trận chiến tranh nhân dân" và giải pháp du kích, tổ chức và đào tạo nhân dân cho một trận chiến vũ trang lâu dài khiến Pháp sa lầy. Tới năm 1949, để giảm sút gánh nặng, Pháp đàm phán với những chính trị gia người Việt chống nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa để thành lập một chính phủ nước nhà mới là Quốc gia Việt Nam. Người đứng đầu chính phủ nước nhà này là Bảo Đại, vốn là vua ở đầu cuối của nhà Nguyễn, với cờ Quẻ Ly là quốc kỳ. Chính phủ này còn có sự tham gia của những quan lại cũ thân Pháp. Pháp tương hỗ vốn, vũ khí cũng như nắm quyền chỉ huy, còn Quân đội Quốc gia Việt Nam góp quân tham gia cùng Pháp hòng dập tắt phong trào kháng chiến của Việt Minh.
Năm 1950, cơ quan ban ngành sở tại Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và Liên Xô khởi đầu trợ giúp Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vũ khí. Bên kia, Pháp được Mỹ hậu thuẫn, tương hỗ phần lớn chiến phí, nhưng đầu thập niên 1950, thế trận của Pháp khởi đầu yếu đi ở Đông Dương. Thất bại ở trận Điện Biên Phủ vào ngày 7 tháng 5 năm 1954 đã kết thúc hoàn toàn nỗ lực của Pháp và Mỹ nhằm mục đích chiếm giữ Việt Nam và toàn bộ Đông Dương.
sông Bến Hải, ranh giới chia cắt hai miền Việt Nam (1954-1975)
Sau trận Điện Biên Phủ, những bên tham chiến đã họp tại Genève năm 1954 để kế thúc trận chiến tranh. Kết quả Hiệp định Genève được ký kết với nội dung là đình chiến và tạm thời phân chia Việt Nam thành hai vùng tập trung quân sự tạm thời có ranh giới tại vĩ tuyến 17, ranh giới này sẽ không được xem là biên giới chính trị hay biên giới quốc gia. Miền Bắc là nơi tập kết của quân đội Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, lãnh đạo bởi Hồ Chí Minh. Miền Nam là nơi tập kết quân của Liên hiệp Pháp (gồm có Quốc gia Việt Nam). Tập kết chính trị tại chỗ, tập kết dân sự theo nguyên tắc tự nguyện. Theo Tuyên bố ở đầu cuối của Hiệp định, sau 2 năm, khi Pháp rút quân xong thì cả hai miền sẽ tổ chức tuyển cử để thống nhất đất nước. Dân chúng có quyền lựa chọn cư trú tại miền Bắc hoặc miền Nam. Khoảng 1 triệu người, gồm phần lớn là người theo Công giáo ở miền Bắc đã di cư vào Nam, trong khi 150.000 người (gồm phần lớn là bộ đội chống Pháp người miền Nam) tập kết ra miền bắc nước ta.
Chính quyền Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ở miền bắc nước ta do Chủ tịch Hồ Chí Minh lãnh đạo đã lôi kéo những giá trị mang tính chất chất hiệp hội, hướng lên xã hội chủ nghĩa, gồm có nông nghiệp - công nghiệp tập thể. Đa số dân chúng đã ủng hộ hết mình cho cơ quan ban ngành sở tại Hồ Chí Minh. Cải cách ruộng đất trong thập niên 1950 đã xử lý và xử lý được vấn đề công minh ruộng đất cho nông dân nghèo, tuy nhiên một số trong những sai lầm gây ra sự xáo trộn đời sống xã hội miền Bắc trong quá trình đầu[22]. Về mặt kinh tế tài chính, những nhà máy sản xuất công nghiệp mới khởi đầu được xây dựng với sự tương hỗ về vốn, công nghệ tiên tiến của những nước thuộc khối Xã hội chủ nghĩa.
