Thủ Thuật Hướng dẫn Cây ăn quả thường có máy loại hoa 2022
Dương Khoa Vũ đang tìm kiếm từ khóa Cây ăn quả thường có máy loại hoa được Update vào lúc : 2022-05-30 23:56:02 . Với phương châm chia sẻ Thủ Thuật về trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi Read nội dung bài viết vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Ad lý giải và hướng dẫn lại nha.
Hoala xin ra mắt những loại cây ăn quả truyền thống gắn sát với làng quê VIệt Nam. Hiện tại những giống cây này vẫn đang được nhân giống bởi vườn hoa lá cây cảnh thăng long. Cùng tìm hiểu những giống cây ăn quả này nhé
Nội dung chính- 1.Cây thị2.Cây xoài3.Cây vú sữa4.Cây chay5.Cây sung7.Cây trám8.Cây bưởi9.Cây lựu10.Cây mít11.Cây ổi12.Cây khế13.Cây bơ14.Cây vả15.Cây nhãnVideo liên quan
1.Cây thị
Cây thị là cây thân gỗ, có độ cao trung bình và thuộc list những cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi. Quả của nó tròn, hơi dẹt, khi chín có màu vàng tươi. Thịt quả thị mềm, ngon ngọt, nhưng điểm mê hoặc đa phần từ loại quả này đó đó là mùi thơm ngọt ngào của nó.
Nhiều người thậm chí không ăn quả mà chỉ treo nó trong một chiếc giỏ rồi để đầu giường, mỗi ngày thưởng thức hương thị. Nét văn hóa truyền thống này của người Việt Nam còn được lồng trong nhiều truyện cổ tích dân gian, văn thơ, tục ngữ thành ngữ,…. Chẳng hạn như trong truyện Tấm Cám, có câu:”Thị ơi thị rụng bị bà, bà để bà ngửi chứ bà không ăn”.
Xét về lý thuyết khoa học, trong vỏ quả thị có chứa nhiều tinh dầu thơm có tác dụng giảm căng thẳng mệt mỏi thần kinh, thư giãn rất tốt.
2.Cây xoài
Một trong những loại trái cây nhiệt đới gió mùa được ưa chuộng nhất tại Việt Nam đó là quả xoài. Xoài xanh và xoài chín đều được ưa thích, xoài xanh cứng màu vàng nhạt và có vị chua còn xoài chín thì mềm màu da cam và có vị ngọt. Cây xoài là cây thân gỗ, cao lớn, tán lá rộng và xanh tươi quanh năm. Nó không riêng gì có là một cây ăn quả mà còn là một cây che bóng tuyệt vời.
3.Cây vú sữa
Cây vú sữa là loại cây thân gỗ dẻo, không nhỏ, tán lá rộng, lá cây luôn xanh tươi quanh năm. Vì thế nó rất được ưa chuộng để trồng làm cảnh hoặc che bóng mát. Tuy nhiên, mục tiêu chính khi trồng cây vú sữa là để lấy quả.
Quả của tròn to mềm, da trơn bóng có màu xanh nhạt và khi chín thì chuyển sang màu hồng nhạt và tím tía. Lớp cùi bên trong có white color sữa, vị ngọt mát, tươi ngon. Đó là nguyên do người ta gọi quả này là vú sữa.
4.Cây chay
Cây chay là một loài cây lớn, thân gỗ, vỏ thân màu xám, lá màu xanh lục mặt trên nhẵn còn mặt dưới thì được phủ bởi một lớp lông tơ màu hung. Cây thường ra hoa vào cuối xuân và khi hè về thì ra quả.
Khi trái chín sẽ có màu vàng và ruột hồng, vị của nó hơi chua nên thường được dùng để nấu canh chua ăn rất ngon miệng. Vỏ chay khô có vị chát, hay được sử dụng để ăn trầu. Ngoài ra, nhiều bộ phận khác của cây chay còn được ứng dụng rất nhiều trong chữa bệnh.
5.Cây sung
Cây sung là loại cây thân gỗ lớn, thường mọc tại những vùng đất ẩm ướt như ven bờ ao, hồ, sông suối. Lá của cây sung khá đặc biệt, thường có nốt sần nổi lên trông như mụn. Lá sung ăn được và thường ăn kèm với thịt lợn luộc, gỏi cá,…
Quả sung thường mọc thành từng chùm trên thân cây. Quả nhỏ tròn xinh, khi chín có red color mận, quả mềm và rất thơm ngon. Trong mâm ngũ quả ngày Tết, nhiều mái ấm gia đình thường đặt chung nó cạnh bên những quả khác, với cầu mong thêm sung túc trong năm mới.
Cây sung bonsai có dáng rất đẹp, ít lá và quả sai, tạo nên vẻ đẹp rất sang trọng, do đó thường được dùng để làm cảnh trong nhà.
6.Cây me
Cây me là cây thân gỗ, rất cao và lá xanh tươi quanh năm. Quả của nó thuộc loại quả đậu có màu nâu, bên trong là hạt lớn và lớp cùi thịt mỏng dính. Quả me non rất chua, thường được dùng để nấu những món canh chua vô cùng thơm ngon. Quả me khi chín tuy nhiên vẫn có vị chua nhưng ngọt hơn so với quả me non, người ta thường phơi hoặc sấy khô, ướp muối hoặc ướp đường quả me, tạo thành mứt me và được dùng như một món điểm tâm, món ăn vặt rất mê hoặc.
7.Cây trám
Cây trám cũng là một cây thân gỗ cao lớn, xanh quanh năm. Quả của nó rất ngon, mùi vị ngọt ngào. Hình dạng của nó bầu dục in như quả oliu, nhưng kích cỡ to hơn một chút ít. Đây là một trong những quả có hàm lượng dinh dưỡng không nhỏ, gồm có cả cacbonhydrat, protrin, chất béo, vitamin và khoáng chất, điều này làm cho nó trở thành một loại có mức giá trị.
8.Cây bưởi
Bưởi là loài cây thuộc chi Cam chanh, cây thân gỗ, to, cao trung bình, những kẽ nứt của thân hay chảy nhựa, lá cây xanh tươi quanh năm. Vẻ ngoài và mùi vị của quả bưởi phụ thuộc vào giống.
Hầu hết chúng đều có cùi dày, quả có mùi, bên trong là những tép mọng nước, vị chua hơi đắng. Quả bưởi có chứa nhiều vitamin C và những chất chống oxy hóa khác, rất có lợi cho sức khỏe, nên nó rất được ưa thích. Tinh dầu bưởi thơm ngát và hoàn toàn có thể giải tỏa stress rất tốt. Cây bưởi giống hiện có nhiều loại giống ở việt nam, nhưng đa phần giống bưởi thuần việt vẫn còn rất nhiều.
9.Cây lựu
Cây lựu (thạch lựu) là cây thân gỗ nhỏ, độ cao trung bình, sống nhiều năm, vừa được trồng để ăn quả vừa được trồng để làm cảnh. Hoa của nó red color tươi, thường nở vào ngày hè, trông rất đẹp.
Vì thế nên mới có câu thơ “Dưới trăng quyên đã gọi hè, đầu tường lử lựu lập lòe đâm bông”. Quả của nó khi chon có red color cam, bên trong là những hạt lựu màu hồng đỏ trong suốt mọng nước, trông vô cùng mê hoặc.
10.Cây mít
Cây mít thuộc loại cây thân gỗ, độ cao trung bình, đây là một trong những loài cây ăn quả phổ biến nhất tại những vùng nông thôn Việt Nam. Vỏ quả có gai, sần sùi, còn bên trong là những múi mít mềm màu vàng, vị ngọt lịm thơm ngon hết ý.
Quả mít có mức giá trị thương mại rất lớn, thậm chí còn được Việt Nam xuất khẩu thường niên với số lượng lớn trên khắp thế giới. Quả mít non hoàn toàn có thể được dùng như rau nấu canh, kho xào, làm gỏi,…Hạt mít luộc chín hoặc nướng chín ăn cũng rất bùi, thơm ngon và có mức giá trị dinh dưỡng cao.
11.Cây ổi
Cây ổi là một ăn quả lá xanh quanh năm, thân cây chắc khỏe, ngắn và phân cành nhiều. Có nhiều giống ổi rất khác nhau nhưng nhìn chung nhiều chủng loại quả ổi đều mềm, ngon ngọt dịu, thơm và có những hạt nhỏ li ti. Hàm lượng dinh dưỡng của quả ối rất cao, nó thậm chí còn tồn tại nhiều tác dụng chữa bệnh, tăng cường sức kháng của khung hình và làm đẹp rất tốt.
12.Cây khế
Cây khế là cây ăn quả dễ trồng, ít khi bị sâu bệnh, tán lá rộng và xanh tươi quanh năm, chính vì thế nhiều mái ấm gia đình trồng nó không riêng gì có để ăn quả mà còn để làm bóng mát. Mặc dù giá trị dinh dưỡng của quả khế không đảm bảo nhưng vị chua của nó rất mê hoặc, dùng để nấu canh chua hoặc nộm thì ngon tuyệt cú mèo. Quả khế mọng nước hoàn toàn có thể dùng để giảm trĩ và hạ sốt.
13.Cây bơ
Cây bơ là cây thân gỗ, to khỏe, rất cao, lá xanh tươi quanh năm. Quả bơ hình hơi bầu dài, vỏ mỏng dính hơi cứng, bên trong là thịt mềm, màu vàng nhạt in như bơ sữa, có vị ngọt nhạt. Quả bơ là một trong những siêu thực phẩm, có mức giá trị dinh dưỡng rất cao. Nó thường được dùng trong những món sinh tố giải khát hoặc quết trực tiếp lên bánh mì ăn trực tiếp.
14.Cây vả
Cây vả có vẻ như ngoài khá in như cây sung nhưng lớn và to hơn một chút ít. Lá cây xanh tươi quanh năm nhưng nếu trồng tại miền Bắc, nó hoàn toàn có thể bị rụng lá vào ngày đông.
Quả vả thường được dùng trong một số trong những món ăn như xào, kho, nấu canh. Trong dân gian có câu:”Lòng vả cũng như lòng sung” với ý nghĩa lòng ta thế nào thì lòng người cũng thế, chớ vội chê người mà không xét lại mình.
15.Cây nhãn
Cây nhãn (long nhãn) là một loài cây nhiệt đới gió mùa nhiều năm, được trồng rất phổ biến tại những mái ấm gia đình Việt Nam. Quả mọc thành từng chùm, vỏ nâu, bên trong là cùi trắng trong có vị ngọt lịm, thơm ngon tuyệt vời. Cùi nhãn phơi khô không riêng gì có là một món ăn vặt ngon mà còn là một một vị thuốc Đông y chữa chứng khó ngủ, hay quên, thần kinh kém, suy nhược khung hình,…Trồng cây nhãn trong nhà vừa ăn được quả vừa tạo bóng mát cho ngôi nhà.
Tất cả những loại cây ăn quả kể trên đều đã xuất hiện tại Trang trại hoa hoa lá cây cảnh Thăng Long. Chúng tôi có nhiều giống cây rất khác nhau và nhiều chủng loại cây đều được chăm sóc thận trọng bởi những kĩ sư cây trồng tay nghề cao. Hãy đến với trang trại của chúng tôi để đã có được những giống cây tốt nhất và nhận được sự tư vấn chăm sóc cây miễn phí.
Bên cạnh đó, chúng tôi còn đáp ứng dịch vụ du lịch vòng quanh trang trại giá rẻ. Khi đến với nơi đây, bạn không riêng gì có được thưởng thức nhiều chủng loại cây ăn quả mà còn vô số nhiều chủng loại hoa lá cây cảnh, nhiều chủng loại hoa rất khác nhau nữa. Đây là một sự lựa chọn lý tưởng nhất dành riêng cho những bạn trẻ và mái ấm gia đình khu vực quanh Tp Hà Nội Thủ Đô đến vui chơi vào những ngày nghỉ thời điểm vào buổi tối cuối tuần.
