Mẹo Hướng dẫn Môn học tư tưởng Hồ Chí Minh là gì Chi Tiết
Lê Minh Long đang tìm kiếm từ khóa Môn học tư tưởng Hồ Chí Minh là gì được Cập Nhật vào lúc : 2022-05-02 22:55:28 . Với phương châm chia sẻ Thủ Thuật về trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi đọc nội dung bài viết vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Admin lý giải và hướng dẫn lại nha.
Nội dung chính
- Tư tưởng Đông - TâyChủ nghĩa Marx - LeninCơ sở thực tiễnĐịnh nghĩaNghiên cứu, giảng dạy và học tậpVề chủ nghĩa xã hội và con phố quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt NamVề đại đoàn kết dân tộc bản địa, phối hợp sức mạnh dân tộc bản địa với sức mạnh thời đạiVề Đảng Cộng sản Việt Nam; về xây dựng Nhà nước của dân, do dân, vì dânVề nông dânVề công nhânVề quân sựVề dân chủVề vấn đề giai cấpVề văn hóaVề đạo đứcVề nhân vănTừ bên ngoàiGiá trị nhân loạiVideo liên quan
Tư tưởng Hồ Chí Minh là một khối mạng lưới hệ thống quan điểm và tư tưởng của Hồ Chí Minh trong sự nghiệp cách mạng của ông được Đảng Cộng sản Việt Nam tổng kết, khối mạng lưới hệ thống hóa. Hệ thống tư tưởng này gồm có những quan điểm về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam,[1] từ cách mạng dân tộc bản địa dân gia chủ dân đến cách social chủ nghĩa; vận dụng và phát triển Chủ nghĩa Mác-Lênin vào điều kiện rõ ràng của Việt Nam.[2]
Chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh
Các nội dung trong tư tưởng Hồ Chí Minh được hình thành và phát triển gắn với những thời kì hoạt động và sinh hoạt giải trí của Hồ Chí Minh trong phong trào cách mạng Việt Nam và quốc tế[3] vào đầu và thời điểm giữa thế kỷ 20. Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh nhận định Tư tưởng Hồ Chí Minh là sự việc kết tinh của văn hóa dân tộc bản địa Việt Nam, tư tưởng cách mạng Pháp, tư tưởng tự do của Hoa Kỳ, lý tưởng cộng sản Marx - Lenin, tư tưởng văn hóa phương Đông, văn hóa phương Tây và phẩm chất thành viên của Hồ Chí Minh.[4]
Tư tưởng Hồ Chí Minh đã được xác định là một hệ tư tưởng chính thống của Đảng Cộng sản Việt Nam cạnh bên chủ nghĩa Mác-Lênin, được chính thức đưa ra từ Đại hội VII của Đảng. Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước Việt Nam cùng những quan điểm chính thống ở Việt Nam lúc bấy giờ đều thống nhất đánh giá Tư tưởng Hồ Chí Minh đó đó là cách vận dụng sáng tạo Chủ nghĩa Mác-Lênin trong điều kiện rõ ràng của Việt Nam và coi tư tưởng Hồ Chí Minh đã trở thành một tài sản tinh thần quý báu của Đảng Cộng sản Việt Nam và của dân tộc bản địa Việt Nam.[5] Đảng Cộng sản Việt Nam xác định lấy Chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh là tiềm năng cho mọi hành vi và thắng lợi của cách mạng Việt Nam.[6][7] Đảng Cộng sản Việt Nam luôn tăng cường tuyên truyền thúc đẩy việc học tập và tuân theo Tư tưởng Hồ Chí Minh ở tất cả những tầng lớp trong xã hội.
Phần lớn những giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh không phân tích những quan điểm của ông theo những thời kỳ lịch sử, không phân tích rõ ràng những tác phẩm của ông theo chiều thời gian. Điển hình như năm 1930 khi thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, ông nhận định rằng đấu tranh giải phóng dân tộc bản địa đi kèm đấu tranh giải phóng giai cấp. Khi thành lập Việt Minh thì gác lại chủ trương đấu tranh giai cấp mà thực hiện đấu tranh đòi những quyền tự do dân chủ và đoàn kết toàn dân chống phát xít theo đường lối Quốc tế Cộng sản (chủ trương này khá trùng lặp với đường lối của Nguyễn Văn Cừ khi làm Tổng bí thư). Đến quá trình năm 1945, khi cần tranh thủ sự ủng hộ của Đồng Minh cho nền độc lập của Việt Nam, ông tuyên bố "giải tán Đảng Cộng sản Đông Dương" và tán dương nền dân chủ.
Tư tưởng Hồ Chí Minh chỉ chính thức đưa vào Cương lĩnh của Đảng Cộng sản Việt Nam năm 1991, sau khi công cuộc Đổi mới phát động, chấp thuận đồng ý phân hóa giai cấp, nhiều lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin không còn tính khả thi trong cơ chế thị trường phải gác lại như đạo đức xã hội chủ nghĩa, xây dựng con người xã hội chủ nghĩa, tuân theo năng lực hưởng theo lao động trên toàn xã hội... (chủ nghĩa cộng sản đặt ra tiềm năng ở đầu cuối là xóa bỏ giai cấp, bóc lột, xóa bỏ giàu - nghèo, tuân theo năng lực hưởng theo nhu yếu, công hữu trên nền tảng dân chủ, xóa bỏ giáo điều tôn giáo được xem là mị dân, xóa bỏ nhà nước đi đến dân chủ trực tiếp và bình đẳng, xóa bỏ những đường biên giới quốc gia, đưa những dân tộc bản địa đến cùng một quyền lợi, xóa bỏ bất bình đẳng Một trong những dân tộc bản địa trên phạm vi thế giới...). Các giáo trình của Việt Nam thường khai thác tư tưởng Hồ Chí Minh theo khunh hướng trên.
Vào thời điểm cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, cơ quan ban ngành sở tại nhà Nguyễn đã thi hành chủ trương đối nội, đối ngoại bảo thủ, không mở ra cho Việt Nam thời cơ tiếp xúc và bắt nhịp với sự phát triển của thế giới. Không phát huy được những thế mạnh mẽ và tự tin của truyền thống dân tộc bản địa và đất nước, không chống lại được âm mưu xâm lược của thực dân Pháp. Khi thực dân Pháp xâm lược Việt Nam năm 1858 và đến năm 1883, triều đình Huế ký kết Hiệp ước Harmand với đế quốc Pháp, thừa nhận quyền bảo lãnh của tớ trên khắp An Nam.[8] Từ sau Hiệp ước Patenôtre năm 1884, Việt Nam trở thành một nước thuộc địa nửa phong kiến.
Trong suốt quá trình thực dân Pháp cai trị, từ thời điểm giữa thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX, đã có nhiều cuộc khởi nghĩa nổi dậy chống thực dân Pháp. Các cuộc khởi nghĩa vũ trang dưới khẩu hiệu "Cần vương" do những văn thân, sĩ phu lãnh đạo ở đầu cuối cũng thất bại. Các cuộc khởi nghĩa vũ trang này mang đậm tinh thần yêu nước và đầy dũng khí trước quân thù, nhưng đều dưới sự dẫn dắt của những tư tưởng phong kiến và tư sản và đều thất bại. Cách mạng Việt Nam lâm vào cảnh cuộc khủng khoảng chừng sâu sắc về đường lối cứu nước.[9]
Các cuộc khai thác thuộc địa của thực dân Pháp ở Việt Nam đã làm cho xã hội Việt Nam có sự phân hóa giai cấp-xã hội sâu sắc. Tạo tiền đề bên trong cho phong trào đấu tranh giải phóng đân tộc đầu thế kỷ XX. Xã hội Việt Nam tồn tại nhiều xích míc. Có thể kể ra những xích míc chính sau:[10][11]
- Mâu thuẫn giữa dân tộc bản địa Việt Nam và thực dân Pháp.
Mâu thuẫn giữa người dân lao động và quan lại phong kiến.
Mâu thuẫn giữa giai cấp công nhân Việt Nam và giai cấp tư sản.
Đầu thế kỷ XX, những phong trào vũ trang kháng chiến chống Pháp rầm rộ, phủ rộng rộng rãi ra ra toàn nước nhưng đều thất bại (chủ trương cầu viện, dùng vũ trang Phục hồi độc lập của Phan Bội Châu; chủ trương "ỷ Pháp cầu tiến bộ" bằng phương pháp chấn dân khí, khai dân trí, hậu dân số, trên cơ sở đó mà từ từ tính chuyện giải phóng của Phan Châu Trinh; khởi nghĩa nặng cốt cách phong kiến của Hoàng Hoa Thám; khởi nghĩa theo khuynh hướng cách mạng dân chủ tư sản của Nguyễn Thái Học).
Sự thất bại của phong trào chống thực dân Pháp thời điểm cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX vừa chứng tỏ sự lỗi thời của hệ tư tưởng phong kiến, sự yếu ớt và bất lực của hệ tư tưởng tư sản, vừa từng bước sẵn sàng sẵn sàng tiền đề cho một phương hướng mới của sự việc nghiệp giải phóng dân tộc bản địa.[12][13] Theo Tạp chí Cộng sản, những điều này đã cho tất cả chúng ta biết, phong trào cứu nước của nhân dân Việt Nam muốn đi đến thắng lợi, phải đi theo con phố mới, đó là con phố cách mạng vô sản.[14]
Thế giớiThế giới trong quá trình thời điểm cuối thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX cũng đang có những biến chuyển to lớn:
- Chủ nghĩa tư bản từ quá trình đối đầu đối đầu tự do đã chuyển sang quá trình độc quyền, xác lập quyền thống trị trên phạm vi toàn thế giới. Chủ nghĩa đế quốc với bản chất của tớ đã trở thành quân địch chung của tất cả những dân tộc bản địa thuộc địa.[15]
Thực tế lịch sử: trong quá trình xâm lược và thống trị của chủ nghĩa thực dân, tại những nước nhược tiểu ở châu Á, châu Phi và khu vực Mỹ Latinh, sự bóc lột phong kiến trước kia vẫn được duy trì cạnh bên sự bóc lột thuộc địa mang tính chất chất tư bản chủ nghĩa. Bên cạnh những giai cấp cơ bản trước kia, đã xuất hiện thêm những giai cấp, tầng lớp xã hội mới, trong đó có công nhân và tư sản.[16]
Chiến tranh Thế giới I bùng nổ.[15]
Từ cuộc đấu tranh sôi nổi của công nhân những nước tư bản chủ nghĩa thời điểm cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỉ XX đã dẫn đến một cao trào mới của cách mạng thế giới với đỉnh cao là Cách mạng Tháng Mười Nga thắng lợi (1917). Cuộc cách mạng vĩ đại này đã làm "Thức tỉnh những dân tộc bản địa châu Á", Cuộc cách mạng vô sản ở nước Nga thành công đã nêu một tấm gương sáng về sự giải phóng những dân tộc bản địa bị áp bức, mở ra trước mắt họ thời đại cách mạng chống đế quốc, thời đại giải phóng dân tộc bản địa.[13]
Quốc tế III được thành lập (1919). Phong trào công nhân trong những nước Tư bản Chủ nghĩa và phong trào giải phóng của những nước thuộc địa càng có quan hệ mật thiết với nhau trong cuộc đấu tranh chống quân địch chung của tớ là Chủ nghĩa Đế quốc.[15][17]
Chủ nghĩa yêu nước với ý chí quật cường, tự lực, tự cường để dựng nước và giữ nước tồn tại trong suốt lịch sử của dân tộc bản địa. Đồng thời, trong quá trình dựng nước, giữ nước, tinh thần đoàn kết và ý thức dân chủ cũng xuất hiện. Tinh thần đoàn kết và ý thức dân chủ làm cho quan hệ Cá nhân - Gia đình - Làng - Nước ngày càng trở nên bền chặt và nương tựa vào nhau để sinh tồn và phát triển. Giá trị truyền thống của người Việt là dũng cảm, cần mẫn, dẻo dai trong lao động sản xuất, chiến đấu để sinh tồn và phát triển trước thiên nhiên và quân địch xâm lược. Nhưng đồng thời, trong quá trình đó, dân tộc bản địa Việt Nam cũng tiếp nhận những giá trị văn hóa, văn minh của quả đât. Người Việt có tư duy mở và mềm dẻo khiến họ thuận tiện và đơn giản tiếp nhận những tư tưởng bên phía ngoài. Trong khi là đảng viên Đảng xã hội Pháp, Hồ Chí Minh đã tiếp nhận chủ nghĩa Lenin với tiềm năng giải phóng dân tộc bản địa trong lúc nhiều đồng chí Pháp của ông chọn con phố dân chủ xã hội với chủ trương cải cách xã hội nhưng đồng ý nền dân chủ. Chủ nghĩa yêu nước là vấn đề xuất phát, là cơ sở để Hồ Chí Minh tiếp nhận chủ nghĩa Marx - Lenin; là một trong những nguồn gốc đa phần hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh.[4]
Tư tưởng Đông - Tây
Tư tưởng Hồ Chí Minh được hình thành trên cơ sở tiếp thu tư tưởng Đông - Tây mà trước hết là tư tưởng phương Đông mà đặc trưng là Phật giáo và Nho giáo đã được Việt hóa. Phật giáo và Nho giáo Việt Nam đã tác động tới Hồ Chí Minh ngay từ lúc còn nhỏ ở trong môi trường tự nhiên thiên nhiên giáo dục - văn hóa Việt của làng xã Việt Nam, dưới sự dạy bảo của mái ấm gia đình với người cha, vừa là thầy và những nhà nho yêu nước khác. Sau này, khi trở thành người cộng sản, ông vẫn tiếp tục tìm hiểu những trào lưu tư tưởng mới ở Ấn Độ và Trung Hoa mà điển hình là chủ nghĩa Gāndhī và chủ nghĩa Tôn Dật Tiên. Ông đã tìm thấy trong “chủ nghĩa Tôn Dật Tiên có ưu điểm là chủ trương của nó phù phù phù hợp với điều kiện nước ta”.
Năm 1923, trong lý lịch tự khai khi tới Liên Xô, Nguyễn Ái Quốc tự ra mắt: "Tôi xuất thân từ một mái ấm gia đình nhà Nho, nơi mà những thanh niên đều theo học đạo Khổng". Rồi tại Đại hội Quốc tế cộng sản năm 1935, Nguyễn Ái Quốc lại ghi trong lý lịch: "Thành phần mái ấm gia đình nhà nho".
Sự tương đồng giữa thuyết Đại đồng của Nho giáo và chủ nghĩa cộng sản khiến Hồ Chí Minh và nhiều nhà lãnh đạo cách mạng Việt Nam khác có nền tảng Nho học thuận tiện và đơn giản đồng ý chủ nghĩa cộng sản. Hồ Chí Minh thấy được kĩ năng thích ứng của chủ nghĩa cộng sản tại Việt Nam do sự tương đồng giữa chủ nghĩa cộng sản và lý tưởng Đại đồng của Nho giáo. Ông dùng những từ ngữ, những mệnh đề của Khổng Tử vốn rất quen thuộc với truyền thống văn hoá Việt Nam để link những giá trị chung trong học thuyết Nho giáo và học thuyết Marx. Trong bài Le Grand Confucius (Đức Khổng Tử vĩ đại) đăng trên tạp chí Communise số ra ngày 15/05/1921, Nguyễn Ái Quốc đã ra mắt thuyết Đại đồng như sau: "Đức Khổng Tử vĩ đại (năm 551 trước Công nguyên) khởi xướng nền đại đồng và thuyết giáo quyền bình đẳng về của cải. Người nói tóm lại là: Nền hoà bình trên thế giới chỉ nảy nở từ nền Đại đồng trong thiên hạ. Người ta không sợ thiếu mà chỉ sợ không công minh".
Trong trận chiến tranh Việt Nam, ở miền Bắc buộc phải thực hiện chính sách phân phối thời chiến, Hồ Chí Minh đã từng nhắc nhở cán bộ về tư tưởng Khổng Tử: "Không sợ thiếu chỉ sợ không công minh, không sợ đói chỉ sợ lòng dân không yên".