Chính quyền Việt Nam Dân chủ Cộng hòa xem Hiệp định Genève là một thắng lợi quan trọng vì Hiệp định này quy định một cuộc tổng tuyển cử để thành lập một quốc gia độc lập và thống nhất. Họ tin rằng mình sẽ thắng cử vì uy tín rộng khắp của Hồ Chí Minh lúc đó. Tuy nhiên, cuộc tuyển cử đã không bao giờ ra mắt. Pháp rút quân, Tổng thống Mỹ Eisenhower được báo cáo của CIA cho biết thêm thêm khoảng chừng 80% người Việt Nam sẽ bầu cho Hồ Chí Minh nếu mở cuộc tổng tuyển cử[23] Hoa Kỳ quyết định hậu thuẫn cho Ngô Đình Diệm thành lập chính phủ nước nhà riêng biệt ở phía Nam vĩ tuyến 17, không thực hiện tổng tuyển cử thống nhất Việt Nam[24]. Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tố cáo đây là hành vi phá hoại Hiệp định Genève.[25][26]
Chiến tranh chống Mỹ (1955–1975)Trong thời gian 1956-1958, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đề nghị Quốc gia Việt Nam thi hành tuyển cử thống nhất đất nước, nhưng bị từ chối. Năm 1955, với sự trợ giúp của Mỹ, Ngô Đình Diệm đã gian lận để thắng lợi trong Cuộc trưng cầu dân ý miền Nam Việt Nam, được cho phép ông phế truất Bảo Đại, lên làm Quốc trưởng của Quốc gia Việt Nam và sau này trở thành Tổng thống của chính phủ nước nhà Việt Nam Cộng hòa. Bảo Đại phải lưu vong sang Pháp. Mỹ khởi đầu viện trợ cho Ngô Đình Diệm để xây dựng cải cách điền địa[27], cũng như củng cố quân đội để giữ vững chính phủ nước nhà thân Mỹ. Tuy nhiên, chính phủ nước nhà Ngô Đình Diệm đã tổ chức đàn áp chính trị và tôn giáo khiến hàng trăm nghìn người thiệt mạng. Vào năm 1959, số quân Mỹ tại miền Nam Việt Nam chỉ vào khoảng chừng vài nghìn người, dưới hình thức là những "cố vấn" cho chính phủ nước nhà Ngô Đình Diệm. Tuy nhiên những xáo trộn chính trị vào cuối thập niên 1950 tạo nên sự tạm bợ lớn trong xã hội miền Nam. Chính phủ Việt Nam Cộng hòa khởi đầu thực thi những chủ trương "Tố cộng, Diệt cộng", nhiều cuộc thảm sát xảy ra như Vĩnh Trinh, Hướng Điền (Quảng Trị), ở nhà tù Phú Lợi (tàn sát hàng nghìn tù nhân tình nghi là người cộng sản hoặc thân cộng bằng phương pháp bỏ độc vào cơm ăn, nước uống). Các cuộc biểu tình của Phật giáo vốn chiếm số đông trong những tầng lớp dân chúng cũng trở nên đàn áp, gây ra xích míc tôn giáo sâu sắc.
Từ năm 1959, tổ chức Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam ra đời và được cơ quan ban ngành sở tại Việt Nam Dân chủ Cộng hòa hậu thuẫn nhằm mục đích lôi kéo chính phủ nước nhà Ngô Đình Diệm tổ chức Tổng tuyển cử thống nhất đất nước. Đầu thập niên 1960, lực lượng vũ trang của Mặt trận này là Quân Giải phóng miền Nam được thành lập và tổ chức bảo vệ những cơ sở chính trị cũ của Việt Minh cũng như bảo vệ người dân trước sự đàn áp của cơ quan ban ngành sở tại Diệm. Mặt trận đã trấn áp một khu vực rộng lớn ở nông thôn miền nam, và mở nhiều vụ tấn công vào những địa thế căn cứ đối phương. Trước đó, Hoa Kỳ đã tương hỗ vốn, vũ khí và cố vấn cho chính phủ nước nhà Ngô Đình Diệm từ năm 1954 để ngăn ngừa sự vững mạnh mẽ và tự tin của Việt Minh tại miền Nam (do tập kết chính trị được phép tiến hành tại chỗ nên những cơ sở chính trị của Việt Nam không phải ra Bắc cùng Quân đội Nhân dân Việt Nam).
Người Mỹ biểu tình phản đối trận chiến của chính phủ nước nhà Mỹ tại Việt Nam với sự châm biếm: "Đế quốc Mỹ và Con rối Sài Gòn"
Hoa Kỳ tăng cường viện trợ cho Việt Nam Cộng hòa và gửi 17.500 nhân viên cấp dưới quân sự đến Việt Nam dưới danh nghĩa "cố vấn". Tuy nhiên, những xích míc giữa chính phủ nước nhà Ngô Đình Diệm với phật giáo Việt Nam, việc chống quân Giải phóng miền Nam không đạt tiềm năng và thái độ không phục tùng của Ngô Đình Diệm, Hoa Kỳ quyết định vô hiệu Ngô Đình Diệm bằng phương pháp ủng hộ Quân lực Việt Nam Cộng hòa tiến hành đảo chính. Tướng lĩnh Quân lực Việt Nam Cộng hòa đảo chính và ám sát Ngô Đình Diệm ngày một tháng 11 năm 1963, chấm hết nền Đệ Nhất Cộng hòa và thành lập nền Đệ Nhị Cộng hòa. Sau sự kiện này Hoa Kỳ tuyên bố sẽ tiếp tục tương hỗ quân sự và kinh tế tài chính cho Việt Nam Cộng hòa. Tuy nhiên, tình hình chính trường miền Nam sau đảo chính rất là hỗn loạn, chính phủ nước nhà Việt Nam Cộng hòa bên bờ vực sụp đổ.