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM HUẾ DỰ ÁN HỢP TÁC VIỆT NAM – HÀ LAN BÀI GIẢNG CÂY ĂN QUẢ Người biên soạn: ThS. Trần Đăng Khoa Huế, 08/2009 1 BÀI 1: GIỚI THIỆU CHUNG VỀ CÂY ĂN QUẢ 1. Ý NGHĨA PHÁT TRIỂN NGHỀ TRỒNG CÂY ĂN QUẢ TRONG NỀN KINH TẾ QUỐC DÂN Nghề trồng cây ăn quả là một bộ phận của sản xuất nông nghiệp mà đối tượng của nó là những cây nhiều năm có quả ăn được. Khoa học về cây ăn quả nghiên cứu và phân tích những đặc tính sinh học của cây ăn quả, vị trí và vai trò của chúng trong khối mạng lưới hệ thống sinh thái, những quy luật về quan hệ giữa cây ăn quả với điều kiện ngoại cảnh. Từ đó đặt cơ sở lý luận cho việc phát triển nghề trồng cây ăn quả với những giải pháp kỹ thuật thích hợp nhằm mục đích thâm canh tăng năng suất và phẩm chất quả. Nghề trồng cây ăn quả có lợi về nhiều mặt như sau : Bảng 1: Giá trị dinh dưỡng của trái cây trên 100g quả tươi 2 - Các loại quả là nguồn dinh dưỡng quý của con người. Trong quả có nhiều đường dễ tiêu, axit hữu cơ, mỡ, protein, hợp chất khoáng, pectin, tanin, chất thơm, Vitamin C, B, B1, B2, B6, P, PP, Prôvitamin A và những chất khác. Là những chất dinh dưỡng không thể thiếu được của khung hình con người. Để con người hoạt động và sinh hoạt giải trí được thông thường phải đáp ứng thường niên khoảng chừng 100 kg quả nhiều chủng loại. - Các loại quả và những bộ phận khác của cây như rễ, lá, hoa, vỏ, hạt...hoàn toàn có thể chữa bệnh (cao huyết áp, tim mạch, suy nhược thần kinh, dạ dày, đường tiêu hóa, kiết lỵ, chống nhiễm xạ). - Cung cấp nguyên vật liệu cho nhà máy sản xuất để ép dầu, chế biến rượu, xi rô, đồ hộp, mứt, quả sấy khô. - Cây ăn quả còn tồn tại tác dụng lớn trong việc bảo vệ môi trường tự nhiên thiên nhiên sinh thái với những hiệu suất cao làm sạch môi trường tự nhiên thiên nhiên, giảm tiếng ồn, làm rừng phòng hộ chống xói mòn, làm đẹp cảnh sắc, là nguồn mật để nuôi ong. - Giá trị kinh tế tài chính do trồng cây ăn quả mang lại gấp 2-3 lần thậm chí 10 lần so với trồng lúa. Vốn đầu tư vào trồng cây ăn quả thu hồi nhanh trong một số trong trong năm sau khi cây bước vào thời kỳ marketing thương mại. Chính vì nhữ ng ý nghĩa to lớn nói trên, ngày này nhiều nước đang ra sức phát triển cây ăn quả đặc sản nhờ vào lợi thế về khí hậu, đất đai, nguồn lao động và kinh nghiệm tay nghề truyền thống của tớ kết phù phù hợp với việc vận dụng những thành tựu tân tiến trong khoa học về nghề vườn để có nhiều sản phẩm xuất khẩu. 2. TÓM TẮT LỊCH SỬ NGHỀ TRỒNG CÂY ĂN QUẢ. - Nghiên cứu nguồn gốc nhiều chủng loại cây trồng trên thế giới, viện sĩ Vavilop nhận định rằng quê hương của nhiều loài cây ăn quả là vùng Đông Nam Á, Tiểu Á, Trung Á, Ngoại Capcaz và ven biển Địa Trung Hải. Vườn treo Babilon ở Axiri xuất hiện sớm nhất (Trước công nguyên 3000 năm), nghề trồng cây ăn quả ở Trung Quốc có cách đó 2500 - 3000 năm, còn ở Ấn Độ đã có từ 1280 năm trước công nguyên. Táo, lê, đào, mận, mơ, táo tàu, hạt dẻ...đã được trồng cách đó hơn 4.000 năm. Cam, chanh, anh đào và một số trong những quả nạc khác thì có trên dưới 2.000 năm. Ngày nay hầu hết những nước trên thế giới đều có phát triển cây ăn quả. Những nước có diện tích s quy hoạnh cây ăn quả lớn là Mỹ, Trung Quốc, Ấn Độ ... - Nghề trồng cây ăn quả đã có ở Việt Nam cách đó 2.000 năm. Mặc dù có điều kiện khí hậu đất đai rất thuận lợi cho cây ăn quả phát triển, nhưng do điều kiện xã hội, kinh tế tài chính, nghề trồng cây ăn quả Việt Nam trước đây ở vào tình trạng kém phát triển và sản lượng sản phẩm & hàng hóa ở mức thấp. Sau cách mạng tháng 8 năm 1945 Đảng và nhà nước có những chủ trương, chủ trương phát triển nông nghiệp toàn diện, trong đó để ý quan tâm phát triển nghề trồng cây ăn quả. Phần lớn vườn cây ăn quả thuộc sở hữu tư nhân (khoảng chừng 89% diện tích s quy hoạnh), quốc doanh và tập thể chỉ chiếm khoảng chừng trên dưới 11%. - Phương hướng phát triển nghề trồng cây ăn quả ở nước ta đến năm 2010: nước ta có điều kiện sinh thái rất đa dạng với chính sách khí hậu nhiệt đới gió mùa ẩm và á nhiệt đới gió mùa cùng với sự phân hóa của địa hình đã tạo nên những vùng khí hậu đặc thù hoàn toàn có thể phát triển được những loài cây ăn quả nhiệt đới gió mùa, á nhiệt đới gió mùa, ôn đới. 3 Hiện nay nước ta đã hình thành nhiều vùng cây ăn quả đặc sản có năng suất cao và chất lượng tốt như: xoài cát Hòa Lộc (Tiền Giang), quýt tiều Đồng Tháp, nho Phan Rang (Ninh Thuận), nhãn lồng Hưng Yên, vải thiều Thanh Hà, Lục Ngạn, bơ, sầu riêng Đắc Lắc... Bảng 2. Diện tích và sản lượng một số trong những trái cây Loại trái Diện tích hiện tại (ha) Diện tích cho trái (ha) Sản lượng (tấn) Chuối 99.340 88.940 1.281.805 Cam, quýt 78.649 50.175 497.326 Bưởi, bòng 24.721 15.319 178.126 Xoài 68.986 41.452 264.045 Dứa 41.651 33.356 383.155 Nhãn 126.265 88.474 569.687 Vải, chôm chôm 109.538 73.455 314.767 Dừa 113.533 120.245 893.500 Thanh long 9.571 8.405 141.202 Nguồn: Thương Hội trái cây Việt Nam (2003) Phát triển nghề trồng cây ăn quả trong trong năm qua đã góp thêm phần vào quy đổi cơ cấu tổ chức cây trồng, quy đổi mùa vụ làm tăng thêm giá trị sử dụng ruộng đất. Tăng thu nhập góp thêm phần xóa đói giảm nghèo, phủ xanh đất trống đồi núi trọc, cải tổ môi sinh. Năm 2005 giá trị xuất khẩu quả đạt 234 triệu đô la. Dự kiến 2010 đạt 700 triệu đô la. Trong trong năm tới ngành rau quả sẽ là một trong những ngành sản xuất sản phẩm & hàng hóa lớn và có mức giá trị xuất khẩu cao của ngành nông nghiệp nước ta. Phấn đấu tiêu thụ về rau quả một người /năm sẽ là: Năm 2000 Năm 2010 Rau (kg) 90 - 100 100 - 110 Quả (kg) 60 - 70 80 - 100 Đặc điểm nghề trồng cây ăn quả trên thế giới: - Vấn đề quan tâm số 1 của nghề trồng cây ăn quả thế giới là giống mới phải có năng suất cao, sớm có quả, có phẩm chất tốt, hoàn toàn có thể thích nghi với điều kiện khí hậu đất đai ở địa phương và chống chịu sâu bệnh tốt. - Song song với công tác thao tác giống là việc chọn gốc ghép thích hợp cho từng loại cây và tùy từng điều kiện sinh thái rõ ràng, chọn những gốc ghép lùn. Người ta cũng để ý quan tâm chọn những cây đầu dòng làm gốc ghép và nhân lên bằng phương pháp vô tính (giâm cành). - Nghiên cứu kỹ thuật trồng và chăm sóc cây ăn quả: khoảng chừng cách và tỷ lệ trồng, tạo hình, tỉa cành, bón phân, tưới nước, giữ ẩm, chống xói mòn, nghiên cứu và phân tích thực nghiệm nhiều chủng loại máy công tác thao tác trong vườn quả, máy thu hoạch... - Phòng trừ sâu bệnh: giống cây ăn quả và phòng trừ sâu bệnh đã trở thành hai vấn đề quan trọng. Chương trình phòng trừ tổng hợp (Integrated Pest Management) - Nghiên cứu kỹ thuật thu hái, xử lý sau thu hoạch cây ăn quả. 4 3. DANH MỤC CÁC LOÀI CÂY ĂN QUẢ TRONG NƯỚC. 3.1 Cây hạt kín một lá mầm 3. 1.1. Họ dứa Bromeliaceae Cây dứa Ananas comosus (L.) Mer. (A. Sativa L.) 3. 1.2. Họ chuối Musaceae Chuối tiêu Musa nana Lour = M. Cavendishii Lamb. Chuối tây, chuối ngự, chuối cau và những giống chuối ăn quả chín khác Musa sapientum L. Chuối bột Musa paradisiaca 3. 1.3. Họ dừa Palmaceae = Palmae Dừa Cocos nucifera L. Muồng Phoenix humilis Royle. Chà là Phoenix loureiri (Becc.) Kunth. Cọ Livistona cochinchinensis(BI.) Mảt. 3.2 Cây hạt kín hai lá mầm 3. 2.1. Đào lộn hột Anacardiaceae Đào lộn hột Anacardium occidentale L. Sấu Dracontomelum dupperreanum Pierre Muỗm Mangifera foetida. Xoài Mangifera indica L. Quéo Mangifera reba Piesre. Cóc Spondias dulcis Soland et Park Thanh trà Bouea oppositifolia (Roxb.) Adelb. Dâu da xoan Allospondias lakonensis (Pierre) Stapf. 3. 2.2. Họ na Annonaceae Na Annona squamosa L. Mãng cầu xiêm Annona muricata L. Nê (bình bát) Annona reticulata L. Bình bát nước Annona glabra L. Na quả tròn Annona montana Macfad. 3. 2.3 Họ trúc đào Apocynaceae Gùi (guồi) Willughbeia cochinchinensis Pierre. 3. 2.4. Họ gạo Bombacaceae Sầu riêng Durio zibethinus Murr. 3. 2.5. Họ trám Burseraceae Trám trắng (cà na) Canarium album (Lour) Raeusch et DC. Trám đen (cây bùi) Canarium tramdenum Yakovl et Đai. Trám chim Canarium tonkinensis Engl 3. 2.6. Họ xương rồng Cactaceae Thanh long Hylocereus undatus (Haw.) Britt et Rose. 3. 2.7. Họ vang Caesalpiniaceae = Leguminaceae Me Tamarindus indica L. 5 Xay Dalium cochinchinensis Pierre. 3. 2.8. Họ đu đủ Caricaceae = Papayaceae Đu đủ Carica papaya L. 3. 2.9. Họ bàng Combretaceae Bàng Terminalia catappa L. 3. 2.10. Họ bầu bí Cucurbitaceae Dưa hấu Citrullus vulgaris Schral = C. lanatus (Thumb.) Mausf. Dưa lê Cucumis melo 3. 2.11. Họ sổ Dilleniaceae Sổ bà Dillenia indica L. 3. 