Tổng kết 30 năm tiếp thu những dòng tư tưởng của tớ, Hồ Chí Minh đúc kết:
"Học thuyết của Khổng Tử có ưu điểm là sự việc tu dưỡng đạo đức thành viên. Tôn giáo Giêsu có ưu điểm là lòng nhân ái cao cả. Chủ nghĩa Marx có ưu điểm là phương pháp biện chứng. Chủ nghĩa Tôn Dật Tiên có ưu điểm là chủ trương thích phù phù hợp với điều kiện của nước ta… Khổng Tử, Giêsu, Karl Marx, Tôn Dật Tiên chẳng phải có những điểm chung đó sao? Họ đều muốn mưu cầu niềm sung sướng cho quả đât, mưu cầu niềm sung sướng cho xã hội. Nếu ngày hôm nay, họ còn sống trên đời này, nếu họ ở một chỗ, tôi tin rằng họ nhất định chung sống với nhau rất tốt đẹp như những người dân bạn thân thiết. Tôi nỗ lực làm người học trò nhỏ của tớ."[18]
Hồ Chí Minh đã được tiếp xúc với văn hóa phương Tây từ lúc còn ngồi trên ghế nhà trường. Khi học ở trường tiểu học Vinh và Huế, những tư tưởng tiến bộ của Đại cách mạng Pháp về “tự do, bình đẳng, bác ái” đã khởi đầu ảnh hưởng mạnh mẽ và tự tin đến ông và là một trong những yếu tố tác động đến ông trong việc tìm hướng đi mới sang phương Tây để tìm đường cứu nước, cứu dân.
Ba mươi năm sống, lao động, học tập và hoạt động và sinh hoạt giải trí ở nước ngoài, đặc biệt là trong môi trường tự nhiên thiên nhiên văn hóa phương Tây, ông đã có điều kiện để tìm hiểu, nghiên cứu và phân tích và trực tiếp trải nghiệm qua những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt chính trị, văn hóa, xã hội ở đây; đã trực tiếp tìm hiểu tư tưởng của những nhà khai sáng (Voltaire, Jean-Jacques Rousseau, Montesquieu..) qua những tác phẩm của tớ. Ông đã tới Pháp, Mỹ, Anh và trực tiếp thấy được đời sống xã hội tại những nơi khởi xướng của ba cuộc cách mạng dân tộc bản địa - dân chủ điển hình trên thế giới. Tư tưởng cách mạng tiến bộ của những cuộc cách mạng này đã tác động mạnh mẽ và tự tin tới Hồ Chí Minh. Đó là những tư tưởng cơ bản của chủ nghĩa dân tộc bản địa và nhân văn trong cách mạng tư sản Mỹ và Pháp với quyền dân tộc bản địa, quyền con người và tư tưởng dân chủ mà nội dung của nó là tự do, bình đẳng, bác ái. Đây là những điểm mới về tư tưởng trong tinh hoa văn hóa phương Tây đã tác động mạnh mẽ và tự tin tới suy nghĩ, hành vi và tư tưởng của Hồ Chí Minh. Sống trong môi trường tự nhiên thiên nhiên dân chủ và thông qua những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt dân chủ trong thao tác, sinh hoạt ở những tổ chức lao động, xã hội và chính trị ở phương Tây, Hồ Chí Minh đã hiểu được những phương thức tổ chức xã hội dân chủ, cách thao tác dân chủ và hình thành phong cách dân chủ.
Chủ nghĩa Marx - Lenin
Hồ Chí Minh đã tiếp thu học thuyết giải phóng con người là chủ nghĩa Marx - Lenin. Khi tiếp nhận chủ nghĩa Marx - Lenin, ông từ tình nhân nước trở thành người cộng sản khi trở thành người tham gia sáng lập Đảng cộng sản Pháp.
Đến với chủ nghĩa Marx - Lenin từ đòi hỏi của thực tiễn giải phóng dân tộc bản địa và con người, từ nhu yếu chung của quả đât về quyền dân tộc bản địa, quyền con người, Hồ Chí Minh đã vận dụng thế giới quan và phương pháp luận của chủ nghĩa Marx - Lenin để nghiên cứu và phân tích thực tiễn Việt Nam và thế giới và tự tìm ra con phố của cách mạng Việt Nam. Vì vậy, chủ nghĩa Marx - Lenin đó đó là một nguồn gốc lý luận, là cơ sở đa phần có vai trò quyết định trong việc hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh và tư tưởng Hồ Chí Minh đó đó là sự việc vận dụng chủ nghĩa Marx - Lenin trong thực trạng của Việt Nam.
Cơ sở thực tiễn
Ở Việt NamViệt Nam có lịch sử và văn hiến lâu lăm với truyền thống chống giặc ngoại xâm nhưng đến thế kỷ XIX, Việt Nam vẫn là một quốc gia lỗi thời, kém phát triển. Đến thời điểm giữa thế kỷ XIX, trước sự suy yếu của chính sách phong kiến nhà Nguyễn, đế quốc Pháp khởi đầu tiến hành xâm lược Việt Nam. Sau khi đã hoàn thành xong về cơ bản công cuộc bình định Việt Nam về mặt quân sự, thực dân Pháp bắt tay vào khai thác thuộc địa Việt Nam cũng như ở Lào và Campuchia một cách quy mô và từng bước biến Việt Nam từ một nước phong kiến thành nước thuộc địa, nửa phong kiến với những biến hóa cơ bản về chính trị - kinh tế tài chính - văn hóa - xã hội. Sự biến hóa đó làm xuất hiện trong xã hội Việt Nam những giai tầng mới với sự ra đời của giai cấp công nhân, giai cấp tư sản và tầng lớp tiểu tư sản. Theo đó, cạnh bên xích míc cơ bản trong xã hội phong kiến là giữa nông dân với địa chủ phong kiến, sự xuất hiện những giai tầng mới đã làm nảy sinh thêm những xích míc mới: giữa giai cấp công nhân Việt Nam với giai cấp tư sản, giữa toàn thể nhân dân Việt Nam với chủ nghĩa đế quốc Pháp.
Trước những biến hóa trên, phong trào cách mạng Việt Nam cũng từng bước có những phát triển mới đó là sự việc xuất hiện của phong trào yêu nước mới và phong trào công nhân ở Việt Nam.
Đầu thế kỷ XX, trước ảnh hưởng của những cuộc vận động cải cách ở Trung Quốc của Khang Hữu Vi và Lương Khải Siêu, gương Duy Tân của Nhật Bản, cách mạng Tân Hợi ở Trung Quốc, phong trào yêu nước của Việt Nam chuyển sang xu hướng dân chủ tư sản với sự dẫn dắt của những sĩ phu yêu nước có tinh thần cải cách như Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh. Điển hình như những phong trào Đông Du, phong trào Duy Tân, phong trào Đông kinh nghĩa thục... Nhưng tất cả những nỗ lực cứu nước của trào lưu mới này ở Việt Nam đều bị thất bại bởi sự đàn áp của thực dân Pháp. Trường Đông kinh nghĩa thục bị đóng cửa (12-1907), phong trào chống thuế ở Trung Kỳ bị đàn áp (1908); vụ Hà Thành đầu độc thất bại (6-1908). Phong trào Đông Du bị tan rã, Phan Bội Châu và những đồng chí bị trục xuất khỏi nước Nhật (2-1909). Phong trào Duy Tân ở Trung Kỳ bị đàn áp, những thủ lĩnh như Trần Quý Cáp, Nguyễn Hằng Chi bị lên máy chém... Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng, Ngô Đức Kế, Đặng Nguyên Cẩn bị đày ra Côn Đảo... Dù thất bại nhưng những phong trào yêu nước này đã nối tiếp nhau duy trì ngọn lửa cứu nước tiếp tục cháy trong lòng dân tộc bản địa.
Cùng với phong trào đấu tranh yêu nước của nhân dân, sự ra đời và phong trào đấu tranh của giai cấp phép mới là giai cấp công nhân Việt Nam sau trận chiến tranh thế giới lần thứ nhất đã làm cho phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc bản địa ở Việt Nam thêm những yếu tố mới. Đặc biệt, từ đầu trong năm hai mươi của thế kỷ XX, giai cấp công nhân Việt Nam ngày càng đông lại chịu tác động của phong trào cách mạng thế giới đã làm phong trào đấu tranh mang đặc trưng riêng của giai cấp công nhân càng được thể hiện rõ nét. Đây là nguồn gốc thực tiễn xã hội cực kỳ quan trọng cho việc ra đời của tư tưởng Hồ Chí Minh.
Như vậy, phong trào yêu nước và phong trào công nhân Việt Nam là cơ sở thực tiễn trong nước cho việc ra đời của tư tưởng Hồ Chí Minh.
Trên thế giớiVào cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX, chủ nghĩa tư bản phương Tây chuyển từ quá trình tự do đối đầu đối đầu sang chủ nghĩa tư bản độc quyền - quá trình đế quốc chủ nghĩa - đã chuyển từ mở thị trường marketing thương mại sang việc những nước đế quốc tiến hành tranh giành, đẩy mạnh xâm chiếm thuộc địa, nhằm mục đích khai thác nguyên vật liệu, bóc lột và nô dịch những dân tộc bản địa ở hầu hết những nước Á, Phi và Mỹ-latinh. Tình hình đó đã làm sâu sắc thêm xích míc vốn có trong lòng chủ nghĩa tư bản là xích míc giữa giai cấp tư sản với giai cấp vô sản ở những nước tư bản chủ nghĩa và xích míc Một trong những nước tư bản, đế quốc với nhau và làm nảy sinh xích míc giữa nhân dân những dân tộc bản địa thuộc địa và phụ thuộc với chủ nghĩa đế quốc thực dân. Yêu cầu giải phóng, đem lại độc lập cho những dân tộc bản địa thuộc địa không riêng gì có là đòi hỏi riêng của những dân tộc bản địa thuộc địa mà còn là một yêu cầu chung của những dân tộc bản địa đã thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ và tự tin của phong trào giải phóng dân tộc bản địa trên thế giới.
Các xích míc của chủ nghĩa tư bản, đa phần là vì tranh giành thị trường Một trong những nước đế quốc, đã dẫn tới trận chiến tranh thế giới lần thứ nhất (8-1914 đến 11-1918) nhằm mục đích chia lại những khu vực ảnh hưởng làm xuất hiện phong trào của nhân dân thế giới đầu tranh đòi hòa bình, chấm hết trận chiến tranh đế quốc và đó cũng là một trong những nguyên nhân bùng nổ Cách mạng Tháng Mười Nga. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga, với sự ra đời của nhà nước công nông đầu tiên trên thế giới, đã mở ra thời đại mới, thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi quốc tế, đã cổ vũ và thúc đẩy sự phát triển của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, phong trào giải phóng dân tộc bản địa trên thế giới.
Thực tiễn của Cách mạng Tháng Mười, sự ra đời của nhà nước Xô viết, phong trào cách mạng thế giới của giai cấp công nhân phát triển với sự ra đời và dẫn dắt của Quốc tế III cũng như phong trào giải phóng dân tộc bản địa trên thế giới là những nguồn gốc thực tiễn quốc tế cho việc hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh.
Tư tưởng Hồ Chí Minh không hình thành ngay một lúc mà đã trải qua một quá trình tìm tòi, xác lập, phát triển và hoàn thiện, gắn sát với quá trình hoạt động và sinh hoạt giải trí cách mạng phong phú của Hồ Chí Minh.[16] Có thể chia quá trình hoạt động và sinh hoạt giải trí cách mạng của Hồ Chí Minh thành 5 thời kỳ sau:[19]
Thời kỳ hình thành tư tưởng yêu nước, thương nòi (trước năm 1911): thời kỳ này Hồ Chí Minh đã hình thành tư tưởng yêu nước, thương dân, tha thiết bảo vệ những giá trị tinh thần truyền thống của dân tộc bản địa, ham muốn học hỏi những tư tưởng tiến bộ của quả đât.[19] Thời kỳ tìm tòi con phố cứu nước, giải phóng dân tộc bản địa (1911-1920): thời kỳ này Hồ Chí Minh tìm hiểu môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường của những người dân lao động; đã khảo sát, tìm hiểu cuộc cách mạng Pháp, cách mạng Mỹ, tham gia Đảng Xã hội Pháp, tìm hiểu Cách mạng Tháng Mười Nga, học tập và đã tìm đến với chủ nghĩa Lenin, tham dự Đại hội Tua, đứng về phía Quốc tế cộng sản, tham gia sáng lập Đảng Cộng sản Pháp. Đây là thời kỳ Hồ Chí Minh đã có sự chuyển biến về tư tưởng; từ giác ngộ chủ nghĩa dân tộc bản địa tiến lên giác ngộ chủ nghĩa Marx - Lenin, từ một chiến sỹ chống thực dân phát triển thành một chiến sỹ cộng sản Việt Nam. Đây là một bước chuyển biến cơ bản về tư tưởng cứu nước của Hồ Chí Minh: "Muốn cứu nước và giải phóng dân tộc bản địa không còn con phố nào khác con phố cách mạng vô sản".[19][20] Thời kỳ hình thành cơ bản tư tưởng về cách mạng Việt Nam (1921 - 1930): thời kỳ này Hồ Chí Minh đã có hoạt động và sinh hoạt giải trí thực tiễn và lý luận sôi nổi, phong phú ở Pháp (1921-1923), ở Liên Xô (1923-1924), ở Trung Quốc (1924-1927), ở Thái Lan (1928-1929)... Trong thời gian này, tư tưởng Hồ Chí Minh về cách mạng Việt Nam đã hình thành cơ bản. Hồ Chí Minh đã phối hợp nghiên cứu và phân tích xây dựng lý luận, kết phù phù hợp với tuyên truyền tư tưởng giải phóng dân tộc bản địa và vận động tổ chức quần chúng đấu tranh, xây dựng tổ chức cách mạng, sẵn sàng sẵn sàng thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam. Các tác phẩm và nội dung bài viết của Hồ Chí Minh thời kỳ này đã thể hiện những quan điểm lớn về con phố cách mạng Việt Nam, hoàn toàn có thể kể tên những tác phẩm như: Bản án chính sách thực dân Pháp (1925), Đường Kách mệnh (1927) và những nội dung bài viết khác.[19] Thời kỳ thử thách, kiên trì giữ vững quan điểm, nêu cao tư tưởng độc lập, tự do và quyền dân tộc bản địa cơ bản (1930-1945): trên cơ sở tư tưởng về con phố cách mạng Việt Nam đã hình thành về cơ bản, trong mấy năm đầu của trong năm 1930, Hồ Chí Minh đã kiên trì giữ vững quan điểm cách mạng của tớ, vượt qua khuynh hướng "tả" đang chi phối Quốc tế Cộng sản, chi phối Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, phát triển thành kế hoạch cách mạng giải phóng dân tộc bản địa, xác lập tư tưởng độc lập, tự do, dẫn đến thắng lợi của cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã ra đời.[19] Thời kỳ tiếp tục phát triển mới về tư tưởng kháng chiến và kiến quốc (1945-1969): đây là thời kỳ Hồ Chí Minh cùng Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo nhân dân Việt Nam vừa tiến hành cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, vừa xây dựng chính sách dân gia chủ dân (1945 - 1954) mà đỉnh cao là thắng lợi Điện Biên Phủ; tiến hành cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc. Thời kỳ này nổi bật là những nội dung như: Tư tưởng phối hợp kháng chiến với kiến quốc; tiến hành đồng thời hai kế hoạch cách mạng rất khác nhau, đó là cách mạng giải phóng dân tộc bản địa ở miền Nam và cách social chủ nghĩa ở miền Bắc nhằm mục đích một tiềm năng chung trước mắt là giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc. Tư tưởng trận chiến tranh nhân dân, toàn dân, toàn diện, lâu dài, nhờ vào sức mình là chính. Xây dựng quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng Nhà nước của dân, do dân, vì dân. Xây dựng Đảng Cộng sản với tư cách là một Đảng cầm quyền...[19]Định nghĩa
Tư tưởng Hồ Chí Minh được Đảng Cộng sản Việt Nam định nghĩa:
“ Tư tưởng Hồ Chí Minh là một khối mạng lưới hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, là kết quả của sự việc vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện rõ ràng của nước ta, thừa kế và phát triển những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc bản địa, tiếp thu văn hoá quả đât...[21] ”Định nghĩa trên là một bước tiến mới trong nhận thức của Đảng Cộng sản Việt Nam về tư tưởng Hồ Chí Minh, làm định hướng cho những nhà nghiên cứu và phân tích tiếp tục đi sâu tìm hiểu về tư tưởng của Hồ Chí Minh, đặc biệt là xác định nội dung giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh với tư cách là nền tảng tư tưởng và tiềm năng hành vi cho toàn Đảng Cộng sản Việt Nam, toàn dân tộc bản địa Việt Nam.[22] Tư tưởng Hồ Chí Minh là bộ phận trung tâm của chuyên ngành "Hồ Chí Minh học" thuộc ngành Khoa học chính trị Việt Nam. Hồ Chí Minh đã xây dựng được khối mạng lưới hệ thống lý luận toàn diện về cách mạng Việt Nam phù phù phù hợp với thực tiễn của đất nước và dòng chảy thời đại. Hệ thống đó gồm có một số trong những nội dung cơ bản sau:[22]
- Giải phóng dân tộc bản địa, giải phóng giai cấp, giải phóng con người;
Độc lập dân tộc bản địa gắn sát với chủ nghĩa xã hội, phối hợp sức mạnh dân tộc bản địa với sức mạnh thời đại;
Sức mạnh mẽ và tự tin của nhân dân, của khối đại đoàn kết dân tộc bản địa;
Quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng Nhà nước thật sự của dân, do dân, vì dân;
Quốc phòng toàn dân, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân;
Phát triển kinh tế tài chính và văn hóa, không ngừng nghỉ nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân;
Đạo đức cách mạng cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư;
Chăm lo tu dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau;
Xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, cán bộ, đảng viên vừa là người lãnh đạo, vừa là người đày tớ trung thành của nhân dân...[22][23]
Nghiên cứu, giảng dạy và học tập
Giáo trình Tư tưởng Hồ Chí Minh do Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia xuất bản Hoạt động nghiên cứu và phân tích, giảng dạy và học tập
Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII của Đảng cộng sản Việt Nam ra mắt năm 1991 tại Tp Hà Nội Thủ Đô đã xác định: lấy chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, tiềm năng cho hành vi, lấy tập trung dân chủ làm nguyên tắc tổ chức cơ bản.[24]
Từ đây Tư tưởng Hồ Chí Minh được đưa vào giảng dạy trong tất cả trường đại học như một bộ môn bắt buộc đối với tất cả những sinh viên thuộc mọi ngành học. Những lớp tập huấn - đồng thời thảo luận Một trong những Chuyên Viên - chính thức cho môn học này bắt nguồn từ năm 1997 tại Trường Đại học Tổng hợp Tp Hà Nội Thủ Đô.