Trên mặt trận, Quân lực Việt Nam Cộng hòa liên tục thất bại trong kế hoạch trận chiến tranh đặc biệt. Để cứu vãn tình thế, sau khi dựng lên Sự kiện Vịnh Bắc Bộ vào tháng 4 năm 1964, Tổng thống Mỹ Johnson có cớ ra Nghị quyết Vịnh Bắc Bộ, theo đó gửi quân đội Mỹ đến Việt Nam trực tiếp tham chiến. Bắt đầu từ tháng 3 năm 1965 lần lượt những đoàn quân được chuyển tới mặt trận Việt Nam cùng với khoảng chừng 20.000 "cố vấn" đã có từ trước, số lượng quân đội Mỹ lên tới khoảng chừng 540.000 người vào thời điểm năm 1968. Chiến tranh bùng nổ ác liệt năm 1964 ở khu vực Nam Việt Nam, những vùng biên giới với Campuchia và Lào, và những trận không kích của Mỹ đánh vào miền Bắc Việt Nam. Một bên là Quân lực Việt Nam Cộng hòa, Hoa Kỳ và những đồng minh của Hoa Kỳ gồm Nước Hàn, Thái Lan, Úc, New Zealand, Philippines tham chiến trực tiếp. Một bên là Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam tham chiến, còn Liên Xô và Trung Quốc chỉ đáp ứng viện trợ quân sự và huấn luyện.
Sau quá trình đảo chính liên tục, năm 1967, Nguyễn Văn Thiệu lên làm Tổng thống nền Đệ nhị Cộng hòa của Việt Nam Cộng hòa. Ở miền Bắc, Lê Duẩn là lãnh đạo của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời vào năm 1969.
Đầu năm 1968, Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam và nhân dân địa phương mở cuộc tổng tấn công Chiến dịch Tết Mậu Thân vào hầu hết những thành phố chính ở miền Nam Việt Nam, tuy thất bại về mặt giải pháp nhưng đã đạt được mục tiêu đề ra: làm cho Chính phủ và dân chúng Mỹ thiếu tin tưởng vào kĩ năng thắng lợi của quân đội Mỹ ở Việt Nam cũng như buộc Chính phủ Mỹ phải ngồi đàm phán với Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam. Tới tháng 11 năm 1968, Johnson tuyên bố dừng hoàn toàn "tất cả cuộc không kích, pháo kích và hải chiến với Bắc Việt Nam" và đồng ý ngồi vào đàm phán. Tuy nhiên, 1 năm sau, Tổng thống tiếp sau Richard Nixon thông báo Mỹ quay trở lại, Nixon và cố vấn Henry Kissinger phát hành kế hoạch "Việt Nam hóa trận chiến tranh". Vào tháng 6 năm 1969, Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam tuyên bố thành lập Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam. Cùng với chiến sự ở mặt trận, cả hai bên đều tìm kiếm giải pháp chấm hết trận chiến tranh thông qua những cuộc hội đàm ở Paris. Nội dung đàm phán được thực hiện qua những phiên họp kín giữa Hoa Kỳ và Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, vốn là 2 bên thực sự điều khiển trận chiến (2 đoàn còn sót lại là Việt Nam Cộng hòa và Cộng hòa miền Nam Việt Nam chỉ tham gia cho có đủ danh nghĩa). Mãi đến tháng 1 năm 1973, Hiệp định Hòa bình Paris mới được ký giữa 4 bên, sau thất bại nặng nề của Mỹ trong những cuộc không kích vào Tp Hà Nội Thủ Đô, Hải Phòng Đất Cảng và những thành phố khác ở miền Bắc Việt Nam do không lực Hoa Kỳ tiến hành thời điểm ở thời điểm cuối năm 1972.
Tháng 1 năm 1974, Trung Quốc đã tấn công vào quần đảo Hoàng Sa lúc đó đang do cơ quan ban ngành sở tại Việt Nam Cộng hòa trấn áp và chiếm đóng hoàn toàn quần đảo này.
Sau Hiệp định Paris 1973, quân viễn chinh Mỹ rút khỏi Việt Nam – theo đúng điều khoản đầu tiên của hiệp định là công nhận sự "độc lập, độc lập lãnh thổ, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ" của Việt Nam. Các điều khoản khác là đình chiến và giữ lãnh thổ của mỗi bên trước khi đình chiến, tổng tuyển cử để xác định cơ quan ban ngành sở tại tương lai ở miền Nam. Hiệp định nói rõ Hoa Kỳ phải triệt thoái quân hoàn toàn trong vòng 60 ngày. Mặc dù đã có hiệp định nhưng Chiến tranh Việt Nam vẫn tiếp diễn do Quân lực Việt Nam Cộng hòa vi phạm hiệp định. Tiêu biểu, ngay lúc Hiệp định có hiệu lực hiện hành, QLVNCH đã tấn công cảng Cửa Việt của Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam. Với sự rút quân của Hoa Kỳ cùng với những điểm yếu nội tại của tớ, Quân lực Việt Nam Cộng hòa không thể tòn tại được lâu. Đến thời điểm giữa tháng 3 năm 1975, Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam mở cuộc tấn công ở Tây Nguyên, khởi đầu những chiến dịch nối tiếp nhau. Quân Việt Nam Cộng hòa thất bại liên tục, để mất Tây Nguyên rồi Huế, Đà Nẵng sau gần đầy 1 tháng.