2.12. Họ thị Ebenaceae Thị Diospyros decandra Lour. Hồng Diospyros kaki L.F. Cậy Diospyros lotus L. Hồng rừng Diospyros tonkinensis A. Chev. Thị rừng Diospyros rubra H.Lee. Hồng nhung Diospyros discolor Willd. 3. 2.13. Họ nhót Eleagnaceae Nhót Eleagnus latifolia L. 3. 2.14. Họ thầu dầu Euphorbiaceae Dâu gia Baccaurea ramiflora Lour. Me rừng (Chùm ruột núi) Phyllanthus emblica L. Chùm ruột Phyllanthus acidus (L.) Skeels. Chòi mòi Antidesma bunius (L.) Spreng. 3. 2.15. Họ sồi giẻ Fagaceae Giẻ Trùng Khánh Castanea mollisima Bl. Giẻ Yên Thế Castanopsis boisii Hikel et Camus. Giẻ Bắc Giang Castanopsis tribuloides A.DC. 3. 2.16. Họ mùng quân Flacourtiaceae Hồng quân Flacourtia cataphracta Roxb. Flacourtia jangomas (Lour.) Raeusch. Bồ quân rừng Flacourtia rukam Zoll et Moritzi. 3. 2.17. Họ bứa Guttiferae = Clusiaceae Măng cụt Garcinia mangostana L. Dọc Garcinia multiflora Champ. = G. Tonkinensis Bứa Garcinia conchinchinensis (Lour.) Choisy. Tai chua Garcinia cowa Roxb. = G. Loureiri Pierre. 3. 2.18. Họ óc chó Juglandaceae 6 Óc chó Juglans regia L. Mạy châu (Sơn hạch đào) Carya tonkinensis H.Lec. 3. 2.19. Họ long não Lauraceae Bơ (avôcachiê) Persea americana Mill. 3. 2.20. Họ măng rô Malpighiaceae Sêri Malpighia punicifolia L. = M. Glabra L. 3. 2.21. Họ xoan Meliaceae Lòn bon Lansium domesticum Hiern. Var Langsat Jack. 3. 2.22. Họ trinh nữ Mimosaceae Me tây Enterolobium saman Prain. 3. 2.23. Họ dâu tằm Moraceae Mít nài Artocarpus asperula Gagnep. Mít Artocarpus heterophyllus Lam= A. Integrifolia Mít tố nữ Artocarpus champeden (Lour.) Spreng. Xa kê Artocarpus communist Forst. = A. Altilis (Park) Fosb. Chay Artocarpus tonkinensis A. Chev. Vả Ficus auriculata Lour. = F. Roxburghii Wall. Dâu ăn quả Morus acidosa Griff. Dâu tằm Morus alba L. 3. 2.24. Họ dâu rượu Myricaceae Thanh mai Myrica rubra Dâu rượu Myrica nana Dâu Tây Nguyên Myrica esculenta 3. 2.25. Họ sim Myrtaceae Ổi Psidium guajava L. Ổi tàu Psidium guajava L. Var. Pumilum Wahl. Sim Rhodomyrtus tomentosa (Ait.)Hassk. Lý, bồ đào Eugenia jambos L. Gioi (mận, đào tiên) Eugenia javanica Lam. Điều đỏ Eugenia malaccensis Linn. 3. 2.26. Họ chua me đất Oxalidaceae Khế Averrhoa carambola L. Khế tàu (Khế dưa chuột) Averrhoa bilimbi L. 3. 2.27. Họ lạc tiên Passifloraceae Chùm bao (chanh dây) Passiflora edulis Sims. Var. Flavicarpa Dưa tây Passiflora quadrangularis L. 7 3. 2.28. Họ lựu Punicaceae Lựu Punica granatum L. 3. 2.29. Họ táo ta Rhamnaceae Táo ta Ziziphus mauritiana Lamk. Táo Tàu Ziziphus jujuba Mill = Z. Vulgaris Lam. Táo dại Ziziphus oenoplia Mill. 3. 2.30. Họ hoa hồng Rosaceae Nhót tây (Sơn tra N hật Bản) Eriobotrya japonica (Thunb.) Lindl. Dâu tây Fragaria vesca L. Mắc coọc Pyrus pashia Ham. Lê Pyrus pyrifolia Nakai. Táo tây Malus pumila Mill. Sơn tra (chua chát) Crataegus pinnatifida Bunge. Mơ Prunus armeniaca L. Song mai Prunus mume S tet Z. Mận Prunus salicina Lindl Đào Prunus persica (L.) Batsch. Đào dại Prunus macrophylla Sieb et Ziec. Mâm xôi Rubus alcaefolius Poir. Ngấy hương Rubus cochinchinensis Tratt. Ngấy tía Rubus parvifolius L. 3. 2.31. Họ cam Rutaceae Bưởi bung Acronychia pedunculata (L.) Miq. Quýt rừng (quýt gai) Atalantia roxburghiana Hosk F. Bưởi Citrus grandis (L.) Osbeck (C.Decumana Murr) Bưởi chùm Citrus paradishi Macf. Quất Fortunella Swingle. Thanh yên Citrus medica L. Phật thủ Citrus medica var. Sarcodactylis (Sieb) Sw. Chanh giấy Citrus limonia Osbeck. Chanh núm Citrus limon Burm. Cam đắng Citrus aurantium L. Cam chanh Citrus sinensis Osbeck. Quýt Citrus reticulata Blanco (C. Nobilis Loureiro, C. Deliciosa Tenore) Chanh lime Citrus aurantifolia Swingle. Chấp Citrus hystrix D.C. Chanh sần Citrus jambhiri Kim quất Triphasia trifolia (Burm. F.)P. 8 Hồng bì Clausema lansium (Lour.) Skeels. 3. 2.32. Họ bồ hòn Sapindaceae Vải Litchi sinensis Sonn. (Nephelium litchi Cambes) Nhãn Euphoria longan (Lour.) Steud. (Nephelium longana Cambes) Chôm chôm Nephelium lappacum L. = Rambutan Vải rừng Nephelium bassacence Pierre. Nhãn rừng Euphoria chevalieri Gagnep. 3. 2.33. Họ hồng xiêm Sapotaceae Hồng xiêm Achras zapota L. Vú sữa Chrysophyllium canito L. Lêkima (trứng gà) Lucuma mamosa Gaertn. 3. 2.34. Họ đay Tiliaceae Trứng cá Muntingia calabur L. 3. 2.35. Họ trôm Sterculiaceae Lười ươi Scaphium lychnophorum (Hance) Kost. 3. 2.36. Họ nho Vitaceae = Ampelidaceae Nho Vitis vinfera L. Nho rừng Ampelocissus martini Planch. 4. PHÂN LOẠI CÂY ĂN QUẢ Ở VIỆT NAM. Ở Việt Nam có 39 họ, 124 loài và có trên 350 giống. Dựa vào nguồn gốc và yêu cầu về nhiệt độ để sinh trưởng và phát triển hoàn toàn có thể được phân thành ba loại . - Nhóm cây ăn quả nhiệt đới gió mùa: chuối, dứa, mít, xoài, ổi, dừa, đu đủ, na, sầu riêng, măng cụt, vú sữa, hồng xiêm, trứng gà, me, gioi, dâu gia, táo, chùm ruột, khế, dưa, hấu, đào lộn hột... - Nhóm cây ăn quả á nhiệt đới gió mùa: bơ, cam, quýt, vải, nhãn, lựu, hồng, nhót... - Nhóm cây ăn quả ôn đới: mận, táo tây, đào, lê, nho, dâu tây, óc chó... Trong ba nhóm trên, nhóm cây ăn quả nhiệt đới gió mùa chiếm vị trí quan trọng về tỷ lệ thành phần loài và giống cây ăn quả cũng như diện tích s quy hoạnh trồng. Hiện nay có 40 loài với hàng trăm giống trồng rộng rãi ở những vùng có mức giá trị kinh tế tài chính như: chuối, mít, dứa, na, xoài, đu đủ, sầu riêng, măng cụt, hồng xiêm, chôm chôm, gioi, dâu gia, táo, chùm ruột, khế, đào lộn hột, bơ, cam, quýt, chanh, bưởi, vải, nhãn, lựu, hồng, nhót, mận, táo tây, đào, lê, nho, thanh long... Dựa vào giá trị sử dụng sản phẩm hoàn toàn có thể phân thành những nhóm: - Nhóm cây ăn quả cho đường bột: mít, chuối, hạt dẻ, xakê. - Nhóm cây cho chất béo: bơ, dừa, óc chó, mạy châu. - Nhóm đáp ứng nguồn vitamin nhiều chủng loại: cam, quýt, chanh, xoài, bơ, đu đủ, ổi, sêri, đào lộn hột... - Nhóm cây ăn quả sử dụng những bộ phận của cây để làm thuốc: đu đủ (hoa, thịt quả), măng cụt (vỏ), táo (lá), lựu (rễ), chuối (thịt quả)... 9 - Nhóm cây ăn quả vừa cho quả vừa làm cây bóng mát: xoài, dừa, mít, sấu, nhãn, vải, hồng xiêm, vú sữa, dâu gia, xoan, lựu... - Nhóm cây ăn quả cho ta nanh: hồng, vải, bàng, măng cụt, cóc, sim, ổi.. - Nhóm cây chủ để thả cánh kiến: táo, vải, nhãn, óc chó, bình bát. - Nhóm cây nguồn mật: vải, nhãn, táo, cam, quýt, xoài. - Nhóm cây cho nhựa: trám, đu đủ, hồng xiêm. - Nhóm cây ăn quả làm rau: mít, đu đủ, dọc, sấu, tai chua, khế. 5. TÌNH HÌNH PHÂN BỐ TỰ NHIÊN CÂY ĂN QUẢ Ở NƯỚC TA Trải dài 15 vĩ độ từ Nam ra Bắc, lại ảnh hưởng của địa hình nên khí hậu mỗi vùng có những nét riêng. Các yếu tố sinh thái như nhiệt độ, lượng mưa, ánh sáng, lượng bức xạ, gió, độ ẩm không khí, đất đai, tình hình sâu bệnh... không những ảnh hưởng trực tiếp đến sinh trưởng, phát triển, năng suất và phẩm chất của từng giống cây ăn quả mà còn ảnh hưởng đến sự phân bố những loài và giống cây ăn quả trên địa bàn toàn nước. Những loài cây ăn quả như chuối, dứa, mít, hồng xiêm, táo, ổi, na, đu đủ, cam, chanh, quýt bưởi...được trồng rộng rãi ở những vùng trong nước, trừ những nơi ngày đông có nhiệt độ thấp hoặc sương muối. Do yêu cầu điều kiện sinh thái của từng giống, đối chiếu với tình hình khí hậu đất đai rõ ràng ở những vùng, một số trong những cây ăn quả có phạm vi phân bố hẹp hơn. Ví dụ: -Vải và hồng trồng và cho quả tốt từ vĩ tuyến 18 - 19 trở ra Bắc. Ở miền Nam hồng chỉ trồng được ở Đà Lạt có độ cao so với mặt biển khoảng chừng 1500m. - Xoài trồng tốt Tính từ lúc Bình Định trở vào (Vĩ tuyến 14). Nếu trồng lên phía Bắc lúc ra hoa gặp rét và ẩm, tỷ lệ đậu quả rất thấp, hiệu suất cao kinh tế tài chính kém. Riêng vùng Yên Châu (Sơn La) và Khe Sanh - Lao Bảo (Quảng Trị) có tiểu khí hậu gần tương tự với miền Nam nên ở đó xoài sinh trưởng khỏe, ra hoa đậu quả tốt. - Đào lộn hột thích phù phù hợp với vùng cát ven biển từ Quảng Nam - Đà Nẵng trở vào. - Bơ phát triển tốt, cho nhiều quả trên đất Tây Nguyên, những tỉnh miền Bắc cũng hoàn toàn có thể trồng được nhưng để ý quan tâm chọn giống tốt và phòng trừ sâu bệnh trong mùa mưa. - Dừa trồng có hiệu suất cao kinh tế tài chính từ Thanh Hóa trở vào ở 19 - 20 vĩ độ Bắc. Vượt quá 20 vĩ độ Bắc tuy cây dừa sinh trưởng tốt nhưng kết quả kém. - Sầu riêng, măng cụt là hai cây ăn quả nhiệt đới gió mùa điển hình cho tới nay mới trồng đến Thừa Thiên Huế. - Cây ăn quả ôn đới như: mận, đào, lê, hạt giẻ, óc chó, trồng và cho thu hoạch tốt ở những tỉnh phía Bắc ở những độ cao từ 500m trở lên so với mặt biển. - Trồng nho tốt nhất ở vùng Thuận Hải (vùng Phan Rang và những huyện lân cận). Thanh long mọc tốt cho nhiều quả ở tỉnh Bình Thuận đang có xu hướng mở rộng ở nhiều tỉnh đồng bằng sông Cửu Long Việc chọn những giống cây ăn quả thích hợp cho những vùng trong nước không những giúp những nhà làm vườn giảm được vốn đầu tư, marketing thương mại có lãi mà còn tồn tại thể hình thành được vùng sản xuất chuyên canh để hoàn toàn có thể có khối lượng sản phẩm & hàng hóa lớn đáp ứng cho nhu yếu trong nước và xuất khẩu. 10 BÀI 2: CẤU TẠO CHUNG VÀ CÁC QUY LUẬT SINH TRƯỞNG, PHÁT TRIỂN CỦA CÂY ĂN QUẢ A. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI CỦA CÂY ĂN QUẢ THÂN GỖ LÂU NĂM 1. HỆ RỄ 1.1. CÁC DẠNG CỦA BỘ RỄ. Căn cứ vào những hình thức nhân giống cây ăn quả, hoàn toàn có thể phân chia rễ thành hai nhóm sau: 1.1.1. Hữu tính Gồm những cây ăn quả mọc từ hạt và những cây mà hệ rễ mọc từ hạt, nhưng phần trên mặt đất được ghép giống khác. 1.1.2. Vô tính Gồm những cây có hệ rễ mọc ra từ những đốt trên thân cây (dâu tây) hoặc ở những vị trí bất kỳ trên thân, cành do chiết cành, giâm cành, giâm rễ. 1. 2. PHÂN LOẠI RỄ. 1. 2.1. Căn cứ vào nguồn gốc: có hai loại rễ chính và rễ phụ. - Rễ chính: mọc từ phôi rễ ở hạt - Rễ phụ: mọc từ những mầm phụ ở những đơn vị rất khác nhau trên cây (thân, lá, rễ) 1. 2.2. Căn cứ vào sự phân bố của rễ trong đất: có hai loại rễ ngang và rễ đứng. - Rễ ngang: phân bố song song với mặt đất ở độ sâu từ 10 - 100 cm hay sâu hơn. Rễ này còn có hiệu suất cao hút nước, hấp thụ những chất dinh dưỡng... - Rễ đứng: mọc vuông góc với mặt đất, ăn sâu từ 1 - 10m có tác dụng giữ cho cây đứng vững. Rễ đứng còn tồn tại thể lôi kéo những chất dinh dưỡng, nước ở những tầng đất sâu cho cây. 1. 2.3. Căn cứ vào độ dài và độ lớn của rễ: gồm có rễ cái, rễ con và rễ tơ. - Rễ cái và rễ con: từ cấp 0 đến 1,2,3 thì rễ cái (rễ trụ) cấp 0, còn rễ con (rễ nhánh) từ rễ cấp 1, cấp 2, cấp 3... những rễ này còn có độ dài 1cm - 10m, độ lớn 1mm - 5cm - Rễ tơ (rễ hút) rất ngắn (1mm - 2cm) và nhỏ (1 - 3mm). Theo phân cấp thì những rễ này thông thường từ cấp 4 - cấp 7 1. 2.4. Căn cứ vào hình thái, giải phẫu và hiệu suất cao - Rễ sinh trưởng (rễ trục) : phát triển mạnh về chiều dài và ăn sâu vào những lớp đất, hình thành những rễ hút mới. Nếu bị gẫy thì rễ không phát triển thêm được mà chỉ kích thích những rễ con phát triển lên rất mạnh. Người ta áp dụng đặc tính này khi đánh trồng một số trong những cây ăn quả bằng phương pháp cắt ngắn bớt rễ cái khiến bộ phận rễ còn sót lại mọc càng nhanh và nhiều thêm. - Rễ hút: trách nhiệm hút nước và chất dinh dưỡng từ trong đất nuôi cây. Rễ này sẽ không sống được lâu (chỉ trong vòng 15 - 25 ngày, riêng biệt được một vài tháng) sau đó chết đi từng mảng. - Rễ quá độ: nguồn gốc của loại rễ này phần lớn từ rễ hút mà ra và sau đó thuở nào gian thì chết đi, còn phần nhỏ nữa được hình thành từ rễ sinh trưởng, loại này sau thuở nào 11 gian hoàn toàn có thể hình thành rễ thứ cấp và lúc đó trở thành rễ hút. Sự xuất hiện của loại rễ này là tín hiệu chứng tỏ hoạt động và sinh hoạt giải trí của cục rễ tương đối tốt. - Rễ vận chuyển: là từ rễ sinh trưởng mà ra. Chức năng của nó là vận chuyển nước và thức ăn (hai chiều), đồng thời cố định và thắt chặt cây vào đất. + Lông hút: trên miền hấp thụ của rễ, một số trong những tế bào của lớp biểu bì kéo dãn ra phía ngoài, hình ống và hình thành lông hút. Tầng lông hút chỉ tồn tại trong thuở nào gian rất ngắn. Ở những bộ phận rễ già thì nó chết dần và được sinh ra ở những bộ phận rễ non mới. + Rễ nấm: rễ nấm ở cây ăn quả thường có nấm ngoại sinh và nấm quá độ. Cây đáp ứng hydrat carbon cho nấm, ngược lại nấm đáp ứng nước và những chất khoáng cho rễ ( táo tây, lê, mận, anh đào, hạt giẻ, óc chó, cam, quýt, nhãn, vải và nhiều chủng loại quả mọng.) 2. M ẦM VÀ CÀNH 2. 1. MẦM 2. 1.1. Các loại mầm. 2. 1.1.1. Dựa vào cấu trúc và hình thái: - Mầm lá - Mầm hoa: đào, mận, mơ... - Mầm hỗn hợp: cam, quýt, nho, hồng, táo ta... 2. 1.1.2. Dựa vào vị trí mầm đã được cố định và thắt chặt hay bất định: - Mầm cố định và thắt chặt: mầm ngọn, mầm nách. - Mầm bất định: mọc ra từ rễ hoặc từ những vị trí khác trên cành, trên thân. 2. 1.1.3. Căn cứ vào vị trí của mầm trên nách lá: - Mầm chính: (2 hoặc 3) ở nách lá mầm chính thường ở giữa rất sung sức. - Mầm phụ: mọc ở hai bên mầm chính hoặc phía trên mầm chính. 2. 1.1.4. Căn cứ vào số mầm trên đốt cành: - Mầm đơn. - Mầm kép: đào, mận. 2. 1.1.5. Căn cứ vào sự hoạt động và sinh hoạt giải trí của mầm. - Mầm hoạt động và sinh hoạt giải trí. - Mầm ngủ. Có thể khái quát nhiều chủng loại mầm cây ăn quả theo sơ đồ sau: Mầm lá Mầm ngọn Mầm thuần Mầm cố định và thắt chặt Mầm hoa Mầm nách Mầm lá Mầm hỗn hợp Mầm Mầm thuần Mầm hoa Mầm bất định Mầm hỗn hợp 2. 1.2. Đặc tính nhiều chủng loại mầm 2. 1.2.1. Sức nảy mầm. 12 Mầm lá tỷ lệ nảy mầm cao (sức nẩy mầm khỏe). Ví dụ: một số trong những giống cây trong nhóm quả hạch như đào, mận,...trái lại khi trên cành phần lớn mầm không nảy, ở vào trạng thái ngủ, trong trường hợp này sức nảy mầm của cây yếu. Ví dụ: táo tây, lê... Cây có sức nảy mầm khỏe thường cho những cành dài và khỏe, cây có sức nảy mầm yếu cho những cành yếu. 2. 1.2.2. Độ thành thục của mầm. Khi thành mầm xong, mầm đó hoàn toàn có thể nảy ngay thành cành (mầm chín sớm: đào, nho, cam, quýt) những giống cây ăn quả này trong một năm cho nhiều đợt cành. Cây ăn quả có mầm chín sớm thường sớm bước vào thời kỳ cho quả. Một số cây ăn quả xứ lạnh mầm thường chín muộn hơn. Ví dụ: lê và táo tây...năm trước hình thành mầm thì phải đến năm sau mới hình thành lộc cành. 2. 1.2.3. Khả năng hồi sinh sức sống. Ở một số trong những cây ăn quả khi bước vào thời kỳ già cỗi người ta thường cưa đốn, kích thích cho những mầm ngủ trở lại hoạt động và sinh hoạt giải trí, hình thành những mầm cành mới, giúp cây hồi sinh sức sống. Ví dụ: cam, quýt, xoài, táo ta. 2.1.3. Tính rất khác nhau Một trong những mầm trên một đoạn cành. Trong quá trình hình thành mầm, do vị trí của mầm trên cành, điều kiện dinh dưỡng và điều kiện ngoại cảnh ... Một trong những mầm có sự rất khác nhau về đặc điểm di truyền và đặc điểm sinh trưởng. Trên một cành, mầm ở ngọn thường non, ở gốc cành lại càng già. Mầm ở giữa hoặc gần phía trên cành phát dục đầy đủ và sung sức hơn những mầm ở dưới. Nhưng cũng luôn có thể có trường hợp một số trong những cây ăn quả trên một cành những mầm ở dưới phát dục đầy đủ, sức nảy mầm khỏe hơn. Nắm được đặc điểm trên của nhiều chủng loại mầm cành ta hoàn toàn có thể cắt tỉa hợp lý hoặc chọn mầm để ghép, hoặc sử dụng những đoạn cành để giâm cành. 2. 2. CÀNH. 2. 2.1. Cấu tạo tán cây Bộ phận trên mặt đất của cây ăn quả ngoài thân chính ra, phần còn sót lại được gọi là tán cây. Tán cây gồm những cành chính, cành phụ và những cành nhỏ ở ngoài tán gọi là nhánh. Trên thân chính mọc những cành chính. Chúng hợp thành khung tán tạo cho cây có một thế vững chắc, tạo điều kiện cho cây đồng hóa được tốt và chống được gió bão và những điều kiện ngoại cảnh không thuận lợi. Trên cành chính lại phát triển những cành phụ. Trên cành chính và cành phụ tiếp tục mọc những đợt cành mới. Thân chính cấp 0, cành mọc trên thân chính gọi là cành cấp 1, cành mọc trên cành cấp 1 gọi là cành cấp 2 và cứ thế tiếp tục cho tới những đợt cành cấp 3, 4, 5, 6, 7... Mỗi giống cây ăn quả, trong điều kiện ngoại cảnh và chăm sóc nhất định, cây bước vào thời kỳ ra hoa kết quả và có năng suất cao thường ở một số trong những cấp cành nhất định. V í dụ: ở đào cấp cành 7 - 12, cam, quýt thì ở cấp cành 3-4. 2. 2.2. Các loại cành Dựa vào hiệu suất cao của cành tất cả chúng ta phân biệt: cành quả, cành mẹ, cành dinh dưỡng. Nếu địa thế căn cứ vào mùa vụ hình thành cành thì có cành xuân, cành hạ, cành thu, cành đông. Nếu nhờ vào thứ tự xuất hiện thì hoàn toàn có thể chia: đợt cành thứ nhất, thứ hai, thứ ba... 13 2. 2.2.1. Cành quả. Trên cành mang hoa và đậu quả, có hai loại cành quả. - Cành quả một năm: đây là một loại cành hỗn hợp gồm có lá và hoa, hoa phát triển thành quả ra trên cành mẹ năm trước, cành và hoa ra cùng một lúc trong năm (cam, quýt, nho, lê, nhãn, vải, hồng). - Cành quả năm trước: hoa nở và phát triển trên cành năm trước (đào, mận...). Còn hoàn toàn có thể địa thế căn cứ vào độ dài của quả để chia: - Cành quả dài. - Cành quả trung bình. - Cành quả ngắn. - Cành quả chùm. Căn cứ vào đặc điểm của từng giống mà kĩ năng hình thành cành quả ở mỗi loại cũng luôn có thể có khác. 2. 2.2.2. Cành mẹ. Là loại cành để nâng đỡ và nuôi dưỡng những cành quả. Phần lớn cành mẹ phát sinh từ năm trước khá sung sức, trên cành có những mầm hỗn hợp, năm sau từ những mầm này phát triển thành cành quả (cam, quýt, nho, lê, hồng, nhãn, vải). 2. 