Các nhà nghiên cứu và phân tích trong nước và những đồng chí của Hồ Chí Minh đã viết nhiều tác phẩm về Tư tưởng Hồ Chí Minh như Tìm hiểu một số trong những vấn đề trong tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh (1982) do Lê Mậu Hãn chủ biên; Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh (1993) của tập thể tác giả Viện Hồ Chí Minh; Thế giới còn đổi thay nhưng tư tưởng Hồ Chí Minh sống mãi (1991), Về tư tưởng Hồ Chí Minh (1993), Tư tưởng Hồ Chí Minh quá trình hình thành và phát triển (1993), Tư tưởng Hồ Chí Minh và con phố cách mạng Việt Nam (1997) của Võ Nguyên Giáp; Những nhận thức cơ bản về tư tưởng Hồ Chí Minh (1998) của Phạm Văn Đồng; Sự hình thành về cơ bản tư tưởng Hồ Chí Minh (1997) của Trần Văn Giàu; Từ tư duy truyền thống đến tư tưởng Hồ Chí Minh (1998) của Hoàng Tùng.[25]
Ý nghĩa của việc nghiên cứu và phân tích và học tậpMục đích nghiên cứu và phân tích học tập Tư tưởng Hồ Chí Minh là nhằm mục đích áp dụng vào con phố xây dựng đất nước Việt Nam vì tiềm năng: dân giàu, nước mạnh, xã hội công minh, dân chủ, văn minh.[26] Đối với thế hệ trẻ nói chung, với học viên, sinh viên trong những trường cao đẳng và đại học nói riêng, Đảng và Nhà nước Việt Nam nhấn mạnh vấn đề cần đặc biệt coi trọng giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức cách mạng, đặc biệt là giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh nhằm mục đích nâng cao lý luận, phương pháp tư duy biện chứng, góp thêm phần đào tạo sinh viên thành những chiến sỹ đi tiên phong trong công cuộc bảo vệ và xây dựng đất nước Việt Nam đàng hoàng hơn và to đẹp hơn như Di chúc của Hồ Chí Minh để lại: "Đoàn viên và thanh niên ta nói chung là tốt, mọi việc đều nhiệt huyết xung phong, không ngại trở ngại vất vả, có chí tiến thủ. Đảng nên phải chăm sóc giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người dân thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa "hồng" vừa "chuyên". Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất thiết yếu".[26][27]
Chính sách ưu đãi của Nhà nướcHiện nay bộ môn Tư tưởng Hồ Chí Minh tại những trường đại học đang thiếu giáo viên nhưng ngành Tư tưởng Hồ Chí Minh lại sở hữu số lượng thí sinh đăng ký tham dự cuộc thi ít, tỷ lệ chọi và điểm chuẩn thấp so với những ngành còn sót lại.[28] Do đó Chính phủ Việt Nam có Nghị định 74 miễn, giảm học phí, tương hỗ ngân sách học tập trong những cơ sở giáo dục quốc dân cho một số trong những đối tượng học viên, sinh viên; trong đó sinh viên chuyên ngành Mác - Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh được miễn học phí.[29] Mặc dù có miễn giảm học phí, nhưng chuyên ngành Tư tưởng Hồ Chí Minh vẫn không phải lựa chọn của nhiều sinh viên.[30]
Dân tộc là một vấn đề rộng lớn. Karl Marx, Friedrich Engels không đi sâu xử lý và xử lý vấn đề dân tộc bản địa, vì thời đó ở Tây Âu vấn đề dân tộc bản địa đã được xử lý và xử lý trong cách mạng tư sản; hơn thế nữa, những ông chưa tồn tại điều kiện nghiên cứu và phân tích sâu về vấn đề dân tộc bản địa thuộc địa ở châu Á, châu Phi và châu Mỹ La-tinh.[31]
Trong quá trình đế quốc chủ nghĩa (thời điểm cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20), cách mạng giải phóng dân tộc bản địa trở thành một bộ phận của cách mạng vô sản thế giới,[32] nhờ đó V.I. Lênin có cơ sở thực tiễn để phát triển vấn đề dân tộc bản địa thuộc địa thành một khối mạng lưới hệ thống lý luận. Tuy cả C. Mác, Ph. Ăngghen và V.I. Lênin đã nêu lên những quan điểm cơ bản về quan hệ biện chứng giữa vấn đề dân tộc bản địa và vấn đề giai cấp, tạo cơ sở lý luận và phương pháp luận cho việc xác định kế hoạch, sách lược của những Đảng Cộng sản về vấn đề dân tộc bản địa và thuộc địa, nhưng từ thực tiễn cách mạng vô sản ở châu Âu, những ông vẫn tập trung nhiều hơn nữa vào vấn đề giai cấp. Điều kiện trong năm đầu thế kỷ XX trở đi đặt ra yêu cầu cần vận dụng và phát triển sáng tạo lý luận Mác - Lênin cho phù phù phù hợp với thực tiễn ở những nước thuộc địa trong đó có Việt Nam; chính Hồ Chí Minh là người đã đáp ứng yêu cầu đó.[31]
Ngày 19 tháng 6 năm 1919, thay mặt Hội những người dân An Nam yêu nước, Hồ Chí Minh đã mang tới Hội nghị Hòa bình Versailles bản Yêu sách của nhân dân An Nam gồm 8 điểm để lôi kéo lãnh đạo những nước Đồng Minh áp dụng những lý tưởng của Tổng thống Hoa Kỳ Woodrow Wilson cho những lãnh thổ thuộc địa của Pháp ở Đông Nam Á, trao tận tay tổng thống Pháp và những đoàn đại biểu đến dự hội nghị.[33] Quan điểm của Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc bản địa chịu ràng buộc của lý luận Mác-Lênin, đặc biệt là lý luận của Lênin về vấn đề dân tộc bản địa và thuộc địa
Báo L’Humanité số ra hai ngày 16 và 17-7-1920 đăng toàn văn bản "Sơ thảo lần thứ nhất những luận cương về vấn đề dân tộc bản địa và vấn đề thuộc địa" của V.I.Lênin dưới đầu đề chạy suốt trang một. Luận cương lập tức thu hút sự để ý quan tâm đặc biệt của Nguyễn Ái Quốc. Nguyễn Ái Quốc đã đọc đi đọc lại nhiều lần và "qua lăng kính chủ nghĩa yêu nước chân chính, Người tìm thấy ở đó con phố đi đúng đắn giải phóng đất nước khỏi ách thực dân".[13] Sau này Nguyễn Ái Quốc nhớ lại: "Trong Luận cương ấy, có những chữ chính trị khó hiểu. Nhưng cứ đọc đi đọc lại nhiều lần, ở đầu cuối tôi cũng hiểu được phần chính. Luận cương của Lênin làm cho tôi rất cảm động, phấn khởi, sáng tỏ, tin tưởng biết bao! Tôi vui mừng đến phát khóc lên. Ngồi một mình trong buồng mà tôi nói to lên như đang nói trước quần chúng đông đảo: "Hỡi đồng bào bị đoạ đầy đau khổ! Đây là cái thiết yếu cho tất cả chúng ta, đây là con phố giải phóng tất cả chúng ta!".[34] Từ đó Nguyễn Ái Quốc (Hồ Chí Minh) hoàn toàn tin theo Lênin, tin theo Quốc tế thứ ba.[13]
Hồ Chí Minh đã tiếp thu những lý luận của Chủ nghĩa Mác-Lênin về vấn đề dân tộc bản địa, đồng thời Hồ Chí Minh đã vận dụng sáng tạo lý luận của Chủ nghĩa Mác-Lênin cho phù phù phù hợp với thực tiễn ở những nước thuộc địa, trong đó có Việt Nam. Tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc bản địa thể hiện ở những điểm chính sau:
- Độc lập, tự do là quyền thiêng liêng bất khả xâm phạm của những dân tộc bản địa. Hồ Chí Minh viết trong Bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa: "Tất cả những dân tộc bản địa trên thế giới đều sinh ra có quyền bình đẳng, dân tộc bản địa nào thì cũng luôn có thể có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do".[35] Mục đích của việc dành độc lập dân tộc bản địa là đem lại niềm sung sướng, tự do cho nhân dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh nhận định rằng "Ngày nay tất cả chúng ta đã xây hình thành nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Nhưng nếu nước độc lập mà dân không hưởng niềm sung sướng tự do, thì độc lập cũng chẳng có ý nghĩa gì".[36]
Chủ nghĩa yêu nước và tinh thần dân tộc bản địa là một động lực to lớn của đất nước. Hồ Chí Minh đã từng nhận xét: "Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là một truyền thống quý báu của ta. Từ xưa đến nay, mọi khi Tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ và tự tin, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, trở ngại vất vả, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước"[37]
Kết hợp thuần thục dân tộc bản địa với giai cấp, độc lập dân tộc bản địa và chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa yêu nước với chủ nghĩa quốc tế: "Các dân tộc bản địa ở đó (ở phương Đông) không bao giờ hoàn toàn có thể ngẩng đầu lên được nếu không gắn bó với giai cấp vô sản thế giới... Ngày mà hàng trăm triệu người châu Á bị nô dịch và áp bức sẽ thức tỉnh để gạt bỏ sự bóc lột đê tiện của một nhóm bọn thực dân tham tàn và chính họ sẽ hình thành được một lực lượng đồ sộ vừa hoàn toàn có thể thủ tiêu một trong những điều kiện tồn tại của chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa đế quốc, vừa giúp sức những người dân anh em phương tây trong sự nghiệp giải phóng"[38]
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trả lời quả quyết và phủ nhận quan điểm nhận định rằng mình theo chủ nghĩa dân tộc bản địa: Nói rằng lúc còn thanh niên, tôi theo chủ nghĩa dân tộc bản địa, có lẽ rằng không đúng. Vì hồi đó tôi chỉ biết thương đồng bào tôi, chứ chưa chắc như đinh chủ nghĩa gì cả. Khi đi sang châu Phi, tôi thấy nhân dân thuộc địa ở đây cũng cực khổ, cũng trở nên áp bức, bóc lột như nhân dân Đông Dương. Khi sang những nước châu Âu, tôi thấy ở đó cũng luôn có thể có người rất giàu, “ngồi mát ăn bát vàng”, và lớp người nhân dân lao động rất nghèo khổ. Tôi suy nghĩ nhiều lắm. Trong lúc đó thì Cách mạng Tháng Mười vĩ đại thành công ở Nga. Lênin tổ chức Quốc tế Cộng sản. Rồi Lênin phát biểu Luận cương cách mạng thuộc địa. Những việc đó làm cho tôi thấy rằng: Nhân dân lao động Đông Dương, nhân dân những thuộc địa và nhân dân lao động muốn tự giải phóng thì phải đoàn kết lại và làm cách mạng. Vì vậy, tôi trở nên người theo Chủ nghĩa Mác-Lênin, chỉ có chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản mới giải phóng được những dân tộc bản địa bị áp bức và những người dân lao động trên thế giới khỏi ách nô lệ".[39][40] Độc lập dân tộc bản địa gắn sát với chủ nghĩa xã hội đó đó là vấn đề trung tâm, nội dung cốt lõi trong tư tưởng Hồ Chí Minh. Hồ Chí Minh chủ trương sách lược chống đế quốc "Phát động chủ nghĩa dân tộc bản địa bản xứ nhân danh Quốc tế Cộng sản... Khi chủ nghĩa dân tộc bản địa của tớ thắng lợi... nhất định chủ nghĩa dân tộc bản địa ấy sẽ trở thành chủ nghĩa quốc tế".[41] Nói về giải phóng dân tộc bản địa và giải phóng giai cấp, Hồ Chí Minh đã xác định: “Cả hai cuộc giải phóng này chỉ hoàn toàn có thể là sự việc nghiệp của chủ nghĩa cộng sản và của cách mạng thế giới”, "chỉ có chủ nghĩa cộng sản mới cứu quả đât, đem lại cho mọi người không phân biệt chủng tộc và nguồn gốc sự tự do, bình đẳng, bác ái, đoàn kết, ấm no trên quả đất, việc làm cho mọi người, và vì mọi người, nụ cười, hòa bình, niềm sung sướng".[42]
Về cách mạng giải phóng dân tộc bản địaThất bại của những phong trào yêu nước chống thực dân Pháp ở Việt Nam thời điểm cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX chứng tỏ rằng, những con phố giải phóng dân tộc bản địa dưới ngọn cờ tư tưởng phong kiến hoặc tư tưởng tư sản đã không đáp ứng được yêu cầu khách quan là giành độc lập, tự do của dân tộc bản địa do lịch sử đặt ra. Hồ Chí Minh rất khâm phục tinh thần cứu nước của những nhà cách mạng tiền bối, nhưng ông không tán thành những con phố cứu nước ấy, mà quyết tâm ra đi tìm một con phố cứu nước mới.[43]
Sau khi tiếp cận lý luận của Lênin, Hồ Chí Minh đã tìm thấy con phố cứu nước, đó là con phố cách mạng vô sản. Như vậy là, Hồ Chí Minh đã đến với học thuyết cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin và lựa chọn con phố cách mạng vô sản. Từ đó, Hồ Chí Minh quyết tâm đưa dân tộc bản địa Việt Nam đi theo con phố đó.[43]
Tư tưởng Hồ Chí Minh về cách mạng giải phóng dân tộc bản địa thể hiện ở những điểm chính sau:
- Cách mạng giải phóng dân tộc bản địa muốn thắng lợi phải đi theo con phố cách mạng vô sản. Con đường cách mạng vô sản, theo quan điểm của Hồ Chí Minh, bao hàm những nội dung đa phần sau:
- Tiến hành cách mạng giải phóng dân tộc bản địa và từ từ từng bước "đi tới xã hội cộng sản".
Lực lượng lãnh đạo cách mạng là giai cấp công nhân mà đội tiền phong của nó là Đảng Cộng sản.