Ngày 30 tháng 4 năm 1975, Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam giành được quyền trấn áp Sài Gòn, chính phủ nước nhà đất của Tổng thống Dương Văn Minh của Việt Nam Cộng hòa tuyên bố đầu hàng Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam.
Thời kỳ đầu sau thống nhất (1976–1986)Ngày 25 tháng 4 năm 1976, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Cộng hòa miền Nam Việt Nam tổ chức Tổng tuyển cử để thống nhất về mặt nhà nước thành một quốc gia mang tên chính thức là Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Năm 1977, Việt Nam trở thành thành viên của Liên Hợp Quốc.
Tuy nhiên, do những nguyên nhân cả chủ quan lẫn khách quan như: chủ trương thống nhất mọi mặt theo tiêu chuẩn miền Bắc (thí dụ, kế hoạch xã hội hóa toàn bộ kinh tế tài chính miền Nam nhằm mục đích hợp nhất với kinh tế tài chính miền Bắc); những cuộc tấn công liên tục vào Nam bộ của quân đội Khmer Đỏ, thiên tai và lũ lụt năm 1977 và 1978, Trung Quốc tấn công vào những tỉnh biên giới phía Bắc, di chứng trận chiến tranh như chất độc da cam, bom mìn chưa nổ... đã làm cho nền kinh tế tài chính quốc gia rơi vào khủng hoảng rủi ro cục bộ. Sự đe dọa của trận chiến tranh, đời sống sút kém gây ra một làn sóng người vượt biên ra nước ngoài (thuyền nhân) bắt nguồn từ năm 1978, đa phần là người Hoa.
Đầu thập niên 1980, khủng hoảng rủi ro cục bộ kinh tế tài chính – xã hội ở Việt Nam trở nên nóng bức trầm trọng, tỉ lệ lạm phát lên đến mức 774,7% vào năm 1986. Những khủng hoảng rủi ro cục bộ này đã gây sức ép đổi mới cả về chính trị và quản lý kinh tế tài chính.
Sau trận chiến tranh Việt Nam, Campuchia nhiều lần xâm phạm lãnh thổ của Việt Nam dù cho Việt Nam đã có nhiều động thái để duy trì hòa bình. Tháng 5 năm 1975, Khmer Đỏ đã tấn công đảo Phú Quốc và Thổ Chu của Việt Nam. Từ năm 1975–1978, tranh chấp và xung đột biên giới xảy ra thường xuyên, với sự hậu thuẫn của Trung Quốc, quân đội Khmer Đỏ nhiều lần tiến hành những cuộc đột kích vào sâu trong lãnh thổ Việt Nam, theo thống kê, có tầm khoảng chừng 30.000 thường dân và hàng nghìn quân lính Việt Nam bị quân đội Khmer Đỏ giết hại trong những cuộc tấn công dọc biên giới trong thời gian này.
Vào tháng 12 năm 1978, quân Khmer Đỏ mở những cuộc tấn công lớn vào những tỉnh biên giới từ Tây Ninh đến Kiên Giang, thị xã Hà Tiên bị chiếm. Quân đội Việt Nam tổ chức phản công, tới ngày 7 tháng 1 năm 1979, họ tiến quân vào thủ đô Phnom Penh đánh đuổi Khmer Đỏ. Trước việc Khmer Đỏ tổ chức diệt chủng ở Campuchia và tấn công xâm lược vào lãnh thổ của Việt Nam, quân đội Việt Nam buộc phải tiến hành can thiệp. Ngày 8 tháng 1, với sự hậu thuẫn của Việt Nam, Hội đồng Nhân dân Cách mạng Campuchia được thành lập do Heng Samrin làm quản trị. Khoảng 10 ngày sau, hội đồng này ký hiệp ước với Việt Nam, hợp thức hóa sự hiện hữu của quân đội Việt Nam trên đất Campuchia. Tới năm 1989, quân đội Việt Nam rút về nước sau khi cơ quan ban ngành sở tại của Campuchia ổn định, lực lượng diệt chủng bị đẩy lùi.
Sự kiện Việt Nam phản công và lật đổ chính sách Khmer Đỏ ở Campuchia là cái cớ để Trung Quốc, vốn ủng hộ chính sách Khmer Đỏ, có nguyên do tấn công xâm lược Việt Nam, với tuyên bố của Chủ tịch Trung Quốc là Đặng Tiểu Bình: "Việt Nam là côn đồ, phải dạy cho Việt Nam một bài học kinh nghiệm tay nghề". Ngày 17 tháng 2 năm 1979, với lực lượng khoảng chừng 400.000 quân, Trung Quốc đã bất thần tấn công vào những tỉnh biên giới phía Bắc của Việt Nam từ Quảng Ninh tới Lai Châu, sau 3 tuần đã chiếm hữu được thủ phủ những tỉnh này. Sau sự yếu thế ban đầu, Việt Nam đã tổ chức phản công lại và cùng với những quân đoàn thiện chiến được chuyển từ mặt trận Campuchia ra đã dần giành lại được lợi thế. Tới ngày 18 tháng 3 năm 1979, Trung Quốc tuyên bố rút quân khỏi những vùng biên giới mà người ta đánh chiếm hữu được.