2.2.3. Cành dinh dưỡng: thường gặp hai loại. - Cành dinh dưỡng thông thường: độ dài vừa phải, mô cành chắc, góp thêm phần cho tán cây phát triển thêm, và nếu phát triển tốt, sung sức cành này hoàn toàn có thể phát triển thành cành mẹ. - Cành tược: do những mầm ở ngọn cành, những mầm ngủ hoặc do những mầm bất định. Cành mọc rất khỏe, mọc đứng, dài và có chu vi cành lớn, đốt cành thưa, lá to bản, mô cành không được chắc. Có thể dùng loại cành này vào việc phục hồi tán cây cho những cây đã già cỗi, hoặc tương hỗ update thêm một phần nào đó của tán cây do bị sâu bệnh hoặc bị gãy đổ. Nếu không vì những mục tiêu trên thì nên sớm tỉa bỏ. Ngoài nhiều chủng loại cành trên ở một số trong những loại cây ăn quả như táo ta, hồng, mận...từ những mầm bất định ở vị trí trên rễ cũng hoàn toàn có thể nẩy mầm để hình thành cây. Lợi dụng những đặc điểm này để nhân giống nhất là đối với những giống quả không hạt khó ghép thành cây. 2.2.3. Đặc điểm sinh trưởng của cành. 2.2.3.1. Tính hướng dương. Những mầm ở ngọn sinh trưởng mạnh hơn những mầm dưới. Cành mọc đứng, chất dinh dưỡng vận chuyển đến được thuận tiện và đơn giản và đầy đủ hơn nên thường mọc rất khỏe. Cành mọc xiên ở dạng trung bình và cành là thường yếu. Góc hình thành giữa thân chính và cành càng lớn thì sức sống của cành càng yếu. trái lại góc càng nhỏ sức sống của cành càng khỏe. 2.2.3.2. Hiện tượng phân tầng của tán cây. Do ảnh hưởng của cực tính mầm ngọn tiếp tục sinh trưởng, thế cành mọc đứng, mọc khỏe một số trong những mầm phía dưới mầm ngọn này thành những cành dài theo hướng nghiêng và sau này trở thành cành chính, còn những mầm ở gốc cành thì trở thành những mầm ngủ, không phát triển. Từ cây con ban đầu, qua một số trong trong năm sinh trưởng giữa thân chính và cành chính hình thành từng tầng từ dưới lên. Hiện tượng đó gọi là “hiện tượng kỳ lạ phân tầng”. Do hiện tượng kỳ lạ phân tầng ta thấy trên cây có những khoảng chừng cách nhất định Một trong những tầng do đó tạo điều kiện 14 để có đủ ánh sáng, không khí, tăng thêm kĩ năng đồng hóa và sức sống của cây, giảm sút sâu bệnh, tăng thêm diện tích s quy hoạnh kết quả, do đó hoàn toàn có thể đạt được sản lượng cao. Hiện tượng phân tầng thường gặp ở một số trong những giống cây ăn quả xứ lạnh như táo tây, lê, cây óc chó, nhót Nhật Bản...còn những cây ăn quả hoàn toàn có thể hình thành cành khỏe như cam, quýt, mận, đào, táo Thiện Phiến thì hiện tượng kỳ lạ phân tầng không rõ. 2.2.3.3. Hiện tượng cân đối về hình thái. Trên một giống cây, cùng tuổi, cùng một cấp cành, ở cùng một tầng trên tán, cành chính có sức sinh trưởng tương đương thì khi hình thành cành mới xét về kết cấu, số lượng cành trên đó, trình tự sắp xếp và sức sinh trưởng mặc dầu trên một cây hay khác cây đều có những đặc tính tương đương giống nhau, hiện tượng kỳ lạ đó gọi là hiện tượng kỳ lạ cân đối về hình thái. Nắm được đặc điểm này ta hoàn toàn có thể dữ thế chủ động điều khiển khi tạo hình và cắt tỉa. 2.2.3.4. Mối quan hệ giữa thân, cành và ra hoa kết quả. Thân chính càng cao, khoảng chừng cách giữa bộ phận trên không và rễ dưới đất càng xa, cây chậm ra quả. Do đó người ta muốn cây có thân chính thấp, cành trong tán tránh việc quá dày, bộ phận ra quả trên cây tránh việc quá xa thân chính và cành chính. Trong xu hướng chọn gốc ghép lúc bấy giờ người ta đã chọn được những gốc ghép lùn (M16, M25 của táo tây, Poncirus trifoliata tứ bội thể cho cam và chanh...) và những tổ hợp ghép này đã tương hỗ cho cây sớm ra hoa, kết quả, có năng suất cao, tiện cho việc chăm sóc, cắt tỉa và thu hái quả. Mối quan hệ giữa thân cành và ra hoa kết quả có một sự gắn bó rất là mật thiết. Trong chu kỳ luân hồi sinh trưởng của cây ăn quả sự hình thành, sự sinh trưởng của lộc cành mới với việc phân hóa mầm hoa, sự phát triển của quả có quan hệ mật thiết với nhau. Nếu cành lá sinh trưởng quá yếu, kĩ năng đồng hóa sẽ kém việc phân hóa mầm hoa, sự phát triển của quả không thuận lợi. trái lại cành lá sinh trưởng quá mạnh, thời gian sinh trưởng kéo dãn, tiêu hao nhiều dinh dưỡng, do đó việc phân hóa mầm, sự phát triển của quả cũng gặp trở ngại vất vả. Bởi vậy những cành lá mới chỉ phát triển với một độ vừa phải là tốt nhất. 3. LÁ 3. 1. HÌNH THÁI CỦA LÁ VÀ ĐẶC ĐIỂM CỦA GIỐNG. Gồm những bộ phận: cuống lá, phiến lá, chóp lá, gốc lá, biên lá, eo lá. Hình dạng lá, sắc tố lá, lá có eo lá hay là không, trên lá có lông tơ hay là không, nhiều hay ít... đó là tiêu chuẩn cơ bản để phân biệt những giống. Trong một giống, trên một cây xanh ra trong từng mùa cũng luôn có thể có sự rất khác nhau về độ lớn, về chỉ số chiều dài trên chiều rộng, về độ lớn của răng cưa ở biên lá, về sắc tố...Cùng một giống nhưng có bộ nhiễm sắc thể rất khác nhau thì về cấu trúc và hình thái cũng rất khác nhau. 3. 2. CÔNG THỨC DIỆP TỰ. Sự sắp xếp của lá trên cây thường theo một trình tự nhất định gọi là diệp tự. Các giống cây ăn quả rất khác nhau có công thức diệp tự rất khác nhau. Công thức diệp tự thường gặp là 2/5 như đào, mận , hồng, cam, quýt, táo, lê...Ngoài ra còn tồn tại 1/2 như nho, 1/3, 3/8, 4/11, 5/13... 15 Ở mỗi nách lá đều có mầm nách, khi nẩy mầm hình thành cành, sự phân bố cành trên cành mẹ ban đầu có liên quan trực tiếp đến công thức diệp tự. Biết rõ công thức diệp tự của từng giống hoàn toàn có thể khống chế sinh trưởng của cành trong việc tạo hình và cắt tỉa. 3. 3. LÁ VỚI Đ ỜI SỐNG CÂY ĂN QUẢ. Chức năng sinh lý của lá đa phần là tiến hành quang hợp, phát tán và dự trữ những chất dinh dưỡng để nuôi cây, nuôi quả. Khi nghiên cứu và phân tích quá trình phát triển của quả, người ta nhận định rằng để tạo điều kiện cho quả phát triển được tốt, mỗi quả cần một lá nhất định. Theo Ngô Cảnh Dân (1960) thì táo tây cần 30 - 40 lá, sakê 10 - 25 lá, lê châu Âu 20 - 30 lá, quýt Ôn Châu 20 - 25 lá, cam Navel 50 lá. Samel khi nghiên cứu và phân tích nhiều chủng loại quả trong họ phụ cam quýt nhận định rằng, nếu có số lá để nuôi quả càng nhiều thì quả càng lớn. Overhaser, Claypool (1935) nhận thấy với quả anh đào ngọt, khi tăng số lá thì hàm lượng đường trong quả, sắc tố quả, chỉ số quả đều tăng. 3. 4. CÁC BIỆN PHÁP KỸ THUẬT CẦN CHÚ Ý ĐỐI VỚI LÁ. - Giữ cho lá xanh tốt, rụng đúng kỳ hạn, không rụng đột ngột, hoặc không bình thường. - Tạo mọi điều kiện tốt để chuyển lục tốt. - Tìm mọi giải pháp để tăng cường kĩ năng đồng hóa của cây đến tối đa. Ví dụ: đảm bảo mật thông tin độ hợp lý, đáp ứng nước, phân bón đầy đủ, cắt tỉa hợp lý, phòng trừ sâu bệnh kịp thời... 4. HOA . Hoa là cơ quan sinh sản hữu tính của cây gồm cuống hoa, đế hoa, đài hoa, cánh hoa, nhị, nhụy. Các loài cây ăn quả rất khác nhau, cấu trúc hoa cũng rất khác nhau, hoàn toàn có thể phân thành hai loại: - Hoa lưỡng tính (hoa đủ) là hoa có đủ nhị và nhụy (cam, quýt, đào, mận, táo...) những hoa này hoàn toàn có thể tự thụ phấn hoặc thụ phấn nhờ côn trùng nhỏ. - Hoa đơn tính là hoa chỉ có nhị hoặc nhụy (vải, nhãn, đu đủ, mít, cây hạt giẻ, cây óc chó...). Một số cây ăn quả như xoài, hồng, dâu tằm, nhãn, đu đủ (loại cây lưỡng tính và cây đực) trên một cây thường gặp cả hoa lưỡng tính và hoa đơn tính. Mỗi một mầm hoa hoàn toàn có thể hình thành một hoa (đào, mơ), hay hoàn toàn có thể nở được 4 - 5 hoa (mận, táo, lê) và cũng hoàn toàn có thể từ 10 đến hàng trăm hoa (thành chùm hoa) vải, nhãn, xoài, nho... nhiều chủng loại cây ăn quả rất khác nhau, hoàn toàn có thể phân thành nhóm hoa tự sau: - Vải, nhãn, nho, xoài, hoa tự là chùm kép, hình chóp. - Dứa: bông kép. - Lê: ngù. - Táo: tán. - Cam, quýt: chùm. - Dâu tây, mít: đầu trạng. 16 Các loại hoa tự rất khác nhau thì trình tự nở hoa cũng rất khác nhau: táo (tán) hoa ở giữa nở trước, lê hoa ở hai bên nở trước, cam, quýt thường hoa ở ngọn nở trước, dâu tây hoa ở dưới nở trước. Những hoa nở trước có điều kiện dinh dưỡng thuận lợi, hoàn toàn có thể thụ tinh phát triển thành quả, những quả này thường to hơn, phẩm chất tốt hơn những quả ra sau. Nắm được đặc điểm này hoàn toàn có thể làm tốt việc giữ hoa, giữ quả, giảm sút tỷ lệ rụng quả, nâng cao được năng suất. 5. QUẢ VÀ HẠT. Bộ phận ăn được ở những loài cây ăn quả thường rất khác nhau. Ví dụ: cam, quýt, vải, nhãn, lê, táo, nho... phần dùng để ăn thực chất là quả, còn ở cây óc chó, hạt giẻ...là hạt, dùng cả quả lẫn hạt như ở cây dâu tây... 5.1. CẤU TẠO QUẢ VÀ HẠT. Hoa sau khi thụ tinh xong phôi châu phát triển thành hạt còn vách bầu và những bộ phận khác của hoa phát triển hình thành quả. Quả do vách bầu phát triển thành, thường gọi là quả thật, còn do đế hoa và những bộ phận khác phát triển và hình thành quả gọi là quả giả. Quả thật do ngoại bì, trung bì và nội quả bì cấu trúc nên. - Ngoại quả bì: lớp biểu bì ngoài cứng, cấu trúc giống những lớp biểu bì khác có một lớp sừng, bì khổng, có những lúc có sáp và phấn (táo, mận, nho); có những lúc có lông nhung (đào, mơ) - Trung quả bì: chiếm phần quan trọng trong quả, về kết cấu lớp này cũng luôn có thể có nhiều biến hóa. + Hoàn toàn do tế bào màng mỏng dính cấu trúc thành, trong tế bào mọng nước ăn ngọt như đào mận... + Ngoài lớp tế bào có màng mỏng dính còn tồn tại lớp tế bào có vách dày, khi chín trở thành một lớp vỏ cứng (cây dâu rượu). + Lớp tế bào này còn có nhiều xơ như dừa. + Có trường hợp không sao phân biệt được số lượng giới hạn giữa trung quả bì và nội quả bì. Chúng đều là những tế bào màng mỏng dính, mọng nước, ngọt dùng để ăn như quả nho. - Nội quả bì: sát gần hạt, hoàn toàn có thể phân biệt một số trong những trường hợp sau đây: + Các tế bào của nội quả bì lignin hóa thành một lớp dày tạo thành một lớp vỏ cứng như mận, đào, mơ, dừa... + Tế bào bên trong nội quả bì hình thành những con tép mọng nước, có đường ăn được như cam, chanh, quýt, bưởi. Cây ăn quả có nhiều loài. Cấu tạo quả và những bộ phận dùng để ăn cũng rất khác nhau. Ví dụ: - Táo, lê bộ phận ăn được do đế hoa phát triển mà thành. - Vải, nhãn do vỏ giả của hạt. Cuống noãn phát triển xung quanh lấy hạt. - Dứa do trục bông hoa dứa cùng với lá bắc ở những ở những hoa trong bông. - Lựu do vỏ ngoài của hạt. 17 5. 2. PHÂN LOẠI QUẢ Dựa vào cấu trúc và đặc tính sinh vật học của quả, nhờ vào tập quán sử dụng tạm chia nhiều chủng loại quả thành những nhóm sau. 5. 2.1 Quả nhân - Bầu hạ. Sau khi thụ tinh vách bầu phát triển không rõ. Bộ phận ăn được do đế hoa và ống đài phát triển hình thành. Về mặt thực vật học thuộc loại quả giả. 5. 2.2 Quả hạch - Bầu thượng. Sau khi thụ tinh, vách tử phòng phát triển thành quả. Bộ phận ăn được là trung quả bì, nội quả bì rất cứng (Đào, mận mơ, dâu rượu, trám, táo Thiện Phiến) 5. 2.3 Quả mọng Quả do nhiều tâm bì hợp lại. Bộ phận ăn được mọng nước (Nho, chuối, khế, hồng xiêm...) 5. 2.4 Loại có vỏ cứng ở ngoài: Cây óc chó, dừa, đào lộn hột, hạt dẻ... 5. 2.5 Loại quả kép Phần ăn được của loại này gồm có nhiều bộ phận của hoa tự như trục hoa tự, lá bắc, đế hoa, bầu, hợp lại (dứa, mít). 5. 3. HẠT Sau khi thụ tinh phôi châu phát triển hình thành hạt. Hạt gồm ba phần: vỏ hạt, phôi nhũ và phôi. Phôi trong hạt do mầm phôi, rễ phôi và lá mầm hợp thành. Các loài cây ăn quả rất khác nhau số lượng hạt trong một quả cũng rất khác nhau. Hình dạng, độ lớn, sắc tố của hạt...Nắm được cấu trúc và đặc điểm quả và hạt sẽ giúp ích rất lớn đối với công tác thao tác chọn giống, chế biến, cất giữ và vận chuyển quả. B. QUY LUẬT SINH TRƯỞNG, PHÁT TRIỂN VÀ KẾT QUẢ CỦA CÂY ĂN QUẢ 1. SỰ PHÁT TRIỂN CÁ THỂ CỦA CÂY 1. 1. Mối quan hệ của sự việc phát triển với bản chất di truyền và điều kiện sinh trưởng. Sinh trưởng, phát triển là kết quả hoạt động và sinh hoạt giải trí tổng hợp của những hiệu suất cao sinh lý riêng biệt như: trao đổi nước, quang hợp, hô hấp, vận chuyển và phân bố chất hữu cơ trong cây, dinh dưỡng khoáng và đạm của cây. Các hiệu suất cao sinh lý này xảy ra một cách đồng thời và luôn có quan hệ khăng khít ràng buộc với nhau. Quan niệm về sự sinh trưởng và phát triển của cây được thừa nhận lúc bấy giờ là của Libbert: - Sinh trưởng là sự việc tạo mới những yếu tố cấu trúc một cách không thuận nghịch của tế bào, mô, toàn cây và kết quả dẫn đến sự tăng về số lượng, kích thước, thể tích sinh khối của chúng. - Phát triển là quá trình biến hóa về chất bên trong tế bào, mô và toàn cây để dẫn đến sự thay đổi về hình thái và hiệu suất cao của chúng. Các biểu lộ về sự sinh trưởng như: sự phân chia tế bào, sự giãn của tế bào, sự tăng kích thước của thân, cành, hoa, lá, quả, sự nảy lộc, đẻ nhánh....là không thể đảo ngược. Nhưng 18 sự tăng kích thước và trọng lượng hạt do hút nước không thể xem là sinh trưởng vì đó là quá trình thuận nghịch . Tất cả những biểu lộ có liên quan đến những biến hóa chất để làm thay đổi hình thái và hiệu suất cao của tế bào, của cơ quan...được xem là sự việc phát triển: sự nảy mầm của hạt hoàn toàn có thể xem đó là một trong bước nhảy vọt, từ 1 hạt có hình thái và hiệu suất cao xác định, nhưng khi nảy mầm thì trở thành một cây con có hình thái và hiệu suất cao hoàn toàn khác với hạt - một cây con hoàn hảo nhất hoàn toàn có thể thực hiện những hiệu suất cao của một khung hình thực vật thông thường. Sự ra hoa là một bước ngoặt chuyển từ quá trình sinh trưởng những đơn vị dinh dưỡng sang quá trình mới hình thành cơ quan sinh sản. Đây là kết quả của một quá trình biến hóa về chất liên tục và lâu dài để đã có được những cơ quan sinh sản với hiệu suất cao hoàn toàn thay đổi....Ở mức độ tế bào, thì phân hóa tế bào thành những mô hiệu suất cao riêng biệt cũng khá được xem là quá trình phát triển của tế bào... Tuy nhiên, về ranh giới giữa quá trình sinh trưởng và phát triển thật khó xác định. Có thể xem đây là hai mặt của một quá trình biến hóa chất và lượng: sự biến hóa về chất đến một mức độ nhất định dẫn đến sự thay đổi về lượng; ngược lại sự biến hóa về lượng tạo điều kiện thuận lợi cho việc biến hóa về chất. Trong thực tế, quá trình sinh trưởng và phát triển thường biểu lộ xen kẽ nhau rất khó tách bạch. Vì vậy trong đời sống của cây người ta chia ra 2 quá trình chính: quá trình sinh trưởng dinh dưỡng và quá trình sinh trưởng sinh sản mà ranh giới là sự việc ra hoa. Trong quá trình thứ nhất thì hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh trưởng và phát triển của những đơn vị dinh dưỡng (rễ, thân, lá) là ưu thế. Còn quá trình thứ hai thì sự hình thành, sinh trưởng và phân hóa của những đơn vị sinh sản, cơ quan dự trữ là ưu thế. Người ta hoàn toàn có thể điều khiển sao cho tỷ lệ giữa hai quá trình này của cây trồng thích hợp nhất với mục tiêu kinh tế tài chính của con người. Muốn điều khiển được sinh trưởng, phát triển của cây thì phải hiểu biết sâu sắc về quá trình này, những tác nhân nội tại và ngoại cảnh điều chỉnh những quá trình phát sinh hình thái riêng biệt cũng như toàn cây, trên cơ sở đó có những giải pháp tác động thích hợp nhất. Trong sự phát triển của cây hữu tính cũng như cây vô tính, di truyền và biến dị có ý nghĩa lớn. Bản chất của khung hình truyền lại cho đời sau gọi là di truyền. Cơ thể có bản chất mới phủ định bản chất cũ gọi là biến dị. - Ví dụ: có một giống cây, trong quả của chúng có nhiều hạt, nhưng vì nguyên do nào đó trên cây xuất hiện những quả không hạt. Như vậy: bản chất không hạt đã phủ định bản chất có hạt. Đem nhân những cành mang quả không hạt sẽ hoàn toàn có thể tạo được giống mới - giống có quả không hạt. 1 .2.Sự phát triển thành viên Trong quá trình phát triển thành viên cây ăn quả nhận được từ hạt trải qua những quá trình rất khác nhau hay là những thời kỳ rất khác nhau (I.V.Michurin). - Giai đoạn phôi thai: được khởi đầu bằng sự hợp nhất của tế bào sinh dục đực - cái và hoàn thành xong bởi sự xuất hiện lá thật ở hạt đang mọc. Đặc điểm của nó là dễ nhạy cảm với sự thay đổi điều kiện môi trường tự nhiên thiên nhiên. - Giai đoạn trưởng thành: bắt nguồn từ khi ra lá thật đầu tiên đến khi ra quả ổn định. Thời gian dài ngắn tùy từng loại cây. Nó có đặc điểm là dễ thích nghi với môi trường tự nhiên thiên nhiên xung quanh. 19 - Giai đoạn cho sản lượng: có đặc điểm là kích thước tán và rễ đạt mức tối đa, ra quả nhiều. Bản chất của nó ổn định ít bị thay đổi vì điều kiện môi trường tự nhiên thiên nhiên. - Giai đoạn già cỗi và chết: có đặc điểm là không hoàn toàn có thể thay đổi hình thái và bản chất của cây, sinh trưởng kém và sản lượng giảm dần. 1. 