Lực lượng cách mạng là khối đoàn kết toàn dân, nòng cốt là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và lao động trí óc.
Sự nghiệp cách mạng của Việt Nam là một bộ phận khăng khít của cách mạng thế giới, cho nên vì thế phải đoàn kết quốc tế.[43]
- Bạo lực cách mạng trong cách mạng giải phóng dân tộc bản địa ở Việt Nam. Tư tưởng bạo lực cách mạng và tư tưởng nhân đạo hòa bình thống nhất biện chứng với nhau trong tư tưởng Hồ Chí Minh. Ông chủ trương, yêu nước, thương dân, yêu thương con người, yêu chuộng hòa bình, tự do, công lý, tranh thủ mọi kĩ năng hòa bình để xử lý và xử lý xung đột, nhưng một lúc không thể tránh khỏi trận chiến tranh thì phải nhất quyết tiến hành trận chiến tranh, nhất quyết dùng bạo lực cách mạng, dùng khởi nghĩa và trận chiến tranh cách mạng để giành, giữ và bảo vệ hòa bình, vì độc lập tự do.[46]
Phương châm kế hoạch đánh lâu dài trong cách mạng giải phóng dân tộc bản địa. Trước những quân địch vững mạnh, Hồ Chí Minh chủ trương sử dụng phương châm kế hoạch đánh lâu dài. Hồ Chí Minh nói, muốn thắng lợi phải trường kỳ gian truân, muốn trường kỳ phải tự lực cánh sinh. Mặc dù rất coi trọng sự giúp sức quốc tế nhưng Hồ Chí Minh luôn đề cao sức mạnh bên trong, phát huy đến mức cao nhất mọi nỗ lực của dân tộc bản địa, đề cao tinh thần độc lập tự chủ. Độc lập tự chủ, tự lực tự cường kết phù phù hợp với tranh thủ sự giúp sức quốc tế là một quan điểm nhất quán trong tư tưởng Hồ Chí Minh. Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, ông đã động viên sức mạnh mẽ và tự tin của toàn dân tộc bản địa, đồng thời ra sức vận động, tranh thủ sự giúp sức quốc tế to lớn và có hiệu suất cao, cả về vật chất và tinh thần, phối hợp sức mạnh dân tộc bản địa với sức mạnh thời đại để kháng thắng lợi lợi.[46]
Về chủ nghĩa xã hội và con phố quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam
Về bản chất và tiềm năng của chủ nghĩa xã hộiTuyên truyền cho cuộc vận động "Học theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh"
Hầu hết những phương pháp tiếp cận, định nghĩa của Hồ Chí Minh về chủ nghĩa xã hội được diễn đạt, trình bày một cách dung dị, mộc mạc, dễ hiểu và mang tính chất chất phổ thông, đại chúng. Hồ Chí Minh quan niệm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân đó đó là chủ nghĩa xã hội chứ ông không lý luận nhiều về việc nhà nước phải trấn áp tư liệu sản xuất.
“ Mục đích của chủ nghĩa xã hội là gì? Nói một cách đơn giản và dễ hiểu là: không ngừng nghỉ nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, trước hết là nhân dân lao động" [47] ” “ Mục đích của chủ nghĩa xã hội là không ngừng nghỉ nâng cao mức sống của nhân dân"[47] ” “ Chủ nghĩa xã hội là làm thế nào để cho nhân dân đủ ăn, đủ mặc, ngày càng sung sướng, ai nấy được đi học, ốm đau có thuốc, già không lao động được thì nghỉ, những phong tục tập quán không tốt từ từ được xóa bỏ... Tóm lại, xã hội ngày càng tiến, vật chất ngày càng tăng, tinh thần ngày càng tốt, đó là chủ nghĩa xã hội" [47] ”Theo Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh, một số trong những định nghĩa cơ bản mà Hồ Chí Minh đã đề cập về chủ nghĩa xã hội:[48]
- Định nghĩa tổng quát, xem xét chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản như thể một chính sách xã hội hoàn hảo nhất, gồm có nhiều mặt rất khác nhau của đời sống, là con phố giải phóng quả đât cần lao, áp bức.
- Định nghĩa chủ nghĩa xã hội bằng phương pháp chỉ ra một mặt nào đó của nó (kinh tế tài chính, chính trị, văn hóa...).
- Định nghĩa bằng phương pháp xác định tiềm năng của chủ nghĩa xã hội, chỉ rõ phương hướng, phương tiện để đạt được tiềm năng đó.
- Định nghĩa chủ nghĩa xã hội bằng phương pháp xác định động lực xây dựng nó: "Chủ nghĩa xã hội là nhằm mục đích nâng cao đời sống vật chất và văn hóa của nhân dân và do nhân dân tự xây dựng lấy".[48]
- Từ những định nghĩa của Hồ Chí Minh đã phản ánh đầy đủ những đặc trưng cốt lõi của chủ nghĩa xã hôi. Khái quát những đặc trưng này, tất cả chúng ta thấy nội dung của nó bao hàm hết thảy mọi mặt đời sống xã hội, làm hiện hữu ra một chính sách xã hội ưu việt. Đó là:[48]
- Chủ nghĩa xã hội là một chính sách xã hội có lực lượng sản xuất phát triển cao, gắn sát với sự phát triển tiến bộ của khoa học - kỹ thuật và văn hóa, dân giàu, nước mạnh.
Thực hiện chính sách sở hữu xã hội về tư liệu sản xuất và thực hiện nguyên tắc phân phối theo lao động.
Chủ nghĩa xã hội có chính sách chính trị dân chủ, nhân dân lao động là chủ và nhân dân lao động làm chủ, Nhà nước là của dân, do dân và vì dân, nhờ vào khối đại đoàn kết toàn dân mà nòng cốt là liên minh công - nông - lao động trí óc, do Đảng Cộng sản lãnh đạo.
Chủ nghĩa xã hội có khối mạng lưới hệ thống quan hệ xã hội lành mạnh, công minh, bình đẳng, không hề áp bức, bóc lột, bất công, không hề sự đối lập giữa lao động chân tay và lao động trí óc, giữa thành thị và nông thôn, con người được giải phóng, có điều kiện phát triển toàn diện, có sự hòa giải và hợp lý trong phát triển của xã hội và tự nhiên.
Chủ nghĩa xã hội là của quần chúng nhân dân và do quần chúng nhân dân tự xây dựng lấy.[48]
- Chủ nghĩa xã hội như thể một phong trào lịch sử mang tính chất chất chính trị xã hội.
Chủ nghĩa xã hội là hệ tư tưởng của giai cấp công nhân, ở đây, Hồ Chí Minh hiểu chủ nghĩa xã hội đồng nghĩa với chủ nghĩa Mác-Lênin.
Chủ nghĩa xã hội là quá trình đầu của hình thái kinh tế tài chính - xã hội cộng sản chủ nghĩa.
Chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản là một chính sách xã hội đối lập với chính sách tư bản mà hình thức xấu xa, tàn bạo nhất của nó là chủ nghĩa thực dân, cả chủ nghĩa thực dân cũ và chủ nghĩa thực dân mới.
C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I. Lênin đều xác định tính tất yếu khách quan của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội và chỉ rõ vị trí lịch sử, trách nhiệm đặc thù của nó trong quá trình vận động, phát triển của hình thái kinh tế tài chính - xã hội cộng sản chủ nghĩa. Theo quan điểm của những nhà tầm cỡ của chủ nghĩa Mác - Lênin, thì có hai con phố quá độ tiến lên chủ nghĩa xã hội. Con đường thứ nhất là con phố quá độ trực tiếp lên chủ nghĩa xã hội từ những nước tư bản phát triển ở trình độ cao.[49] Marx nhận định rằng chủ nghĩa cộng sản là một bước tiến hóa của xã hội loài người nhờ vào những điều kiện kinh tế tài chính - xã hội do chủ nghĩa tư bản tạo ra chứ không phải là kết quả của việc áp đặt một quy mô kinh tế tài chính - chính trị lên xã hội. Theo ông "Đối với tất cả chúng ta, chủ nghĩa cộng sản không phải là một trạng thái nên phải sáng tạo ra, không phải là một lý tưởng mà hiện thực phải khuôn theo. Chúng ta gọi chủ nghĩa cộng sản là một phong trào hiện thực, nó xóa bỏ trạng thái lúc bấy giờ. Những điều kiện của phong trào ấy là kết quả của những tiền đề hiện giờ đang tồn tại[50]". Con đường thứ hai là quá độ gián tiếp lên chủ nghĩa xã hội ở những nước chủ nghĩa tư bản phát triển còn thấp hoặc những nước tiền tư bản với sự giúp sức của những nước xã hội chủ nghĩa.[49] Đây là quan điểm của Lenin và Stalin.
Trên cơ sở vận dụng lý luận về cách mạng không ngừng nghỉ, về thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội của chủ nghĩa Mác - Lênin và xuất phát từ đặc điểm tình hình thực tế của Việt Nam, Hồ Chí Minh đã xác định con phố cách mạng Việt Nam là tiến hành giải phóng dân tộc bản địa, hoàn thành xong cách mạng dân tộc bản địa dân gia chủ dân, tiến dần lên chủ nghĩa xã hội.[49] Ta hoàn toàn có thể rút gọn lại nội dung về con phố quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam của Hồ Chí Minh được thể hiện qua những điểm chính sau:
- Phải thực hiện cách mạng giải phóng dân tộc bản địa trước, sau đó mới từng bước xây dựng chủ nghĩa xã hội.[49]
Con đường quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam phải đi lên bằng con phố gián tiếp.[49]
Theo Hồ Chí Minh, khi bước vào thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Việt Nam có đặc điểm lớn số 1 là từ một nước nông nghiệp lỗi thời tiến lên chủ nghĩa xã hội không phải kinh qua quá trình phát triển tư bản chủ nghĩa. Đặc điểm này chi phối những đặc điểm khác, thể hiện trong tất cả những nghành của đời sống xã hội và làm cơ sở nảy sinh nhiều xích míc. Trong số đó, Hồ Chí Minh đặc biệt lưu ý đến xích míc cơ bản của thời kỳ quá độ, đó là xích míc giữa nhu yếu phát triển cao của đất nước theo xu hướng tiến bộ và thực trạng kinh tế tài chính - xã hội quá thấp kém của Việt Nam.[49] Chính vì thế thời kỳ quá độ lên Chủ nghĩa xã hội là một cuộc đấu tranh cách mạng phức tạp, gian truân và lâu dài.[51][52] Trong cuộc đấu tranh này, toàn xã hội phải nỗ lực dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, đồng thời phải học tập kinh nghiệm tay nghề xây dựng Chủ nghĩa xã hội và tận dụng mọi sự giúp sức của những nước xã hội chủ nghĩa tiên tiến như Liên Xô và những nước Đông Âu.[53]
Nhiệm vụ lịch sử của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.Theo Hồ Chí Minh, thực chất của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là quá trình cải biến nền sản xuất lỗi thời thành nền sản xuất tân tiến. Do những đặc điểm và tính chất quy định, quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là một quá trình từ từ, trở ngại vất vả, phức tạp và lâu dài. Nhiệm vụ lịch sử của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam gồm có hai nội dung lớn:[49][54]
- Một là, xây dựng nền tảng vật chất và kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội, xây dựng những tiền đề về kinh tế tài chính, chính trị, văn hóa, tư tưởng cho chủ nghĩa xã hội.[49][54]
Hai là, tái tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới, phối hợp tái tạo và xây dựng, trong đó lấy xây dựng làm trọng tâm, làm nội dung cốt yếu nhất, chủ chốt, lâu dài.[49][54]
Hồ Chí Minh nhấn mạnh vấn đề đến tính chất tuần tự, từ từ của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Tính chất phức tạp và trở ngại vất vả của nó được Hồ Chí Minh lý giải trên những điểm sau:[49]
- Thứ nhất, đây thực sự là một cuộc cách mạng làm đảo lộn mọi mặt đời sống xã hội, cả lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất, cả hạ tầng và kiến trúc thượng tầng. Nó đặt ra và đòi hỏi đồng thời xử lý và xử lý hàng loạt xích míc rất khác nhau.
Thứ hai, trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, Đảng, Nhà nước và nhân dân ta chưa tồn tại kinh nghiệm tay nghề, nhất là trên nghành kinh tế tài chính. Đây là việc làm rất là mới mẻ đối với Đảng ta, nên phải vừa làm, vừa học và hoàn toàn có thể có vấp váp và thiếu sót. Xây dựng xã hội mới bao giờ cũng trở ngại vất vả, phức tạp hơn đánh đổ xã hội cũ đã lỗi thời.
Thứ ba, sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta luôn luôn bị những thế lực phản động trong và ngoài nước tìm cách chống phá.[49]
- Chính trị: giữ vững và phát huy vai trò lãnh đạo của Đảng. Củng cố và mở rộng Mặt trận dân tộc bản địa thống nhất, nòng cốt là liên minh công nhân, nông dân và trí thức, do Đảng cộng sản lãnh đạo; củng cố và tăng cường sức mạnh toàn bộ khối mạng lưới hệ thống chính trị cũng như từng thành tố của nó.[55]
Kinh tế: nhấn mạnh vấn đề việc tăng năng suất lao động trên cơ sở tiến hành công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa. Lấy nông nghiệp làm mặt trận số 1, củng cố khối mạng lưới hệ thống thương nghiệp làm cầu nối Một trong những ngành sản xuất xã hội. Phát triển thành phần kinh tế tài chính quốc doanh để tạo nền tảng vật chất cho chủ nghĩa xã hội và thúc đẩy việc tái tạo xã hội chủ nghĩa. Năm 1953, trong tác phẩm Thường thức chính trị, Hồ Chí Minh chỉ ra 6 thành phần kinh tế tài chính ở vùng kháng chiến, để xây dựng và phát triển nền kinh tế tài chính có nhiều thành phần như trên, Hồ Chí Minh đưa ra chủ trương kinh tế tài chính của Đảng và Chính phủ gồm bốn điểm mấu chốt: Một là, công tư đều lợi; Hai là, chủ thợ đều lợi; Ba là, công nông giúp nhau; Bốn là Lưu thông trong ngoài. Kinh tế quốc doanh là công. Nó là nền tảng và sức lãnh đạo của kinh tế tài chính dân chủ mới. Cho nên tất cả chúng ta phải ra sức phát triển nó và nhân dân ta phải ủng hộ nó. Đối với những người dân phá hoại nó, trộm cắp của công, khai gian lậu thuế thì phải trừng trị. Tư là những nhà tư bản dân tộc bản địa và kinh tế tài chính thành viên của nông dân và thủ công nghệ tiên tiến, nên Chính phủ cần giúp họ phát triển. Nhưng họ phải phục tùng sự lãnh đạo của kinh tế tài chính quốc gia, phải phù phù hợp với quyền lợi của đại đa số nhân dân,[56] đến năm 1959 ông chủ trương vẫn được cho phép những nhà tư sản công thương sở hữu tư liệu sản xuất, tiến dần đến việc xóa bỏ những hình thức sở hữu không xã hội chủ nghĩa bằng phương pháp khuyến khích những người dân làm nghề thủ công và lao động riêng lẻ tổ chức hợp tác xã theo nguyên tắc tự nguyện, khuyến khích và giúp sức những nhà tư sản công thương tái tạo theo chủ nghĩa xã hội bằng hình thức công tư hợp doanh và những hình thức tái tạo khác.[57] Có quan điểm nhận định rằng Hồ Chí Minh là người đầu tiên chủ trương phát triển cơ cấu tổ chức kinh tế tài chính nhiều thành phần trong suốt thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội tại Việt Nam.[58][59][60]
- Đối với những nhà tư sản công thương, Nhà nước không xóa bỏ quyền sở hữu về tư liệu sản xuất và của cải khác của tớ mà ra sức hướng dẫn họ hoạt động và sinh hoạt giải trí nhằm mục đích làm lợi cho quốc kế dân số, phù phù phù hợp với kế hoạch kinh tế tài chính của Nhà nước. Đồng thời Nhà nước khuyến khích và giúp sức họ tái tạo theo chủ nghĩa xã hội bằng hình thức công tư hợp doanh và những hình thức tái tạo khác.