Sự kiện này đã gây ra cuộc khủng hoảng rủi ro cục bộ "Hoa kiều" ở trong nước. Đầu thập niên 1980, nhiều người gốc Hoa do lo sợ trận chiến tranh giữa hai nước nên đã chạy khỏi Việt Nam về Trung Quốc, hoặc trở thành "thuyền nhân" chạy sang nước khác. Cuộc chiến này cũng đưa tới việc cắt đứt quan hệ ngoại giao giữa hai nước, hơn 13 năm sau, tới năm 1992, hai nước mới thông thường hóa lại quan hệ ngoại giao.
Cũng trong thời gian này, tháng 3 năm 1988, Trung Quốc sử dụng tàu chiến để tấn công những tàu công binh của phía Việt Nam, mở cuộc hải chiến vào những bờ đá Cô Lin, Len Đao, Gạc Ma thuộc quần đảo Trường Sa và chiếm đóng Gạc Ma, phía Việt Nam bảo vệ được bãi Cô Lin và Len Đao thành công.
Thời kỳ đổi mới (1986–nay)Năm 1986, Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam VI tiến hành chủ trương "Đổi Mới", đứng đầu là ông Nguyễn Văn Linh, để hợp lý hóa cơ cấu tổ chức hành chính, cải cách cơ cấu tổ chức Đảng, cơ quan ban ngành sở tại pháp quyền, dân chủ hơn, cải cách kinh tế tài chính theo hướng kinh tế tài chính thị trường với định hướng Xã hội chủ nghĩa.
Công cuộc đổi mới được phát hành toàn diện, tình hình kinh tế tài chính đã được cải tổ đáng kể, từ một nước nhập khẩu và nhận viện trợ của nước ngoài thành nước xuất khẩu. Trước 1989, Việt Nam nhập khẩu lương thực nhưng từ năm 1989, Việt Nam khởi đầu xuất khẩu 1–1,5 triệu tấn gạo mỗi năm; và tăng dần thường niên: 4,5 triệu tấn (năm 2004), 4,9 triệu tấn (năm 2005), đứng thứ 2 thế giới về xuất khẩu gạo. Lạm phát giảm dần (đến năm 1990 còn 67,4%) và năm 2005 lạm phát chỉ từ 8,5%.
Trong thời gian 1991–1995, nhịp độ tăng trung bình thường niên về tổng sản phẩm trong nước (GDP) đạt 8,2%. Đến tháng 6 năm 1996, đầu tư trực tiếp của nước ngoài đạt trên 30,5 tỷ USD. Lạm phát giảm từ 67,1% (1991) xuống còn 12,7% (1995) và 4,7% (1996).
Năm 2004, Việt Nam đã đạt được mức tăng trưởng là 7,7% cao hơn mức tăng trưởng năm trước và đứng thứ 2 trong khu vực, sau Singapore. (Tổng sản phẩm quốc nội đạt 35 tỷ USD, khoảng chừng bằng GDP của bang Mecklenburg-Vorpommern của Đức). Sự phát triển bền vững được thể hiện qua sự tăng trưởng của kim ngạch xuất khẩu (tăng 30%) cũng như sự tăng trưởng của sản xuất công nghiệp và xây dựng (10,2%). Năm 2005, tăng trưởng GDP của Việt Nam là 8,5%.
Đến nay, Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao với 167 nước, có quan hệ marketing thương mại với trên 100 nước. Các công ty của hơn 70 nước và vùng lãnh thổ đã đầu tư trực tiếp vào Việt Nam.[cần dẫn nguồn]
Năm 1995, Việt Nam đã thông thường hóa quan hệ với Mỹ, và tiếp đó gia nhập ASEAN, APEC, thành viên forum ASEM. Ngày 7 tháng 11 năm 2006, đã trở thành thành viên thứ 150 của WTO.
Ngày 11 tháng 1 năm 2007, Việt Nam chính thức trở thành thành viên thứ 150 của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) sau 11 năm đàm phán.[28] Vào ngày 16 tháng 10 năm 2007, Việt Nam đã được bầu làm một trong những thành viên không thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc nhiệm kỳ 2008–2009. Ngay sau khi gia nhập WTO, nền kinh tế tài chính Việt Nam đã tăng trưởng đình trệ do tác động của cuộc khủng hoảng rủi ro cục bộ tài chính toàn cầu năm 2008.[29] Điều này cũng đặt ra yêu cầu cho Đảng Cộng sản Việt Nam phải ngăn ngừa, khắc phục triệt để một bộ phận cán bộ, Đảng viên suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống và xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, song song với việc đề cao cảnh giác những thế lực thù địch[30]. Đến năm 2015, kinh tế tài chính Việt Nam đã khởi đầu có những tín hiệu hồi sinh mạnh mẽ và tự tin[31].