3. Lý thuyết sự già đi và trẻ hóa có tính chu kỳ luân hồi của cây Nội dung cơ bản của sự việc phát triển thành viên gồm có sự đấu tranh và thống nhất của hai quá trình đối lập:sự già đi và trẻ hóa (N.P.Krenke). - Sự già đi là sự việc già toàn diện của khung hình - sự thay đổi không thể đảo ngược hoặc thuận nghịch từng bộ phận, được thể hiện bằng sự suy giảm tất cả những hiệu suất cao, dẫn tới sự già yếu và chết một cách tự nhiên của tế bào, cơ quan hay toàn cây nói chung. Sự già đi đó đó là sự việc giảm sút tiềm năng sống. - Sự trẻ hóa là sự việc nâng cao tạm thời kĩ năng sống của những tế bào riêng biệt, mô, cơ quan hoặc khung hình nói chung, xảy ra dưới ảnh hưởng của những quá trình sống hoặc điều kiện sinh trưởng của cây. Sự trẻ hóa được biểu lộ trong việc tạo mới và phát triển của những cấu trúc non (mầm, cành bên) đồng thời cản trở sự già đi của những bộ phận hiện có. Mỗi khung hình có tiềm lực ban đầu của kĩ năng sống được thể hiện ở tuổi thọ trung bình. Ví dụ những loài cây rất khác nhau có tuổi thọ trung bình rất khác nhau. Có những loài cây tuổi thọ tới hàng trăm năm như hồng, vải, nhãn, xoài, mít, táo...; có những loại cây tuổi thọ tính hàng trăm năm như bưởi, cam, quýt, ổi... và có những loài cây tuổi thọ tính thường niên như chuối, dứa... Tuổi thọ trung bình của khung hình (tiềm lực ban đầu) được quyết định đầu tiên bởi tình trạng dinh dưỡng và tất cả sự trao đổi chất, chúng hoàn toàn có thể thay đổi dưới ảnh hưởng của điều kiện này hay điều kiện khác. Cho nên áp dụng những giải pháp kỹ thuật (cắt tỉa, bón phân, tưới nước) hoàn toàn có thể kiềm hãm hoặc xúc tiến quá trình già đi và trẻ hóa, kéo dãn tuổi thọ của cây, tăng kích thước, ra quả.... Sự già đi (già sinh học) không riêng gì có xảy ra toàn cây, mà còn xảy ra từ những đơn vị và tế bào riêng biệt. Mỗi sự phân chia mới của tế bào tạo ra sự trẻ hóa của nó, nhưng mỗi lần phân chia này sẽ không đầy đủ, cho nên vì thế tác giả N.P.Krenke đưa ra khái niệm về tuổi chung và tuổi riêng. Tuổi chung là tuổi của toàn khung hình cây. Tuổi riêng là tuổi của từng bộ phận hoặc của cây được tạo nên từ những bộ phận này trong nhân giống vô tính. Tuổi của khung hình tính từ phôi hạt đến thời điểm hiện tại gọi là tuổi chung. Còn tuổi riêng được tính từ khi xuất hiện cơ quan hay bộ phận tạo thành cây hoàn hảo nhất (trong nhân giống vô tính) đến thời điểm hiện tại. Từ những cây này được nhân ra liên tục bằng phương pháp vô tính tạo ra dòng vô tính. Thường cây mẹ ban đầu gọi là cây đầu dòng. Khi nhân giống vô tính qua nhiều thế hệ (nhiều đời), những cây đời sau tuy tuổi riêng còn ít nhưng chịu ràng buộc của tuổi chung (tuổi của cây mọc ban đầu) quá nhiều, theo quy luật già sinh học thì sức sống của thế hệ sau giảm sút hơn thế hệ trước. Nếu nhân giống liên tục qua nhiều thế hệ làm tăng dần sự tích lũy những đột biến tự nhiên, đột biến dinh dưỡng, tăng độ dị hợp tử, tích lũy gen có hại. Điều này sẽ làm giảm sức sống và thoái hóa giống kèm theo những hiện tượng kỳ lạ không mong ước như dễ nhiễm bệnh đặc biệt là những bệnh virus và Micoplasma. Vì vậy để đảm bảo năng suất và phẩm chất của giống người ta tiến hành phục tráng bằng phương pháp nhân giống hữu tính (gieo hạt). Vì cây non mọc từ hạt không những tuân theo quy 20 luật phát triển đầy đủ nhất (vì chúng phát triển lại từ đầu) mà còn sạch virus, hoặc người ta hoàn toàn có thể dùng phương pháp vi ghép (giống ghép lấy từ mô tế bào đỉnh sinh trưởng của cây không còn mầm mống virus). Trong thực tế sản xuất nhân dân ta đã và đang đúc rút được kinh nghiệm tay nghề theo quy luật này. Trong kỹ thuật nhân giống vô tính người ta thường lấy nguồn giống từ những cành phía trên tán cây vì ở đó có tuổi phát dục già có tính di truyền ổn định và cây giống sớm ra hoa, kết quả. Nếu nhân giống từ rễ hoặc những cành gần gốc cây thì sẽ cho cây giống chậm bói quả. - Ví dụ cây hồng được nhân từ rễ chậm ra hoa kết quả đến 3-4 năm so với cây hồng được nhân từ cành ngoài tán bằng phương pháp ghép. Xuất phát từ đặc tính này đối với những cây già cỗi hoàn toàn có thể đốn trẻ lại để kéo dãn chu kỳ luân hồi kinh tế tài chính. 1. 4.Các thời kỳ tuổi của đời sống cây ăn quả Căn cứ vào lý thuyết của N.P.Krenke, P.H. Sitt đã chia toàn bộ chu kỳ luân hồi sống của cây thân gỗ ra làm 3 thời kỳ chính và hai 2 thời kỳ quá độ và kỹ thuật tác động phù hợp cho từng thời kỳ tuổi như sau: a) Thời kỳ sinh trưởng: từ nảy mầm của cành ghép (ở cây ghép) đến khởi đầu ra quả. b) Thời kỳ sinh trưởng và ra quả: Từ khi ra quả đầu tiên đến ra quả ổn định, còn gọi là thời kỳ bước vào kết quả. c) Thời kỳ ra quả và sinh trưởng: từ khởi đầu ra quả ổn định đến khi đạt sản lượng cao nhất, cây chuyển sang thời kỳ mang quả. d) Thời kỳ ra quả: Thời kỳ này cây cho sản lượng nhiều nhất và ổn định nhưng sinh trưởng giảm sút. e) Thời kỳ ra quả và tàn lụi: Cây tiếp tục ra quả, cành nửa khung và cành nhánh chết dần, ngọn cành khung khô và tán bị thu nhỏ lại, sản lượng giảm. Tương quan giữa phần trên mặt đất và rễ bị phá vỡ, mầm rễ xuất hiện. 2. CÁC THỜI KỲ SINH TRƯỞNG VÀ NGỦ NGHỈ Trong năm, thời kỳ hoạt động và sinh hoạt giải trí sống mạnh mẽ và tự tin của cây ăn quả gọi là thời kỳ sinh trưởng, và nó được thay thế bằng thời kỳ ngủ nghỉ lúc không thấy có tín hiệu hình thức bề ngoài của hoạt động và sinh hoạt giải trí sống. Đấy là sự việc thích nghi với điều kiện khí hậu lạnh ngày đông, rõ nhất là đối với nhiều chủng loại cây rụng lá ngày đông. Độ dài của những thời kỳ phụ thuộc tình trạng sinh lý của cây, tuổi cây, điều kiện thời tiết và kỹ thuật tác động. Các thời kỳ này được thể hiện qua những pha vật hậu (còn gọi là thời kỳ vật hậu) là sự việc biến hóa vật chất theo điều kiện thời tiết khí hậu - hiện tượng kỳ lạ lặp lại thường niên trong chu kỳ luân hồi phát triển của cây. Mỗi pha thể hiện những quá trình sinh vật xảy ra trong những đơn vị riêng biệt của khung hình dưới ảnh hưởng của điều kiện ngoại cảnh nhất định. a) Thời kỳ sinh trưởng Thời kỳ sinh trưởng phần trên mặt đất của cây được bắt nguồn từ thời điểm nảy lộc đến kết thúc rụng lá. 21 Thời kỳ sinh trưởng gồm những pha nảy lộc, xòe lá, nở hoa, kết quả và quả chín. Để qua từng pha vật hậu nên phải có điều kiện nhất định đặc biệt là nhiệt độ - gọi là những ngưỡng nhiệt độ cho từng pha, tùy thuộc vào từng loại cây. b) Thời kỳ ngủ nghỉ Có thể phân biệt làm hai dạng: ngủ sâu và ngủ sơ bộ (tạm thời). - Ngủ sâu: Sau khi rụng lá cây bước vào pha ngủ sâu, khi gặp điều kiện thuận lợi tạm thời (như nhiệt độ và ẩm độ cao) vẫn không biến thành vi phạm. Thời gian ngủ phụ thuộc điều kiện khí hậu, gốc ghép, giống và tuổi cây, trong đó rõ nhất là khí hậu. - Ngủ sơ bộ: xảy ra vào cuối thời kỳ sinh trưởng của mầm và hoàn toàn có thể bị vi phạm (kết thúc đợt cành trước và sẵn sàng sẵn sàng đợt cành sau). Có thể dùng giải pháp kỹ thuật (như tăng cường dinh dưỡng đạm và nước) để rút ngắn thời gian ngủ, tăng nhiều đợt cành trong năm, tăng nhanh khối lượng sinh trưởng của cây, nhanh gọn đạt được sản lượng quả cao ngay trong năm đầu mới cho quả. Ngay trong thời kỳ sinh trưởng người ta cũng nhận thấy có sự sinh trưởng và ngủ nghỉ xen kẽ nhau giữa phần trên mặt đất và phần dưới mặt đất. Có thể ứng dụng quy luật này trong việc trồng mới. Khi tán cây đâm chồi nảy lộc (sinh trưởng mạnh) thì bộ rễ ở trạng thái ngủ nghỉ (sinh trưởng yếu). Vào thời điểm hiện nay nếu bứng cây đem trồng vào lúc phần trên mặt đất có cành lá ở trạng thái thành thục, ổn định thì bộ rễ ở trạng thái hoạt động và sinh hoạt giải trí (sinh trưởng mạnh) sẽ đáp ứng đầy đủ nước và dinh dưỡng cho tán cây đâm chồi nảy lộc nhanh gọn. 3. QUY LUẬT RA HOA KẾT QUẢ 3.1. Khái niệm và những học thuyết ra hoa đối với cây ăn quả a) Khái niệm về phân hóa hoa và ra hoa Sự hình thành hoa là tín hiệu cây chuyển từ quá trình sinh trưởng phát triển dinh dưỡng sang quá trình sinh trưởng phát triển sinh sản: chuyển hướng từ hình thành mầm lá sang hình thành mầm hoa. Nó biểu lộ về phản ứng di truyền và trạng thái sinh lý nhất định khi gặp điều kiện ngoại cảnh thích hợp. Sau khi cảm ứng sự ra hoa thì hoa được hình thành và phân hóa. Có thể chia quá trình hình thành hoa làm 3 quá trình: - Cảm ứng hình thành hoa: trong đó có sự cảm ứng nhiệt độ (gọi là xuân hóa) và cảm ứng về ánh sáng (quang chu kỳ luân hồi). - Sự hình thành mầm hoa. - Sự sinh trưởng của hoa, sự phân hóa hoa, sự phân hóa giới tính. b) Các học thuyết ra hoa * Thuyết cảm ứng nhiệt độ Có những loài cây chỉ phân hóa hoa dưới ảnh hưởng của nhiệt độ thấp trong thuở nào gian nhất định. Người ta đã chứng tỏ được rằng: cơ quan tiếp nhận (cảm thụ) phản ứng nhiệt độ là đỉnh sinh trưởng của thân. Chỉ cần đỉnh sinh trưởng chịu tác động của nhiệt độ thấp cũng hoàn toàn có thể gây ra sự phân hóa mầm hoa. Như vậy thì đối với sự cảm nhận quá trình xuân hóa nên phải có những tế bào đang phân chia của đỉnh sinh trưởng. Giới hạn tác động của nhiệt độ và 22 thời gian tiếp xúc có hiệu suất cao thay đổi tùy theo từng loại cây( từ 0 đến 15 0C là có hiệu suất cao xuân hóa). * Thuyết quang chu kỳ luân hồi (sự cảm ứng ra hoa bởi ánh sáng) Độ dài chiếu sáng tới hạn trong ngày có tác dụng điều tiết sự sinh trưởng phát triển của cây, hoàn toàn có thể kích thích hoặc ức chế những quá trình rất khác nhau và phụ thuộc vào những loài rất khác nhau gọi là hiện tượng kỳ lạ quang chu kỳ luân hồi. Trên quan điểm này người ta phân thành 3 nhóm cây: ngày ngắn; ngày dài; trung tính. * Thuyết hormon ra hoa Theo Trailachyan cây muốn ra hoa được phải có tác nhân kích thích sự ra hoa (florigen). Florigen gồm 2 thành phần: Gibberellin (GA) kích thích sự sinh trưởng phát triển trụ dưới hoa còn Antesin (hormon giả thiết) kích thích sự phát triển của hoa. Theo giả thiết đó thì đối với cây ngày ngắn (cây dứa ví dụ điển hình) Gibberellin được tạo nên cả trong ngày dài và ngày ngắn, còn Antesin chỉ tạo nên trong ngày ngắn. Vì vậy khi chiếu sáng dài nó không ra hoa, chỉ sinh trưởng vươn cao. trái lại với cây ngày dài thì Antesin được hình thành cả trong điều kiện ngày dài và ngày ngắn, còn Gibberellin chỉ được hình thành trong điều kiện ngày dài, nên trong điều kiện ngày ngắn thì thiếu Gibberellin nên không thể hình thành hoa được. Vậy ta hoàn toàn có thể xử lý tương hỗ update Gibberellin thì cây hoàn toàn hoàn toàn có thể ra hoa được. Như vậy là học thuyết hormon ra hoa phần nào hoàn toàn có thể lý giải được bản chất của phản ứng quang chu kỳ luân hồi và sự ra hoa của cây. * Thuyết C/N Một số ý kiến nhận định rằng tỷ lệ C/N hoàn toàn có thể là yếu tố quan trọng quyết định quá trình phân hóa mầm hoa. Ví dụ trên cây xoài: ở những cành mang hoa tỷ lệ C/N cao hơn ở thời kỳ sau nở hoa. Người ta nghiên cứu và phân tích trên 2 giống Deshehri và Langra thấy: quá trình phân hóa mầm hoa xảy ra khi tỷ lệ C/N cao và tỷ lệ này giảm dần cùng với sự phát triển của chùm hoa. Theo GS Vũ Công Hậu, tỷ lệ C/N thích hợp thì cây sinh trưởng phát triển cân đối, cây sẽ ra hoa thông thường. Nếu tỷ lệ này quá thấp thì cây không ra hoa. * Sự phân hóa giới tính của hoa Đây là vấn đề rất phức tạp có quan hệ đến những đơn vị, bộ phận trong khung hình, đặc biệt liên quan đến hàm lượng phytohormon trong cây và những điều kiện ngoại cảnh. Nhiều thí nghiệm xác định hoạt tính của Gibberellin và Cytokinin trong lá và trong rễ đã nhận thấy hoạt tính Cytokinin trong cây cái cao hơn cây đực và ngược lại hoạt tính của Gibberellin trong cây đực cao hơn cây cái. Người ta đã chứng tỏ bằng phương pháp nuôi cấy phôi tách riêng trong ống nghiệm. Nếu môi trường tự nhiên thiên nhiên chỉ có Gibberellin thì có 95,5 - 100% là hoa đực, nếu chỉ cho Cytokinin thì 92,6 - 97,7% là hoa cái. Còn đối chứng không cho GA và Cytokinin thì tỷ lệ hoa đực và hoa cái xấp xỉ nhau. Ngoài GA và Cytokinin, những chất điều tiết sinh trưởng khác cũng ảnh hưởng quan trọng đến sự biểu lộ giới tính, như Auxin gây ra sự cân đối trong việc biểu lộ giới tính, Ethylen tạo nên 100% hoa cái trên những cây họ bầu bí. Các yếu tố ngoại cảnh cũng ảnh hưởng quan trọng đến sự biểu lộ giới tính. Trong điều kiện ngày ngắn, ánh sáng xanh, nhiệt độ thấp, lượng CO2 cao, ẩm độ cao, nhiều nitơ... thì 23 liên quan đến hình thành giới tính cái. trái lại, ngày dài, ánh sáng đỏ, nhiệt độ cao, lượng CO2 thấp, ẩm độ thấp, nhiều kali... liên quan đến tính đực. 3.2. Đặc điểm ra hoa kết quả a) Thời gian bước vào kết quả của cây ăn quả Thời gian bước vào kết quả của cây phụ thuộc vào phương pháp nhân giống, loài cây rất khác nhau, thế sinh trưởng của gốc ghép và quan hệ giữa sinh trưởng sinh dưỡng và sinh trưởng sinh thực. - Ở cây hữu tính bước vào kết quả muộn hơn cây vô tính. Điều này còn có quan hệ với sự phát triển quá trình. Theo I.V.Michuirin, cây hữu tính không hoàn toàn có thể ra quả ở quá trình non trẻ của sự việc phát triển, khi chúng còn chưa kinh qua biến hóa về chất xuất hiện trước khi ra hoa, quả. Cây hữu tính khởi đầu phát triển từ phôi, đã kinh qua sự thay đổi này và thời gian chúng bước vào kết quả phụ thuộc vào sự tăng nhanh của cục lá, bộ rễ tích lũy chất dinh dưỡng thiết yếu đối với sự hình thành quả. Cho nên những loài và giống có bộ rễ và phần trên mặt đất sinh trưởng nhanh bước vào kết quả sớm hơn. Ví dụ: cây dâu tây khởi đầu kết quả từ năm thứ 1-2 và kết thúc năm thứ 10-15; mơ, mận khởi đầu kết quả năm thứ 3-6 và kết thúc năm thứ 20-30; táo ta khởi đầu kết quả năm thứ 2-3 và kết thúc năm thứ 40-50... - Gốc ghép cũng luôn có thể có ảnh hưởng đến sự ra hoa sớm hay muộn. Thường ở gốc ghép có thế sinh trưởng mạnh thì cây ghép ra hoa muộn hơn. - Thời gian khởi đầu ra quả hoàn toàn có thể được xúc tiến nhanh bằng phương pháp phun những chất ức chế sinh trưởng, cắt tỉa cành, cắt khoanh vỏ thân cành, những giải pháp tác động cơ giới khác... b) Hiện tượng giao phấn và ra quả cách năm Hoa sau khi nở được tiến hành thụ phấn thụ tinh. Sau khi thụ tinh từ mầm hạt hình thành hạt và từ tế bào trứng hình thành phôi hạt. Bầu nhụy và phần xung quanh phình lên thành quả. Ở nhiều loài và giống cây ăn quả, sự thụ tinh và kết quả chỉ xảy ra trong trường hợp nếu nhụy của giống này được thụ phấn bằng phấn của giống khác của cùng loài đó. Hiện tượng này gọi là giao phấn, những giống này gọi là giống giao phấn. Trong khi xây dựng vườn quả mà đặc biệt bằng giống giao phấn người ta cần trồng cây thụ phấn. Ở nhiều loài cây ăn quả, thường xảy ra hiện tượng kỳ lạ ra quả cách năm, chính bới trong trong năm đạt sản lượng cao sự sinh trưởng yếu đi, ảnh hưởng đến sự phân hóa mầm hoa cho vụ quả năm sau. Ở ta có nhiều loại cây ăn quả ra quả cách năm như nhãn, vải, hồng, cam, quýt.... Hiện tượng này hoàn toàn có thể khắc phục được bằng những giải pháp: - Áp dụng kỹ thuật trồng trọt cao đảm bảo sự sinh trưởng của rễ kéo dãn, phát triển mạnh bộ lá, tận dụng độ chiếu sáng tốt nhất. - Điều hòa kịp thời quan hệ giữa lá và quả (cắt tỉa, bẻ cành, uốn cành, phun hóa chất..) - Trồng cây có kích thước bé (gốc ghép có sự sinh trưởng yếu). Giữa tán cây thoáng tạo điều kiện cho lá quang hợp, giảm sút tiêu hao cho chất dinh dưỡng. - Lựa chọn và trồng những giống ra hoa kết quả điều hòa. c) Biện pháp tăng cường thụ phấn thụ tinh 24 Trong khi xây dựng vườn cây ăn quả nên phải quan tâm đến tình hình thụ phấn thụ tinh của hoa. Bởi vì sự đậu quả phụ thuộc vào sự thụ phấn tốt hay xấu, mà sự thụ phấn lại phụ thuộc vào 3 yếu tố là: - Đặc điểm ra hoa của từng loại cây. - Thời tiết lúc nở hoa. - Những tác nhân (môi giới) như ong, bướm ruồi... * Đặc điểm ra hoa của cây ăn quả Phần lớn nhiều chủng loại cây ăn quả có hoa lưỡng tính nhưng cũng luôn có thể có một số trong những loài có hoa đơn tính như hồng, đu đủ, mận, mơ, táo tây, cam, quýt không hạt... Đối với những loài cây có hoa đơn tính cần tiến hành trồng cây thụ phấn với những tiêu chuẩn sau: - Cây thụ phấn phải cùng loài với cây trồng chính; hoàn toàn có thể khác loài nhưng phải hoàn toàn có thể giao phấn lẫn nhau như (bưởi, cam, quýt, chanh, Poncirus). - Cây thụ phấn phải sinh trưởng khỏe, thích phù phù hợp với điều kiện sinh thái nơi trồng cây ăn quả, nguồn phấn dồi dào và có thời gian tung phấn trùng với thời gian chín của nhụy hoa của giống chính. - Số lượng cây thụ phấn trong vườn quả nhiều hay ít tùy thuộc vào kĩ năng đáp ứng phấn và kĩ năng đóng góp của nó vào năng suất chung trong vườn quả. Thông thường cây thụ phấn chiếm tỷ lệ 5 - 10% đến 50% và được sắp xếp trồng thành từng hàng xen kẽ hoặc rải rác đều ở những hàng cây trồng chính. - Trong nghề trồng cây ăn quả cần trồng những dòng vô tính được nhân ra từ một cây đầu dòng tốt và đã được tuyển chọn. Dòng này ít hoàn toàn có thể tự thụ phấn hoặc tự thụ phấn từ phấn hoa của dòng đó cho quả chất lượng kém, vì vậy phải trồng xen những hàng cây của dòng vô tính khác gọi là loại “cho phấn” đã được xác định. * Thời tiết và thụ phấn ở cây ăn quả Thời tiết lý tưởng cho thụ phấn là: nắng, nhiệt độ và ẩm độ vừa phải, không còn gió lớn - điều kiện để bao phấn dễ nở, nẩy mầm thuận lợi, côn trùng nhỏ môi giới hoạt động và sinh hoạt giải trí tốt, số lượng hạt phấn được mang lại bầu nhụy nhiều. * Môi giới giúp hoa thụ phấn Nhiều dòng vô tính có hoa lưỡng tính được sử dụng càng lâu kĩ năng không tự thụ phấn đậu quả càng lớn, nên phải trồng xen những dòng cho phấn để giao phấn. Vì vậy nên phải có những tác nhân mang phấn từ cây cho phấn đến cây nhận phấn. Tác nhân đó là gió, côn trùng nhỏ...Trong thực tế dù không phải là loại vô tính, nhiều loài cây ăn quả cũng phải giao phấn như: hồng, xoài, mít, nhãn, vải, chôm chôm, mơ, mận... nên chúng nên phải có môi giới truyền phấn. * Thụ phấn tự tạo Có một số trong những loài cây thụ phấn trở ngại vất vả do ít phấn, hạt phấn kết dính, thiếu cây đực, thiếu môi giới truyền phấn như (mãng cầu xiêm, lạc tiên, đu đủ, mít, hồng...) Ví dụ: ở Đà Lạt (1971 -1972) những tác giả Nước Hàn - Yung Kyung Choi và Yung Ho Kim đã thụ phấn tương hỗ update cho hồng bằng bình phun thuốc bột để phun phấn lên đầu vòi hoa cái. Cách làm như sau: hái hoa đực khi hoa đã phồng lên và có màu vàng, đưa nhanh vào phơi trên giấy báo trong điều kiện nhiệt độ 20 - 25 0C sau 24h rũ hoa lấy phấn, cứ 100 hoa được