” — Hồ Chí Minh. Báo cáo sửa đổi Hiến pháp 1959.Hồ Chí Minh. Tài liệu đã dẫn[61]- Văn hóa - xã hội: nhấn mạnh vấn đề vấn đề xây dựng con người mới.[55]
Về đại đoàn kết dân tộc bản địa, phối hợp sức mạnh dân tộc bản địa với sức mạnh thời đại
Về đại đoàn kết dân tộc bản địaTư tưởng Hồ Chí Minh về đại đoàn kết dân tộc bản địa được hình thành từ những cơ sở quan trọng sau đây:
- Thứ nhất là truyền thống yêu nước, nhân ái, tinh thần cố kết hiệp hội của dân tộc bản địa Việt Nam. Đây là cơ sở đầu tiên, sâu xa cho việc hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh về đại đoàn kết dân tộc bản địa.
Thứ hai là quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin coi cách mạng là sự việc nghiệp của quần chúng. Chủ nghĩa Mác - Lênin nhận định rằng, cách mạng là sự việc nghiệp của quần chúng, nhân dân là người sáng tạo ra lịch sử; giai cấp vô sản muốn thực hiện được vai trò lãnh đạo cách mạng phải trở thành dân tộc bản địa; liên minh công nông là cơ sở để xây dựng lực lượng to lớn của cách mạng. Đó là những quan điểm lý luận rất là thiết yếu để Hồ Chí Minh có cơ sở khoa học trong sự đánh giá đúng chuẩn yếu tố tích cực cũng như những hạn chế trong những di sản truyền thống, trong tư tưởng tập hợp lực lượng của những nhà yêu nước Việt Nam tiền bối và những nhà cách mạng lớn trên thế giới, từ đó hình thành tư tưởng của Hồ Chí Minh về đại đoàn kết dân tộc bản địa.
Thứ ba là tổng kết những kinh nghiệm tay nghề thành công và thất bại của những phong trào cách mạng Việt Nam và thế giới.
Trước Cách mạng tháng 8, khác với những lãnh tụ Đảng Cộng sản khác ở Việt Nam luôn coi liên minh công nông là lực lượng nòng cốt, chủ chốt của cách mạng vô sản, coi nhẹ tiềm năng cách mạng của những giai cấp tầng lớp khác trong xã hội Việt Nam. Hồ Chí Minh là người rất quan tâm đến việc tập hợp sự ủng hộ của những giai cấp tầng lớp xã hội không phải là lực lượng chủ chốt của cách mạng vô sản như tư sản, địa chủ, tiểu thương, trí thức... Thời kỳ này chính những đồng chí của Hồ Chí Minh đã phê phán đường lối cải lương "liên minh với tư sản và địa chủ vừa và nhỏ" của Hồ Chí Minh, không đúng đường lối đấu tranh giai cấp của Đệ Tam Quốc tế.[62][63]
Ngay sau khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tuyên bố thành lập, quá trình 1945 - 1946, tình thế đất nước ở vào thực trạng vô cùng hiểm nghèo, được ví như ngàn cân treo sợi tóc. Chính trong thực trạng này, Hồ Chí Minh đã thể hiện tư tưởng về đại đoàn kết dân tộc bản địa của ông, giúp đất nước vượt qua cơn hiểm nghèo, giữ vững được nền độc lập non trẻ. Hồ Chí Minh đã gạt bỏ những sự không tương đồng chính trị Một trong những phe phái sang một bên, tập hợp những đảng phái chính trị để thành lập Chính phủ với tiềm năng phụng sự quốc gia, dân tộc bản địa. Trong số đó tiềm năng độc lập dân tộc bản địa được đặt lên số 1.
Quan điểm của Hồ Chí Minh về đại đoàn kết dân tộc bản địa gồm có:
- Đại đoàn kết dân tộc bản địa là vấn đề có ý nghĩa kế hoạch quyết định thành công của cách mạng.
Đại đoàn kết là tiềm năng, là trách nhiệm số 1 của cách mạng.
Đại đoàn kết dân tộc bản địa là đại đoàn kết toàn dân.
Đại đoàn kết phải trở thành sức mạnh vật chất, thành lực lượng vật chất có tổ chức thể hiện khối đại đoàn kết dân tộc bản địa là mặt trận dân tộc bản địa thống nhất dưới sự lãnh đạo của Đảng.
Trong tác phẩm "Nên Học Sử Ta", Hồ Chí Minh đã viết: "Sử ta dạy cho ta bài học kinh nghiệm tay nghề này: Lúc nào nhân dân ta đoàn kết muôn người như một thì đất nước ta độc lập tự do. Trái lại, lúc nào nhân dân ta không đoàn kết thì bị nước ngoài xâm lấn. Vậy nay ta phải biết đoàn kết, đoàn kết mau, đoàn kết chắc như đinh thêm lên mãi…"[64]
Về phối hợp sức mạnh dân tộc bản địa với sức mạnh thời đạiHồ Chí Minh là một trong những người dân Việt Nam đầu tiên tham gia phong trào cộng sản quốc tế tại thời điểm Việt Nam chưa tồn tại bất kể tổ chức chính trị nào theo Chủ nghĩa Cộng sản. Ông là thành viên của tổ chức Quốc tế Cộng sản III, là người đã thống nhất những tổ chức đảng cộng sản riêng rẽ ở Việt Nam thành một chính đảng duy nhất theo thông tư của Quốc tế III. Chính Hồ Chí Minh là người link phong trào cách mạng vô sản Việt Nam và phong trào cách mạng vô sản quốc tế. Thông qua Hồ Chí Minh, phong trào cách mạng vô sản ở Việt Nam đã nhận được sự tương hỗ to lớn từ những nước xã hội chủ nghĩa như Liên Xô, Trung Quốc và những nước xã hội chủ nghĩa khác. Rất nhiều lãnh đạo phong trào cách mạng Việt Nam quan trọng đã được Hồ Chí Minh tổ chức sang Liên Xô hoặc Trung Quốc đào tạo về chính trị và quân sự.
Qua khảo sát thực tế, từ kinh nghiệm tay nghề bản thân, Hồ Chí Minh đã nhận thức được rằng: chủ nghĩa đế quốc là một lực lượng phản động quốc tế, là quân địch chung của nhân dân lao động ở cả chính quốc và thuộc địa. Muốn đánh thắng chúng, phải thực hiện khối liên minh chiến đấu giữa lao động ở những thuộc địa với nhau và giữa lao động ở thuộc địa với vô sản ở chính quốc; nếu tách riêng mỗi lực lượng thì không thể nào thắng lợi được. Điểm vượt lên của Hồ Chí Minh so với những lãnh tụ yêu nước và chí sĩ cách mạng đầu thế kỷ XX đó đó là ở đó, nó nâng cao nhận thức của Hồ Chí Minh về sức mạnh mẽ và tự tin của phong trào cộng sản trên thế giới và nhu yếu link với phong trào đó để giành độc lập dân tộc bản địa.[65]
Quan điểm của Hồ Chí Minh về sự link giữa phong trào cách mạng Việt Nam và phong trào cách mạng tại những nước khác cũng là phương châm cơ bản của phong trào cộng sản quốc tế thể hiện qua khẩu hiệu "Vô sản tất cả những nước đoàn kết lại". Kết hợp sức mạnh dân tộc bản địa với sức mạnh thời đại là một cách diễn đạt sự link đó. Nội dung của việc phối hợp sức mạnh dân tộc bản địa với sức mạnh thời đại gồm có:
- Đặt cách mạng Việt Nam trong sự gắn bó với cách mạng vô sản thế giới.
Kết hợp ngặt nghèo chủ nghĩa yêu nước chân chính với chủ nghĩa quốc tế trong sáng.
Giữ vững độc lập tự chủ, nhờ vào sức mình là chính, tranh thủ sự giúp sức của những nước xã hội chủ nghĩa, sự ủng hộ của quả đât tiến bộ, đồng thời không quên trách nhiệm và trách nhiệm quốc tế cao cả của tớ.
Mở rộng tối đa quan hệ hữu nghị, hợp tác, sẵn sàng là bạn với tất cả mọi nước dân chủ.
Theo Hồ Chí Minh, "phải làm cho những dân tộc bản địa thuộc địa, từ trước đến nay vẫn cách biệt nhau, hiểu biết nhau hơn và đoàn kết lại để đặt cơ sở cho một Liên minh phương Đông tương lai, khối liên minh này sẽ là một trong những cái cánh của cách mạng vô sản"[66]
Về Đảng Cộng sản Việt Nam; về xây dựng Nhà nước của dân, do dân, vì dân
Về Đảng cộng sản Việt Nam- Đảng cộng sản là tác nhân quyết định số 1 đưa cách mạng Việt Nam đến thắng lợi. Sức mạnh to lớn của nhân dân chỉ phát huy khi được tập hợp, đoàn kết và được lãnh đạo bởi một tổ chức chính trị là Đảng Cộng sản Việt Nam. Hồ Chí Minh xác định: "Lực lượng của giai cấp công nhân và nhân dân lao động là rất to lớn, là vô cùng vô tận. Nhưng lực lượng ấy nên phải có Đảng lãnh đạo mới chắc như đinh thắng lợi",[67] giai cấp mà không còn Đảng lãnh đạo thì không làm cách mạng được.[68]
- Trong cuốn sách Đường Kách mệnh xuất bản năm 1927, Hồ Chí Minh viết: "Cách mệnh trước hết phải có cái gì? Trước hết phải có đảng cách mệnh, để trong thì vận động và tổ chức dân chúng, ngoài thì liên lạc với dân tộc bản địa bị áp bức và vô sản giai cấp mọi nơi. Đảng có vững cách mệnh mới thành công, cũng như người cầm lái có vững thuyền mới chạy".[69] Hồ Chí Minh nhận định rằng: "Muốn khỏi đi lạc phương hướng, quần chúng phải có Đảng lãnh đạo để nhận rõ tình hình, đường lối và định phương châm cho đúng. Cách mạng là cuộc đấu tranh rất gian truân. Lực lượng kẻ địch rất mạnh. Muốn thắng lợi thì quần chúng phải tổ chức rất ngặt nghèo; chí khí phải nhất quyết. Vì vậy, phải có Đảng để tổ chức và giáo dục nhân dân thành một đội nhóm quân thật mạnh, để đánh đổ kẻ địch, tranh lấy cơ quan ban ngành sở tại. Cách mạng thắng lợi rồi, quần chúng vẫn nên phải có Đảng lãnh đạo"[70]
Tư tưởng về xây dựng nhà nước của dân, do dân, vì dân của Hồ Chí Minh thể hiện qua những quan điểm sau:
- Hồ Chí Minh nhận định rằng Nhà nước là đày tớ chung của dân, cán bộ thao tác không phải là để thăng quan, phát tài. Nếu Chính phủ làm hại dân thì dân có quyền đuổi Chính phủ.
Chính phủ Cộng hòa Dân chủ là gì ? Là đày tớ chung của dân, từ Chủ tịch toàn quốc đến làng. Dân là chủ thì Chính phủ phải là đày tớ. Làm việc ngày này sẽ không phải là để thăng quan, phát tài. Nếu Chính phủ làm hại dân thì dân có quyền đuổi Chính phủ. Nhưng khi dân dùng đày tớ thao tác cho mình thì phải giúp sức Chính phủ. Nếu Chính phủ sai thì phải phê bình, phê bình nhưng không phải là chửi.[72]
” — Hồ Chí Minh, Bài nói chuyện với những đại biểu thân sĩ trí thức, phú hào tỉnh Thanh Hóa, ngày 20/2/1947- Nhà nước phải đặt quyền lợi dân chúng lên trên hết, trước hết; phải thân mật dân, hiểu biết dân, học hỏi dân; phải thật thà thực hành phê bình và tự phê bình; phải làm kiểu mẫu: cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư.
Về nông dân
Xem giai cấp nông dân là lực lượng đông đảo nhất của phong trào dân tộc bản địa, là cơ sở cho những cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc bản địa, có gắn bó mật thiết với giai cấp công nhân, chịu áp bức bởi thực dân Pháp và tay sai (phong kiến và địa chủ), sẵn sàng đứng lên cùng công nhân trong cuộc cách mạng vô sản đang phát triển. Trong Sách lược cách mạng của Đảng, Người viết: " Đảng phải thu phục cho được đại bộ phận dân cày và phải nhờ vào dân cày nghèo làm thổ địa cách mạng, đánh trúc bọn đại địa chủ và phong kiến. Đảng phải làm cho những đoàn thể thợ thuyền và dân cày (hội đồng, hợp tác xã) khỏi ở dưới quyền lực và ảnh hưởng của bọn tư bản quốc gia. Đảng phải rất là liên lạc với tiểu tư sản, trí thức, trung nông".
Tổng kết quá trình lãnh đạo cách mạng, Hồ Chí Minh đã xác định: "Trải qua những thời kỳ, Đảng ta đã nắm vững và xử lý và xử lý đúng đắn vấn đề nông dân, củng cố được liên minh công nông. Đảng ta đấu tranh chống những xu hướng "hữu khuynh" và "tả khuynh" đánh giá thấp vai trò của nông dân là quân nòng cốt của cách mạng, là bạn đồng minh đa phần và tin cậy nhất của giai cấp công nhân, là lực lượng cơ bản cùng với giai cấp công nhân xây dựng chủ nghĩa xã hội".
Về công nhân
Tất cả những người dân không còn tư liệu sản xuất, phải bán sức lao động mà sống, bất kỳ họ lao động trong công nghệp hay là trong nông nghiệp, bất kỳ họ làm nghề gì, cũng đều thuộc giai cấp công nhân. Chủ chốt của giai cấp ấy, là những công nhân tại những xí nghiệp như nhà máy sản xuất, hầm mỏ, xe lửa v.v. Những công nhân thủ công nghệ tiên tiến, những người dân làm thuê ở những shop, những cố nông v.v. cũng thuộc giai cấp công nhân. Nhưng chỉ công nhân công nghiệp là hoàn toàn đại biểu cho đặc tính của giai cấp công nhân.
Đặc tính cách mạng của giai cấp công nhân là: nhất quyết, triệt để, tập thể, có tổ chức, kỷ luật. Công nhân là giai cấp tiên tiến nhất trong sức sản xuất, có trách nhiệm đánh đổ chính sách của chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa đế quốc, xây dựng một xã hội mới. Vì những lẽ đó, giai cấp công nhân hoàn toàn có thể lĩnh hội và thấm nhuần một tư tưởng cách mạng nhất: chủ nghĩa Mác-Lênin. Đồng thời, tinh thần đấu tranh của tớ ảnh hưởng và làm gương cho những tầng lớp khác. Do đó, về mặt chính trị, tư tưởng, tổ chức và hành vi, giai cấp công nhân đều giữ vai trò lãnh đạo.[74]
Về quân sự
Tư tưởng quân sự Hồ Chí Minh là quan điểm và lý thuyết của Hồ Chí Minh về việc xây dựng nền quốc phòng, lực lượng vũ trang, về những vấn đề có tính quy luật của khởi nghĩa vũ trang và trận chiến tranh cách mạng, về chính trị và quân sự. Đó là sự việc áp dụng lý thuyết quân sự của chủ nghĩa Mác-Lênin vào thực tiễn Việt Nam, phối hợp truyền thống quân sự, nghệ thuật và thẩm mỹ binh pháp truyền thống của dân tộc bản địa Việt Nam, tiếp thu khoa học quân sự cổ kim của quả đât.
Một trong những cơ sở quân sự của tư tưởng Hồ Chí Minh là lấy dân làm gốc theo phương châm "quân với dân như cá với nước", tất cả sức mạnh đều từ dân mà ra. Cơ sở tiếp theo của quân sự là chính trị. Theo tư tưởng Hồ Chí Minh, quân sự phục vụ cho chính trị là một quan điểm cơ bản, đấu tranh chính trị và trận chiến tranh quân sự luôn gắn bó với nhau. Do đó, trong Quân đội nhân dân Việt Nam luôn có những chính trị viên và chính ủy, họ có trách nhiệm giáo dục chính trị trong quân đội.