Về những tác động ngoại cảnh, những sự kiện tranh chấp ở biển Đông như tàu địa chấn Bình Minh 02 bị hải giám Trung Quốc cắt cáp, Vụ giàn khoan Tp Hải Dương 981 và việc Trung Quốc xây đảo tự tạo ở biển Đông là những sự kiện chính ảnh hưởng đến tình hình chính trị Việt Nam lúc bấy giờ[32]. Điều này thúc đẩy Việt Nam tiếp tục đóng góp nhiều hơn nữa vào việc hình thành Cộng đồng Kinh tế ASEAN và hợp tác toàn diện với Hoa Kỳ[33], ký những Hiệp định thương mại tự do với Nhật Bản, Nước Hàn và Liên minh châu Âu.[34]
Tham gia Cộng đồng Kinh tế ASEANNgày 31 tháng 12 năm 2015, Việt Nam chính thức tham gia thành lập Cộng đồng Kinh tế ASEAN – ASEAN Economic Community, viết tắt AEC, gồm 10 quốc gia thành viên.[35] AEC sẽ là thời cơ quý báu để Việt Nam đẩy mạnh xuất khẩu, thu hút đầu tư nước ngoài, nhanh gọn bắt nhịp với xu thế và trình độ phát triển kinh tế tài chính của khu vực và thế giới.
Tuy nhiên, cạnh bên những thuận lợi lớn, AEC ra đời, những doanh nghiệp Việt Nam cũng tiếp tục phải đối mặt với nhiều thách thức. Việc đối đầu đối đầu về dịch vụ đầu tư của những nước ASEAN sẽ dẫn đến một số trong những ngành, doanh nghiệp phải thu hẹp sản xuất, thậm chí rút khỏi thị trường. Các nước sẽ mở rộng thị trường xuất khẩu cho sản phẩm & hàng hóa của Việt Nam nhưng đồng thời Việt Nam cũng phải Open cho sản phẩm & hàng hóa đối đầu đối đầu của những nước trong ASEAN.
Việc tham gia AEC cũng tiếp tục là thời cơ lớn để Việt Nam đẩy mạnh cải cách thể chế, tân tiến hóa nền kinh tế tài chính, nâng cao trình độ phát triển. Tuy nhiên, trong trong năm tới, Việt Nam cũng đứng trước sức ép rất lớn về cải cách thể chế, tái cơ cấu tổ chức kinh tế tài chính, nâng cao trình độ khoa học – công nghệ tiên tiến và năng lực đối đầu đối đầu, trong toàn cảnh ASEAN nhảy vọt từ nấc Khu vực Mậu dịch Tự do ASEAN (AFTA) lên nấc thang Cộng đồng Kinh tế (AEC). Hiện nay, trình độ phát triển của Việt Nam còn kém xa nhiều quốc gia trong ASEAN như: Singapore, Malaysia, Thái Lan,... Do vậy, sức ép cải cách đặt ra với Việt Nam là rất lớn.
Xếp hạng năng lực đối đầu đối đầu quốc gia của Việt Nam do Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) công bố cho năm 2015–2022, Việt Nam đứng rất thấp trong khu vực và chỉ đứng thứ 56 trên tổng số 144 nền kinh tế tài chính.[36] Nền quản lý hành chính lỗi thời, nhiều thủ tục rườm rà gây ảnh hưởng tiêu cực nghiêm trọng đến năng lực đối đầu đối đầu, ngân sách về thời gian và tiền bạc của doanh nghiệp Việt Nam, đơn cử như việc những doanh nghiệp Việt Nam cần đến 872 giờ/năm để đóng thuế trong khi số lượng trung bình của dịch vụ đó ở những nước ASEAN-6 chỉ là 172 giờ/năm. Thực tế này đã cho tất cả chúng ta biết, cải cách thể chế, tái cơ cấu tổ chức kinh tế tài chính, nâng cao trình độ khoa học – công nghệ tiên tiến và năng lực đối đầu đối đầu đang là đòi hỏi cấp thiết đặt ra cho Việt Nam trong quá trình tới.
Tên gọi của Việt Nam qua những thời như sau:
Thời Hồng Bàng
- Văn Lang: thời Hùng Vương
Âu Lạc: thời An Dương Vương
Thời Bắc thuộc
- (thuộc) Nam Việt: thời nhà Triệu, vương quốc Nam Việt gồm Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ Việt Nam, đại bộ phận tương đương Quảng Đông, Quảng Tây và một phần tương đương nam bộ Quý Châu lúc bấy giờ[37].
(thuộc) Giao Chỉ bộ: Bắc thuộc thời Hán, bộ Giao Chỉ gồm Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ Việt Nam, Quảng Đông, Quảng Tây và đảo Hải Nam.
(thuộc) Giao Châu: Bắc thuộc từ thời Đông Ngô đến thời Đường, Giao Châu gồm có cả Quảng Đông.
Vạn Xuân: Giai đoạn độc lập ngắn dưới thời nhà Tiền Lý (542–602).
An Nam đô hộ phủ: Bắc thuộc thời Đường (618–866).
Tĩnh Hải quân: tiếp tục trong thời thuộc Đường qua thời Tự chủ tới hết thời nhà Ngô (866–967).
Thời phong kiến độc lập
- Đại Cồ Việt: thời Nhà Đinh – Nhà Tiền Lê và đầu thời Nhà Lý, từ 968–1054.
Đại Việt: thời Nhà Lý – Nhà Trần, từ 1054–1400.
Đại Ngu: thời Nhà Hồ, từ 1400–1407.
Đại Việt: thời Nhà Hậu Lê-Nhà Tây Sơn và 3 năm đầu thời nhà Nguyễn, từ 1428–1804.
Việt Nam: thời Nhà Nguyễn, từ năm 1804–1839.
Đại Nam: thời Nhà Nguyễn, từ năm 1839–1945.
Thời Pháp thuộc
- (thuộc) Liên bang Đông Dương: nhập chung với Lào, Campuchia, Quảng Châu Trung Quốc Loan từ 1887 đến 1945.
Giai đoạn từ 1945 đến nay
- Đế quốc Việt Nam: tháng 4 năm 1945 – tháng 8 năm 1945 dưới thời chính phủ nước nhà Trần Trọng Kim, là chính phủ nước nhà bù nhìn của phát xít Nhật Bản.
Việt Nam Dân chủ Cộng hòa: từ 2 tháng 9 năm 1945 đến 2 tháng 7 năm 1976.
Quốc gia Việt Nam: dựng lên bởi cơ quan ban ngành sở tại thực dân Pháp, tồn tại từ 1949 đến 1955 với Quốc trưởng Bảo Đại.
Việt Nam Cộng hòa: thừa kế từ Quốc gia Việt Nam, tồn tại từ 1955 đến 30 tháng 4,1975 tại miền Nam.
Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam sau hợp nhất với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.
Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hoà miền Nam Việt Nam: từ 8 tháng 6 năm 1960 đến 2 tháng 7 năm 1976, tiếp quản miền Nam từ sau 30 tháng 4 năm 1975.
Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam: từ ngày 2 tháng 7 năm 1976 đến nay, thừa kế trực tiếp Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam.
- Lịch sử trận chiến tranh Việt Nam – Trung Quốc
Lịch sử trận chiến tranh Việt Nam – Chăm Pa
Lịch sử trận chiến tranh Việt Nam – Thái Lan
Lịch sử Đông Nam Á
Địa lý Việt Nam
Tranh chấp độc lập lãnh thổ Biển Đông
^ Việt sử lược, khuyết danh, Trần Quốc Vượng dịch. ^ Phan Huy Lê, Trần Quốc Vượng, Hà Văn Tấn, Lương Ninh, sách đã dẫn, tr 29 ^ Ngô Sĩ Liên, Đại Việt sử ký toàn thư ^ Lịch Đạo Nguyên chú giải, Thủy kinh chú ^ Phan Huy Lê, Trần Quốc Vượng, Hà Văn Tấn, Lương Ninh, sách đã dẫn, tr 126-127 ^ a b Cổ sử Việt Nam, Đào Duy Anh ^ Đào Duy Anh, Đất nước Việt Nam qua những đời, Nhà xuất bản VHTT, 2005, tr.21 ^ Trần Quốc Vượng (chủ biên); Tô Ngọc Thanh; Nguyễn Chí Bền; Lâm Thị Mỹ Dung; Trần Túy Anh (2011). Cơ sở Văn hóa Việt Nam. Tp Hà Nội Thủ Đô: Nhà xuất bản Giáo dục đào tạo. tr. 125. ^ Phan Huy Lê, Trần Quốc Vượng, Hà Văn Tấn, Lương Ninh, sách đã dẫn, tr 158 ^ Việt Nam văn hóa sử cương, Đào Duy Anh ^ Phan Huy Lê, Trần Quốc Vượng, Hà Văn Tấn, Lương Ninh, sách đã dẫn, tr 285 ^ William Dampier, Một chuyến du hành đến Đàng Ngoài năm 1688, Nhà xuất bản Thế giới, 2007, tr.10 ^ Tran, Anh Q.. (tháng 10 năm 2022). “The Historiography of the Jesuits in Vietnam: 1615–1773 and 1957–2007”. Brill. ^ Đại Nam thực lục, Quốc sử quán triều Nguyễn ^ a b Khắc Thành - Sanh Phúc, Lịch sử những nước Đông Nam Á, Nhà xuất bản Trẻ, 2003, tr.268 ^ Khắc Thành-Sanh Phúc, Lịch sử những nước Đông Nam Á, Nhà xuất bản Trẻ, 2003 ^ Hà Thúc Ký. Sống còn với Dân tộc, hồi ký chính trị. ?:Phương Nghi, 2009. tr 83 ^ Tuổi Trẻ online ^ Potsdam Declaration | Birth of the Constitution of Nhật bản ^ Frank, Richard B. (1999). Downfall: the End of the Imperial Japanese Empire. Tp New York: Penguin. ISBN 978-0-14-100146-3. trang 234 ^ Nhật bản accepts Potsdam terms, agrees to unconditional surrender - Aug 10, 1945 - HISTORY.com ^ Lịch sử Kinh tế Việt Nam, tập 2: quá trình 1955-1975, Nhà xuất bản Lao động Xã Hội 2002 ^ Nguồn: Dwight D. Eisenhower, Mandate for Change, 1953-56 (Garden City, NY: Doubleday & Compnay, Inc., 1963), tr. 372 ^ During the early 1960s, the U.S. military presence in Vietnam escalated as corruption and internal divisions threatened the government of South Vietnamese President Ngo Dinh Diem. tại John F. Kennedy Presidential Library and Museum ^ “QUỐC HỘI VỚI NHIỆM VỤ ĐẤU TRANH ĐỂ THI HÀNH HIỆP ĐỊNH GIƠNEVƠ, HIỆP THƯƠNG TỔNG TUYỂN CỬ, HOÀN THÀNH CẢI CÁCH RUỘNG ĐẤT PHỤC HỒI KINH TẾ (1954-1957)”. Bản gốc tàng trữ ngày 5 tháng 4 năm 2014. Truy cập ngày 10 tháng 9 năm 2013. ^ Lời tuyên bố của cụ Tôn Đức Thắng, Trưởng ban thường trực Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa về vấn đề chống tuyển cử riêng rẽ ở miền Nam trong hội nghị báo chí ngày 10 tháng 2 năm 1956 ở Tp Hà Nội Thủ Đô[liên kết hỏng] ^ Kinh tế miền Nam Việt Nam thời kỳ 1955-1975, Nhà xuất bản KHXH 2004 ^ “Việt Nam chính thức trở thành thành viên thứ 150 của WTO” (Thông cáo báo chí). Xuân Danh, Báo Thanh niên. 8 tháng 11 năm 2008. Truy cập ngày 22 tháng 2 năm 2022. ^ Bài học kinh nghiệm tay nghề cho doanh nghiệp Việt Nam sau khủng hoảng rủi ro cục bộ tài chính toàn cầu | Tài chính Doanh nghiệp | Tạp chí điện tử Tài chính ^ Ngăn chặn, đẩy lùi suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống - trách nhiệm cấp bách trong chống "giặc nội xâm lúc bấy giờ" ^ ANZ: Kinh tế Việt Nam đang trên đà phục hồi mạnh mẽ và tự tin ^ Tiến sĩ Nguyễn Nhã: "Cơ hội thoát Trung ngàn năm có một" ^ Hoa Kỳ sẵn sàng hợp tác, nhất là quốc phòng-bảo mật thông tin an ninh - VTC News ^ Đã ký kết | WTO và những vấn đề về hội nhập kinh tế tài chính quốc tế ^ Đổi mới & Phát triển | Reform and Development ^ “Chỉ số năng lực đối đầu đối đầu của Việt Nam”. ^ Đào Duy Anh, sách đã dẫn, tr 427.
- Đại Việt sử ký toàn thư và một số trong những sách sử dạng PDF
Ngô Sĩ Liên và Nguyễn Huy Oánh, Quốc sử toản yếu, Nhà xuất bản Thuận Hóa, 2004
Trần Trọng Kim: Việt Nam sử lược
Đại Việt sử ký toàn thư
Đại Việt sử lược, người dịch: Trần Quốc Vượng
An Nam chí lược, tác giả: Lê Tắc (Lê Trắc)
Phan Huy Lê, Trần Quốc Vượng, Hà Văn Tấn, Lương Ninh (nhà sử học) (1991), Lịch sử Việt Nam, tập 1, Nhà xuất bản Đại học và giáo dục chuyên nghiệp
- Goscha, Christopher (2022). Vietnam: A New History. Tp New York: Basic Books. ISBN 978-0465094363.
Goscha, Christopher E.; de Tréglodé, Benoît (2004). Naissance d’un État-Parti: Le Viêt Nam depuis 1945. Paris: Les Indes savantes. ISBN 978-2846540643.
Nguyễn Thế Anh & Philippe Papin (2008). Parcours d'un historien du Viêt Nam: Recueil des articles écrits par Nguyên Thê Anh. Paris: Les Indes savantes.
Taylor, K. W. (2013). A History of the Vietnamese. Cambridge University Press. ISBN 978-0521699150.
Tran, Nhung Tuyet; Reid, Anthony sửa đổi và biên tập (2006). Viet Nam: Borderless Histories. Madison, WI: University of Wisconsin Press. ISBN 978-0299217747.
Wilcox, Wynn sửa đổi và biên tập (2010). Vietnam and the West: New Approaches. Ithaca, NY: SEAP Publications, Cornell University Press. ISBN 978-0877277828.
Eight-volume series From Indochina to Vietnam: Revolution and War in a Global Perspective by University of California Press.
- Virtual Vietnam Archive Exhaustive collection of Vietnam related documents (Đại học Công nghệ Texas)
Thư viện Sử – Viện Việt Học Bản pdf một số trong những sách lịch sử Việt Nam
Brunei | Campuchia | Đông Timor | Indonesia | Lào | Malaysia | Myanmar | Philippines | Singapore | Thái Lan | Việt Nam
[embed]https://www.youtube.com/watch?v=SvHZxXLIVX8[/embed]