Theo tư tưởng Hồ Chí Minh, trận chiến tranh ở Việt Nam là trận chiến của toàn dân chống ngoại xâm, gồm có cả ba thứ quân: quân nòng cốt, quân địa phương và dân quân tự vệ. Nguyên tắc "ba thứ quân" này là thừa kế từ truyền thống tổ chức quân sự truyền thống trong lịch sử Việt Nam, khi đó những thành phần hương binh, quân những lộ và quân triều đình đều tham gia chiến sự. Chiến tranh du kích là nền tảng, kết phù phù hợp với trận chiến tranh chính quy, lấy nhỏ quấy phá lớn, lấy thế thắng lực, áp dụng cơ sở tinh thần chính trị khi cần, ứng dụng quân sự tiên tiến.
Chiến lược cơ bản chống đối phương xâm lược là bước đầu tiến hành quấy rối, làm hao mòn lực lượng, đánh vào tâm lý, sau đó gây sức ép chính trị để đối phương tự rút quân. Chủ tịch Hồ Chí Minh phát biểu về Chiến tranh Đông Dương như sau:
“Nó sẽ là một trận chiến giữa voi và hổ. Nếu hổ đứng yên thì sẽ bị voi dẫm chết. Nhưng hổ không đứng yên. Ban ngày nó ẩn nấp trong rừng và ra ngoài vào ban đêm. Nó sẽ nhảy lên sống lưng voi, xé những mảnh da lớn, và rồi nó sẽ chạy trở lại vào rừng tối. Và từ từ, con voi sẽ chảy máu đến chết. Cuộc trận chiến tranh ở Đông Dương sẽ như vậy.
” — Hồ Chí Minh[75]Phương pháp trận chiến tranh của tư tưởng này nhấn mạnh vấn đề vào việc vận dụng hợp lý việc xây dựng lực lượng và đánh tiêu hao đối phương, trong đó việc xây dựng lực lượng, tích trữ lương thảo, vũ khí, và trường kỳ mai phục vào mùa khô, ẩn nấp vào ban ngày, đánh tiêu hao địch vào mùa mưa và ban đêm.
Về dân chủ
Theo bài hướng dẫn chính trị của ông về dân chủ, đăng trên mục Thường thức chính trị năm 1953, theo ông đặc điểm dân chủ tại Việt Nam là:[76]
- Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản và giai cấp công nhân, trên nền tảng công nông liên minh, nhân dân lao động làm chủ nước nhà, xây dựng dân gia chủ dân chuyên chính, nghĩa là dân chủ với nhân dân, chuyên chính với thế lực phản động.
Tư tưởng của giai cấp công nhân (tư tưởng Marx-Lenin) là tư tưởng lãnh đạo, ngày càng phát triển và củng cố.
Đảng Cộng sản lãnh đạo giai cấp công nhân và nhân dân lao động. Dưới sự lãnh đạo của Đảng này, nhân dân có đoàn thể cách mạng chắc như đinh của nó như: Công đoàn, Nông hội, Hội thanh niên, Hội phụ nữ,... thực hiện dân chủ, xây dựng chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản.
Ông quan niệm dân chủ nghĩa là quyền lực thuộc về nhân dân vì thế "Chúng ta đã quyết tử làm cách mệnh, thì nên làm cho tới nơi, nghĩa là làm thế nào cách mệnh rồi thì quyền giao cho dân chúng số nhiều, chớ để trong tay một bọn ít người. Thế mới khỏi quyết tử nhiều lần, thế dân chúng mới được niềm sung sướng.[77]".
Dân chủ là "của báu" vì đó không phải là thứ tự nhiên có sẵn mà đó là thành quả của cách mạng, nhân dân Việt Nam đã phải đấu tranh, quyết tử gian truân mới giành được. Dân chủ là "làm thế nào để cho dân mở miệng, đừng để cho dân sợ không đủ can đảm mở miệng, nhưng điều đáng lo hơn thế nữa là khiến dân không thiết mở miệng. Khi người dân không hề niềm tin để tham gia vào việc làm chung nữa là lúc khoảng chừng cách giữa Đảng và dân đã quá xa."[78] Có dân chủ mới làm cho cán bộ và quần chúng đề ra sáng kiến. Thực hành dân chủ có tác dụng giải phóng tiềm năng sáng tạo của người dân và trở thành động lực của sự việc tiến bộ và phát triển. Trái lại, ông nhận định rằng, nếu trong cán bộ, nhân dân "ít sáng kiến, ít nhiệt huyết là vì nhiều lẽ. Mà trước hết là vì cách lãnh đạo của ta không được dân chủ".[79] Nhân dân là yếu tố quyết định mọi thắng lợi của cách mạng[80] vì thế Đảng viên phải nắm vững đường lối, chủ trương của Đảng, gần dân, chịu khó đi sâu đi sát cơ sở, nắm vững tình hình đời sống, tâm tư nguyện vọng của nhân dân[81] đồng thời phải gương mẫu, làm đúng chủ trương, tôn trọng quyền làm chủ của nhân dân, lắng nghe ý kiến quần chúng.[81]
Về khái niệm "dân chủ tập trung", ông nhận định rằng những đơn vị cơ quan ban ngành sở tại phải thống nhất, tập trung. Từ Hội đồng nhân dân và Uỷ ban kháng chiến hành chính xã đến Quốc hội và Chính phủ Trung ương, thiểu số phải phục tùng đa số, cấp dưới phải phục tùng cấp trên, địa phương phải phục tùng trung ương. Thế là vừa dân chủ vừa tập trung.[82]
Hồ Chí Minh có quan điểm không khoan nhượng với những hành vi tận dụng chiêu thức dân chủ, nhân danh dân chủ để chống phá cách mạng. Theo ông thì dân chủ là của quý báu nhất của nhân dân, chuyên đó đó là cái khóa, cái cửa để phòng kẻ phá hoại. Dân chủ và chuyên chính đi đôi với nhau. Muốn dân chủ thực sự phải chuyên chính thực sự vì nếu không chuyên chính thực sự thì "bọn thù địch sẽ làm hại dân chủ của nhân dân". Dân chủ và chuyên chính quan hệ mật thiết với nhau.[83] Hồ Chí Minh nhận định rằng dưới chính sách tư bản, phong kiến, chuyên đó đó là số ít người chuyên chính với đại đa số nhân dân. Dưới chính sách dân chủ, chuyên đó đó là đại đa số nhân dân chuyên chính với thiểu số phản động chống lại quyền lợi của nhân dân, chống lại chính sách dân chủ của nhân dân.[84]
Về vấn đề giai cấp
Tất cả của cải vật chất trong xã hội, đều do công nhân và nông dân làm ra. Nhờ sức lao động của công nhân và nông dân, xã hội mới sống còn và phát triển. Song đa số người lao động thì suốt đời nghèo khó, mà thiểu số người không lao động thì lại thưởng thức thành quả lao động đó. Đó là vì một số trong những ít người đã chiếm làm tư hữu những tư liệu sản xuất của xã hội. Họ có tư liệu sản xuất nhưng họ không làm lụng, họ bắt buộc người khác làm cho họ hưởng. Do đó mà có giai cấp. Những người chiếm tư liệu sản xuất không làm mà hưởng, là giai cấp bóc lột hay giai cấp tư sản. Những người lao động mà không được hưởng giá trị thặng dư và thành quả lao động là giai cấp bị bóc lột hay giai cấp công nhân.[85]
Về văn hóa
Theo Hồ Chí Minh: “Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hoá”. Văn hoá có vị trí, vai trò, tính chất và hiệu suất cao quan trọng. Văn hoá phải soi đường cho quốc dân đi, phải làm cho ai cũng luôn có thể có lý tưởng độc lập, tự chủ và có ý thức đấu tranh chống tệ nạn tham nhũng, lười biếng, xa xỉ. Ông chỉ rõ ba nghành chính của văn hoá là văn hoá giáo dục, văn hoá văn nghệ và văn hoá đời sống. Người cách mạng cần tái tạo, sửa đổi văn hóa cũ đồng thời xây dựng, sáng tạo ra những giá trị văn hóa mới.[86]
Về đạo đức
Tổng quanĐạo đức là một trong những vấn đề quan tâm số 1 và xuyên suốt toàn bộ sự nghiệp cách mạng của Hồ Chí Minh. Ông không những để lại những tác phẩm lý luận về đạo đức, mà còn nỗ lực trở thành một hình mẫu đạo đức cho cấp dưới noi theo. Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh bắt nguồn từ quan điểm đạo đức Nho giáo kết phù phù hợp với những quan điểm đạo đức cách mạng của Lenin, Stalin, Mao Trạch Đông. Theo ông, đạo đức là nền tảng của con người. Chính vì thế người cách mạng phải có cái tâm trong sáng, cái đức cao đẹp. Đức cũng cần phải đi đôi với tài. Hồ Chí Minh nhận định rằng đạo đức biểu lộ tập trung thông qua ba quan hệ: đối với mình, đối với người và đối với việc làm. Ông thường xuyên nhắc nhở cấp dưới nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa thành viên.[86]
Hồ Chí Minh là một lãnh tụ đặc biệt chú trọng tới đạo đức cách mạng. Ông quan tâm một cách nhất quán, xuyên suốt từ lúc thành niên đến tận cuối đời. Bắt đầu sự nghiệp cách mạng, Hồ Chí Minh khởi đầu giáo dục lý tưởng cách mạng và đạo đức cách mạng cho những tình nhân nước, cho thanh niên, quần chúng nhân dân. Ông đặt lên số 1 tư cách của một người cách mạng trong những bài giảng lý luận cách mạng đầu tiên cho lớp thanh niên Việt Nam yêu nước đầu tiên đang đi tìm con phố cách mạng. Đến cuối đời, trăn trở về Đảng cầm quyền, ông lại dặn đảng viên, cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư. Hồ Chí Minh không riêng gì có là người giáo dục đạo đức cách mạng mà còn hiện thân của đạo đức cách mạng, nêu gương cho cấp dưới và nhân dân.
Nguồn gốcTư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh là sự việc phối hợp những giá trị đạo đức tốt đẹp của dân tộc bản địa với tinh hoa đạo đức quả đât; truyền thống với tân tiến; phương Đông và phương Tây, được hình thành và phát triển từ yêu cầu của sự việc nghiệp giải phóng dân tộc bản địa.
Theo Hồ Chí Minh “có học tập lý luận Marx - Lenin mới củng cố được đạo đức cách mạng, giữ vững lập trường, nâng cao sự hiểu biết và trình độ chính trị, mới làm tốt được tốt công tác thao tác Đảng phó thác cho mình”. Trong khi đề cập đến những nội dung, phẩm chất đạo đức mới, Hồ Chí Minh sử dụng một số trong những thành ngữ dân gian nhưng cải biến nội dung, đưa yêu cầu, nội dung mới vào, có ý nghĩa cách mạng. Đạo đức cách mạng không phủ nhận đạo đức truyền thống, gồm có đạo đức truyền thống. Đạo đức truyền thống phát triển thành đạo đức cách mạng. Đạo đức Hồ Chí Minh là đạo đức cộng sản chủ nghĩa nhưng rất Việt Nam cả về nội dung và hình thức. Đó là sự việc phối hợp sáng tạo nhân sinh quan của chủ nghĩa Marx - Lenin với truyền thống của dân tộc bản địa Việt Nam, một dân tộc bản địa coi trọng phẩm chất con người và đạo lý làm người với hạt nhân “trồng cây đức để con ăn”, “của tuy tơ tóc, nghĩa so nghìn trùng”.
Trong di sản đạo đức Hồ Chí Minh, chủ nghĩa yêu nước đi đôi hòa giải và hợp lý với chủ nghĩa quốc tế. Trong truyền thống, đại nghĩa là cứu nước, đến cách mạng và tân tiến là lý tưởng xã hội chủ nghĩa. Chủ nghĩa anh hùng truyền thống, ngày này là chủ nghĩa anh hùng cách mạng… Hồ Chủ tịch dạy “Trung với nước, hiếu với dân”. Đạo đức cách mạng gồm có những đức tính và những quan hệ rộng lớn, sâu xa, mới mẻ hơn là đạo đức truyền thống, như chống chủ nghĩa thành viên, xây dựng ý thức tập thể, bổn phận, trách nhiệm tận tâm tận lực phục vụ tổ quốc, phục vụ cách mạng, phục vụ nhân dân.
Nho giáo là một nguồn gốc hình thành tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh. Sinh ra trong một mái ấm gia đình nhà Nho, Hồ Chí Minh hiểu rằng “Khổng giáo không phải là tôn giáo mà là một thứ khoa học về kinh nghiệm tay nghề đạo đức và phép ứng xử”. Khổng Tử đứng đầu những nhà hiền triết, được tôn sùng, vì “đạo đức của ông, học vấn của ông và những kiến thức và kỹ năng của ông làm cho những người dân cùng thời và hậu thế phải cảm phục… Đạo đức của ông là hoàn hảo nhất. Những người An Nam tất cả chúng ta hãy tự hoàn thiện mình, về mặt tinh thần bằng phương pháp đọc những tác phẩm của Khổng Tử”.
Bản chất- Đạo đức Hồ Chí Minh mang bản chất giai cấp công nhân.
Đạo đức Hồ Chí Minh thể hiện sự sự thống nhất giữa chính trị với đạo đức.
Đạo đức Hồ Chí Minh thống nhất giữa tư tưởng và hành vi, lý luận và thực tiễn, nói và làm.
Đạo đức Hồ Chí Minh thống nhất giữa đức với tài.
Đạo đức Hồ Chí Minh thống nhất giữa đạo đức cách mạng và đạo đức đời thường.
Đạo đức Hồ Chí Minh có sự thống nhất giữa “đức trị” với “pháp trị”.
Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh rất toàn diện.
Về nhân văn
Tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh thể hiện ở chỗ ông nhất quyết đấu tranh, tố cáo những tội ác gây ra cho con người và đặt niềm tin vào sức mạnh, phẩm giá, vào khát vọng vươn tới Chân, Thiện, Mỹ của con người. Theo Hồ Chí Minh, con người vừa là tiềm năng, vừa là động lực của cách mạng do đó ông nguyện phấn đấu suốt đời cho niềm sung sướng của con người trong một xã hội công minh và coi việc giáo dục, đào tạo con người là kế hoạch số 1 của cách mạng.[86]
Trên cơ sở những hành vi, lời nói, nội dung bài viết, phát biểu... của ông, nhiều nhà nghiên cứu và phân tích đã đúc kết, khái quát lên thành "tư tưởng Hồ Chí Minh". Do phần lớn cuộc sống ông dành riêng cho những hoạt động và sinh hoạt giải trí cách mạng và trong những quá trình rất khác nhau, quan điểm của ông có những sự chuyển dời rất khác nhau, mang tính chất chất "kế hoạch", hay "sách lược" phù phù phù hợp với thực trạng thực tế đòi hỏi cách mạng. Nhiều tư liệu không được công bố. Khi ông mất, đất nước chưa thống nhất, và phong trào cộng sản quốc tế đang có sự phát triển song song với sự phân rẽ, nên những quan điểm của ông đến khi đó mang tính chất chất sách lược nhiều hơn nữa là khối mạng lưới hệ thống lý luận xuyên suốt. Rất khó để phân biệt sự độc lập tư tưởng của ông với những tư tưởng khác đủ để khái quát lên thành một tư tưởng triết học hay chính trị độc lập. Phần lớn những giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh không phân tích những quan điểm của ông theo những thời kỳ lịch sử, không phân tích rõ ràng những tác phẩm của ông theo thời gian. Có những quan điểm nhận định rằng tư tưởng Hồ Chí Minh là "đối lập" với chủ nghĩa Marx - Lenin, là theo chủ nghĩa dân tộc bản địa, "đồng nhất 'chủ nghĩa dân tộc bản địa' trong tư tưởng Hồ Chí Minh là chủ nghĩa dân tộc bản địa sô-vanh nước lớn, chủ nghĩa dân tộc bản địa hẹp hòi, mang bản chất của giai cấp tư sản", hay "Hồ Chí Minh chỉ lấy chủ nghĩa Marx - Lenin làm phương tiện". Tuy nhiên nhà nước Việt Nam vẫn xác định Hồ Chí Minh đi theo chủ nghĩa Marx - Lenin, chủ nghĩa cộng sản, chủ nghĩa dân tộc bản địa trong tư tưởng Hồ Chí Minh thực chất là chủ nghĩa dân tộc bản địa vô sản, phát triển thành chủ nghĩa quốc tế. Theo quan điểm Marxist thì chủ nghĩa dân tộc bản địa xa lạ với bản chất của giai cấp vô sản là giai cấp đại diện cho chủ nghĩa quốc tế. Theo Hồ Chí Minh, "Dù màu da có rất khác nhau, trên đời này chỉ có hai giống người: giống người bóc lột và giống người bị bóc lột. Mà cũng chỉ có một mối tình hữu ái là thật mà thôi: tình hữu ái vô sản".[87]
Theo PGS.TS Lê Văn Tích, Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia, Hồ Chí Minh là người Việt Nam đầu tiên phối hợp thành công sức của con người mạnh trong nước và quốc tế - dân tộc bản địa và thời đại, yếu tố khách quan và chủ quan để tìm ra lời giải cho "Bài toán thế kỷ" đã đặt ra cho dân tộc bản địa từ đầu thế kỷ XX. Mặc dù Luận cương của Lenin cũng như những quan điểm của Quốc tế Cộng sản và Đảng Cộng sản Pháp có vị trí quan trọng trong "con phố cứu nước" mà Hồ Chí Minh tìm đến; song đó chưa phải là con phố cứu nước Hồ Chí Minh, bởi lẽ đó chỉ là những nguyên tắc lý luận, định hướng mang tính chất chất phổ biến. Con đường cứu nước Hồ Chí Minh là sự việc vận dụng sáng tạo những nguyên tắc, quan điểm ấy vào thực trạng rõ ràng của cách mạng Việt Nam.[88] Theo Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh của Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hồ Chí Minh tiếp thu những nguyên tắc cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin về chủ nghĩa xã hội, đã vận dụng và phát triển một cách sáng tạo, đưa ra nhiều kiến giải mới nhằm mục đích tương hỗ update vào lý luận Mác - Lênin.[89]
Các nhà nghiên cứu và phân tích tư tưởng Hồ Chí Minh đánh giá nét sáng tạo của Hồ Chí Minh trước hết là ở chỗ, Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa xã hội, luận giải nó từ khát vọng giải phóng dân tộc bản địa và nhu yếu giải phóng con người một cách triệt để.[89] Hồ Chí Minh luận giải tính tất yếu và bản chất của chủ nghĩa xã hội trên cơ sở thừa kế và phát triển những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc bản địa Việt Nam, của phương Đông. Từ việc phân tích một cách khoa học truyền thống tư tưởng - văn hóa, điều kiện kinh tế tài chính - xã hội của Việt Nam, những nước phương Đông, sự tàn bạo của chính sách thuộc địa tại những nước đó, Hồ Chí Minh đi đến một nhận thức mới lạ: Chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản không những thích ứng được ở châu Á, phương Đông mà còn thích ứng dễ hơn ở châu Âu.[89] Hồ Chí Minh đã nhận thức tính tất yếu và bản chất của chủ nghĩa xã hội như thể kết quả tác động tổng hợp của những tác nhân: truyền thống và hiện tại; dân tộc bản địa và quốc tế; kinh tế tài chính, chính trị, đạo đức, văn hóa. Ông không tuyệt đối hóa một mặt nào và đánh giá đúng vị trí của chúng. Trước hết, Hồ Chí Minh luận giải sự ra đời và bản chất của chủ nghĩa xã hội từ phương diện kinh tế tài chính, trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Hồ Chí Minh nhận định rằng, sự hình thành, phát triển và chín muồi của chủ nghĩa xã hội là một tất yếu mà nguyên nhân sâu xa đó đó là vì sự phát triển của lực lượng sản xuất xã hội. Trên cơ sở một nền tảng kinh tế tài chính mới, chủ nghĩa xã hội sẽ xác lập một khối mạng lưới hệ thống, những giá trị đặc thù mang tính chất chất nhân bản thấm sâu vào mỗi quan hệ và nghành xã hội. Sự thống nhất giữa tính khoa học và tính nhân văn thể hiện rất rõ trong nhận thức của Hồ Chí Minh về chủ nghĩa xã hội.[89] Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh nhận định rằng Hồ Chí Minh đã làm phong phú cách tiếp cận về chủ nghĩa xã hội, có những góp sức xuất sắc vào việc phát triển lý luận Mác - Lênin.[89] Quan niệm Hồ Chí Minh về thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là quan niệm về một hình thái quá độ gián tiếp rõ ràng - quá độ từ một xã hội thuộc địa, nửa phong kiến, nông nghiệp lỗi thời đi lên chủ nghĩa xã hội. Đây đó đó là sự việc phát triển sáng tạo vấn đề của Lênin về hai quá trình cách mạng- cách mạng dân tộc bản địa dân chủ và cách social chủ nghĩa.[90] Chính ở nội dung rõ ràng này, Hồ Chí Minh đã rõ ràng hóa và làm phong phú thêm lý luận Mác - Lênin về thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.[49] Tuy nhiên do thực trạng kinh tế tài chính - chính trị - xã hội kém phát triển, lỗi thời của Việt Nam trong thời kỳ nửa thuộc địa nửa phong kiến và sau khi giành độc lập. Nên trong nhiều nội dung bài viết, bài phát biểu, diễn giải của Hồ Chí Minh về chủ nghĩa xã hội rất là đơn giản cho phù phù phù hợp với trình độ dân trí, nhận thức của đại đa số quần chúng và cán bộ, đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam lúc đó.
Theo đánh giá, những thành phần trong tư tưởng Hồ Chí Minh đã từng có trước đó. Bản thân chủ nghĩa dân tộc bản địa đã có trong Luận cương của Lênin khi ông chỉ ra con phố đấu tranh giải phóng dân tộc bản địa của những dân tộc bản địa thuộc địa. Còn tư tưởng dân chủ thì đã có từ lâu với những đại biểu nổi tiếng như Jean-Jacques Rousseau, Thomas Jefferson, John Stuart Mill, Alexis de Tocqueville... được Mác, Lênin thừa kế với ý tưởng về một nền dân gia chủ dân - tức nền dân chủ cho số đông. Tư tưởng cộng hòa cũng không còn gì mới vì nó đã được những nhà tư tưởng phương Tây như Plato, John Locke, Montesquieu... đề cập từ trước đó hàng trăm năm, hơn thế nữa những lý thuyết gia của chủ nghĩa cộng sản đều chủ trương chống lại những tàn dư của chính sách phong kiến,[91] xây dựng nhà nước cộng hòa. Còn mặt trận dân tộc bản địa thống nhất, đoàn kết những giai cấp trong đấu tranh chống phát xít thực dân thì rất nhiều những đảng cộng sản những nước khác cũng thực hiện (Mặt trận Bình dân ở Pháp Đảng Xã hội liên minh với Đảng Cộng sản...), Mặt trận chống quân phiệt (Quốc dân đảng với Đảng Cộng sản,...), phát xít Nhật (Quốc dân đảng với Đảng cộng sản,...), ở Trung Quốc, hay một số trong những mặt trận ở Tây lẫn Đông Âu thời thế chiến II, ngay ở Lào, Campuchia, nhiều nước khác chống thực dân cũ và mới (ví dụ Liên đoàn Tự do nhân dân chống phát xít ở Miến Điện, Lào Issara ở Lào, Mặt trận dân gia chủ dân ở Indonesia,...).
Từ bên phía ngoài
Vì tư tưởng Hồ Chí Minh đa phần được áp dụng ở cách mạng Việt Nam, nên hệ tư tưởng này sẽ không được nhiều những học giả Phương Tây nghiên cứu và phân tích như đối với những hệ tư tưởng khác. Một số nghiên cứu và phân tích đánh giá tích cực về ý nghĩa của Tư tưởng Hồ chí Minh đối với cách mạng giải phóng dân tộc bản địa chống chủ nghĩa thực dân ở Việt Nam và ở Đông Dương.
Tháng 12 năm 2008, tại cuộc Hội thảo Việt Nam học tại Tp Hà Nội Thủ Đô, giáo sư Yoshiharu Tsuboi, đại học Waseda, Nhật Bản, đã thu hút sự để ý quan tâm của hàng trăm nhà nghiên cứu và phân tích Việt Nam và nhiều nước với bài thuyết trình nhận định Hồ Chí Minh là người "theo chủ nghĩa cộng hòa chứ không phải cộng sản". Giáo sư nhận định rằng: "Có lẽ giá trị mà Hồ Chí Minh coi trọng nhất trong suốt cuộc sống mình là những giá trị của nền cộng hòa", "cơ sở lý luận là Tự do, Bình đẳng, Bác ái". Tóm lược bài thuyết trình: Hồ Chí Minh coi tiềm năng cao nhất là giải phóng dân tộc bản địa, giành độc lập cho đất nước; không riêng gì có xây dựng chính sách Dân chủ Cộng hòa mà còn xây dựng những con người đóng vai trò gánh vác quốc gia độc lập; không riêng gì có đất nước được độc lập, nhà nước có độc lập lãnh thổ, mà phải thực hiện thứ tự do của từng người dân. Người dân phải trở thành chủ thể xây dựng từ dưới lên trật tự của nền cộng hòa. Từng thành viên suy nghĩ, quyết định với tinh thần trách nhiệm cao. Hồ Chí Minh nhận định rằng từng người dân đều có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu niềm sung sướng và phải dữ thế chủ động, tích cực tranh đấu để giành được niềm sung sướng. Hồ Chí Minh đã trích dẫn những ý tưởng về Tự do, Bình đẳng, Bác ái và những quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu niềm sung sướng từ khẩu hiệu của Pháp và Tuyên ngôn Độc lập Hoa Kỳ đưa vào Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Về quan hệ của ông với Quốc tế cộng sản, bà Quinn-Judge, hiện dạy ở đại học Temple của Mỹ, nói Hồ Chí Minh không phải là "đồ đệ một chiều" của Quốc tế cộng sản. Quan hệ của ông với phong trào này phức tạp và mong manh, và nếu nhận thấy đường lối của Quốc tế cộng sản có những điểm không phù phù phù hợp với tình hình thực tế tại Việt Nam thì ông có khuynh hướng hành vi theo lý tưởng của tớ, vốn được ông nghiên cứu và phân tích để áp dụng vào tình hình thực tế tại Việt Nam.[92]
Nhà sử học Pháp, ông Pierre Brocheux thì nhận định rằng: Hồ Chí Minh về bản chất thực ra là một người theo Khổng giáo. Ông luôn nỗ lực phối hợp những ý tưởng của Khổng Giáo, một truyền thống ý thức hệ Đông Á với những dòng tư tưởng châu Âu, từ Mác-xít đến Lênin-nít, trước sau ông là một người tốt, một người Khổng Giáo. Theo ông Pierre Brocheux, ông đã nỗ lực đưa vào thực tế tính nhân bản và tính công minh xã hội theo kiểu của Khổng Giáo.[93]
Khi là thành viên Quốc tế Cộng sản, Hồ Chí Minh vẫn nhận định rằng lúc đó cần ưu tiên "đấu tranh giải phóng dân tộc bản địa giành lại độc lập cho Việt Nam chứ không phải là vấn đề giai cấp. Về mặt này, Hồ Chí Minh không phải là một người cộng sản 'chính thống' theo chủ nghĩa Mác-Lênin".[62][63]
Theo Đảng Cộng sản Việt Nam, giá trị dân tộc bản địa của tư tưởng Hồ Chí Minh được xác định thông qua thực tiễn lịch sử trong thế kỷ XX: giải phóng dân tộc bản địa, thống nhất đất nước và đi vào sự nghiệp đổi mới đưa Việt Nam từng bước tiến kịp sự phát triển chung của quả đât và ngày càng xác định vị thế của tớ trên thế giới. Ngày nay, trong tiến trình Đổi Mới, tư tưởng Hồ Chí Minh tiếp tục dẫn dắt Đảng cộng sản Việt Nam, nhân dân Việt Nam. Sự ghi nhận đó được thể hiện trong Cương lĩnh được thông qua tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII của Đảng: “Đảng lấy chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, tiềm năng cho hành vi”. Trên thực tế, sự nghiệp Đổi Mới thành công đó đó là nhờ nhận thức và hành vi đúng đắn của Đảng Cộng sản Việt Nam và nhân dân theo tư tưởng Hồ Chí Minh trong điều kiện lịch sử mới của công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội xã hội chủ nghĩa. Giá trị nền tảng và tiềm năng của tư tưởng Hồ Chí Minh càng được sáng tỏ mặc dầu có sự vận động với những biến hóa khôn lường của quan hệ quốc tế đang đặt những trước những dân tộc bản địa nhỏ và toàn quả đât tiến bộ.
Hiện nay hệ tư tưởng của Chủ Tịch Hồ Chí Minh được một số trong những những nước Châu Phi áp dụng vào đất nước để nhớ đến sự quý báu của bác, giúp họ giành được độc lập
Giá trị quả đât
Tư tưởng Hồ Chí Minh có mức giá trị thúc đẩy phong trào giải phóng dân tộc bản địa và phong trào đấu tranh vì hòa bình, dân chủ, tiến bộ xã hội, thúc đẩy phong trào đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân xâm lược, chống trận chiến tranh và sự bất bình đẳng dân tộc bản địa, xã hội trên thế giới. Dưới tác động và sự cổ vũ của tư tưởng Hồ Chí Minh, nhân dân Việt Nam, trong thế kỷ XX đã quyết tâm đấu tranh giải phóng đất nước góp thêm phần biến thế kỷ này trở thành thế kỷ phi thực dân hóa với việc những nước thuộc địa đã giành được độc lập và trở thành đất nước tự do bằng phương pháp vô hiệu chủ nghĩa thực dân. Chính vì vậy, Nghị quyết 24C/18.65 của UNESCO về kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã xác định, ông đã “để lại dấu ấn trong quá trình phát triển của quả đât” và là một hình tượng xuất sắc về sự tự xác định dân tộc bản địa, đã góp sức trọn đời mình cho việc nghiệp giải phóng dân tộc bản địa của nhân dân Việt Nam, góp thêm phần vào cuộc đấu tranh chung của những dân tộc bản địa vì hòa bình, độc lập dân tộc bản địa, dân chủ và tiến bộ xã hội”.
- "Không có gì quý hơn độc lập, tự do."[94]
"Đất có bốn phương Đông Tây Nam Bắc.
- "Không có việc gì khó
- "Hoàn cảnh thế nào không quan trọng, quan trọng là đối phó thế nào." [97]
"Một dân tộc bản địa dốt là một dân tộc bản địa yếu."[98]
- Hồ Chí Minh
Chủ nghĩa thực dân
Chủ nghĩa tư bản
Phê phán chủ nghĩa tư bản
Chủ nghĩa Mác-Lênin
Phê phán chủ nghĩa Marx
Chủ nghĩa xã hội
Phê phán chủ nghĩa xã hội
Chủ nghĩa cộng sản
Tư tưởng Hồ Chí Minh về nông dân
Tư tưởng Hồ Chí Minh về công nhân
Hồ Chí Minh toàn tập
^ Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh. Nhà xuất bản chính trị quốc gia. 2009, trang 10 ^ Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh. Nhà xuất bản chính trị quốc gia. 2009, trang 14 ^ “Tư tưởng Hồ Chí Minh, Thư viện tỉnh Hậu Giang”. Bản gốc tàng trữ ngày 7 tháng 6 năm 2012. Truy cập ngày 27 tháng 9 năm 2012. ^ a b Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh. Nhà xuất bản chính trị quốc gia. Tái bản lần thứ hai, 2006, trang 12, 13, 14 ^ Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 7. Nhà xuất bản Sự thật. Tp Hà Nội Thủ Đô. 1991, trang 127 ^ Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam, thông qua ngày 19 tháng 01 năm 2011 ^ Chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh là tiềm năng cho mọi hành vi và thắng lợi của cách mạng Việt Nam, Trần Viết Dương, Trường Chính trị tỉnh Vĩnh Phúc ^ Công cuộc chống Pháp, bảo vệ độc lập dân tộc bản địa ở Thừa Thiên Huế (1883 – 1885), Địa chí Thừa Thiên Huế - Phần Lịch sử, Nhà Xuất bản Khoa học xã hội, 2005[liên kết hỏng] ^ Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ XI – sự kiên định chủ nghĩa Mác- Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, Tạp chí Cộng sản ^ “Tư tưởng Triết học Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX, Vũ Minh Tâm, Tạp chí Triết học”. Bản gốc tàng trữ ngày 4 tháng 3 năm 2022. Truy cập ngày 7 tháng 9 năm 2013. ^ “Bài 2: Đảng Cộng sản Việt Nam, Giáo trình 6 bài lý luận chính trị, Đại học Tôn Đức Thắng”. Bản gốc tàng trữ ngày một tháng 3 năm 2013. Truy cập ngày 18 tháng 3 năm 2013. ^ Trần Dân Tiên, Những mẩu chuyện về đời hoạt động và sinh hoạt giải trí của Hồ Chủ tịch, Nhà xuất bản.Chính trị Quốc gia, năm 1994, tr.12 ^ a b c d “Nguyễn Ái Quốc với việc truyền bá Chủ nghĩa Mác-Lênin ở Việt Nam (1921 – 1930), PGS, TS.Phạm Xanh, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia”. Bản gốc tàng trữ ngày 15 tháng 10 năm 2012. Truy cập ngày 25 tháng 10 năm 2012. ^ Con đường cứu nước Hồ Chí Minh - sự lựa chọn lịch sử ^ a b c “Chủ tịch Hồ Chí Minh - Một thiên tài quân sự, ThS. Hoàng Ngọc Vĩnh, Khoa Lý luận chính trị, Đại học Khoa học Huế”. Bản gốc tàng trữ ngày 11 tháng 2 năm 2013. Truy cập ngày 22 tháng 3 năm 2013. ^ a b “Khái niệm, nguồn gốc, quá trình hình thành Tư tưởng Hồ Chí Minh, Tài liệu truyên truyền của tỉnh đoàn Bình Thuận”. Bản gốc tàng trữ ngày 8 tháng 3 năm 2013. Truy cập ngày 22 tháng 3 năm 2013. ^ Quốc tế III (1919-1943), BVK, Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam ^ Hồ Chí Minh: "Tôi nỗ lực làm người học trò nhỏ...", Tạp chí Xây dựng Đảng, 20/11/2013 ^ a b c d e f Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh. Nhà xuất bản chính trị quốc gia. Tái bản lần thứ hai, 2006, trang 16-21 ^ Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nhà xuất bản. Chính trị quốc gia, Tp Hà Nội Thủ Đô, 1995, t.9, tr. 314. ^ Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nhà xuất bản. Chính trị quốc gia, Tp Hà Nội Thủ Đô, 2001, tr. 83. ^ a b c Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh. Nhà xuất bản chính trị quốc gia. Tái bản lần thứ hai, 2006, trang 22 ^ Ý nghĩa và giá trị thời đại của tư tưởng Hồ Chí Minh, Báo Nhân dân ^ Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kì quá độ lên Chủ nghĩa Xã hội, Đảng Cộng sản Việt Nam. ^ Thư mục chuyên đề: Nghiên cứu tổng quát về Hồ Chí Minh, Bảo Tàng Hồ Chí Minh - Chi Nhánh Thành phố Hồ Chí Minh ^ a b Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh. Nhà xuất bản chính trị quốc gia. Tái bản lần thứ hai, 2006, trang 27, 28 ^ Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nhà xuất bản. Chính trị quốc gia, Tp Hà Nội Thủ Đô, 2002, t 12, tr. 510. ^ Miễn, giảm học phí vẫn khan hiếm người học, Mỹ Quyên, Báo Thanh Niên Online ^ Miễn học phí cho sinh viên ngành Tư tưởng Hồ Chí Minh ^ Miễn, giảm học phí vẫn khan hiếm người học, báo Thanh niên điện tử, ngày 10 tháng 8 năm 2013 ^ a b Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh. Nhà xuất bản chính trị quốc gia. Tái bản lần thứ hai, 2006, trang 29, 30 ^ Về quyền dân tộc bản địa tự quyết, Cách social chủ nghĩa và quyền dân tộc bản địa tự quyết, V.I Lenin, trang 178 - 179, Nhà xuất bản tiến bộ, 1974 ^ Duiker, tr. 58 ^ Con đường dẫn tôi đến chủ nghĩa Lênin (22-4-1960) ^ Tuyên ngôn độc lập Nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hoà, Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam ^ Hồ Chí Minh Toàn Tập, Tập 4, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Tp Hà Nội Thủ Đô 1995, trang 56 ^ Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.6, tr.171 ^ Nguyễn Ái Quốc: Đông Dương, Tạp chí cộng sản. Lưu trữ văn phòng Trung ương Đảng. ^ Hồ Chí Minh: Người theo chủ nghĩa dân tộc bản địa hay chiến sỹ cộng sản? ^ Bài 2: Hồ Chí Minh liệu có phải là người theo chủ nghĩa dân tộc bản địa? ^ Thực chất chủ nghĩa dân tộc bản địa Hồ Chí Minh là gì Sự thật lịch sử bác bỏ mọi luận điệu xuyên tạc tư tưởng Hồ Chí Minh về độc lập dân tộc bản địa gắn với chủ nghĩa xã hội ^ Tư tưởng Hồ Chí Minh về giải phóng dân tộc bản địa, giải phóng giai cấp, giải phóng con người ^ a b c Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh. Nhà xuất bản chính trị quốc gia. Tái bản lần thứ hai, 2006, trang 35, 36, 37 ^ Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh. Nhà xuất bản chính trị quốc gia. Tái bản lần thứ hai, 2006, trang 38 ^ Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh. Nhà xuất bản chính trị quốc gia. Tái bản lần thứ hai, 2006, trang 45 ^ a b Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh. Nhà xuất bản chính trị quốc gia. Tái bản lần thứ hai, 2006, trang 48, 29, 50 ^ a b c Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh. Nhà xuất bản chính trị quốc gia. Tái bản lần thứ hai, 2006, trang 62 ^ a b c d Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh. Nhà xuất bản chính trị quốc gia. Tái bản lần thứ hai, 2006, trang 57-60 ^ a b c d e f g h i j k l Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh. Nhà xuất bản chính trị quốc gia. Tái bản lần thứ hai, 2006, trang 69, 70, 71 ^ Tuyển tập Mác - Ăng-ghen, quyển 1, trang 297, Nhà xuất bản Sự thật, Tp Hà Nội Thủ Đô, 1980 ^ Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nhà xuất bản. Chính trị quốc gia, Tp Hà Nội Thủ Đô, 2000, t.9, tr.2. ^ “Tư tưởng Hồ Chí Minh về độc lập dân tộc bản địa gắn sát với Chủ nghĩa xã hội, phối hợp sức mạnh dân tộc bản địa với sức mạnh thời đại”. Bản gốc tàng trữ ngày 20 tháng 9 năm 2013. Truy cập ngày 14 tháng 9 năm 2013. ^ Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Tp Hà Nội Thủ Đô, năm 2000, tập 7, trang 249, trích "Liên Xô đang tiến mạnh đến chủ nghĩa cộng sản. Trung Quốc và những nước Đông Âu đang nhanh gọn thực hiện chủ nghĩa xã hội. Các nước bạn dẫn đường đi trước cho tất cả chúng ta kinh nghiệm tay nghề và ủng hộ tất cả chúng ta. Chúng ta có quyết tâm: quyết tâm học tập, quyết tâm kháng chiến, quyết tâm công tác thao tác, quyết tâm vượt mọi trở ngại vất vả, thì tất cả chúng ta nhất định thắng lợi." ^ a b c Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nhà xuất bản. Chính trị quốc gia, Tp Hà Nội Thủ Đô, năm 2000, tập 10, trang 13, trích "Vì vậy trách nhiệm quan trọng nhất của tất cả chúng ta là phải xây dựng nền tảng vật chất và kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội, đưa miền Bắc tiến dần lên chủ nghĩa xã hội, có công nghiệp và nông nghiệp tân tiến có văn hoá và khoa học tiên tiến. Trong quá trình cách social chủ nghĩa, tất cả chúng ta phải tái tạo nền kinh tế tài chính cũ và xây dựng nền kinh tế tài chính mới, mà xây dựng là trách nhiệm chủ chốt và lâu dài." ^ a b Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh. Nhà xuất bản chính trị quốc gia. Tái bản lần thứ hai, 2006, trang 72-75 ^ Hồ Chí Minh Toàn tập, Tập 7, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Tp Hà Nội Thủ Đô, 2000, trang 222, Trích "Tư là những nhà tư bản dân tộc bản địa và kinh tế tài chính thành viên của nông dân và thủ công nghệ tiên tiến. Đó cũng là lực lượng thiết yếu cho cuộc xây dựng kinh tế tài chính nước nhà. Cho nên Chính phủ cần giúp họ phát triển. Nhưng họ phải phục tùng sự lãnh đạo của kinh tế tài chính quốc gia, phải phù phù hợp với quyền lợi của đại đa số nhân dân." ^ a b c d Hồ Chí Minh Toàn tập, Tập 9, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Tp Hà Nội Thủ Đô, 2001, trang 598 ^ Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh. Nhà xuất bản chính trị quốc gia. Tái bản lần thứ hai, 2006, trang 73, trích: "Hồ Chí Minh là người đầu tiên chủ trương phát triển cơ cấu tổ chức kinh tế tài chính nhiều thành phần trong suốt thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Người xác định rõ vị trí và xu hướng vận động của từng thành phần kinh tế tài chính". ^ “TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ ĐẤT NƯỚC”. Bản gốc tàng trữ ngày 5 tháng 6 năm 2014. Truy cập ngày 30 tháng 9 năm 2014. ^ “Tư tưởng Hồ Chí Minh về nền kinh tế tài chính nhiều thành phần trong công cuộc xây dựng Xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam”. Bản gốc tàng trữ ngày 19 tháng 5 năm 2015. Truy cập ngày 30 tháng 9 năm 2014. ^ Hồ Chí Minh Toàn tập, Tập 9, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Tp Hà Nội Thủ Đô, 2001, trang 589 ^ a b Sophie Quinn-Judge, Ho Chi Minh, the missing years, 1919-1941, 2002, C. Hurst & Co, tr.253 ^ a b Duiker, tr. 218 ^ Báo Việt Nam Độc lập ngày một/2/1942 ^ Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh, trang 52, 53 ^ Hồ Chí Minh: Toàn tập. Sđd, 2002, t.2, tr. 124 ^ Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nhà xuất bản. Chính trị quốc gia, Tp Hà Nội Thủ Đô, 1995, t. 9, tr. 290 ^ Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh, Nhà xuất bản. Chính trị quốc gia, Tp Hà Nội Thủ Đô, trang 62, 63 ^ Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nhà xuất bản. Chính trị quốc gia, Tp Hà Nội Thủ Đô, 1995, t. 2, tr. 267-268 ^ Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nhà xuất bản. Chính trị quốc gia, Tp Hà Nội Thủ Đô, trang 62, 63 ^ Hồ Chí Minh toàn tập, tập 5, trang 216, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, năm 2000 ^ Hồ Chí Minh toàn tập, Tập 5, Bài nói chuyện với những đại biểu thân sĩ trí thức, phú hào tỉnh Thanh Hóa, Nhà xuất bản Sự Thật, trang 60 ^ Bác Hồ với chống bệnh quan liêu, Theo Tạp chí Xây dựng Đảng ^ Hồ Chí Minh (ngày một tháng 5 năm 2003). “Vì sao công nhân là giai cấp lãnh đạo cách mạng?”. Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật.[liên kết hỏng] ^ Trả lời phóng viên David Schoenbrun của báo Tp New York Times trong cuộc phỏng vấn ngày 11 tháng 9 năm 1946 tại Paris.
Duiker, William, Ho Chi Minh: A Life, Hyperion, 2000, tr. 379 ^ Dân chủ mới Lưu trữ 2013-09-28 tại Wayback Machine, Hồ Chí Minh, Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam ^ Hồ Chí Minh Toàn tập, tập 2 (1924-1930), trang 270, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Tp Hà Nội Thủ Đô, 2000 ^ Đảng tăng cường đối thoại với dân, Bùi Văn Bồng, Tạp chí Xây dựng Đảng, 29/2/2012, trích:"Bác Hồ đã dạy: Dân chủ là làm thế nào để cho dân mở miệng, đừng để cho dân sợ không đủ can đảm mở miệng, nhưng điều đáng lo hơn thế nữa là khiến dân không thiết mở miệng. Khi người dân không hề niềm tin để tham gia vào việc làm chung nữa là lúc khoảng chừng cách giữa Đảng và dân đã quá xa. Để "dân mở miệng" không nghĩa là chỉ tổ chức đối thoại. Căn bản là phải thực sự cầu thị nghe dân nói, phải có ý thức, phương pháp, chân thành tự phê bình, phê bình, phải tạo được tâm lý thoải mái, trọng thị với ý thức xây dựng. Tuyệt đối không làm hình thức, giấu khuyết điểm, áp đặt khiến người dân không mạnh dạn, sợ đụng chạm, sợ bị trù dập. Những động tác như chọn người đại diện phát biểu, dàn dựng nội dung, nói theo chỉ huy trước, nên phải loại trừ thì dân mới nói thật lòng, mới sát thực tế. Có như vậy mới đem lại hiệu suất cao thiết thực." ^ Tập thể lãnh đạo, thành viên phụ trách theo tư tưởng Hồ Chí Minh, PGS. TS Nguyễn Thế Thắng, Tạp chí Cộng sản-Chuyên đề cơ sở, số 68 (8-2012), tr 7-11 ^ Hồ Chí Minh Toàn tập, tập 12, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, năm 2000, trang 215,Trích:"Dễ mười lần không dân cũng chịu. Khó trăm lần dân liệu cũng xong." ^ a b Hồ Chí Minh Toàn tập, tập 12, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, năm 2000, trang 212-213 ^ Về nguyên tắc tập trung dân chủ trong Tư tưởng Hồ Chí Minh, Nguyễn Khánh Ly ^ Hồ Chí Minh, Toàn tập, Sđd, tập 9, tr 230 ^ Hồ Chí Minh, Toàn tập, Sđd, tập 8. tr 279 ^ Mối quan hệ giữa vấn đề dân tộc bản địa và vấn đề giai cấp trong tư tưởng Hồ Chí Minh, Lê Văn Lợi, Báo Bình Định ^ a b c Về những cốt lõi trong tư tưởng Hồ Chí Minh Lưu trữ 2022-10-23 tại Wayback Machine, Nguyễn Mạnh Tường, Tạp chí Triết học, số 5 (168), tháng 5 - 2005 ^ Từ chủ nghĩa yêu nước đến chủ nghĩa cộng sản của Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh ^ Bối cảnh lịch sử tác động đến hành trình dài cứu nước của Hồ Chí Minh, PGS.TS Lê Văn Tích, Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam ^ a b c d e Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh. Nhà xuất bản chính trị quốc gia. Tái bản lần thứ hai, 2006, trang 53, 54, 55 ^ Sáng tạo của Hồ Chí Minh về cách mạng giải phóng dân tộc bản địa Việt Nam, PGS.TS Bùi Đình Phong, Tạp chí Ban Tuyên giáo Trung ương ^ SƠ THẢO LẦN THỨ NHẤT NHỮNG LUẬN CƯƠNG VỀ VẤN ĐỀ DÂN TỘC VÀ VẤN ĐỀ THUỘC ĐỊA, trang 204, Lenin toàn tập, Tập 41, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, 2005 ^ Điểm sách: Hồ Chí Minh - Những năm chưa chắc như đinh, BBC Vietnamese Online ^ Sách mới về Hồ Chí Minh, BBC Vietnamese Online ^ “"Không có gì quý hơn độc lập, tự do" – Ý nghĩa lịch sử và giá trị hiện thực”. ^ “Học tập và tuân theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh thực hành cần, kiệm, liêm, chính”. Bản gốc tàng trữ ngày 27 tháng 9 năm 2013. Truy cập ngày 13 tháng 9 năm 2013. ^ “58 năm trước, Bác Hồ dạy: "Không có việc gì khó..."”. Bản gốc tàng trữ ngày 27 tháng 9 năm 2013. Truy cập ngày 13 tháng 9 năm 2013. ^ “Kiến giải của một người Nhật về ông Hồ, BBC Vietnamese Online”. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 11 năm 2010. Truy cập ngày 12 tháng 11 năm 2010. ^ Hồ Chí Minh Toàn tập, tập 4, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, năm 2000, trang 16
- Bài viết về Tư tưởng Hồ Chí Minh trên Báo điện tử Đảng cộng sản Việt Nam
Báo Việt Nam Net điện tử
Tư tưởng Hồ Chí Minh về dân chủ[liên kết hỏng]
Kiến giải của một người Nhật về ông Hồ
Hồ Chí Minh phát biểu tại lễ kỷ niệm 30 năm ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam
