Thủ Thuật về Sao người mỹ tự thiêu? sao thế giới biểu tình? Mới Nhất
Bùi Quang Tín đang tìm kiếm từ khóa Sao người mỹ tự thiêu? sao thế giới biểu tình? được Update vào lúc : 2022-06-26 08:06:02 . Với phương châm chia sẻ Bí kíp về trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết Mới Nhất. Nếu sau khi Read nội dung bài viết vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Tác giả lý giải và hướng dẫn lại nha.HOA KỲ GIẢI MẬT
HỒ SƠ VIỆT NAM 1963
DỊCH VÀ GHI NHẬN:
TÂM DIỆU, TRÍ TÁNH & NGUYÊN GIÁC
NHÀ XUẤT BẢN ANANDA VIET FOUNDATION
THÁNG 6
TỰ THIÊU, BIỂU TÌNH
GHI NHẬN: Nhiều cuộc biểu tình, tuyệt thực tại Huế, Sài Gòn và nhiều tỉnh. Thượng tọa Thích Trí Quang tham gia trong nhóm tuyệt thực. Chính phủ đàn áp, giải tán. Biểu tình nhiều nơi, có khi đông tới 2.000 người, như ở tỉnh Quảng Trị. Ủy ban Liên Bộ thành lập, do Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ chỉ huy, để nói chuyện với Ủy ban Liên Phái PG. Nhiều chùa bị vây hãm. Chính phủ Diệm từ chối xóa bỏ Đạo Dụ 10, lấy cớ là có từ thời Bảo Đại. Bà Nhu vu khống Phật Tử bị VC trà trộn để quậy phá. Ngoại Trưởng Mỹ Dean Rusk đề nghị những nhà ngoại giao Hoa Kỳ ở VN lôi kéo TT Diệm gỡ bỏ Đạo Dụ 10, ngừng tùy tiện bắt bớ Phật Tử, ngưng tuyên truyền Chủ Nghĩa Nhân Vị vì dân VN đồng hóa chủ nghĩa này với Công Giáo, nên chỉ có thể định Tuyên Úy Phật Giáo trong quân đội… Nhiều chùa bị vây hãm, ngăn thực phẩm. Ngày 11/6/1963, Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu. Bà Nhu gọi là “nướng thịt.” Dư luận quốc nội và quốc tế sôi sục. Trung Tá Không Quân Đỗ Khắc Mai và một số trong những quân nhân suy nghĩ về đảo chánh. Mỹ gợi ý chính phủ nước nhà Diệm nên đưa một số trong những nhà sư vào Quốc Hội. Ngày 16/6 ra Thông Cáo Chung giữa Ủy ban Liên phái PG và Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà, cam kết 5 điều trong đó sẽ giữ bình đẳng tôn giáo và hủy bỏ Đạo dụ số 10. Nhưng công an vẫn vây hãm nhiều chùa. Ngô Đình Nhu gom chữ ký đòi hủy bỏ Thông Cáo Chung. Mỹ đề nghị ông Diệm giảm vai trò ông Nhu. Cảnh sát vẫn chưa trả tự do những người dân biểu tình bị bắt. Đại sứ Lodge sẽ tới VN tháng 9/1963, thay Đại sứ Nolting mãn nhiệm. Các nhà sư lo ngại cho sức khỏe những sinh viên bị bắt giam chưa thả. Có tin Trần Kim Tuyến âm mưu đảo chánh. Dư luận quốc tế lôi kéo Diệm thi hành Thông Cáo Chung, 12 nhà thần học lớn Hoa Kỳ ký tên chung đòi chính phủ nước nhà thực thi 5 điểm cam kết với PG. Các nhà sư nói, sẽ đấu tranh, nếu Thông Cáo Chung không thực thi.
.
Ngày 1/6/1963. Nhiều cuộc biểu tình và tuyệt thực lớn được tổ chức tại Huế, Sài Gòn và một số trong những tỉnh. Nhiều nhà sư và Phật Tử vào những chùa lớn tham gia tuyệt thực. Hai nơi tập trung tuyệt thực ở Sài Gòn là chùa Ấn Quang và chùa Xá Lợi với khoảng chừng 800 người.
.
Ngày 3/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Lãnh sự quán Hoa Kỳ ở Huế điện thoại, cho biết thêm thêm khoảng chừng trưa có 500 người, hầu hết là người trẻ tuổi, biểu tình trước tòa nhà chính phủ nước nhà, trong khi 300 quân nhân giữ bảo mật thông tin an ninh, không mặc áo giáp. Giới trẻ hô khẩu hiệu nhắm vào những quân nhân. Một bác sĩ người Đức nói với đám đông xuyên qua người thông ngôn, rằng ông là Công Giáo nên không thể cố vấn cho Phật Tử, nhưng ông khuyên họ nên cầu nguyện, thay vì bạo lực. Một xe phóng thanh của chính phủ nước nhà lôi kéo giải tán, nói rằng VC trà trộn hoàn toàn có thể gây rắc rối. Đám đông hô khẩu hiệu phản đối. Các binh sĩ gắn lưỡi lê vào đầu súng, mang mặt nạ ngừa hơi cay và tiến tới đám đông. Một số người bỏ chạy, một số trong những ở lại và cầu nguyện, trong khi lựu đạn cay bắn ra. Lính rượt đám đông chạy vài trăm mét, rồi bắn đợt lựu đạn cay thứ nhì. Helbel cũng tường trình rằng nhà sư lãnh đạo Thích Tri Quang, nguyên tuyệt thực từ Thứ Năm vừa qua, đã được vị bác sĩ người Đức khám sức khỏe, và nói là trong tình trạng sức khỏe nghiêm trọng. Trueheart.
.
Ngày 4/6/1963. Trong khi Nolting vắng mặt, Trueheart trong cương vị Đại biện Lâm thời (charge d'affaires) gặp Bộ Trưởng Nguyễn Đình Thuần (Đoạn này, Pentagon Papers viết nhầm là Tuan), và theo thông tư từ Bộ Ngoại Giao Mỹ, Trueheart chú ý rằng Mỹ không thể giữ sự ủng hộ chính phủ nước nhà VN nếu có thêm một vụ đàn áp đổ máu khác nhắm vào Phật Tử.
.
Ngày 4/6/1963. Lập Ủy ban liên bộ, với Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ chỉ huy để xử lý và xử lý vấn đề tôn giáo.
.
Ngày 4/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nhiều cuộc biểu tình. Lính bắn lựu đạn cay giải tán. Nhiều sinh viên học viên đi xe đạp tìm cách vào Chùa Từ Đàm, bị lính xua đuổi. Có 200 người đang tuyệt thực ở Chùa Từ Đàm. Có tin đồn nhà sư Trí Quang đã chết vì tuyệt thực, nhưng nguồn tin địa phương nói vị sư này chưa từ trần, chỉ suy yếu nghiêm trọng. Tại Quảng Trị: ngày một/6, có 2000 người biểu tình trước trụ sở tỉnh, được giải tán ôn hòa; ngày 2/6 có hàng trăm người biểu tình ở một ngôi chùa; ngày 3/6, tất cả những nẻo đường vào thành phố đều dựng rào cản. Nguồn tin thân cận ông Ngô Đình Cẩn nói là chính phủ nước nhà sẽ không nhượng bộ và sẵn sàng sẵn sàng dùng quân đội đàn áp Phật tử. Không có chứng cớ là những cuộc biểu tình có gì chống Mỹ. Chúng tôi đang quan sát kỹ.
.
Ngày 5/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bộ Trưởng Thuần gọi Trueheart tới nhà Thuần lúc 8 giờ sáng, nói liên tục nhiều lần từ chiều ngày hôm qua nói nhiều lần với TT Diệm, Cố vấn Nhu và nhà sư Thích Thiện Minh (từ Huế vào Sài Gòn họp, đại diện cho nhà sư Thích Trí Quang). Thuần nói chính phủ nước nhà sẽ đồng ý với nhà sư Thích Thiện Minh về 5 điểm. PG sẽ toàn bộ ngừng biểu tình và tuyên truyền, chính phủ nước nhà rút lính và mật vụ ra khỏi những khuôn viên chùa. Thuần kể một số trong những thỏa hiệp sẽ là: Trong những ngày lễ tôn giáo, cờ VNCH sẽ treo ngoài chùa, cờ PG treo cả trong và ngoài chùa. Chính phủ tránh né trách nhiệm về Đạo dụ số 10, nói do Bảo Đại, và đề nghị Phật Giáo yêu cầu Quốc Hội tu chính. Thuần nói, chính phủ nước nhà muốn Quốc Hội VNCH ra luật mới để PG ngang hàng với Thiên Chúa Giáo, như quyền làm chủ tài sản địa ốc. Ngưng bắt bớ tùy tiện Phật Tử. Chính phủ hứa điều tra về sự kiện 8/5/1963. Thuần chỉ nói mơ hồ về cách thực hiện thỏa hiệp. Trueheart nghĩ là Thuần chưa nói hết sự thực về cuộc nói chuyện với nhà sư Thích Thiện Minh.
.
Ngày 6/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Thuần kể tiến bộ khả quan. Ủy ban Liên bộ (Phó Tổng Thống Thơ, Bộ Trưởng Thuần và Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ Bùi Văn Lương) họp từ 4:00pm tới 10:00pm với những lãnh đạo PG (nhà sư Thiện Minh, nhà sư Thiện Hoa). Thuần nói như bản sơ thảo thỏa hiệp ngày hôm qua. Thuần bảo vệ TT Diệm sẽ ký, và Hòa thượng Thích Tịnh Khiết đang tuyệt thực ở Huế sẽ bay vào Sài Gòn ký hoàn tất bản thông cáo chung. Nhà sư Thích Thiện Minh đã rời SG về Huế ngay sáng 6/6/1963. Thuần kể rằng Thuần có một đặc sứ đang sống hạnh tu sĩ nhưng ở tại gia trong vài ngày tới sẽ sống chung với Thượng tọa Thiện Minh và Hòa thượng Tịnh Khiết tại một ngôi chùa ở Huế để bảo vệ bản thỏa hiệp sơ khởi sẽ được đồng ý ký kết. Thuần nói đã ra lệnh mật vụ rời khuôn viên những chùa, và yêu cầu lính Quân Đoàn I tránh dùng bạo lực.
Cùng ngày 6/6/1963 tại Hoa Kỳ, Lincoln White, phát ngôn nhân Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ họp báo, nói: "Không hề có phi cơ Mỹ hay nhân sự Hoa Kỳ nào trong việc chở quân hay công an tới Huế."
.
Ngày 8/6/1963. Bà Ngô Đình Nhu chỉ trích Phật Tử. Chồng bà Nhu là người cố vấn đầy quyền lực của TT Diệm. Bà Nhu công khai minh bạch chụp mũ rằng Phật Tử bị cán bộ VC kích động và trà trộn, cũng như nói rằng có bàn tay nước ngoài khuynh đảo. Bộ Trưởng Thuần nói với Trueheart rằng Thuần bất lực, không làm gì được đối với bản Tuyên cáo của bà Nhu trong cương vị chỉ huy phong trào phụ nữ VNCH. Sau đó cùng trong ngày, Trueheart trình với ông Diệm rằng Mỹ phản đối những lời bà Nhu và đe dọa tách rời lập trường của Mỹ đối với bất kỳ giải pháp đàn áp nào nhắm vào Phật Tử. Nhưng Trueheart nói không thấy ông Diệm có quyết định rõ ràng nào.
.
Ngày 8/6/1963. 5:37 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Dean Rusk. Đề nghị những nhà ngoại giao Mỹ xem xét: tức khắc đề nghị chính phủ nước nhà VN gỡ bỏ Đạo dụ số 10 mà không cần tới Quốc Hội VNCH, vì Quốc Hội này tới tháng 9/1963 mới họp. Nếu TT Diệm làm như vậy, hẳn là phía PG sẽ tin cậy. Khuyên chính phủ nước nhà VN tạm thời đừng tuyên truyền Chủ Nghĩa Nhân Vị vì dân chúng nhìn chủ nghĩa này đồng hóa với Công Giáo. Gợi ý rằng quân đội VNCH (Republic of Vietnam Armed Forces, viết tắt RVNAF) nên chỉ có thể định những tuyên úy Phật Giáo. Gợi ý rằng Bắc Việt Nam (Democratic Republic of Vietnam, viết tắt DRV) có 2 nhà sư trong Quốc Hội, nếu chính phủ nước nhà Nam VN mời nhiều nhà sư hay cư sĩ ứng cử Quốc Hội và thắng cử trong bầu cử tháng 8 sắp tới thì sẽ dễ hòa giải. Rusk.
.
Ngày 9/6/1963. 1 a.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tổng Thống Diệm tiếp Trueheart chiều ngày 8/6/1963. Buổi nói chuyện lâu 2 giờ, thân thiện. Không may, không còn lời nào của Trueheart làm TT Diệm đổi ý. Trueheart trình TT Diệm bản tiếng Pháp bản Tuyên cáo của Phong Trào Phụ Nữ Liên Đới (của bà Nhu). Trueheart nói rằng Ủy ban Liên bộ đã đạt thỏa hiệp với những nhà sư, và bản văn chụp mũ này sẽ làm hỏng mọi chuyện vì đã vi phạm cam kết giữa 2 phía. Trueheart nói, kỳ vọng TT Diệm tuyên bố tách rời lập trường chính phủ nước nhà ra khỏi bản văn của bà Nhu. TT Diệm nói là không. Trueheart có cảm hứng bản văn chụp mũ những nhà sư cũng gần với suy nghĩ của TT Diệm. Trueheart nói lãnh sự Helble kể rằng tăng ni Phật tử trong những chùa ở Huế vẫn không được phép nhận thực phẩm và vật dụng y tế từ ngoài đưa vào. TT Diệm nói không biết chắc như vậy, liền cầm điện thoại, gọi ngay cho Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ để hỏi về tình hình Huế. Helble sau đó kể là một số trong những thực phẩm được cho vào chùa, nhưng không cho bác sĩ vào chăm sóc y tế. Helble cũng kể phi cơ chính phủ nước nhà thả nhiều truyền đơn ở Huế, tấn công Thượng tọa Trí Quang, người thay mặt Hòa thượng Tịnh Khiết lãnh đạo trực tiếp PG.
.
Ngày 10/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bộ Trưởng Thuần lúc 9 giờ sáng kể rằng có vài tiến bộ trong nói chuyện với TT Diệm và Cố vấn Nhu. Về Dụ số 10, TT Diệm nói ông không thể gỡ bỏ Dụ số 10, phải chờ thủ tục qua Quốc Hội. Về tin nói rằng Bộ Trưởng Công Dân Vụ Ngô Trọng Hiếu dự tính biểu tình ở Sài Gòn để phản đối Phật Giáo thì TT Diệm đã điện thoại cho Hiếu trước mặt Thuần, và Hiếu bác bỏ tin đó. Thuần trước đó đã nói chuyện với ông Nhu về chuyện đó, và được Nhu bảo vệ là không còn biểu tình như vậy ở SG, tương tự ở Đà Nẵng. Thuần nói bản văn của Phong Trào Liên Đới Phụ Nữ (của bà Nhu) đã bị cấm đọc trên đài phát thanh, và sẽ không cho đăng báo Việt ngữ. Thuần nói rằng việc sứ quán Mỹ quan ngại vì chuyện thả truyền đơn ở Huế và chuyện bắt giam một số trong những nhà báo ở Sài Gòn đã được Thuần trình lên TT Diệm.
.
Ngày 11/6/1963. Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu. Vào khoảng chừng trưa, nơi giao lộ Phan Đình Phùng và Lê Văn Duyệt tại Sài Gòn, Hòa Thượng Thích Quảng Đức tẩm xăng dầu và tự bật lửa tự thiêu. Hình ảnh nhà sư Thích Quảng Đức tự thiêu được chụp lại bởi phóng viên Malcolm Browne của AP. Cuộc phản đối và hình ảnh tự thiêu lên trang nhất những báo thế giới. Cảm xúc chung là kinh hoàng và phẫn nộ. Đại Tá Tung, Tư lệnh Lực lượng Đặc biệt, đưa 2 đại đội từ trại Long Thành về phi trường Tân Sơn Nhứt đề phòng nguy hiểm. Bà Nhu sau đó gọi cuộc tự thiêu là một vụ “nướng thịt.”
Sáng ngày 11/6/1963, trước khi tự thiêu, Hòa thượng Thích Quảng Đức đã viết lại một bức thư Lời Thỉnh Nguyện Tâm Huyết, nói rõ chủ định và nguyện vọng:
“Tôi là Tỳ kheo Thích Quảng Đức, trụ trì chùa Quan Thế Âm Phú Nhuận Gia Định. Nhận thấy Phật giáo nước nhà đang lúc nghiêng ngửa. Tôi là một tu sĩ mệnh danh là trưởng tử của Như Lai, không lẽ cứ ngồi điềm nhiên toạ thị để cho Phật giáo tiêu vong, nên tôi vui vẻ phát nguyện thiêu thân giả tạm này cúng dưỡng chư Phật để hồi hướng công đức bảo tồn Phật giáo. Mong ơn mười phương chư Phật, chư Đại Đức, Tăng ni chứng tỏ cho tôi đạt thành chí nguyện như sau:
Một là mong ơn Phật Trời gia hộ cho tổng thống Ngô Đình Diệm sáng suốt đồng ý năm nguyện vọng của Phật giáo Việt Nam ghi trong bản tuyên cáo.
Hai là nhờ ơn Phật từ bi gia hộ cho Phật giáo Việt Nam được trường tồn bất diệt.
Ba là mong nhờ hồng ân Đức Phật gia hộ cho chư Đại Đức, Tăng ni, Phật tử Việt Nam tránh khỏi tai nạn khủng bố, bắt bớ, giam giữ của kẻ ác.
Bốn là cầu nguyện cho đất nước thanh bình, quốc thái dân an.
Trước khi nhắm mắt về cảnh Phật, tôi trân trọng kính gởi lời đến tổng thống Ngô Đình Diệm nên lấy lòng bác ái từ bi đối với quốc dân, đều thi hành chủ trương bình đẳng tôn giáo để nước nhà bình yên muôn thuở. Tôi thiết tha lôi kéo chư Đại Đức, Tăng ni, Phật tử nên đoàn kết nhất trí quyết tử để bảo tồn Phật giáo.
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật
Làm tại chùa Ấn Quang ngày 4/6/1963.
Tỳ kheo Thích Quảng Đức thủ ký."
.
Ngày 11/6/1963. 5 p.m. Điện văn từ tòa đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Gặp Thuần tại nhà Thuần vào giờ trưa, Trueheart nói tình hình không thể phục hồi thông thường nếu TT Diệm không đích thân có hành vi hòa giải tức khắc, trực tiếp và quyết liệt. Trong ngày cũng luôn có thể có bản tin tình báo CAS gửi về tòa đại sứ cho biết thêm thêm tất cả những quân nhân VNCH phải cắm trại. Cũng có nguồn tin tình báo cho biết thêm thêm Chánh Văn Phòng Không Quân VNCH Trung Tá Đỗ Khắc Mai (một Phật tử) phản hồi với nguồn tin rằng Mai và nhiều sĩ quan cao cấp khác đã chán tình hình này và không hiểu sao người Mỹ cứ đứng yên để mất thời cơ vàng điều chỉnh tình hình tại VN, rõ ràng ám chỉ Mai đang suy nghĩ về một cuộc đảo chánh. Trueheart.
.
Ngày 11/6/1963. 7 p.m. Điện văn Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Biểu tình của PG và chống lại chính phủ nước nhà ban đầu là vì chính phủ nước nhà kềm chế hoạt động và sinh hoạt giải trí tôn giáo (như, treo cờ PG ngoài cổng chùa). Phản ứng của PG là tự nhiên hay suy tính trước thì không rõ; nhưng những hành vi này sinh khởi vì PG bất mãn từ lâu vì bị tẩy chay tôn giáo. Bây giờ, phản ứng của chính phủ nước nhà quá chậm để đáp ứng nguyện vọng của PG. Theo Tòa đại sứ nhận xét, phía PG lộ ý muốn thỏa mãn 5 nguyện vọng. Có tin một số trong những Phật tử nói về chuyện đảo chánh chính phủ nước nhà. Nhiều Phật Tử đang khuyến khích biểu tình phủ rộng rộng rãi ra và muốn báo chí quốc tế biết chính nghĩa của tớ nhiều hơn nữa. Không có chứng cớ là có nhóm chính trị nào phía sau PG. trái lại, có chứng cớ Phật Tử đã từ chối và chống lại những lời mời giúp sức từ những tổ chức đối lập. Không có chứng cớ rõ ràng Việt Cộng ảnh hưởng trực tiếp vào hoạt động và sinh hoạt giải trí PG; tuy nhiên có chứng cớ VC đang chờ đón thuở nào điểm để tận dụng tình thế một cách chính trị và/hay một cách quân sự. Chính phủ ban đầu đánh giá sai về những bất mãn của PG, nhận định rằng PG như một vấn đề chính trị, nên đã dùng bạo lực với PG, trong khi đó những tuyên bố của bà Nhu chỉ như đổ dầu vào lửa. Nơi khoảng chừng thời gian ngắn này, chúng tôi (Trueheart) tin rằng vẫn còn thời cơ để chính phủ nước nhà làm hòa với PG. Đối thoại giữa 2 phía cần duy trì, nhờ vào những đồng thuận bán chính thức đã có giữa PG với ông Thuần. Trueheart sẽ nhắc lại gợi ý về đưa vào Quốc Hội VNCH một số trong những vị sư.
.
Ngày 12/6/1963. Trueheart gặp TT Diệm, xuất hiện Bộ Trưởng Thuần, để phản đối việc ông Diệm thụ động, và nói rằng cuộc tự thiêu của HT Thích Quảng Đức đã gây chấn động thế giới. Nếu TT Diệm không hành vi, Mỹ buộc tách rời khỏi chính phủ nước nhà ông Diệm vì áp lực dư luận Mỹ.
Điện văn ngày 12/6/1963, 8 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ghi rằng Trueheart nói về bản tin có những vụ bắt bớ hôm 11/6/1963 tại Đà Nẵng và Huế, và đề nghị chính phủ nước nhà tránh việc trả thù người biểu tình bằng việc bắt bớ. TT Diệm im re, nhưng Thuần sau đó nói với Trueheart là sẽ xem lại chuyện đó. Trueheart nói là có nghe giới chức VN (về sau, Trueheart nói với Thuần đó là Bộ Trưởng Nội Vụ) suy tính truy tố về tội sát nhân đối với những người dân trợ giúp Hòa thượng Quảng Đức tự thiêu. TT Diệm trả lời rằng có những người dân khác trợ giúp nhà sư tự thiêu. Trueheart nói Trueheart đã nói chuyện với 2 người đã tận mắt tận mắt chứng kiến tận mắt thấy rằng nhà sư Quảng Đức tự châm lửa để tự thiêu chính ông (nguyên văn Trueheart viết trong Điện văn: I said that I had talked to two eye witnesses who saw bonze set fire to himself) nhưng dù thế nào đi nữa, hành vi chống lại những người dân liên hệ sẽ là một sai lầm rất tai hại. Thuần sau đó nói kể như bỏ chuyện truy tố.
.
Ngày 13/6/1963. 7 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Được Thuần cho biết thêm thêm rằng Phó Tổng Thống Thơ đã gửi thư mời những nhà sư họp, và được họ trả lời sẽ họp với Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà vào ngày mai 14/6/1963, với điều kiện phía chính phủ nước nhà chấp thuận đồng ý những điều đã thỏa hiệp trước, trong buổi ngày 5/6/1963. Thuần kể, phía PG đề nghị rằng đối với Đạo dụ số 10, không riêng gì có là để Quốc Hội tu chính như đã đồng thuận, nhưng trong khi chờ tới lúc đó xin TT Diệm tu chính bằng một sắc lệnh.
.
Ngày 14/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Thuần điện thoại cho Trueheart vào giờ trưa, sáng sủa, vui mừng. Buổi họp buổi sáng giữa Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà và Ủy ban Liên phái của PG tốt đẹp. Buổi chiều, Hòa thựong Thích Tịnh Khiết gửi thông điệp tới những chùa toàn quốc, lôi kéo bình lặng vì nói chuyện tốt đẹp. Phía chính phủ nước nhà ra lệnh gỡ những rào cản đang vây những chùa trong khi cảnh giác VC bạo động. Thuần nghĩ, VC sẽ hành vi khi thấy thỏa ước giữa chính phủ nước nhà và PG sẽ thành công. Thuần nói, sẽ có cuộc họp báo chung. Lãnh đạo phái đoàn PG là nhà sư Thiện Minh, đại diện PG Miền Trung trong buổi nói chuyện ngày 5/6/1963 được HT Tịnh Khiết trao toàn quyền quyết định, theo lời Thuần. Các lãnh đạo khác là những Thượng tọa Tâm Châu, Đức Nghiệp, Thiện Hoa và Huyền Quang. Nhà sư Trí Quang là dự khuyết, nhưng không xuất hiện trong cuộc họp sáng nay. Được Thuần kể là 2 phía nói chuyện tốt đẹp.
Ngày 14/6/2022. 4:43 p.m. Điện văn từ Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Rusk. Một bài báo rất tai hại trên tờ Tp New York Times ấn bản ngày 14/6/1963, nhan đề “U.S. Warns South Viet-Nam on Demands of Buddhists” (Mỹ Cảnh Cáo Nam VN về Nguyện Vọng của Phật Tử), nói rằng chính phủ nước nhà Kennedy cảnh cáo TT Diệm rằng Mỹ sẽ công khai minh bạch lên án cách TT Diệm đối xử với Phật Tử nếu không còn hành vi gấp để xoa dịu bất mãn của PG. Bài báo của Max Frankel viết rằng những nhà ngoại giao Mỹ nói với chính phủ nước nhà VN rằng tiếp tục xích míc với PG hoàn toàn có thể gây ra tai hại chính trị. Trong cuộc họp báo ngày hôm nay, phát ngôn nhân Bộ Ngoại Giao Mỹ nói rằng bài báo đó chỉ suy đoán, cho nên vì thế Bộ không còn gì để phản hồi, và cho biết thêm thêm TT Diệm đã lập ra Ủy ban Liên bộ để họp với những nhà sư để xử lý và xử lý vấn đề. Cho phép tòa đại sứ nói với chính phủ nước nhà Diệm rằng sẽ không còn bản văn công khai minh bạch nào của chính phủ nước nhà Mỹ về chuyện này, và chính phủ nước nhà Mỹ vẫn tiếp tục ủng hộ chính phủ nước nhà TT Diệm. Nếu vấn đề được xử lý và xử lý và có cuộc họp báo chung thì sẽ rất có lợi, vì những nhà sư sẽ bày tỏ liên minh với chính phủ nước nhà TT Diệm để chống lại VC xâm lăng.
.
Ngày 15/6/1963. 2 p.m. Điện văn Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Đã gặp Thuần lúc 12:30 p.m. Thuần rất là rất khó chịu vì bài báo Tp New York Times, nói là bài báo hoàn toàn có thể làm hỏng những cuộc thương thuyết. Thuần đã họp với những nhà sư buổi sáng, nhưng tiến bộ chỉ chút ít. Bổ túc: Tuy nhiên, lúc 6:30 p.m. Thuần nói là mọi chuyện thương thuyết với những nhà sư đã thành công rồi.
.
Ngày 16/6/1963. Một bản Thông Cáo Chung giữa Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà và Ủy ban Liên phái của PG phổ biến sau những cuộc thương thuyết. Thông cáo chung không quy trách nhiệm rõ ràng cho ai trong sự kiện ngày 8/5/1963 ở Huế, tóm lược có 5 điều: cho treo cờ PG, ấn định điều kiện treo cờ PG; hứa tách tôn giáo ra khỏi Dụ số 10, Quốc Hội sẽ ra luật về tôn giáo thời điểm ở thời điểm cuối năm 1963 hay đầu 1964; sẽ lập Ban điều tra xem những đơn khiếu nại của PG về những trường hợp đàn áp, bắt giam Phật Tử sai trái; hoạt động và sinh hoạt giải trí tôn giáo chỉ buộc xin phép nếu ở nơi công cộng; cán bộ nào có lỗi trong sự kiện ngày 8/5/1963 sẽ bị phạt, và chính phủ nước nhà sẽ trợ giúp những mái ấm gia đình nạn nhân ở Huế.
.
Ngày 16/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bản Thông cáo chung ký bởi TT Ngô Đình Diệm và HT Thích Tịnh Khiết, đọc trên đài phát thanh. HT Tịnh Khiết cũng nói là lễ tưởng niệm HT Thích Quảng Đức sẽ hoãn vì nhiều nguyên do, trong đó có trở ngại tổ chức. Hoãn tổ chức hiển nhiên vì sự không tương đồng giữa PG và chính phủ nước nhà về số rất đông người tham dự đông hay ít. Ngày tang lễ chưa thông báo. Tổng Giám Mục Công Giáo Paul Nguyễn Văn Bình ở Sài Gòn gửi thư mục vụ, nhắc giáo dân rằng Giáo hội và Nhà nước cần tách rời. Có khoảng chừng 2000 người tụ họp ở góc đường Phan Thanh Giản và Lê Văn Duyệt. Bạo lực bùng nổ lúc 9:15 a.m. khi sinh viên học viên xông vào rào công an đang vây Chùa Xá Lợi. Giới trẻ ném đá vào công an, và công an bắn lựu đạn cay, và xe vòi rồng tới giải tán; tới 11:00 a.m. mới trấn áp được. Bản tin chính phủ nước nhà sau đó nói vụ này kích động do "thành phần cực đoan" (không nói là VC), cũng nói có 30 công an bị thương, nhập viện. Nhân viên sứ quán tận mắt tận mắt chứng kiến vụ này từ đầu, cho biết thêm thêm kích động là vì đám đông. Khoảng từ 6:00 am-8:30 am khoảng chừng 300 thành viên Phong Trào Liên Đới Phụ Nữ tụ họp ở bản doanh nghe loa đọc Tuyên cáo ngày 7/6 nhưng không xuất hiện bà Nhu. Báo Times of Vietnam ấn bản ngày hôm nay có bản tuyên bố ký tên 30 sĩ quan cao cấp nguyện trung thành "sau sống lưng TT Ngô Đình Diệm để bảo vệ Hiến pháp và nền Cộng Hòa."
.
Ngày 18/6/1963. Văn phòng Tổng Thống gửi mật điện số 1432/VP/TT cho những người dân dân có trách nhiệm ra lệnh tạm thời nhượng bộ phong trào Phật giáo, sẵn sàng sẵn sàng dư luận để phản công đồng thời thanh trừng những nhân viên cấp dưới nhà nước ủng hộ Phật giáo. Một bản sao của mật điện lọt vào tay của Ủy ban Liên Phái.
.
Ngày 19/6/1963. Giữa trưa. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ tại VN gửi BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Ghé thăm Phó Tổng Thống Thơ ngày 18/6/1963, chúc mừng đạt được Thông cáo chung với PG. Thơ nói, PG hài lòng với thỏa hiệp, tương lai có lẽ rằng hết rắc rối rồi. Tuy nhiên, Thơ sợ có hiểu nhầm trong khi thực hiện Thông cáo chung. Trueheart nói, nhưng niềm tin của dân vào chính phủ nước nhà sứt mẻ rồi, giờ đây là phải hồi sinh niềm tin. Thơ đồng ý. Trước đó trong ngày có gặp Bộ Trưởng Thuần. Trueheart hỏi Thuần, giờ đây có chứng cớ là có một số trong những mật vụ bảo mật thông tin an ninh bám sát, theo dõi người Mỹ, trong khi lẽ ra họ phải theo dõi VC hay Phật Tử. Thuần hỏi, có lời khuyên nào hay là không. Trueheart nói, lo ngại là lời khuyên từ phía Mỹ thì chính phủ nước nhà VN không vui. Thí dụ, như một nghành rõ ràng là tư pháp, những người dân bị tạm giam quá lâu thì nên đưa ra xét xử ở tòa. Thuần ra vẻ đồng ý nhưng không phản ứng gì.
Ngày 19/6/1963. 8:28 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Rusk. Trước ngày xảy ra sự kiện 8/5/1963 (ở đài phát thanh Huế) dư luận Mỹ hài lòng với thành quả chính phủ nước nhà VN chống lại VC. Khuynh phía này đang đảo ngược rồi. Thứ Trưởng Ngoại Giao Viễn Đông Sự Vụ Roger Hilsman phải điều trần trước Quốc Hội về những chương trình viện trợ cho VN, đang thấy ngày càng trở ngại vất vả vì áp lực chính trị đối với những thắc mắc về TT Diệm đàn áp Phật Tử. Trong khi 5 điểm Thông cáo chung đạt được, nhưng nghi ngờ và căng thẳng mệt mỏi vẫn còn trầm trọng; do vậy thái độ thân thiện và hợp lý là thiết yếu để chính phủ nước nhà VN lấy lại tin cậy ở người dân VN và từ dư luận Hoa Kỳ. Thêm nữa, chính phủ nước nhà VN tránh việc xem là một thành viên. Câu nói của TT Diệm rằng "Phật Giáo hoàn toàn có thể nhờ vào Hiến Pháp, nói cách khác, nhờ vào tôi" gây ra ấn tượng xấu ở Hoa Kỳ. Không nên có sự ngăn cách giữa chính phủ nước nhà và người dân, nơi đa số là Phật Tử. Các viên chức chính phủ nước nhà cao nhất nên gặp những nhà sư lãnh đạo PG thường xuyên và đối xử như bình đẳng. Các nhà sư lãnh đạo PG đã chứng tỏ họ có tổ chức ngặt nghèo, và không được cho phép VC hay những phần tử chính trị đối lập kiểm soạt hoạt động và sinh hoạt giải trí của tớ; họ là những người dân dân có kỷ luật, ôn hòa, tránh việc nghi ngờ họ. Các lời tuyên bố của bà Nhu dẫn tới nhiều thắc mắc nghiêm trọng tại Hoa Kỳ (và hiển nhiên, tại Sài Gòn) cũng như về sự chân thành của chính phủ nước nhà VN, và hoàn toàn có thể làm thiệt hại quan hệ giữa 2 chính phủ nước nhà Mỹ-VN trong trận chiến lâu dài để thắng lợi VC.
.
Ngày 20/6/1963. Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Điện văn 1250 thông tư Trueheart trình với TT Diệm rằng Hoa Kỳ dự tính chỉ định Henry Cabot Lodge, Jr., thay thế Frederick Nolting trong chức vụ Đại sứ Mỹ tại VN. Trueheart trả lời hôm 22/6/1963 qua Điện văn 1230 rằng TT Diệm đã đồng ý việc chỉ định tân đại sứ.
.
Ngày 22/6/1963. 11 a.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi (Trueheart) đã gặp Bộ Trưởng Thuần lúc 9 a.m. Mục đích ghé thăm Thuần là vì tôi có chứng cớ có một chiến dịch từ ông bà Nhu muốn phá hoại bản Thông cáo chung ngày 16/6/1963 Một trong những nhà sư PG và chính phủ nước nhà.
--- Nhu ra lệnh thu gom chữ ký từ Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa để phản đối bản Thông cáo chung 16/6/1963 và yêu cầu hủy bỏ thỏa hiệp đó.
--- Một bài trên báo Times of Vietnam ngày hôm qua tường thuật về Họp báo Hội nghị Toàn Quốc của Giáo hội Phật Giáo Cổ Sơn Môn ngày 20/6/1963 đưa ra tuyên bố ủng hộ chính phủ nước nhà và tách rời khỏi những "tranh cãi chính trị tôn giáo mới gần đây." Tôi nói giáo hội này nổi tiếng là vì chính phủ nước nhà tài trợ, và chuyện này sẽ làm cho Phật Tử bất mãn sâu sắc.
--- Có tin là sẽ có lễ hội lớn trong ba ngày 25-27/6/1963 tại Huế để mừng 25 năm tấn phong Giám Mục của Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục (anh của TT Diệm).
Tôi cũng nhắc Thuần rằng những nhà sư lãnh đạo vẫn còn đang ở Sài Gòn, và chính phủ nước nhà nên có hành vi rõ ràng để bày tỏ thiện chí, rõ ràng là trả tư do những người dân bị giam vì tham dự biểu tình.
Thuần không cãi lại những điều tôi nói, ngược lại còn gián điếp xác nhận rằng Thuần trước giờ vẫn thuyết phục TT Diệm đừng nghe lời khuyên của mái ấm gia đình họ Ngô. Tôi sẽ lập lại những ý này khi tôi gặp TT Diệm trực tiếp.
Ghi thêm: Trong một điện văn sau đó trong ngày 22/6/1963. 8 p.m. Trueheart cho biết thêm thêm đã gặp TT Diệm trong ngày, trình bày những điểm trên. TT Diệm nói là ông Nhu không phá hoại thỏa hiệp giữa PG và chính phủ nước nhà. Còn chuyện trả tự do cho những người dân biểu tình thì từ từ, đang lọc hồ sơ, ai liên hệ VC thì sẽ giam tiếp. Trueheart nói tình hình có vẻ như bi thảm, vì lo sợ là căng thẳng mệt mỏi Phật Giáo sẽ đảo ngược những thắng lợi quân sự và chỉ có lợi cho VC. Đặc biệt, dư luận người dân tại Hoa Kỳ đang chỉ trích cả chính phủ nước nhà Mỹ và chính phủ nước nhà VN gắt hơn.
.
Ngày 25/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi (Trueheart) được Bộ Trưởng Thuần gọi điện thoại buổi sáng. Thuần nói TT Diệm có vẻ như không vui (tôi đoán, ý Thuần nói là TT Diệm rất khó chịu). Tôi nói rằng người Mỹ đã ủng hộ TT Diệm và chính phủ nước nhà VN từ lâu và giờ đây khủng hoảng rủi ro cục bộ Phật Giáo làm mất đi niềm tin tại Mỹ và chúng tôi cần TT Diệm hồi sinh niềm tin cho trận chiến này. Thuần nói Thuần đang làm tận lực cho bản Thông cáo chung ngày 16/6. Tôi nói, những nhà sư lãnh đạo PG không riêng gì có nghi ngờ về việc chính phủ nước nhà thực thi Thong cáo chung hay là không, mà còn lo sợ sẽ bị lặng lẽ bắt những nhà sư lãnh đạo và có giải pháp đàn áp khác. Thuần đồng ý rằng đó là suy nghĩ của những nhà sư. Tôi thúc giục Thuần hãy phổ biến tức khắc những lệnh rõ ràng mà Thuần đã gửi cho những Tỉnh Trưởng để thực thi Thông cáo chung. Thuần nói, Thuần hoàn toàn có thể làm như vậy. Thuần nói, Thuần đang lo ngại vì TT Diệm nghĩ rằng người Mỹ đổi chủ trương, nên chỉ có thể định một Tân Đại Sứ. Thuần kể rằng TT Diệm nói: "Họ hoàn toàn có thể gửi 10 ông Lodges, nhưng tôi sẽ không được cho phép chính tôi hay đất nước của tôi bị hạ nhục, không trong cả nếu họ chỉa súng đại bác vào Dinh này." Tôi nói, tôi không biết Đại sứ Lodge có thông tư gì, nhưng điều khẩn cấp giờ đây là chính phủ nước nhà VN phải làm hòa với Phật Giáo và sẵn sàng sẵn sàng bầu cử Quốc Hội vào tháng 8/1963.
.
Ngày 26/6/1963. Hòa Thượng Thích Tịnh Khiết gửi thư cho Tổng thống Ngô Đình Diệm tố cáo nhiều hành vi của những quan chức tiếp tục chống phá, đàn áp Phật giáo, tố cáo ông Ngô Đình Nhu có ý định tổ chức biểu tình của Thanh Niên Cộng Hòa để đòi chính phủ nước nhà duyệt lại bản Thông cáo chung.
.
Ngày 26/6/1963. 12:51 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Yêu cầu ông (Trueheart) gặp TT Diệm ngay, thông báo qua lời nói hay văn bản rằng không còn thay đổi gì trong chủ trương Hoa Kỳ giúp chính phủ nước nhà VN chống Cộng Sản. Đổi Đại sứ vì Đại sứ Nolting tới VN theo nhiệm kỳ 2 năm. Thêm nữa, việc chỉ định Lodge làm Đại sứ đã cứu xét từ cuối thời điểm tháng 4/1963, tức là trước sự kiện ngày 6/5/1963. Lodge là đảng viên Cộng Hòa, làm Đại sứ sẽ có ý nghĩa là 2 Đảng Dân Chủ và Cộng Hòa cùng giúp VN thắng lợi VC. Bản thân Lodge trong cương vị Thiếu Tướng (Major General) Lục quân đã tới khảo sát những vấn đề VN hồi năm ngoái. Chúng ta cần chứng tỏ rằng chính phủ nước nhà Mỹ toàn tâm toàn lực giúp TT Diệm thắng lợi, không phải để làm suy yếu TT Diệm. Ông cần gặp TT Diệm thường xuyên, nói thẳng những vấn đề, cũng là chống lại những ngờ vực mà ông Nhu cấy vào Một trong những chuyến thăm của ông.
.
Ngày 27/6/1963. Đang viếng thăm Ireland, Tổng Thống Kennedy loan báo chỉ định Henry Cabot Lodge làm tân Đại sứ Hoa Kỳ tại Nam Việt Nam, sẽ hiệu lực hiện hành từ tháng 9/1963.
.
Ngày 27/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nói chuyện với Bộ Trưởng Thuần sáng nay, Thuần nói đã theo lời khuyên của tôi (Trueheart) để phổ biến những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng để thực thi Thông cáo chung 16/6. Thuần cũng nói TT Diệm sắp viếng thăm Huế để nói trực tiếp với dân cư Huế. Thuần cũng nói TT Diệm đang viết một bài diễn văn quan trọng, mà Thuần hài lòng với bản nháp, tái xác nhận thỏa mãn 5 nguyện vọng của PG. Thêm nữa, 2 lãnh tụ sinh viên Huế (một người trong đó trước đây có tin đồn bị tra tấn chết) đã được trả tự do. Theo Thuần, đích thân TT Diệm yêu cầu thả.
--- Cùng trong ngày 27/6/1963, điện văn 1283 từ Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở Sài Gòn. Cho phép Trueheart "nỗ lực kiên trì khuyến khích chính phủ nước nhà VN hành xử cho đúng với những gì đã cam kết." Bộ ghi nhận rằng, "những bản tin tình báo đã cho tất cả chúng ta biết chính phủ nước nhà VN vẫn chưa hành xử đúng với những cam kết trong Thông cáo chung." Cho phép Trueheart "can gián chính phủ nước nhà VN đừng tổ chức những cuộc biểu tình hàng fake Phật Tử và đừng thu gom chữ ký để dùng trong những bản văn chỉ trích những Phật Tử."
.
Ngày 28/6/1963. Bản tin tình báo CIA, ký số TDCS DB-3/655, 301. Đề tài: Đánh giá tình hình chính sách Ngô Đình Diệm vào ngày 26/6/1963. Để dùng trong nội bộ, lượng định tình hình.
--- Chính phủ VN sẽ gặp trở ngại vất vả vì tình hình Lào quốc suy yếu về quân sự trước loạn quân Cộng sản, và khi vùng trái độn này biến mất thì Nam VN sẽ trực diện với quân CS. Trong khi đó, có vẻ như như những lời khuyên cải tổ chính trị và xã hội sẽ bị chống đối mạnh mẽ và tự tin, cả từ TT Diệm và mái ấm gia đình ông, và cả từ một số trong những quan chức quân sự và dân sự.
--- Nỗ lực thay đổi -- thí dụ như mở rộng chính phủ nước nhà để mời một số trong những nhà đối lập tham dự, như giảm quyền lực của ông Nhu và bà Nhu, như được cho phép đối lập vào Quốc Hội -- có vẻ như không khả thi vào thời điểm hiện nay, vì: nếu Mỹ đề nghị ông Diệm gỡ bỏ quyền lực của ông Nhu, bà Nhu và Ngô Đình Cẩn, người đang lãnh đạo Miền Trung VN, sẽ bị ông Diệm xem như thể xúc phạm thành viên và vi phạm độc lập lãnh thổ, sẽ bị TT Diệm từ chối. Một số thành phần đối lập đang có tín hiệu muốn đảo chánh để lật đổ TT Diệm.
--- Khủng hoảng Phật Giáo đã chuyển một số trong những thành phần từ thân chính trở sang tích cực đối lập. Điển hình, những sinh viên đã tự đồng hóa cảm xúc của tớ với chính nghĩa Phật Giáo, và vào ngày 16/6/1963, một lá thư mục vụ được đọc trong tất cả những nhà thời thánh Công Giáo La Mã tại Tổng Giáo Phận Sài Gòn, với nội dung ủng hộ những nguyện vọng của Phật Tử đòi tự do tôn giáo trên toàn miền Nam VN.
--- Nếu chính phủ nước nhà VN không chân thành thi hành Thông cáo chung trong tương lai gần, chắc như đinh trở ngại vất vả sẽ tăng thêm. Đã thấy tín hiệu không tôn trọng rồi. Đã có một số trong những tín hiệu rõ ràng rằng một số trong những thành phần trong chính phủ nước nhà không còn ý định đồng ý bản Thông cáo chung như giải pháp giá trị thường trực. Các báo, đặc biệt là báo Anh ngữ Times of Vietnam (xuất bản bởi Gene và Ann Gregory, 2 người Mỹ có quan hệ marketing thương mại thân cận với bà Nhu) ám chỉ mạnh mẽ và tự tin rằng có VC và xúi giục nước ngoài trong những cuộc biểu tình của PG. Lại có nỗ lực đò xét lại bản Thông cáo chung. Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa được lệnh lôi kéo xét lại bản Thông cáo chung giữa PG và chính phủ nước nhà; lại sở hữu tin TT Diệm cũng tương hỗ việc xét lại đó. Các nhà sư lãnh đạo Phật Giáo nói rằng họ lo ngại cho tình hình sức khỏe những sinh viên học viên còn bị giam từ khi bị bắt vì tham dự biểu tình. Các nhà sư nói, chính phủ nước nhà không tôn trọng những cam kết thì sẽ buộc phía PG phải suy nghĩ để có hành vi thích nghi.
--- Nếu chính phủ nước nhà muốn dùng vũ lực đàn áp PG, về đường dài sẽ hỏng, vì sẽ sinh ra một loạt phản ứng mới từ người dân, hoàn toàn có thể dẫn tới những diễn biến chính trị nhắm lật đổ chính phủ nước nhà TT Diệm. Nếu TT Diệm hành xử một cách chân thành, hiệu suất cao thì thời cơ rất tốt là sẽ vượt qua trận bão này.
.
Ngày 28/6/1963. 3 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nói chuyện đêm qua với TT Diệm hơn 2 tiếng rưỡi đồng hồ. Tôi (Trueheart) tin rằng TT Diệm yên tâm về sự ủng hộ của Mỹ giành cho chính phủ nước nhà đất của ông. Buổi họp phần lớn là TT Diệm độc thoại về nhiều đề tài: chiến sự của Lào quốc, chiến sự trong VN, chương trình Chiêu Hồi, Ấp Chiến Lược, Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa, Phong Trào Phụ Nữ Liên Đới. Diệm nói về cuộc cách social và chính trị tại VN xuyên qua Chương Trình Ấp Chiến Lược. Chủ đề này là đặc biệt của ông Nhu, và ông Diệm cũng nói về vai trò ông Nhu ở đây. Kiểu nói chuyện này còn có vẻ như như một cách trả lời gián tiếp về áp lực đòi TT Diệm tách rời ông Nhu. Tôi cũng vừa nhận tin gián tiếp rằng ông Diệm sẽ đi Huế vào ngày mai.
.
Ngày 28/6/1963. 5:48 p.m. Từ BNG Mỹ gửi tới Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên George Ball (Thứ Trưởng Ngoại Giao Hoa Kỳ). Chúng tôi lo sợ sắp có nhiều cuộc biểu tình, hoàn toàn có thể sẽ đổ máu, và tình hình suy đồi trong khi ân hạn phía Phật Giáo đưa ra cho chính phủ nước nhà thi hành thỏa hiệp sẽ tới vào thời điểm vào buổi tối cuối tuần này. Do vậy ông [Trueheart] nên thúc giục phính phủ quay quồng thực hiện những giải pháp khuyến nghị. Cụ thể nên tức khắc ấn hành, phát thanh những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng. Nếu chính phủ nước nhà còn giam giữ những người dân biểu tình trong sự kiện ngày 8/5/1963 như chúng tôi được biết (qua cuộc nói chuyện giữa Bộ Trưởng Nội Vụ Lương với 1 viên chức CIA ngày 27/6 về nghi ngờ có VC trà trộn) thì cũng phải công khai minh bạch hóa. Cần thúc giục chính phủ nước nhà VN quay quồng bản Thông cáo chung, song song với việc cho biết thêm thêm bao nhiêu người bị bắt và số người còn bị giam, với nguyên do. Ông hoàn toàn có thể suy tính để cho ông Thuần biết chúng tôi có tin cho biết thêm thêm sẽ có một số trong những Phật Tử sẵn sàng sẵn sàng thực hiện thêm nhiều cuộc biểu tình và những hành vi chính trị. Chúng tôi nghĩ điều quan trọng là phải để những phần tử trung dung nắm trấn áp phong trào Phật Giáo bằng phương pháp chính phủ nước nhà VN phải thực hiện bản Thông cáo chung ngày 16/6/1963.
.
Ngày 29/6/1963. 6 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi vừa gặp Thuần vài giờ qua, cả Thuần và tôi đều lo ngại vì hoàn toàn có thể sắp có nhiều cuộc biểu tình của PG. Phó Tổng Thống Thơ đã gửi và quảng bá lá thư gửi những sư, nhưng thư không nói đủ những điểm cần. Các hành vi rõ ràng sau đây chính phủ nước nhà VN cần làm thì phải chờ TT Diệm từ Huế trở về: phổ biến những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng, list người bị bắt và những ai đó đã được thả, list những viên chức VN có tội trong sự kiện ngày 8/5 (Thuần chớp mắt khi tôi nói điều này, nhưng rồi đồng ý là cần), bài diễn văn của TT Diệm tái xác nhận 5 điểm đồng thuận...
Trái với lời Thuần cho tôi biết trước, TT Diệm tại Huế chưa tồn tại buổi xuất hiện trước công chúng nào, chỉ trừ, có lẽ rằng, tham dự thánh lễ Te Deum (Tụng ca Thiên Chúa) là một phần trong chương trình lễ hội giành cho Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục. Thêm nữa, ông bà Nhu đã và đang đi Huế, tôi nghĩ rằng họ đã có cuộc họp đại mái ấm gia đình. Họ hoàn toàn có thể quyết định gì mới trong cuộc họp mái ấm gia đình, tôi không sáng sủa chuyện này.
Cũng có những bản tin khả tín về kế hoạch đảo chánh đang được tổ chức bởi ông Tuyến (ghi chú của người dịch: Trần Kim Tuyến, Giám đốc Sở Nghiên cứu Chính trị và xã hội Phủ tổng thống, người chỉ huy khối mạng lưới hệ thống bảo mật thông tin an ninh mật vụ của nền Đệ Nhất VNCH 1956–1963).
Thuần nói sáng nay rằng Thuần tin là có VC và bọn thời cơ phía sau Phật Giáo. Tôi nói tôi không thấy chứng cớ có VC, nhưng tôi hài lòng vì chuyện những người dân thời cơ muốn tận dụng tình thế. Tuy nhiên, phía chính phủ nước nhà VN vẫn không làm điều thiết yếu. Tôi lặp lai với Thuần rằng TT Diệm phải đồng ý rằng ông không thể có thêm biểu tình và chuyện những nhà sư tự thiêu, bất kể rằng TT Diệm đồng thuận cái gì. Tôi nhắc Thuần nghe về tờ báo Tp New York Times có nguyên trang quảng cáo ngày 27/5/1963 phía dưới tấm hình HT Thích Quảng Đức tự thiêu là bản Kháng thư mang chữ ký 12 nhà thần học lớn của Hoa Kỳ trong đó có chữ ký Giám Mục James Pike, mà tôi đã gửi bản kháng thư đó tới nhà Thuần đêm qua.
Phật Giáo đang chờ phía chính phủ nước nhà thi hành Thông cáo chung, hạn chót là ngày một/7/1963, nhưng nhà sư Đức Nghiệp nói với tôi là PG sẽ chờ tới ngày 3/7/1963.
.
Ngày 29/6/1963. 7 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Chúng tôi (Trueheart) không thấy phía PG có chia rẽ minh bạch giữa lớp già, thành phần trung dung và người trẻ tuổi. Nhưng có chứng cớ đã cho tất cả chúng ta biết có nhiều Phật Tử không hài lòng với bản Thông cáo chung giữa PG với chính phủ nước nhà. Một số trong đó nghi ngờ ý định phía chính phủ nước nhà Diệm, do vậy họ đòi chính phủ nước nhà phổ biến công khai minh bạch về những cụ ông cụ bà thể thực hiện bản Thông cáo chung để chính phủ nước nhà sẽ không trở mặt trong tương lai hay là có hành vi trả thù những Phật Tử. Một số Phật Tử khác đã có ý định chính trị hơn, như thay đổi chính sách, tiềm năng vượt xa ý định ban đầu của PG.
Chúng tôi nhận được những bản tin cho biết thêm thêm chính phủ nước nhà TT Diệm không tôn trọng bản Thông cáo chung. Có chứng cớ rõ ràng rằng ông bà Nhu căm thù cay đắng bản Thông cáo chung. Chúng tôi giờ đây tin rằng mọi chuyện là tùy thuộc cuộc họp đại mái ấm gia đình nhà Ngô tại Huế có lẽ rằng vào ngày hôm qua và ngày hôm nay. Chúng tôi sẽ áp lực chính phủ nước nhà TT Diệm có những bước hành vi xây dựng mà tình thế đòi hỏi. Chúng tôi hoàn toàn đồng ý với Bộ rằng Hoa Kỳ bằng mọi thủ đoạn sẽ không để bị đẩy vào vị trí phụ trách về chuyện xung đột tôn giáo nội bộ này.
Page 2HOA KỲ GIẢI MẬT
HỒ SƠ VIỆT NAM 1963
DỊCH VÀ GHI NHẬN:
TÂM DIỆU, TRÍ TÁNH & NGUYÊN GIÁC
NHÀ XUẤT BẢN ANANDA VIET FOUNDATION
THÁNG 6
TỰ THIÊU, BIỂU TÌNH
GHI NHẬN: Nhiều cuộc biểu tình, tuyệt thực tại Huế, Sài Gòn và nhiều tỉnh. Thượng tọa Thích Trí Quang tham gia trong nhóm tuyệt thực. Chính phủ đàn áp, giải tán. Biểu tình nhiều nơi, có khi đông tới 2.000 người, như ở tỉnh Quảng Trị. Ủy ban Liên Bộ thành lập, do Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ chỉ huy, để nói chuyện với Ủy ban Liên Phái PG. Nhiều chùa bị vây hãm. Chính phủ Diệm từ chối xóa bỏ Đạo Dụ 10, lấy cớ là có từ thời Bảo Đại. Bà Nhu vu khống Phật Tử bị VC trà trộn để quậy phá. Ngoại Trưởng Mỹ Dean Rusk đề nghị những nhà ngoại giao Hoa Kỳ ở VN lôi kéo TT Diệm gỡ bỏ Đạo Dụ 10, ngừng tùy tiện bắt bớ Phật Tử, ngưng tuyên truyền Chủ Nghĩa Nhân Vị vì dân VN đồng hóa chủ nghĩa này với Công Giáo, nên chỉ có thể định Tuyên Úy Phật Giáo trong quân đội… Nhiều chùa bị vây hãm, ngăn thực phẩm. Ngày 11/6/1963, Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu. Bà Nhu gọi là “nướng thịt.” Dư luận quốc nội và quốc tế sôi sục. Trung Tá Không Quân Đỗ Khắc Mai và một số trong những quân nhân suy nghĩ về đảo chánh. Mỹ gợi ý chính phủ nước nhà Diệm nên đưa một số trong những nhà sư vào Quốc Hội. Ngày 16/6 ra Thông Cáo Chung giữa Ủy ban Liên phái PG và Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà, cam kết 5 điều trong đó sẽ giữ bình đẳng tôn giáo và hủy bỏ Đạo dụ số 10. Nhưng công an vẫn vây hãm nhiều chùa. Ngô Đình Nhu gom chữ ký đòi hủy bỏ Thông Cáo Chung. Mỹ đề nghị ông Diệm giảm vai trò ông Nhu. Cảnh sát vẫn chưa trả tự do những người dân biểu tình bị bắt. Đại sứ Lodge sẽ tới VN tháng 9/1963, thay Đại sứ Nolting mãn nhiệm. Các nhà sư lo ngại cho sức khỏe những sinh viên bị bắt giam chưa thả. Có tin Trần Kim Tuyến âm mưu đảo chánh. Dư luận quốc tế lôi kéo Diệm thi hành Thông Cáo Chung, 12 nhà thần học lớn Hoa Kỳ ký tên chung đòi chính phủ nước nhà thực thi 5 điểm cam kết với PG. Các nhà sư nói, sẽ đấu tranh, nếu Thông Cáo Chung không thực thi.
.
Ngày 1/6/1963. Nhiều cuộc biểu tình và tuyệt thực lớn được tổ chức tại Huế, Sài Gòn và một số trong những tỉnh. Nhiều nhà sư và Phật Tử vào những chùa lớn tham gia tuyệt thực. Hai nơi tập trung tuyệt thực ở Sài Gòn là chùa Ấn Quang và chùa Xá Lợi với khoảng chừng 800 người.
.
Ngày 3/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Lãnh sự quán Hoa Kỳ ở Huế điện thoại, cho biết thêm thêm khoảng chừng trưa có 500 người, hầu hết là người trẻ tuổi, biểu tình trước tòa nhà chính phủ nước nhà, trong khi 300 quân nhân giữ bảo mật thông tin an ninh, không mặc áo giáp. Giới trẻ hô khẩu hiệu nhắm vào những quân nhân. Một bác sĩ người Đức nói với đám đông xuyên qua người thông ngôn, rằng ông là Công Giáo nên không thể cố vấn cho Phật Tử, nhưng ông khuyên họ nên cầu nguyện, thay vì bạo lực. Một xe phóng thanh của chính phủ nước nhà lôi kéo giải tán, nói rằng VC trà trộn hoàn toàn có thể gây rắc rối. Đám đông hô khẩu hiệu phản đối. Các binh sĩ gắn lưỡi lê vào đầu súng, mang mặt nạ ngừa hơi cay và tiến tới đám đông. Một số người bỏ chạy, một số trong những ở lại và cầu nguyện, trong khi lựu đạn cay bắn ra. Lính rượt đám đông chạy vài trăm mét, rồi bắn đợt lựu đạn cay thứ nhì. Helbel cũng tường trình rằng nhà sư lãnh đạo Thích Tri Quang, nguyên tuyệt thực từ Thứ Năm vừa qua, đã được vị bác sĩ người Đức khám sức khỏe, và nói là trong tình trạng sức khỏe nghiêm trọng. Trueheart.
.
Ngày 4/6/1963. Trong khi Nolting vắng mặt, Trueheart trong cương vị Đại biện Lâm thời (charge d'affaires) gặp Bộ Trưởng Nguyễn Đình Thuần (Đoạn này, Pentagon Papers viết nhầm là Tuan), và theo thông tư từ Bộ Ngoại Giao Mỹ, Trueheart chú ý rằng Mỹ không thể giữ sự ủng hộ chính phủ nước nhà VN nếu có thêm một vụ đàn áp đổ máu khác nhắm vào Phật Tử.
.
Ngày 4/6/1963. Lập Ủy ban liên bộ, với Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ chỉ huy để xử lý và xử lý vấn đề tôn giáo.
.
Ngày 4/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nhiều cuộc biểu tình. Lính bắn lựu đạn cay giải tán. Nhiều sinh viên học viên đi xe đạp tìm cách vào Chùa Từ Đàm, bị lính xua đuổi. Có 200 người đang tuyệt thực ở Chùa Từ Đàm. Có tin đồn nhà sư Trí Quang đã chết vì tuyệt thực, nhưng nguồn tin địa phương nói vị sư này chưa từ trần, chỉ suy yếu nghiêm trọng. Tại Quảng Trị: ngày một/6, có 2000 người biểu tình trước trụ sở tỉnh, được giải tán ôn hòa; ngày 2/6 có hàng trăm người biểu tình ở một ngôi chùa; ngày 3/6, tất cả những nẻo đường vào thành phố đều dựng rào cản. Nguồn tin thân cận ông Ngô Đình Cẩn nói là chính phủ nước nhà sẽ không nhượng bộ và sẵn sàng sẵn sàng dùng quân đội đàn áp Phật tử. Không có chứng cớ là những cuộc biểu tình có gì chống Mỹ. Chúng tôi đang quan sát kỹ.
.
Ngày 5/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bộ Trưởng Thuần gọi Trueheart tới nhà Thuần lúc 8 giờ sáng, nói liên tục nhiều lần từ chiều ngày hôm qua nói nhiều lần với TT Diệm, Cố vấn Nhu và nhà sư Thích Thiện Minh (từ Huế vào Sài Gòn họp, đại diện cho nhà sư Thích Trí Quang). Thuần nói chính phủ nước nhà sẽ đồng ý với nhà sư Thích Thiện Minh về 5 điểm. PG sẽ toàn bộ ngừng biểu tình và tuyên truyền, chính phủ nước nhà rút lính và mật vụ ra khỏi những khuôn viên chùa. Thuần kể một số trong những thỏa hiệp sẽ là: Trong những ngày lễ tôn giáo, cờ VNCH sẽ treo ngoài chùa, cờ PG treo cả trong và ngoài chùa. Chính phủ tránh né trách nhiệm về Đạo dụ số 10, nói do Bảo Đại, và đề nghị Phật Giáo yêu cầu Quốc Hội tu chính. Thuần nói, chính phủ nước nhà muốn Quốc Hội VNCH ra luật mới để PG ngang hàng với Thiên Chúa Giáo, như quyền làm chủ tài sản địa ốc. Ngưng bắt bớ tùy tiện Phật Tử. Chính phủ hứa điều tra về sự kiện 8/5/1963. Thuần chỉ nói mơ hồ về cách thực hiện thỏa hiệp. Trueheart nghĩ là Thuần chưa nói hết sự thực về cuộc nói chuyện với nhà sư Thích Thiện Minh.
.
Ngày 6/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Thuần kể tiến bộ khả quan. Ủy ban Liên bộ (Phó Tổng Thống Thơ, Bộ Trưởng Thuần và Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ Bùi Văn Lương) họp từ 4:00pm tới 10:00pm với những lãnh đạo PG (nhà sư Thiện Minh, nhà sư Thiện Hoa). Thuần nói như bản sơ thảo thỏa hiệp ngày hôm qua. Thuần bảo vệ TT Diệm sẽ ký, và Hòa thượng Thích Tịnh Khiết đang tuyệt thực ở Huế sẽ bay vào Sài Gòn ký hoàn tất bản thông cáo chung. Nhà sư Thích Thiện Minh đã rời SG về Huế ngay sáng 6/6/1963. Thuần kể rằng Thuần có một đặc sứ đang sống hạnh tu sĩ nhưng ở tại gia trong vài ngày tới sẽ sống chung với Thượng tọa Thiện Minh và Hòa thượng Tịnh Khiết tại một ngôi chùa ở Huế để bảo vệ bản thỏa hiệp sơ khởi sẽ được đồng ý ký kết. Thuần nói đã ra lệnh mật vụ rời khuôn viên những chùa, và yêu cầu lính Quân Đoàn I tránh dùng bạo lực.
Cùng ngày 6/6/1963 tại Hoa Kỳ, Lincoln White, phát ngôn nhân Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ họp báo, nói: "Không hề có phi cơ Mỹ hay nhân sự Hoa Kỳ nào trong việc chở quân hay công an tới Huế."
.
Ngày 8/6/1963. Bà Ngô Đình Nhu chỉ trích Phật Tử. Chồng bà Nhu là người cố vấn đầy quyền lực của TT Diệm. Bà Nhu công khai minh bạch chụp mũ rằng Phật Tử bị cán bộ VC kích động và trà trộn, cũng như nói rằng có bàn tay nước ngoài khuynh đảo. Bộ Trưởng Thuần nói với Trueheart rằng Thuần bất lực, không làm gì được đối với bản Tuyên cáo của bà Nhu trong cương vị chỉ huy phong trào phụ nữ VNCH. Sau đó cùng trong ngày, Trueheart trình với ông Diệm rằng Mỹ phản đối những lời bà Nhu và đe dọa tách rời lập trường của Mỹ đối với bất kỳ giải pháp đàn áp nào nhắm vào Phật Tử. Nhưng Trueheart nói không thấy ông Diệm có quyết định rõ ràng nào.
.
Ngày 8/6/1963. 5:37 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Dean Rusk. Đề nghị những nhà ngoại giao Mỹ xem xét: tức khắc đề nghị chính phủ nước nhà VN gỡ bỏ Đạo dụ số 10 mà không cần tới Quốc Hội VNCH, vì Quốc Hội này tới tháng 9/1963 mới họp. Nếu TT Diệm làm như vậy, hẳn là phía PG sẽ tin cậy. Khuyên chính phủ nước nhà VN tạm thời đừng tuyên truyền Chủ Nghĩa Nhân Vị vì dân chúng nhìn chủ nghĩa này đồng hóa với Công Giáo. Gợi ý rằng quân đội VNCH (Republic of Vietnam Armed Forces, viết tắt RVNAF) nên chỉ có thể định những tuyên úy Phật Giáo. Gợi ý rằng Bắc Việt Nam (Democratic Republic of Vietnam, viết tắt DRV) có 2 nhà sư trong Quốc Hội, nếu chính phủ nước nhà Nam VN mời nhiều nhà sư hay cư sĩ ứng cử Quốc Hội và thắng cử trong bầu cử tháng 8 sắp tới thì sẽ dễ hòa giải. Rusk.
.
Ngày 9/6/1963. 1 a.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tổng Thống Diệm tiếp Trueheart chiều ngày 8/6/1963. Buổi nói chuyện lâu 2 giờ, thân thiện. Không may, không còn lời nào của Trueheart làm TT Diệm đổi ý. Trueheart trình TT Diệm bản tiếng Pháp bản Tuyên cáo của Phong Trào Phụ Nữ Liên Đới (của bà Nhu). Trueheart nói rằng Ủy ban Liên bộ đã đạt thỏa hiệp với những nhà sư, và bản văn chụp mũ này sẽ làm hỏng mọi chuyện vì đã vi phạm cam kết giữa 2 phía. Trueheart nói, kỳ vọng TT Diệm tuyên bố tách rời lập trường chính phủ nước nhà ra khỏi bản văn của bà Nhu. TT Diệm nói là không. Trueheart có cảm hứng bản văn chụp mũ những nhà sư cũng gần với suy nghĩ của TT Diệm. Trueheart nói lãnh sự Helble kể rằng tăng ni Phật tử trong những chùa ở Huế vẫn không được phép nhận thực phẩm và vật dụng y tế từ ngoài đưa vào. TT Diệm nói không biết chắc như vậy, liền cầm điện thoại, gọi ngay cho Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ để hỏi về tình hình Huế. Helble sau đó kể là một số trong những thực phẩm được cho vào chùa, nhưng không cho bác sĩ vào chăm sóc y tế. Helble cũng kể phi cơ chính phủ nước nhà thả nhiều truyền đơn ở Huế, tấn công Thượng tọa Trí Quang, người thay mặt Hòa thượng Tịnh Khiết lãnh đạo trực tiếp PG.
.
Ngày 10/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bộ Trưởng Thuần lúc 9 giờ sáng kể rằng có vài tiến bộ trong nói chuyện với TT Diệm và Cố vấn Nhu. Về Dụ số 10, TT Diệm nói ông không thể gỡ bỏ Dụ số 10, phải chờ thủ tục qua Quốc Hội. Về tin nói rằng Bộ Trưởng Công Dân Vụ Ngô Trọng Hiếu dự tính biểu tình ở Sài Gòn để phản đối Phật Giáo thì TT Diệm đã điện thoại cho Hiếu trước mặt Thuần, và Hiếu bác bỏ tin đó. Thuần trước đó đã nói chuyện với ông Nhu về chuyện đó, và được Nhu bảo vệ là không còn biểu tình như vậy ở SG, tương tự ở Đà Nẵng. Thuần nói bản văn của Phong Trào Liên Đới Phụ Nữ (của bà Nhu) đã bị cấm đọc trên đài phát thanh, và sẽ không cho đăng báo Việt ngữ. Thuần nói rằng việc sứ quán Mỹ quan ngại vì chuyện thả truyền đơn ở Huế và chuyện bắt giam một số trong những nhà báo ở Sài Gòn đã được Thuần trình lên TT Diệm.
.
Ngày 11/6/1963. Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu. Vào khoảng chừng trưa, nơi giao lộ Phan Đình Phùng và Lê Văn Duyệt tại Sài Gòn, Hòa Thượng Thích Quảng Đức tẩm xăng dầu và tự bật lửa tự thiêu. Hình ảnh nhà sư Thích Quảng Đức tự thiêu được chụp lại bởi phóng viên Malcolm Browne của AP. Cuộc phản đối và hình ảnh tự thiêu lên trang nhất những báo thế giới. Cảm xúc chung là kinh hoàng và phẫn nộ. Đại Tá Tung, Tư lệnh Lực lượng Đặc biệt, đưa 2 đại đội từ trại Long Thành về phi trường Tân Sơn Nhứt đề phòng nguy hiểm. Bà Nhu sau đó gọi cuộc tự thiêu là một vụ “nướng thịt.”
Sáng ngày 11/6/1963, trước khi tự thiêu, Hòa thượng Thích Quảng Đức đã viết lại một bức thư Lời Thỉnh Nguyện Tâm Huyết, nói rõ chủ định và nguyện vọng:
“Tôi là Tỳ kheo Thích Quảng Đức, trụ trì chùa Quan Thế Âm Phú Nhuận Gia Định. Nhận thấy Phật giáo nước nhà đang lúc nghiêng ngửa. Tôi là một tu sĩ mệnh danh là trưởng tử của Như Lai, không lẽ cứ ngồi điềm nhiên toạ thị để cho Phật giáo tiêu vong, nên tôi vui vẻ phát nguyện thiêu thân giả tạm này cúng dưỡng chư Phật để hồi hướng công đức bảo tồn Phật giáo. Mong ơn mười phương chư Phật, chư Đại Đức, Tăng ni chứng tỏ cho tôi đạt thành chí nguyện như sau:
Một là mong ơn Phật Trời gia hộ cho tổng thống Ngô Đình Diệm sáng suốt đồng ý năm nguyện vọng của Phật giáo Việt Nam ghi trong bản tuyên cáo.
Hai là nhờ ơn Phật từ bi gia hộ cho Phật giáo Việt Nam được trường tồn bất diệt.
Ba là mong nhờ hồng ân Đức Phật gia hộ cho chư Đại Đức, Tăng ni, Phật tử Việt Nam tránh khỏi tai nạn khủng bố, bắt bớ, giam giữ của kẻ ác.
Bốn là cầu nguyện cho đất nước thanh bình, quốc thái dân an.
Trước khi nhắm mắt về cảnh Phật, tôi trân trọng kính gởi lời đến tổng thống Ngô Đình Diệm nên lấy lòng bác ái từ bi đối với quốc dân, đều thi hành chủ trương bình đẳng tôn giáo để nước nhà bình yên muôn thuở. Tôi thiết tha lôi kéo chư Đại Đức, Tăng ni, Phật tử nên đoàn kết nhất trí quyết tử để bảo tồn Phật giáo.
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật
Làm tại chùa Ấn Quang ngày 4/6/1963.
Tỳ kheo Thích Quảng Đức thủ ký."
.
Ngày 11/6/1963. 5 p.m. Điện văn từ tòa đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Gặp Thuần tại nhà Thuần vào giờ trưa, Trueheart nói tình hình không thể phục hồi thông thường nếu TT Diệm không đích thân có hành vi hòa giải tức khắc, trực tiếp và quyết liệt. Trong ngày cũng luôn có thể có bản tin tình báo CAS gửi về tòa đại sứ cho biết thêm thêm tất cả những quân nhân VNCH phải cắm trại. Cũng có nguồn tin tình báo cho biết thêm thêm Chánh Văn Phòng Không Quân VNCH Trung Tá Đỗ Khắc Mai (một Phật tử) phản hồi với nguồn tin rằng Mai và nhiều sĩ quan cao cấp khác đã chán tình hình này và không hiểu sao người Mỹ cứ đứng yên để mất thời cơ vàng điều chỉnh tình hình tại VN, rõ ràng ám chỉ Mai đang suy nghĩ về một cuộc đảo chánh. Trueheart.
.
Ngày 11/6/1963. 7 p.m. Điện văn Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Biểu tình của PG và chống lại chính phủ nước nhà ban đầu là vì chính phủ nước nhà kềm chế hoạt động và sinh hoạt giải trí tôn giáo (như, treo cờ PG ngoài cổng chùa). Phản ứng của PG là tự nhiên hay suy tính trước thì không rõ; nhưng những hành vi này sinh khởi vì PG bất mãn từ lâu vì bị tẩy chay tôn giáo. Bây giờ, phản ứng của chính phủ nước nhà quá chậm để đáp ứng nguyện vọng của PG. Theo Tòa đại sứ nhận xét, phía PG lộ ý muốn thỏa mãn 5 nguyện vọng. Có tin một số trong những Phật tử nói về chuyện đảo chánh chính phủ nước nhà. Nhiều Phật Tử đang khuyến khích biểu tình phủ rộng rộng rãi ra và muốn báo chí quốc tế biết chính nghĩa của tớ nhiều hơn nữa. Không có chứng cớ là có nhóm chính trị nào phía sau PG. trái lại, có chứng cớ Phật Tử đã từ chối và chống lại những lời mời giúp sức từ những tổ chức đối lập. Không có chứng cớ rõ ràng Việt Cộng ảnh hưởng trực tiếp vào hoạt động và sinh hoạt giải trí PG; tuy nhiên có chứng cớ VC đang chờ đón thuở nào điểm để tận dụng tình thế một cách chính trị và/hay một cách quân sự. Chính phủ ban đầu đánh giá sai về những bất mãn của PG, nhận định rằng PG như một vấn đề chính trị, nên đã dùng bạo lực với PG, trong khi đó những tuyên bố của bà Nhu chỉ như đổ dầu vào lửa. Nơi khoảng chừng thời gian ngắn này, chúng tôi (Trueheart) tin rằng vẫn còn thời cơ để chính phủ nước nhà làm hòa với PG. Đối thoại giữa 2 phía cần duy trì, nhờ vào những đồng thuận bán chính thức đã có giữa PG với ông Thuần. Trueheart sẽ nhắc lại gợi ý về đưa vào Quốc Hội VNCH một số trong những vị sư.
.
Ngày 12/6/1963. Trueheart gặp TT Diệm, xuất hiện Bộ Trưởng Thuần, để phản đối việc ông Diệm thụ động, và nói rằng cuộc tự thiêu của HT Thích Quảng Đức đã gây chấn động thế giới. Nếu TT Diệm không hành vi, Mỹ buộc tách rời khỏi chính phủ nước nhà ông Diệm vì áp lực dư luận Mỹ.
Điện văn ngày 12/6/1963, 8 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ghi rằng Trueheart nói về bản tin có những vụ bắt bớ hôm 11/6/1963 tại Đà Nẵng và Huế, và đề nghị chính phủ nước nhà tránh việc trả thù người biểu tình bằng việc bắt bớ. TT Diệm im re, nhưng Thuần sau đó nói với Trueheart là sẽ xem lại chuyện đó. Trueheart nói là có nghe giới chức VN (về sau, Trueheart nói với Thuần đó là Bộ Trưởng Nội Vụ) suy tính truy tố về tội sát nhân đối với những người dân trợ giúp Hòa thượng Quảng Đức tự thiêu. TT Diệm trả lời rằng có những người dân khác trợ giúp nhà sư tự thiêu. Trueheart nói Trueheart đã nói chuyện với 2 người đã tận mắt tận mắt chứng kiến tận mắt thấy rằng nhà sư Quảng Đức tự châm lửa để tự thiêu chính ông (nguyên văn Trueheart viết trong Điện văn: I said that I had talked to two eye witnesses who saw bonze set fire to himself) nhưng dù thế nào đi nữa, hành vi chống lại những người dân liên hệ sẽ là một sai lầm rất tai hại. Thuần sau đó nói kể như bỏ chuyện truy tố.
.
Ngày 13/6/1963. 7 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Được Thuần cho biết thêm thêm rằng Phó Tổng Thống Thơ đã gửi thư mời những nhà sư họp, và được họ trả lời sẽ họp với Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà vào ngày mai 14/6/1963, với điều kiện phía chính phủ nước nhà chấp thuận đồng ý những điều đã thỏa hiệp trước, trong buổi ngày 5/6/1963. Thuần kể, phía PG đề nghị rằng đối với Đạo dụ số 10, không riêng gì có là để Quốc Hội tu chính như đã đồng thuận, nhưng trong khi chờ tới lúc đó xin TT Diệm tu chính bằng một sắc lệnh.
.
Ngày 14/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Thuần điện thoại cho Trueheart vào giờ trưa, sáng sủa, vui mừng. Buổi họp buổi sáng giữa Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà và Ủy ban Liên phái của PG tốt đẹp. Buổi chiều, Hòa thựong Thích Tịnh Khiết gửi thông điệp tới những chùa toàn quốc, lôi kéo bình lặng vì nói chuyện tốt đẹp. Phía chính phủ nước nhà ra lệnh gỡ những rào cản đang vây những chùa trong khi cảnh giác VC bạo động. Thuần nghĩ, VC sẽ hành vi khi thấy thỏa ước giữa chính phủ nước nhà và PG sẽ thành công. Thuần nói, sẽ có cuộc họp báo chung. Lãnh đạo phái đoàn PG là nhà sư Thiện Minh, đại diện PG Miền Trung trong buổi nói chuyện ngày 5/6/1963 được HT Tịnh Khiết trao toàn quyền quyết định, theo lời Thuần. Các lãnh đạo khác là những Thượng tọa Tâm Châu, Đức Nghiệp, Thiện Hoa và Huyền Quang. Nhà sư Trí Quang là dự khuyết, nhưng không xuất hiện trong cuộc họp sáng nay. Được Thuần kể là 2 phía nói chuyện tốt đẹp.
Ngày 14/6/2022. 4:43 p.m. Điện văn từ Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Rusk. Một bài báo rất tai hại trên tờ Tp New York Times ấn bản ngày 14/6/1963, nhan đề “U.S. Warns South Viet-Nam on Demands of Buddhists” (Mỹ Cảnh Cáo Nam VN về Nguyện Vọng của Phật Tử), nói rằng chính phủ nước nhà Kennedy cảnh cáo TT Diệm rằng Mỹ sẽ công khai minh bạch lên án cách TT Diệm đối xử với Phật Tử nếu không còn hành vi gấp để xoa dịu bất mãn của PG. Bài báo của Max Frankel viết rằng những nhà ngoại giao Mỹ nói với chính phủ nước nhà VN rằng tiếp tục xích míc với PG hoàn toàn có thể gây ra tai hại chính trị. Trong cuộc họp báo ngày hôm nay, phát ngôn nhân Bộ Ngoại Giao Mỹ nói rằng bài báo đó chỉ suy đoán, cho nên vì thế Bộ không còn gì để phản hồi, và cho biết thêm thêm TT Diệm đã lập ra Ủy ban Liên bộ để họp với những nhà sư để xử lý và xử lý vấn đề. Cho phép tòa đại sứ nói với chính phủ nước nhà Diệm rằng sẽ không còn bản văn công khai minh bạch nào của chính phủ nước nhà Mỹ về chuyện này, và chính phủ nước nhà Mỹ vẫn tiếp tục ủng hộ chính phủ nước nhà TT Diệm. Nếu vấn đề được xử lý và xử lý và có cuộc họp báo chung thì sẽ rất có lợi, vì những nhà sư sẽ bày tỏ liên minh với chính phủ nước nhà TT Diệm để chống lại VC xâm lăng.
.
Ngày 15/6/1963. 2 p.m. Điện văn Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Đã gặp Thuần lúc 12:30 p.m. Thuần rất là rất khó chịu vì bài báo Tp New York Times, nói là bài báo hoàn toàn có thể làm hỏng những cuộc thương thuyết. Thuần đã họp với những nhà sư buổi sáng, nhưng tiến bộ chỉ chút ít. Bổ túc: Tuy nhiên, lúc 6:30 p.m. Thuần nói là mọi chuyện thương thuyết với những nhà sư đã thành công rồi.
.
Ngày 16/6/1963. Một bản Thông Cáo Chung giữa Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà và Ủy ban Liên phái của PG phổ biến sau những cuộc thương thuyết. Thông cáo chung không quy trách nhiệm rõ ràng cho ai trong sự kiện ngày 8/5/1963 ở Huế, tóm lược có 5 điều: cho treo cờ PG, ấn định điều kiện treo cờ PG; hứa tách tôn giáo ra khỏi Dụ số 10, Quốc Hội sẽ ra luật về tôn giáo thời điểm ở thời điểm cuối năm 1963 hay đầu 1964; sẽ lập Ban điều tra xem những đơn khiếu nại của PG về những trường hợp đàn áp, bắt giam Phật Tử sai trái; hoạt động và sinh hoạt giải trí tôn giáo chỉ buộc xin phép nếu ở nơi công cộng; cán bộ nào có lỗi trong sự kiện ngày 8/5/1963 sẽ bị phạt, và chính phủ nước nhà sẽ trợ giúp những mái ấm gia đình nạn nhân ở Huế.
.
Ngày 16/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bản Thông cáo chung ký bởi TT Ngô Đình Diệm và HT Thích Tịnh Khiết, đọc trên đài phát thanh. HT Tịnh Khiết cũng nói là lễ tưởng niệm HT Thích Quảng Đức sẽ hoãn vì nhiều nguyên do, trong đó có trở ngại tổ chức. Hoãn tổ chức hiển nhiên vì sự không tương đồng giữa PG và chính phủ nước nhà về số rất đông người tham dự đông hay ít. Ngày tang lễ chưa thông báo. Tổng Giám Mục Công Giáo Paul Nguyễn Văn Bình ở Sài Gòn gửi thư mục vụ, nhắc giáo dân rằng Giáo hội và Nhà nước cần tách rời. Có khoảng chừng 2000 người tụ họp ở góc đường Phan Thanh Giản và Lê Văn Duyệt. Bạo lực bùng nổ lúc 9:15 a.m. khi sinh viên học viên xông vào rào công an đang vây Chùa Xá Lợi. Giới trẻ ném đá vào công an, và công an bắn lựu đạn cay, và xe vòi rồng tới giải tán; tới 11:00 a.m. mới trấn áp được. Bản tin chính phủ nước nhà sau đó nói vụ này kích động do "thành phần cực đoan" (không nói là VC), cũng nói có 30 công an bị thương, nhập viện. Nhân viên sứ quán tận mắt tận mắt chứng kiến vụ này từ đầu, cho biết thêm thêm kích động là vì đám đông. Khoảng từ 6:00 am-8:30 am khoảng chừng 300 thành viên Phong Trào Liên Đới Phụ Nữ tụ họp ở bản doanh nghe loa đọc Tuyên cáo ngày 7/6 nhưng không xuất hiện bà Nhu. Báo Times of Vietnam ấn bản ngày hôm nay có bản tuyên bố ký tên 30 sĩ quan cao cấp nguyện trung thành "sau sống lưng TT Ngô Đình Diệm để bảo vệ Hiến pháp và nền Cộng Hòa."
.
Ngày 18/6/1963. Văn phòng Tổng Thống gửi mật điện số 1432/VP/TT cho những người dân dân có trách nhiệm ra lệnh tạm thời nhượng bộ phong trào Phật giáo, sẵn sàng sẵn sàng dư luận để phản công đồng thời thanh trừng những nhân viên cấp dưới nhà nước ủng hộ Phật giáo. Một bản sao của mật điện lọt vào tay của Ủy ban Liên Phái.
.
Ngày 19/6/1963. Giữa trưa. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ tại VN gửi BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Ghé thăm Phó Tổng Thống Thơ ngày 18/6/1963, chúc mừng đạt được Thông cáo chung với PG. Thơ nói, PG hài lòng với thỏa hiệp, tương lai có lẽ rằng hết rắc rối rồi. Tuy nhiên, Thơ sợ có hiểu nhầm trong khi thực hiện Thông cáo chung. Trueheart nói, nhưng niềm tin của dân vào chính phủ nước nhà sứt mẻ rồi, giờ đây là phải hồi sinh niềm tin. Thơ đồng ý. Trước đó trong ngày có gặp Bộ Trưởng Thuần. Trueheart hỏi Thuần, giờ đây có chứng cớ là có một số trong những mật vụ bảo mật thông tin an ninh bám sát, theo dõi người Mỹ, trong khi lẽ ra họ phải theo dõi VC hay Phật Tử. Thuần hỏi, có lời khuyên nào hay là không. Trueheart nói, lo ngại là lời khuyên từ phía Mỹ thì chính phủ nước nhà VN không vui. Thí dụ, như một nghành rõ ràng là tư pháp, những người dân bị tạm giam quá lâu thì nên đưa ra xét xử ở tòa. Thuần ra vẻ đồng ý nhưng không phản ứng gì.
Ngày 19/6/1963. 8:28 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Rusk. Trước ngày xảy ra sự kiện 8/5/1963 (ở đài phát thanh Huế) dư luận Mỹ hài lòng với thành quả chính phủ nước nhà VN chống lại VC. Khuynh phía này đang đảo ngược rồi. Thứ Trưởng Ngoại Giao Viễn Đông Sự Vụ Roger Hilsman phải điều trần trước Quốc Hội về những chương trình viện trợ cho VN, đang thấy ngày càng trở ngại vất vả vì áp lực chính trị đối với những thắc mắc về TT Diệm đàn áp Phật Tử. Trong khi 5 điểm Thông cáo chung đạt được, nhưng nghi ngờ và căng thẳng mệt mỏi vẫn còn trầm trọng; do vậy thái độ thân thiện và hợp lý là thiết yếu để chính phủ nước nhà VN lấy lại tin cậy ở người dân VN và từ dư luận Hoa Kỳ. Thêm nữa, chính phủ nước nhà VN tránh việc xem là một thành viên. Câu nói của TT Diệm rằng "Phật Giáo hoàn toàn có thể nhờ vào Hiến Pháp, nói cách khác, nhờ vào tôi" gây ra ấn tượng xấu ở Hoa Kỳ. Không nên có sự ngăn cách giữa chính phủ nước nhà và người dân, nơi đa số là Phật Tử. Các viên chức chính phủ nước nhà cao nhất nên gặp những nhà sư lãnh đạo PG thường xuyên và đối xử như bình đẳng. Các nhà sư lãnh đạo PG đã chứng tỏ họ có tổ chức ngặt nghèo, và không được cho phép VC hay những phần tử chính trị đối lập kiểm soạt hoạt động và sinh hoạt giải trí của tớ; họ là những người dân dân có kỷ luật, ôn hòa, tránh việc nghi ngờ họ. Các lời tuyên bố của bà Nhu dẫn tới nhiều thắc mắc nghiêm trọng tại Hoa Kỳ (và hiển nhiên, tại Sài Gòn) cũng như về sự chân thành của chính phủ nước nhà VN, và hoàn toàn có thể làm thiệt hại quan hệ giữa 2 chính phủ nước nhà Mỹ-VN trong trận chiến lâu dài để thắng lợi VC.
.
Ngày 20/6/1963. Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Điện văn 1250 thông tư Trueheart trình với TT Diệm rằng Hoa Kỳ dự tính chỉ định Henry Cabot Lodge, Jr., thay thế Frederick Nolting trong chức vụ Đại sứ Mỹ tại VN. Trueheart trả lời hôm 22/6/1963 qua Điện văn 1230 rằng TT Diệm đã đồng ý việc chỉ định tân đại sứ.
.
Ngày 22/6/1963. 11 a.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi (Trueheart) đã gặp Bộ Trưởng Thuần lúc 9 a.m. Mục đích ghé thăm Thuần là vì tôi có chứng cớ có một chiến dịch từ ông bà Nhu muốn phá hoại bản Thông cáo chung ngày 16/6/1963 Một trong những nhà sư PG và chính phủ nước nhà.
--- Nhu ra lệnh thu gom chữ ký từ Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa để phản đối bản Thông cáo chung 16/6/1963 và yêu cầu hủy bỏ thỏa hiệp đó.
--- Một bài trên báo Times of Vietnam ngày hôm qua tường thuật về Họp báo Hội nghị Toàn Quốc của Giáo hội Phật Giáo Cổ Sơn Môn ngày 20/6/1963 đưa ra tuyên bố ủng hộ chính phủ nước nhà và tách rời khỏi những "tranh cãi chính trị tôn giáo mới gần đây." Tôi nói giáo hội này nổi tiếng là vì chính phủ nước nhà tài trợ, và chuyện này sẽ làm cho Phật Tử bất mãn sâu sắc.
--- Có tin là sẽ có lễ hội lớn trong ba ngày 25-27/6/1963 tại Huế để mừng 25 năm tấn phong Giám Mục của Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục (anh của TT Diệm).
Tôi cũng nhắc Thuần rằng những nhà sư lãnh đạo vẫn còn đang ở Sài Gòn, và chính phủ nước nhà nên có hành vi rõ ràng để bày tỏ thiện chí, rõ ràng là trả tư do những người dân bị giam vì tham dự biểu tình.
Thuần không cãi lại những điều tôi nói, ngược lại còn gián điếp xác nhận rằng Thuần trước giờ vẫn thuyết phục TT Diệm đừng nghe lời khuyên của mái ấm gia đình họ Ngô. Tôi sẽ lập lại những ý này khi tôi gặp TT Diệm trực tiếp.
Ghi thêm: Trong một điện văn sau đó trong ngày 22/6/1963. 8 p.m. Trueheart cho biết thêm thêm đã gặp TT Diệm trong ngày, trình bày những điểm trên. TT Diệm nói là ông Nhu không phá hoại thỏa hiệp giữa PG và chính phủ nước nhà. Còn chuyện trả tự do cho những người dân biểu tình thì từ từ, đang lọc hồ sơ, ai liên hệ VC thì sẽ giam tiếp. Trueheart nói tình hình có vẻ như bi thảm, vì lo sợ là căng thẳng mệt mỏi Phật Giáo sẽ đảo ngược những thắng lợi quân sự và chỉ có lợi cho VC. Đặc biệt, dư luận người dân tại Hoa Kỳ đang chỉ trích cả chính phủ nước nhà Mỹ và chính phủ nước nhà VN gắt hơn.
.
Ngày 25/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi (Trueheart) được Bộ Trưởng Thuần gọi điện thoại buổi sáng. Thuần nói TT Diệm có vẻ như không vui (tôi đoán, ý Thuần nói là TT Diệm rất khó chịu). Tôi nói rằng người Mỹ đã ủng hộ TT Diệm và chính phủ nước nhà VN từ lâu và giờ đây khủng hoảng rủi ro cục bộ Phật Giáo làm mất đi niềm tin tại Mỹ và chúng tôi cần TT Diệm hồi sinh niềm tin cho trận chiến này. Thuần nói Thuần đang làm tận lực cho bản Thông cáo chung ngày 16/6. Tôi nói, những nhà sư lãnh đạo PG không riêng gì có nghi ngờ về việc chính phủ nước nhà thực thi Thong cáo chung hay là không, mà còn lo sợ sẽ bị lặng lẽ bắt những nhà sư lãnh đạo và có giải pháp đàn áp khác. Thuần đồng ý rằng đó là suy nghĩ của những nhà sư. Tôi thúc giục Thuần hãy phổ biến tức khắc những lệnh rõ ràng mà Thuần đã gửi cho những Tỉnh Trưởng để thực thi Thông cáo chung. Thuần nói, Thuần hoàn toàn có thể làm như vậy. Thuần nói, Thuần đang lo ngại vì TT Diệm nghĩ rằng người Mỹ đổi chủ trương, nên chỉ có thể định một Tân Đại Sứ. Thuần kể rằng TT Diệm nói: "Họ hoàn toàn có thể gửi 10 ông Lodges, nhưng tôi sẽ không được cho phép chính tôi hay đất nước của tôi bị hạ nhục, không trong cả nếu họ chỉa súng đại bác vào Dinh này." Tôi nói, tôi không biết Đại sứ Lodge có thông tư gì, nhưng điều khẩn cấp giờ đây là chính phủ nước nhà VN phải làm hòa với Phật Giáo và sẵn sàng sẵn sàng bầu cử Quốc Hội vào tháng 8/1963.
.
Ngày 26/6/1963. Hòa Thượng Thích Tịnh Khiết gửi thư cho Tổng thống Ngô Đình Diệm tố cáo nhiều hành vi của những quan chức tiếp tục chống phá, đàn áp Phật giáo, tố cáo ông Ngô Đình Nhu có ý định tổ chức biểu tình của Thanh Niên Cộng Hòa để đòi chính phủ nước nhà duyệt lại bản Thông cáo chung.
.
Ngày 26/6/1963. 12:51 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Yêu cầu ông (Trueheart) gặp TT Diệm ngay, thông báo qua lời nói hay văn bản rằng không còn thay đổi gì trong chủ trương Hoa Kỳ giúp chính phủ nước nhà VN chống Cộng Sản. Đổi Đại sứ vì Đại sứ Nolting tới VN theo nhiệm kỳ 2 năm. Thêm nữa, việc chỉ định Lodge làm Đại sứ đã cứu xét từ cuối thời điểm tháng 4/1963, tức là trước sự kiện ngày 6/5/1963. Lodge là đảng viên Cộng Hòa, làm Đại sứ sẽ có ý nghĩa là 2 Đảng Dân Chủ và Cộng Hòa cùng giúp VN thắng lợi VC. Bản thân Lodge trong cương vị Thiếu Tướng (Major General) Lục quân đã tới khảo sát những vấn đề VN hồi năm ngoái. Chúng ta cần chứng tỏ rằng chính phủ nước nhà Mỹ toàn tâm toàn lực giúp TT Diệm thắng lợi, không phải để làm suy yếu TT Diệm. Ông cần gặp TT Diệm thường xuyên, nói thẳng những vấn đề, cũng là chống lại những ngờ vực mà ông Nhu cấy vào Một trong những chuyến thăm của ông.
.
Ngày 27/6/1963. Đang viếng thăm Ireland, Tổng Thống Kennedy loan báo chỉ định Henry Cabot Lodge làm tân Đại sứ Hoa Kỳ tại Nam Việt Nam, sẽ hiệu lực hiện hành từ tháng 9/1963.
.
Ngày 27/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nói chuyện với Bộ Trưởng Thuần sáng nay, Thuần nói đã theo lời khuyên của tôi (Trueheart) để phổ biến những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng để thực thi Thông cáo chung 16/6. Thuần cũng nói TT Diệm sắp viếng thăm Huế để nói trực tiếp với dân cư Huế. Thuần cũng nói TT Diệm đang viết một bài diễn văn quan trọng, mà Thuần hài lòng với bản nháp, tái xác nhận thỏa mãn 5 nguyện vọng của PG. Thêm nữa, 2 lãnh tụ sinh viên Huế (một người trong đó trước đây có tin đồn bị tra tấn chết) đã được trả tự do. Theo Thuần, đích thân TT Diệm yêu cầu thả.
--- Cùng trong ngày 27/6/1963, điện văn 1283 từ Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở Sài Gòn. Cho phép Trueheart "nỗ lực kiên trì khuyến khích chính phủ nước nhà VN hành xử cho đúng với những gì đã cam kết." Bộ ghi nhận rằng, "những bản tin tình báo đã cho tất cả chúng ta biết chính phủ nước nhà VN vẫn chưa hành xử đúng với những cam kết trong Thông cáo chung." Cho phép Trueheart "can gián chính phủ nước nhà VN đừng tổ chức những cuộc biểu tình hàng fake Phật Tử và đừng thu gom chữ ký để dùng trong những bản văn chỉ trích những Phật Tử."
.
Ngày 28/6/1963. Bản tin tình báo CIA, ký số TDCS DB-3/655, 301. Đề tài: Đánh giá tình hình chính sách Ngô Đình Diệm vào ngày 26/6/1963. Để dùng trong nội bộ, lượng định tình hình.
--- Chính phủ VN sẽ gặp trở ngại vất vả vì tình hình Lào quốc suy yếu về quân sự trước loạn quân Cộng sản, và khi vùng trái độn này biến mất thì Nam VN sẽ trực diện với quân CS. Trong khi đó, có vẻ như như những lời khuyên cải tổ chính trị và xã hội sẽ bị chống đối mạnh mẽ và tự tin, cả từ TT Diệm và mái ấm gia đình ông, và cả từ một số trong những quan chức quân sự và dân sự.
--- Nỗ lực thay đổi -- thí dụ như mở rộng chính phủ nước nhà để mời một số trong những nhà đối lập tham dự, như giảm quyền lực của ông Nhu và bà Nhu, như được cho phép đối lập vào Quốc Hội -- có vẻ như không khả thi vào thời điểm hiện nay, vì: nếu Mỹ đề nghị ông Diệm gỡ bỏ quyền lực của ông Nhu, bà Nhu và Ngô Đình Cẩn, người đang lãnh đạo Miền Trung VN, sẽ bị ông Diệm xem như thể xúc phạm thành viên và vi phạm độc lập lãnh thổ, sẽ bị TT Diệm từ chối. Một số thành phần đối lập đang có tín hiệu muốn đảo chánh để lật đổ TT Diệm.
--- Khủng hoảng Phật Giáo đã chuyển một số trong những thành phần từ thân chính trở sang tích cực đối lập. Điển hình, những sinh viên đã tự đồng hóa cảm xúc của tớ với chính nghĩa Phật Giáo, và vào ngày 16/6/1963, một lá thư mục vụ được đọc trong tất cả những nhà thời thánh Công Giáo La Mã tại Tổng Giáo Phận Sài Gòn, với nội dung ủng hộ những nguyện vọng của Phật Tử đòi tự do tôn giáo trên toàn miền Nam VN.
--- Nếu chính phủ nước nhà VN không chân thành thi hành Thông cáo chung trong tương lai gần, chắc như đinh trở ngại vất vả sẽ tăng thêm. Đã thấy tín hiệu không tôn trọng rồi. Đã có một số trong những tín hiệu rõ ràng rằng một số trong những thành phần trong chính phủ nước nhà không còn ý định đồng ý bản Thông cáo chung như giải pháp giá trị thường trực. Các báo, đặc biệt là báo Anh ngữ Times of Vietnam (xuất bản bởi Gene và Ann Gregory, 2 người Mỹ có quan hệ marketing thương mại thân cận với bà Nhu) ám chỉ mạnh mẽ và tự tin rằng có VC và xúi giục nước ngoài trong những cuộc biểu tình của PG. Lại có nỗ lực đò xét lại bản Thông cáo chung. Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa được lệnh lôi kéo xét lại bản Thông cáo chung giữa PG và chính phủ nước nhà; lại sở hữu tin TT Diệm cũng tương hỗ việc xét lại đó. Các nhà sư lãnh đạo Phật Giáo nói rằng họ lo ngại cho tình hình sức khỏe những sinh viên học viên còn bị giam từ khi bị bắt vì tham dự biểu tình. Các nhà sư nói, chính phủ nước nhà không tôn trọng những cam kết thì sẽ buộc phía PG phải suy nghĩ để có hành vi thích nghi.
--- Nếu chính phủ nước nhà muốn dùng vũ lực đàn áp PG, về đường dài sẽ hỏng, vì sẽ sinh ra một loạt phản ứng mới từ người dân, hoàn toàn có thể dẫn tới những diễn biến chính trị nhắm lật đổ chính phủ nước nhà TT Diệm. Nếu TT Diệm hành xử một cách chân thành, hiệu suất cao thì thời cơ rất tốt là sẽ vượt qua trận bão này.
.
Ngày 28/6/1963. 3 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nói chuyện đêm qua với TT Diệm hơn 2 tiếng rưỡi đồng hồ. Tôi (Trueheart) tin rằng TT Diệm yên tâm về sự ủng hộ của Mỹ giành cho chính phủ nước nhà đất của ông. Buổi họp phần lớn là TT Diệm độc thoại về nhiều đề tài: chiến sự của Lào quốc, chiến sự trong VN, chương trình Chiêu Hồi, Ấp Chiến Lược, Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa, Phong Trào Phụ Nữ Liên Đới. Diệm nói về cuộc cách social và chính trị tại VN xuyên qua Chương Trình Ấp Chiến Lược. Chủ đề này là đặc biệt của ông Nhu, và ông Diệm cũng nói về vai trò ông Nhu ở đây. Kiểu nói chuyện này còn có vẻ như như một cách trả lời gián tiếp về áp lực đòi TT Diệm tách rời ông Nhu. Tôi cũng vừa nhận tin gián tiếp rằng ông Diệm sẽ đi Huế vào ngày mai.
.
Ngày 28/6/1963. 5:48 p.m. Từ BNG Mỹ gửi tới Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên George Ball (Thứ Trưởng Ngoại Giao Hoa Kỳ). Chúng tôi lo sợ sắp có nhiều cuộc biểu tình, hoàn toàn có thể sẽ đổ máu, và tình hình suy đồi trong khi ân hạn phía Phật Giáo đưa ra cho chính phủ nước nhà thi hành thỏa hiệp sẽ tới vào thời điểm vào buổi tối cuối tuần này. Do vậy ông [Trueheart] nên thúc giục phính phủ quay quồng thực hiện những giải pháp khuyến nghị. Cụ thể nên tức khắc ấn hành, phát thanh những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng. Nếu chính phủ nước nhà còn giam giữ những người dân biểu tình trong sự kiện ngày 8/5/1963 như chúng tôi được biết (qua cuộc nói chuyện giữa Bộ Trưởng Nội Vụ Lương với 1 viên chức CIA ngày 27/6 về nghi ngờ có VC trà trộn) thì cũng phải công khai minh bạch hóa. Cần thúc giục chính phủ nước nhà VN quay quồng bản Thông cáo chung, song song với việc cho biết thêm thêm bao nhiêu người bị bắt và số người còn bị giam, với nguyên do. Ông hoàn toàn có thể suy tính để cho ông Thuần biết chúng tôi có tin cho biết thêm thêm sẽ có một số trong những Phật Tử sẵn sàng sẵn sàng thực hiện thêm nhiều cuộc biểu tình và những hành vi chính trị. Chúng tôi nghĩ điều quan trọng là phải để những phần tử trung dung nắm trấn áp phong trào Phật Giáo bằng phương pháp chính phủ nước nhà VN phải thực hiện bản Thông cáo chung ngày 16/6/1963.
.
Ngày 29/6/1963. 6 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi vừa gặp Thuần vài giờ qua, cả Thuần và tôi đều lo ngại vì hoàn toàn có thể sắp có nhiều cuộc biểu tình của PG. Phó Tổng Thống Thơ đã gửi và quảng bá lá thư gửi những sư, nhưng thư không nói đủ những điểm cần. Các hành vi rõ ràng sau đây chính phủ nước nhà VN cần làm thì phải chờ TT Diệm từ Huế trở về: phổ biến những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng, list người bị bắt và những ai đó đã được thả, list những viên chức VN có tội trong sự kiện ngày 8/5 (Thuần chớp mắt khi tôi nói điều này, nhưng rồi đồng ý là cần), bài diễn văn của TT Diệm tái xác nhận 5 điểm đồng thuận...
Trái với lời Thuần cho tôi biết trước, TT Diệm tại Huế chưa tồn tại buổi xuất hiện trước công chúng nào, chỉ trừ, có lẽ rằng, tham dự thánh lễ Te Deum (Tụng ca Thiên Chúa) là một phần trong chương trình lễ hội giành cho Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục. Thêm nữa, ông bà Nhu đã và đang đi Huế, tôi nghĩ rằng họ đã có cuộc họp đại mái ấm gia đình. Họ hoàn toàn có thể quyết định gì mới trong cuộc họp mái ấm gia đình, tôi không sáng sủa chuyện này.
Cũng có những bản tin khả tín về kế hoạch đảo chánh đang được tổ chức bởi ông Tuyến (ghi chú của người dịch: Trần Kim Tuyến, Giám đốc Sở Nghiên cứu Chính trị và xã hội Phủ tổng thống, người chỉ huy khối mạng lưới hệ thống bảo mật thông tin an ninh mật vụ của nền Đệ Nhất VNCH 1956–1963).
Thuần nói sáng nay rằng Thuần tin là có VC và bọn thời cơ phía sau Phật Giáo. Tôi nói tôi không thấy chứng cớ có VC, nhưng tôi hài lòng vì chuyện những người dân thời cơ muốn tận dụng tình thế. Tuy nhiên, phía chính phủ nước nhà VN vẫn không làm điều thiết yếu. Tôi lặp lai với Thuần rằng TT Diệm phải đồng ý rằng ông không thể có thêm biểu tình và chuyện những nhà sư tự thiêu, bất kể rằng TT Diệm đồng thuận cái gì. Tôi nhắc Thuần nghe về tờ báo Tp New York Times có nguyên trang quảng cáo ngày 27/5/1963 phía dưới tấm hình HT Thích Quảng Đức tự thiêu là bản Kháng thư mang chữ ký 12 nhà thần học lớn của Hoa Kỳ trong đó có chữ ký Giám Mục James Pike, mà tôi đã gửi bản kháng thư đó tới nhà Thuần đêm qua.
Phật Giáo đang chờ phía chính phủ nước nhà thi hành Thông cáo chung, hạn chót là ngày một/7/1963, nhưng nhà sư Đức Nghiệp nói với tôi là PG sẽ chờ tới ngày 3/7/1963.
.
Ngày 29/6/1963. 7 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Chúng tôi (Trueheart) không thấy phía PG có chia rẽ minh bạch giữa lớp già, thành phần trung dung và người trẻ tuổi. Nhưng có chứng cớ đã cho tất cả chúng ta biết có nhiều Phật Tử không hài lòng với bản Thông cáo chung giữa PG với chính phủ nước nhà. Một số trong đó nghi ngờ ý định phía chính phủ nước nhà Diệm, do vậy họ đòi chính phủ nước nhà phổ biến công khai minh bạch về những cụ ông cụ bà thể thực hiện bản Thông cáo chung để chính phủ nước nhà sẽ không trở mặt trong tương lai hay là có hành vi trả thù những Phật Tử. Một số Phật Tử khác đã có ý định chính trị hơn, như thay đổi chính sách, tiềm năng vượt xa ý định ban đầu của PG.
Chúng tôi nhận được những bản tin cho biết thêm thêm chính phủ nước nhà TT Diệm không tôn trọng bản Thông cáo chung. Có chứng cớ rõ ràng rằng ông bà Nhu căm thù cay đắng bản Thông cáo chung. Chúng tôi giờ đây tin rằng mọi chuyện là tùy thuộc cuộc họp đại mái ấm gia đình nhà Ngô tại Huế có lẽ rằng vào ngày hôm qua và ngày hôm nay. Chúng tôi sẽ áp lực chính phủ nước nhà TT Diệm có những bước hành vi xây dựng mà tình thế đòi hỏi. Chúng tôi hoàn toàn đồng ý với Bộ rằng Hoa Kỳ bằng mọi thủ đoạn sẽ không để bị đẩy vào vị trí phụ trách về chuyện xung đột tôn giáo nội bộ này.
Page 3HOA KỲ GIẢI MẬT
HỒ SƠ VIỆT NAM 1963
DỊCH VÀ GHI NHẬN:
TÂM DIỆU, TRÍ TÁNH & NGUYÊN GIÁC
NHÀ XUẤT BẢN ANANDA VIET FOUNDATION
THÁNG 6
TỰ THIÊU, BIỂU TÌNH
GHI NHẬN: Nhiều cuộc biểu tình, tuyệt thực tại Huế, Sài Gòn và nhiều tỉnh. Thượng tọa Thích Trí Quang tham gia trong nhóm tuyệt thực. Chính phủ đàn áp, giải tán. Biểu tình nhiều nơi, có khi đông tới 2.000 người, như ở tỉnh Quảng Trị. Ủy ban Liên Bộ thành lập, do Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ chỉ huy, để nói chuyện với Ủy ban Liên Phái PG. Nhiều chùa bị vây hãm. Chính phủ Diệm từ chối xóa bỏ Đạo Dụ 10, lấy cớ là có từ thời Bảo Đại. Bà Nhu vu khống Phật Tử bị VC trà trộn để quậy phá. Ngoại Trưởng Mỹ Dean Rusk đề nghị những nhà ngoại giao Hoa Kỳ ở VN lôi kéo TT Diệm gỡ bỏ Đạo Dụ 10, ngừng tùy tiện bắt bớ Phật Tử, ngưng tuyên truyền Chủ Nghĩa Nhân Vị vì dân VN đồng hóa chủ nghĩa này với Công Giáo, nên chỉ có thể định Tuyên Úy Phật Giáo trong quân đội… Nhiều chùa bị vây hãm, ngăn thực phẩm. Ngày 11/6/1963, Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu. Bà Nhu gọi là “nướng thịt.” Dư luận quốc nội và quốc tế sôi sục. Trung Tá Không Quân Đỗ Khắc Mai và một số trong những quân nhân suy nghĩ về đảo chánh. Mỹ gợi ý chính phủ nước nhà Diệm nên đưa một số trong những nhà sư vào Quốc Hội. Ngày 16/6 ra Thông Cáo Chung giữa Ủy ban Liên phái PG và Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà, cam kết 5 điều trong đó sẽ giữ bình đẳng tôn giáo và hủy bỏ Đạo dụ số 10. Nhưng công an vẫn vây hãm nhiều chùa. Ngô Đình Nhu gom chữ ký đòi hủy bỏ Thông Cáo Chung. Mỹ đề nghị ông Diệm giảm vai trò ông Nhu. Cảnh sát vẫn chưa trả tự do những người dân biểu tình bị bắt. Đại sứ Lodge sẽ tới VN tháng 9/1963, thay Đại sứ Nolting mãn nhiệm. Các nhà sư lo ngại cho sức khỏe những sinh viên bị bắt giam chưa thả. Có tin Trần Kim Tuyến âm mưu đảo chánh. Dư luận quốc tế lôi kéo Diệm thi hành Thông Cáo Chung, 12 nhà thần học lớn Hoa Kỳ ký tên chung đòi chính phủ nước nhà thực thi 5 điểm cam kết với PG. Các nhà sư nói, sẽ đấu tranh, nếu Thông Cáo Chung không thực thi.
.
Ngày 1/6/1963. Nhiều cuộc biểu tình và tuyệt thực lớn được tổ chức tại Huế, Sài Gòn và một số trong những tỉnh. Nhiều nhà sư và Phật Tử vào những chùa lớn tham gia tuyệt thực. Hai nơi tập trung tuyệt thực ở Sài Gòn là chùa Ấn Quang và chùa Xá Lợi với khoảng chừng 800 người.
.
Ngày 3/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Lãnh sự quán Hoa Kỳ ở Huế điện thoại, cho biết thêm thêm khoảng chừng trưa có 500 người, hầu hết là người trẻ tuổi, biểu tình trước tòa nhà chính phủ nước nhà, trong khi 300 quân nhân giữ bảo mật thông tin an ninh, không mặc áo giáp. Giới trẻ hô khẩu hiệu nhắm vào những quân nhân. Một bác sĩ người Đức nói với đám đông xuyên qua người thông ngôn, rằng ông là Công Giáo nên không thể cố vấn cho Phật Tử, nhưng ông khuyên họ nên cầu nguyện, thay vì bạo lực. Một xe phóng thanh của chính phủ nước nhà lôi kéo giải tán, nói rằng VC trà trộn hoàn toàn có thể gây rắc rối. Đám đông hô khẩu hiệu phản đối. Các binh sĩ gắn lưỡi lê vào đầu súng, mang mặt nạ ngừa hơi cay và tiến tới đám đông. Một số người bỏ chạy, một số trong những ở lại và cầu nguyện, trong khi lựu đạn cay bắn ra. Lính rượt đám đông chạy vài trăm mét, rồi bắn đợt lựu đạn cay thứ nhì. Helbel cũng tường trình rằng nhà sư lãnh đạo Thích Tri Quang, nguyên tuyệt thực từ Thứ Năm vừa qua, đã được vị bác sĩ người Đức khám sức khỏe, và nói là trong tình trạng sức khỏe nghiêm trọng. Trueheart.
.
Ngày 4/6/1963. Trong khi Nolting vắng mặt, Trueheart trong cương vị Đại biện Lâm thời (charge d'affaires) gặp Bộ Trưởng Nguyễn Đình Thuần (Đoạn này, Pentagon Papers viết nhầm là Tuan), và theo thông tư từ Bộ Ngoại Giao Mỹ, Trueheart chú ý rằng Mỹ không thể giữ sự ủng hộ chính phủ nước nhà VN nếu có thêm một vụ đàn áp đổ máu khác nhắm vào Phật Tử.
.
Ngày 4/6/1963. Lập Ủy ban liên bộ, với Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ chỉ huy để xử lý và xử lý vấn đề tôn giáo.
.
Ngày 4/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nhiều cuộc biểu tình. Lính bắn lựu đạn cay giải tán. Nhiều sinh viên học viên đi xe đạp tìm cách vào Chùa Từ Đàm, bị lính xua đuổi. Có 200 người đang tuyệt thực ở Chùa Từ Đàm. Có tin đồn nhà sư Trí Quang đã chết vì tuyệt thực, nhưng nguồn tin địa phương nói vị sư này chưa từ trần, chỉ suy yếu nghiêm trọng. Tại Quảng Trị: ngày một/6, có 2000 người biểu tình trước trụ sở tỉnh, được giải tán ôn hòa; ngày 2/6 có hàng trăm người biểu tình ở một ngôi chùa; ngày 3/6, tất cả những nẻo đường vào thành phố đều dựng rào cản. Nguồn tin thân cận ông Ngô Đình Cẩn nói là chính phủ nước nhà sẽ không nhượng bộ và sẵn sàng sẵn sàng dùng quân đội đàn áp Phật tử. Không có chứng cớ là những cuộc biểu tình có gì chống Mỹ. Chúng tôi đang quan sát kỹ.
.
Ngày 5/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bộ Trưởng Thuần gọi Trueheart tới nhà Thuần lúc 8 giờ sáng, nói liên tục nhiều lần từ chiều ngày hôm qua nói nhiều lần với TT Diệm, Cố vấn Nhu và nhà sư Thích Thiện Minh (từ Huế vào Sài Gòn họp, đại diện cho nhà sư Thích Trí Quang). Thuần nói chính phủ nước nhà sẽ đồng ý với nhà sư Thích Thiện Minh về 5 điểm. PG sẽ toàn bộ ngừng biểu tình và tuyên truyền, chính phủ nước nhà rút lính và mật vụ ra khỏi những khuôn viên chùa. Thuần kể một số trong những thỏa hiệp sẽ là: Trong những ngày lễ tôn giáo, cờ VNCH sẽ treo ngoài chùa, cờ PG treo cả trong và ngoài chùa. Chính phủ tránh né trách nhiệm về Đạo dụ số 10, nói do Bảo Đại, và đề nghị Phật Giáo yêu cầu Quốc Hội tu chính. Thuần nói, chính phủ nước nhà muốn Quốc Hội VNCH ra luật mới để PG ngang hàng với Thiên Chúa Giáo, như quyền làm chủ tài sản địa ốc. Ngưng bắt bớ tùy tiện Phật Tử. Chính phủ hứa điều tra về sự kiện 8/5/1963. Thuần chỉ nói mơ hồ về cách thực hiện thỏa hiệp. Trueheart nghĩ là Thuần chưa nói hết sự thực về cuộc nói chuyện với nhà sư Thích Thiện Minh.
.
Ngày 6/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Thuần kể tiến bộ khả quan. Ủy ban Liên bộ (Phó Tổng Thống Thơ, Bộ Trưởng Thuần và Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ Bùi Văn Lương) họp từ 4:00pm tới 10:00pm với những lãnh đạo PG (nhà sư Thiện Minh, nhà sư Thiện Hoa). Thuần nói như bản sơ thảo thỏa hiệp ngày hôm qua. Thuần bảo vệ TT Diệm sẽ ký, và Hòa thượng Thích Tịnh Khiết đang tuyệt thực ở Huế sẽ bay vào Sài Gòn ký hoàn tất bản thông cáo chung. Nhà sư Thích Thiện Minh đã rời SG về Huế ngay sáng 6/6/1963. Thuần kể rằng Thuần có một đặc sứ đang sống hạnh tu sĩ nhưng ở tại gia trong vài ngày tới sẽ sống chung với Thượng tọa Thiện Minh và Hòa thượng Tịnh Khiết tại một ngôi chùa ở Huế để bảo vệ bản thỏa hiệp sơ khởi sẽ được đồng ý ký kết. Thuần nói đã ra lệnh mật vụ rời khuôn viên những chùa, và yêu cầu lính Quân Đoàn I tránh dùng bạo lực.
Cùng ngày 6/6/1963 tại Hoa Kỳ, Lincoln White, phát ngôn nhân Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ họp báo, nói: "Không hề có phi cơ Mỹ hay nhân sự Hoa Kỳ nào trong việc chở quân hay công an tới Huế."
.
Ngày 8/6/1963. Bà Ngô Đình Nhu chỉ trích Phật Tử. Chồng bà Nhu là người cố vấn đầy quyền lực của TT Diệm. Bà Nhu công khai minh bạch chụp mũ rằng Phật Tử bị cán bộ VC kích động và trà trộn, cũng như nói rằng có bàn tay nước ngoài khuynh đảo. Bộ Trưởng Thuần nói với Trueheart rằng Thuần bất lực, không làm gì được đối với bản Tuyên cáo của bà Nhu trong cương vị chỉ huy phong trào phụ nữ VNCH. Sau đó cùng trong ngày, Trueheart trình với ông Diệm rằng Mỹ phản đối những lời bà Nhu và đe dọa tách rời lập trường của Mỹ đối với bất kỳ giải pháp đàn áp nào nhắm vào Phật Tử. Nhưng Trueheart nói không thấy ông Diệm có quyết định rõ ràng nào.
.
Ngày 8/6/1963. 5:37 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Dean Rusk. Đề nghị những nhà ngoại giao Mỹ xem xét: tức khắc đề nghị chính phủ nước nhà VN gỡ bỏ Đạo dụ số 10 mà không cần tới Quốc Hội VNCH, vì Quốc Hội này tới tháng 9/1963 mới họp. Nếu TT Diệm làm như vậy, hẳn là phía PG sẽ tin cậy. Khuyên chính phủ nước nhà VN tạm thời đừng tuyên truyền Chủ Nghĩa Nhân Vị vì dân chúng nhìn chủ nghĩa này đồng hóa với Công Giáo. Gợi ý rằng quân đội VNCH (Republic of Vietnam Armed Forces, viết tắt RVNAF) nên chỉ có thể định những tuyên úy Phật Giáo. Gợi ý rằng Bắc Việt Nam (Democratic Republic of Vietnam, viết tắt DRV) có 2 nhà sư trong Quốc Hội, nếu chính phủ nước nhà Nam VN mời nhiều nhà sư hay cư sĩ ứng cử Quốc Hội và thắng cử trong bầu cử tháng 8 sắp tới thì sẽ dễ hòa giải. Rusk.
.
Ngày 9/6/1963. 1 a.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tổng Thống Diệm tiếp Trueheart chiều ngày 8/6/1963. Buổi nói chuyện lâu 2 giờ, thân thiện. Không may, không còn lời nào của Trueheart làm TT Diệm đổi ý. Trueheart trình TT Diệm bản tiếng Pháp bản Tuyên cáo của Phong Trào Phụ Nữ Liên Đới (của bà Nhu). Trueheart nói rằng Ủy ban Liên bộ đã đạt thỏa hiệp với những nhà sư, và bản văn chụp mũ này sẽ làm hỏng mọi chuyện vì đã vi phạm cam kết giữa 2 phía. Trueheart nói, kỳ vọng TT Diệm tuyên bố tách rời lập trường chính phủ nước nhà ra khỏi bản văn của bà Nhu. TT Diệm nói là không. Trueheart có cảm hứng bản văn chụp mũ những nhà sư cũng gần với suy nghĩ của TT Diệm. Trueheart nói lãnh sự Helble kể rằng tăng ni Phật tử trong những chùa ở Huế vẫn không được phép nhận thực phẩm và vật dụng y tế từ ngoài đưa vào. TT Diệm nói không biết chắc như vậy, liền cầm điện thoại, gọi ngay cho Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ để hỏi về tình hình Huế. Helble sau đó kể là một số trong những thực phẩm được cho vào chùa, nhưng không cho bác sĩ vào chăm sóc y tế. Helble cũng kể phi cơ chính phủ nước nhà thả nhiều truyền đơn ở Huế, tấn công Thượng tọa Trí Quang, người thay mặt Hòa thượng Tịnh Khiết lãnh đạo trực tiếp PG.
.
Ngày 10/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bộ Trưởng Thuần lúc 9 giờ sáng kể rằng có vài tiến bộ trong nói chuyện với TT Diệm và Cố vấn Nhu. Về Dụ số 10, TT Diệm nói ông không thể gỡ bỏ Dụ số 10, phải chờ thủ tục qua Quốc Hội. Về tin nói rằng Bộ Trưởng Công Dân Vụ Ngô Trọng Hiếu dự tính biểu tình ở Sài Gòn để phản đối Phật Giáo thì TT Diệm đã điện thoại cho Hiếu trước mặt Thuần, và Hiếu bác bỏ tin đó. Thuần trước đó đã nói chuyện với ông Nhu về chuyện đó, và được Nhu bảo vệ là không còn biểu tình như vậy ở SG, tương tự ở Đà Nẵng. Thuần nói bản văn của Phong Trào Liên Đới Phụ Nữ (của bà Nhu) đã bị cấm đọc trên đài phát thanh, và sẽ không cho đăng báo Việt ngữ. Thuần nói rằng việc sứ quán Mỹ quan ngại vì chuyện thả truyền đơn ở Huế và chuyện bắt giam một số trong những nhà báo ở Sài Gòn đã được Thuần trình lên TT Diệm.
.
Ngày 11/6/1963. Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu. Vào khoảng chừng trưa, nơi giao lộ Phan Đình Phùng và Lê Văn Duyệt tại Sài Gòn, Hòa Thượng Thích Quảng Đức tẩm xăng dầu và tự bật lửa tự thiêu. Hình ảnh nhà sư Thích Quảng Đức tự thiêu được chụp lại bởi phóng viên Malcolm Browne của AP. Cuộc phản đối và hình ảnh tự thiêu lên trang nhất những báo thế giới. Cảm xúc chung là kinh hoàng và phẫn nộ. Đại Tá Tung, Tư lệnh Lực lượng Đặc biệt, đưa 2 đại đội từ trại Long Thành về phi trường Tân Sơn Nhứt đề phòng nguy hiểm. Bà Nhu sau đó gọi cuộc tự thiêu là một vụ “nướng thịt.”
Sáng ngày 11/6/1963, trước khi tự thiêu, Hòa thượng Thích Quảng Đức đã viết lại một bức thư Lời Thỉnh Nguyện Tâm Huyết, nói rõ chủ định và nguyện vọng:
“Tôi là Tỳ kheo Thích Quảng Đức, trụ trì chùa Quan Thế Âm Phú Nhuận Gia Định. Nhận thấy Phật giáo nước nhà đang lúc nghiêng ngửa. Tôi là một tu sĩ mệnh danh là trưởng tử của Như Lai, không lẽ cứ ngồi điềm nhiên toạ thị để cho Phật giáo tiêu vong, nên tôi vui vẻ phát nguyện thiêu thân giả tạm này cúng dưỡng chư Phật để hồi hướng công đức bảo tồn Phật giáo. Mong ơn mười phương chư Phật, chư Đại Đức, Tăng ni chứng tỏ cho tôi đạt thành chí nguyện như sau:
Một là mong ơn Phật Trời gia hộ cho tổng thống Ngô Đình Diệm sáng suốt đồng ý năm nguyện vọng của Phật giáo Việt Nam ghi trong bản tuyên cáo.
Hai là nhờ ơn Phật từ bi gia hộ cho Phật giáo Việt Nam được trường tồn bất diệt.
Ba là mong nhờ hồng ân Đức Phật gia hộ cho chư Đại Đức, Tăng ni, Phật tử Việt Nam tránh khỏi tai nạn khủng bố, bắt bớ, giam giữ của kẻ ác.
Bốn là cầu nguyện cho đất nước thanh bình, quốc thái dân an.
Trước khi nhắm mắt về cảnh Phật, tôi trân trọng kính gởi lời đến tổng thống Ngô Đình Diệm nên lấy lòng bác ái từ bi đối với quốc dân, đều thi hành chủ trương bình đẳng tôn giáo để nước nhà bình yên muôn thuở. Tôi thiết tha lôi kéo chư Đại Đức, Tăng ni, Phật tử nên đoàn kết nhất trí quyết tử để bảo tồn Phật giáo.
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật
Làm tại chùa Ấn Quang ngày 4/6/1963.
Tỳ kheo Thích Quảng Đức thủ ký."
.
Ngày 11/6/1963. 5 p.m. Điện văn từ tòa đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Gặp Thuần tại nhà Thuần vào giờ trưa, Trueheart nói tình hình không thể phục hồi thông thường nếu TT Diệm không đích thân có hành vi hòa giải tức khắc, trực tiếp và quyết liệt. Trong ngày cũng luôn có thể có bản tin tình báo CAS gửi về tòa đại sứ cho biết thêm thêm tất cả những quân nhân VNCH phải cắm trại. Cũng có nguồn tin tình báo cho biết thêm thêm Chánh Văn Phòng Không Quân VNCH Trung Tá Đỗ Khắc Mai (một Phật tử) phản hồi với nguồn tin rằng Mai và nhiều sĩ quan cao cấp khác đã chán tình hình này và không hiểu sao người Mỹ cứ đứng yên để mất thời cơ vàng điều chỉnh tình hình tại VN, rõ ràng ám chỉ Mai đang suy nghĩ về một cuộc đảo chánh. Trueheart.
.
Ngày 11/6/1963. 7 p.m. Điện văn Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Biểu tình của PG và chống lại chính phủ nước nhà ban đầu là vì chính phủ nước nhà kềm chế hoạt động và sinh hoạt giải trí tôn giáo (như, treo cờ PG ngoài cổng chùa). Phản ứng của PG là tự nhiên hay suy tính trước thì không rõ; nhưng những hành vi này sinh khởi vì PG bất mãn từ lâu vì bị tẩy chay tôn giáo. Bây giờ, phản ứng của chính phủ nước nhà quá chậm để đáp ứng nguyện vọng của PG. Theo Tòa đại sứ nhận xét, phía PG lộ ý muốn thỏa mãn 5 nguyện vọng. Có tin một số trong những Phật tử nói về chuyện đảo chánh chính phủ nước nhà. Nhiều Phật Tử đang khuyến khích biểu tình phủ rộng rộng rãi ra và muốn báo chí quốc tế biết chính nghĩa của tớ nhiều hơn nữa. Không có chứng cớ là có nhóm chính trị nào phía sau PG. trái lại, có chứng cớ Phật Tử đã từ chối và chống lại những lời mời giúp sức từ những tổ chức đối lập. Không có chứng cớ rõ ràng Việt Cộng ảnh hưởng trực tiếp vào hoạt động và sinh hoạt giải trí PG; tuy nhiên có chứng cớ VC đang chờ đón thuở nào điểm để tận dụng tình thế một cách chính trị và/hay một cách quân sự. Chính phủ ban đầu đánh giá sai về những bất mãn của PG, nhận định rằng PG như một vấn đề chính trị, nên đã dùng bạo lực với PG, trong khi đó những tuyên bố của bà Nhu chỉ như đổ dầu vào lửa. Nơi khoảng chừng thời gian ngắn này, chúng tôi (Trueheart) tin rằng vẫn còn thời cơ để chính phủ nước nhà làm hòa với PG. Đối thoại giữa 2 phía cần duy trì, nhờ vào những đồng thuận bán chính thức đã có giữa PG với ông Thuần. Trueheart sẽ nhắc lại gợi ý về đưa vào Quốc Hội VNCH một số trong những vị sư.
.
Ngày 12/6/1963. Trueheart gặp TT Diệm, xuất hiện Bộ Trưởng Thuần, để phản đối việc ông Diệm thụ động, và nói rằng cuộc tự thiêu của HT Thích Quảng Đức đã gây chấn động thế giới. Nếu TT Diệm không hành vi, Mỹ buộc tách rời khỏi chính phủ nước nhà ông Diệm vì áp lực dư luận Mỹ.
Điện văn ngày 12/6/1963, 8 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ghi rằng Trueheart nói về bản tin có những vụ bắt bớ hôm 11/6/1963 tại Đà Nẵng và Huế, và đề nghị chính phủ nước nhà tránh việc trả thù người biểu tình bằng việc bắt bớ. TT Diệm im re, nhưng Thuần sau đó nói với Trueheart là sẽ xem lại chuyện đó. Trueheart nói là có nghe giới chức VN (về sau, Trueheart nói với Thuần đó là Bộ Trưởng Nội Vụ) suy tính truy tố về tội sát nhân đối với những người dân trợ giúp Hòa thượng Quảng Đức tự thiêu. TT Diệm trả lời rằng có những người dân khác trợ giúp nhà sư tự thiêu. Trueheart nói Trueheart đã nói chuyện với 2 người đã tận mắt tận mắt chứng kiến tận mắt thấy rằng nhà sư Quảng Đức tự châm lửa để tự thiêu chính ông (nguyên văn Trueheart viết trong Điện văn: I said that I had talked to two eye witnesses who saw bonze set fire to himself) nhưng dù thế nào đi nữa, hành vi chống lại những người dân liên hệ sẽ là một sai lầm rất tai hại. Thuần sau đó nói kể như bỏ chuyện truy tố.
.
Ngày 13/6/1963. 7 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Được Thuần cho biết thêm thêm rằng Phó Tổng Thống Thơ đã gửi thư mời những nhà sư họp, và được họ trả lời sẽ họp với Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà vào ngày mai 14/6/1963, với điều kiện phía chính phủ nước nhà chấp thuận đồng ý những điều đã thỏa hiệp trước, trong buổi ngày 5/6/1963. Thuần kể, phía PG đề nghị rằng đối với Đạo dụ số 10, không riêng gì có là để Quốc Hội tu chính như đã đồng thuận, nhưng trong khi chờ tới lúc đó xin TT Diệm tu chính bằng một sắc lệnh.
.
Ngày 14/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Thuần điện thoại cho Trueheart vào giờ trưa, sáng sủa, vui mừng. Buổi họp buổi sáng giữa Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà và Ủy ban Liên phái của PG tốt đẹp. Buổi chiều, Hòa thựong Thích Tịnh Khiết gửi thông điệp tới những chùa toàn quốc, lôi kéo bình lặng vì nói chuyện tốt đẹp. Phía chính phủ nước nhà ra lệnh gỡ những rào cản đang vây những chùa trong khi cảnh giác VC bạo động. Thuần nghĩ, VC sẽ hành vi khi thấy thỏa ước giữa chính phủ nước nhà và PG sẽ thành công. Thuần nói, sẽ có cuộc họp báo chung. Lãnh đạo phái đoàn PG là nhà sư Thiện Minh, đại diện PG Miền Trung trong buổi nói chuyện ngày 5/6/1963 được HT Tịnh Khiết trao toàn quyền quyết định, theo lời Thuần. Các lãnh đạo khác là những Thượng tọa Tâm Châu, Đức Nghiệp, Thiện Hoa và Huyền Quang. Nhà sư Trí Quang là dự khuyết, nhưng không xuất hiện trong cuộc họp sáng nay. Được Thuần kể là 2 phía nói chuyện tốt đẹp.
Ngày 14/6/2022. 4:43 p.m. Điện văn từ Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Rusk. Một bài báo rất tai hại trên tờ Tp New York Times ấn bản ngày 14/6/1963, nhan đề “U.S. Warns South Viet-Nam on Demands of Buddhists” (Mỹ Cảnh Cáo Nam VN về Nguyện Vọng của Phật Tử), nói rằng chính phủ nước nhà Kennedy cảnh cáo TT Diệm rằng Mỹ sẽ công khai minh bạch lên án cách TT Diệm đối xử với Phật Tử nếu không còn hành vi gấp để xoa dịu bất mãn của PG. Bài báo của Max Frankel viết rằng những nhà ngoại giao Mỹ nói với chính phủ nước nhà VN rằng tiếp tục xích míc với PG hoàn toàn có thể gây ra tai hại chính trị. Trong cuộc họp báo ngày hôm nay, phát ngôn nhân Bộ Ngoại Giao Mỹ nói rằng bài báo đó chỉ suy đoán, cho nên vì thế Bộ không còn gì để phản hồi, và cho biết thêm thêm TT Diệm đã lập ra Ủy ban Liên bộ để họp với những nhà sư để xử lý và xử lý vấn đề. Cho phép tòa đại sứ nói với chính phủ nước nhà Diệm rằng sẽ không còn bản văn công khai minh bạch nào của chính phủ nước nhà Mỹ về chuyện này, và chính phủ nước nhà Mỹ vẫn tiếp tục ủng hộ chính phủ nước nhà TT Diệm. Nếu vấn đề được xử lý và xử lý và có cuộc họp báo chung thì sẽ rất có lợi, vì những nhà sư sẽ bày tỏ liên minh với chính phủ nước nhà TT Diệm để chống lại VC xâm lăng.
.
Ngày 15/6/1963. 2 p.m. Điện văn Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Đã gặp Thuần lúc 12:30 p.m. Thuần rất là rất khó chịu vì bài báo Tp New York Times, nói là bài báo hoàn toàn có thể làm hỏng những cuộc thương thuyết. Thuần đã họp với những nhà sư buổi sáng, nhưng tiến bộ chỉ chút ít. Bổ túc: Tuy nhiên, lúc 6:30 p.m. Thuần nói là mọi chuyện thương thuyết với những nhà sư đã thành công rồi.
.
Ngày 16/6/1963. Một bản Thông Cáo Chung giữa Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà và Ủy ban Liên phái của PG phổ biến sau những cuộc thương thuyết. Thông cáo chung không quy trách nhiệm rõ ràng cho ai trong sự kiện ngày 8/5/1963 ở Huế, tóm lược có 5 điều: cho treo cờ PG, ấn định điều kiện treo cờ PG; hứa tách tôn giáo ra khỏi Dụ số 10, Quốc Hội sẽ ra luật về tôn giáo thời điểm ở thời điểm cuối năm 1963 hay đầu 1964; sẽ lập Ban điều tra xem những đơn khiếu nại của PG về những trường hợp đàn áp, bắt giam Phật Tử sai trái; hoạt động và sinh hoạt giải trí tôn giáo chỉ buộc xin phép nếu ở nơi công cộng; cán bộ nào có lỗi trong sự kiện ngày 8/5/1963 sẽ bị phạt, và chính phủ nước nhà sẽ trợ giúp những mái ấm gia đình nạn nhân ở Huế.
.
Ngày 16/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bản Thông cáo chung ký bởi TT Ngô Đình Diệm và HT Thích Tịnh Khiết, đọc trên đài phát thanh. HT Tịnh Khiết cũng nói là lễ tưởng niệm HT Thích Quảng Đức sẽ hoãn vì nhiều nguyên do, trong đó có trở ngại tổ chức. Hoãn tổ chức hiển nhiên vì sự không tương đồng giữa PG và chính phủ nước nhà về số rất đông người tham dự đông hay ít. Ngày tang lễ chưa thông báo. Tổng Giám Mục Công Giáo Paul Nguyễn Văn Bình ở Sài Gòn gửi thư mục vụ, nhắc giáo dân rằng Giáo hội và Nhà nước cần tách rời. Có khoảng chừng 2000 người tụ họp ở góc đường Phan Thanh Giản và Lê Văn Duyệt. Bạo lực bùng nổ lúc 9:15 a.m. khi sinh viên học viên xông vào rào công an đang vây Chùa Xá Lợi. Giới trẻ ném đá vào công an, và công an bắn lựu đạn cay, và xe vòi rồng tới giải tán; tới 11:00 a.m. mới trấn áp được. Bản tin chính phủ nước nhà sau đó nói vụ này kích động do "thành phần cực đoan" (không nói là VC), cũng nói có 30 công an bị thương, nhập viện. Nhân viên sứ quán tận mắt tận mắt chứng kiến vụ này từ đầu, cho biết thêm thêm kích động là vì đám đông. Khoảng từ 6:00 am-8:30 am khoảng chừng 300 thành viên Phong Trào Liên Đới Phụ Nữ tụ họp ở bản doanh nghe loa đọc Tuyên cáo ngày 7/6 nhưng không xuất hiện bà Nhu. Báo Times of Vietnam ấn bản ngày hôm nay có bản tuyên bố ký tên 30 sĩ quan cao cấp nguyện trung thành "sau sống lưng TT Ngô Đình Diệm để bảo vệ Hiến pháp và nền Cộng Hòa."
.
Ngày 18/6/1963. Văn phòng Tổng Thống gửi mật điện số 1432/VP/TT cho những người dân dân có trách nhiệm ra lệnh tạm thời nhượng bộ phong trào Phật giáo, sẵn sàng sẵn sàng dư luận để phản công đồng thời thanh trừng những nhân viên cấp dưới nhà nước ủng hộ Phật giáo. Một bản sao của mật điện lọt vào tay của Ủy ban Liên Phái.
.
Ngày 19/6/1963. Giữa trưa. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ tại VN gửi BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Ghé thăm Phó Tổng Thống Thơ ngày 18/6/1963, chúc mừng đạt được Thông cáo chung với PG. Thơ nói, PG hài lòng với thỏa hiệp, tương lai có lẽ rằng hết rắc rối rồi. Tuy nhiên, Thơ sợ có hiểu nhầm trong khi thực hiện Thông cáo chung. Trueheart nói, nhưng niềm tin của dân vào chính phủ nước nhà sứt mẻ rồi, giờ đây là phải hồi sinh niềm tin. Thơ đồng ý. Trước đó trong ngày có gặp Bộ Trưởng Thuần. Trueheart hỏi Thuần, giờ đây có chứng cớ là có một số trong những mật vụ bảo mật thông tin an ninh bám sát, theo dõi người Mỹ, trong khi lẽ ra họ phải theo dõi VC hay Phật Tử. Thuần hỏi, có lời khuyên nào hay là không. Trueheart nói, lo ngại là lời khuyên từ phía Mỹ thì chính phủ nước nhà VN không vui. Thí dụ, như một nghành rõ ràng là tư pháp, những người dân bị tạm giam quá lâu thì nên đưa ra xét xử ở tòa. Thuần ra vẻ đồng ý nhưng không phản ứng gì.
Ngày 19/6/1963. 8:28 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Rusk. Trước ngày xảy ra sự kiện 8/5/1963 (ở đài phát thanh Huế) dư luận Mỹ hài lòng với thành quả chính phủ nước nhà VN chống lại VC. Khuynh phía này đang đảo ngược rồi. Thứ Trưởng Ngoại Giao Viễn Đông Sự Vụ Roger Hilsman phải điều trần trước Quốc Hội về những chương trình viện trợ cho VN, đang thấy ngày càng trở ngại vất vả vì áp lực chính trị đối với những thắc mắc về TT Diệm đàn áp Phật Tử. Trong khi 5 điểm Thông cáo chung đạt được, nhưng nghi ngờ và căng thẳng mệt mỏi vẫn còn trầm trọng; do vậy thái độ thân thiện và hợp lý là thiết yếu để chính phủ nước nhà VN lấy lại tin cậy ở người dân VN và từ dư luận Hoa Kỳ. Thêm nữa, chính phủ nước nhà VN tránh việc xem là một thành viên. Câu nói của TT Diệm rằng "Phật Giáo hoàn toàn có thể nhờ vào Hiến Pháp, nói cách khác, nhờ vào tôi" gây ra ấn tượng xấu ở Hoa Kỳ. Không nên có sự ngăn cách giữa chính phủ nước nhà và người dân, nơi đa số là Phật Tử. Các viên chức chính phủ nước nhà cao nhất nên gặp những nhà sư lãnh đạo PG thường xuyên và đối xử như bình đẳng. Các nhà sư lãnh đạo PG đã chứng tỏ họ có tổ chức ngặt nghèo, và không được cho phép VC hay những phần tử chính trị đối lập kiểm soạt hoạt động và sinh hoạt giải trí của tớ; họ là những người dân dân có kỷ luật, ôn hòa, tránh việc nghi ngờ họ. Các lời tuyên bố của bà Nhu dẫn tới nhiều thắc mắc nghiêm trọng tại Hoa Kỳ (và hiển nhiên, tại Sài Gòn) cũng như về sự chân thành của chính phủ nước nhà VN, và hoàn toàn có thể làm thiệt hại quan hệ giữa 2 chính phủ nước nhà Mỹ-VN trong trận chiến lâu dài để thắng lợi VC.
.
Ngày 20/6/1963. Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Điện văn 1250 thông tư Trueheart trình với TT Diệm rằng Hoa Kỳ dự tính chỉ định Henry Cabot Lodge, Jr., thay thế Frederick Nolting trong chức vụ Đại sứ Mỹ tại VN. Trueheart trả lời hôm 22/6/1963 qua Điện văn 1230 rằng TT Diệm đã đồng ý việc chỉ định tân đại sứ.
.
Ngày 22/6/1963. 11 a.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi (Trueheart) đã gặp Bộ Trưởng Thuần lúc 9 a.m. Mục đích ghé thăm Thuần là vì tôi có chứng cớ có một chiến dịch từ ông bà Nhu muốn phá hoại bản Thông cáo chung ngày 16/6/1963 Một trong những nhà sư PG và chính phủ nước nhà.
--- Nhu ra lệnh thu gom chữ ký từ Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa để phản đối bản Thông cáo chung 16/6/1963 và yêu cầu hủy bỏ thỏa hiệp đó.
--- Một bài trên báo Times of Vietnam ngày hôm qua tường thuật về Họp báo Hội nghị Toàn Quốc của Giáo hội Phật Giáo Cổ Sơn Môn ngày 20/6/1963 đưa ra tuyên bố ủng hộ chính phủ nước nhà và tách rời khỏi những "tranh cãi chính trị tôn giáo mới gần đây." Tôi nói giáo hội này nổi tiếng là vì chính phủ nước nhà tài trợ, và chuyện này sẽ làm cho Phật Tử bất mãn sâu sắc.
--- Có tin là sẽ có lễ hội lớn trong ba ngày 25-27/6/1963 tại Huế để mừng 25 năm tấn phong Giám Mục của Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục (anh của TT Diệm).
Tôi cũng nhắc Thuần rằng những nhà sư lãnh đạo vẫn còn đang ở Sài Gòn, và chính phủ nước nhà nên có hành vi rõ ràng để bày tỏ thiện chí, rõ ràng là trả tư do những người dân bị giam vì tham dự biểu tình.
Thuần không cãi lại những điều tôi nói, ngược lại còn gián điếp xác nhận rằng Thuần trước giờ vẫn thuyết phục TT Diệm đừng nghe lời khuyên của mái ấm gia đình họ Ngô. Tôi sẽ lập lại những ý này khi tôi gặp TT Diệm trực tiếp.
Ghi thêm: Trong một điện văn sau đó trong ngày 22/6/1963. 8 p.m. Trueheart cho biết thêm thêm đã gặp TT Diệm trong ngày, trình bày những điểm trên. TT Diệm nói là ông Nhu không phá hoại thỏa hiệp giữa PG và chính phủ nước nhà. Còn chuyện trả tự do cho những người dân biểu tình thì từ từ, đang lọc hồ sơ, ai liên hệ VC thì sẽ giam tiếp. Trueheart nói tình hình có vẻ như bi thảm, vì lo sợ là căng thẳng mệt mỏi Phật Giáo sẽ đảo ngược những thắng lợi quân sự và chỉ có lợi cho VC. Đặc biệt, dư luận người dân tại Hoa Kỳ đang chỉ trích cả chính phủ nước nhà Mỹ và chính phủ nước nhà VN gắt hơn.
.
Ngày 25/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi (Trueheart) được Bộ Trưởng Thuần gọi điện thoại buổi sáng. Thuần nói TT Diệm có vẻ như không vui (tôi đoán, ý Thuần nói là TT Diệm rất khó chịu). Tôi nói rằng người Mỹ đã ủng hộ TT Diệm và chính phủ nước nhà VN từ lâu và giờ đây khủng hoảng rủi ro cục bộ Phật Giáo làm mất đi niềm tin tại Mỹ và chúng tôi cần TT Diệm hồi sinh niềm tin cho trận chiến này. Thuần nói Thuần đang làm tận lực cho bản Thông cáo chung ngày 16/6. Tôi nói, những nhà sư lãnh đạo PG không riêng gì có nghi ngờ về việc chính phủ nước nhà thực thi Thong cáo chung hay là không, mà còn lo sợ sẽ bị lặng lẽ bắt những nhà sư lãnh đạo và có giải pháp đàn áp khác. Thuần đồng ý rằng đó là suy nghĩ của những nhà sư. Tôi thúc giục Thuần hãy phổ biến tức khắc những lệnh rõ ràng mà Thuần đã gửi cho những Tỉnh Trưởng để thực thi Thông cáo chung. Thuần nói, Thuần hoàn toàn có thể làm như vậy. Thuần nói, Thuần đang lo ngại vì TT Diệm nghĩ rằng người Mỹ đổi chủ trương, nên chỉ có thể định một Tân Đại Sứ. Thuần kể rằng TT Diệm nói: "Họ hoàn toàn có thể gửi 10 ông Lodges, nhưng tôi sẽ không được cho phép chính tôi hay đất nước của tôi bị hạ nhục, không trong cả nếu họ chỉa súng đại bác vào Dinh này." Tôi nói, tôi không biết Đại sứ Lodge có thông tư gì, nhưng điều khẩn cấp giờ đây là chính phủ nước nhà VN phải làm hòa với Phật Giáo và sẵn sàng sẵn sàng bầu cử Quốc Hội vào tháng 8/1963.
.
Ngày 26/6/1963. Hòa Thượng Thích Tịnh Khiết gửi thư cho Tổng thống Ngô Đình Diệm tố cáo nhiều hành vi của những quan chức tiếp tục chống phá, đàn áp Phật giáo, tố cáo ông Ngô Đình Nhu có ý định tổ chức biểu tình của Thanh Niên Cộng Hòa để đòi chính phủ nước nhà duyệt lại bản Thông cáo chung.
.
Ngày 26/6/1963. 12:51 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Yêu cầu ông (Trueheart) gặp TT Diệm ngay, thông báo qua lời nói hay văn bản rằng không còn thay đổi gì trong chủ trương Hoa Kỳ giúp chính phủ nước nhà VN chống Cộng Sản. Đổi Đại sứ vì Đại sứ Nolting tới VN theo nhiệm kỳ 2 năm. Thêm nữa, việc chỉ định Lodge làm Đại sứ đã cứu xét từ cuối thời điểm tháng 4/1963, tức là trước sự kiện ngày 6/5/1963. Lodge là đảng viên Cộng Hòa, làm Đại sứ sẽ có ý nghĩa là 2 Đảng Dân Chủ và Cộng Hòa cùng giúp VN thắng lợi VC. Bản thân Lodge trong cương vị Thiếu Tướng (Major General) Lục quân đã tới khảo sát những vấn đề VN hồi năm ngoái. Chúng ta cần chứng tỏ rằng chính phủ nước nhà Mỹ toàn tâm toàn lực giúp TT Diệm thắng lợi, không phải để làm suy yếu TT Diệm. Ông cần gặp TT Diệm thường xuyên, nói thẳng những vấn đề, cũng là chống lại những ngờ vực mà ông Nhu cấy vào Một trong những chuyến thăm của ông.
.
Ngày 27/6/1963. Đang viếng thăm Ireland, Tổng Thống Kennedy loan báo chỉ định Henry Cabot Lodge làm tân Đại sứ Hoa Kỳ tại Nam Việt Nam, sẽ hiệu lực hiện hành từ tháng 9/1963.
.
Ngày 27/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nói chuyện với Bộ Trưởng Thuần sáng nay, Thuần nói đã theo lời khuyên của tôi (Trueheart) để phổ biến những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng để thực thi Thông cáo chung 16/6. Thuần cũng nói TT Diệm sắp viếng thăm Huế để nói trực tiếp với dân cư Huế. Thuần cũng nói TT Diệm đang viết một bài diễn văn quan trọng, mà Thuần hài lòng với bản nháp, tái xác nhận thỏa mãn 5 nguyện vọng của PG. Thêm nữa, 2 lãnh tụ sinh viên Huế (một người trong đó trước đây có tin đồn bị tra tấn chết) đã được trả tự do. Theo Thuần, đích thân TT Diệm yêu cầu thả.
--- Cùng trong ngày 27/6/1963, điện văn 1283 từ Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở Sài Gòn. Cho phép Trueheart "nỗ lực kiên trì khuyến khích chính phủ nước nhà VN hành xử cho đúng với những gì đã cam kết." Bộ ghi nhận rằng, "những bản tin tình báo đã cho tất cả chúng ta biết chính phủ nước nhà VN vẫn chưa hành xử đúng với những cam kết trong Thông cáo chung." Cho phép Trueheart "can gián chính phủ nước nhà VN đừng tổ chức những cuộc biểu tình hàng fake Phật Tử và đừng thu gom chữ ký để dùng trong những bản văn chỉ trích những Phật Tử."
.
Ngày 28/6/1963. Bản tin tình báo CIA, ký số TDCS DB-3/655, 301. Đề tài: Đánh giá tình hình chính sách Ngô Đình Diệm vào ngày 26/6/1963. Để dùng trong nội bộ, lượng định tình hình.
--- Chính phủ VN sẽ gặp trở ngại vất vả vì tình hình Lào quốc suy yếu về quân sự trước loạn quân Cộng sản, và khi vùng trái độn này biến mất thì Nam VN sẽ trực diện với quân CS. Trong khi đó, có vẻ như như những lời khuyên cải tổ chính trị và xã hội sẽ bị chống đối mạnh mẽ và tự tin, cả từ TT Diệm và mái ấm gia đình ông, và cả từ một số trong những quan chức quân sự và dân sự.
--- Nỗ lực thay đổi -- thí dụ như mở rộng chính phủ nước nhà để mời một số trong những nhà đối lập tham dự, như giảm quyền lực của ông Nhu và bà Nhu, như được cho phép đối lập vào Quốc Hội -- có vẻ như không khả thi vào thời điểm hiện nay, vì: nếu Mỹ đề nghị ông Diệm gỡ bỏ quyền lực của ông Nhu, bà Nhu và Ngô Đình Cẩn, người đang lãnh đạo Miền Trung VN, sẽ bị ông Diệm xem như thể xúc phạm thành viên và vi phạm độc lập lãnh thổ, sẽ bị TT Diệm từ chối. Một số thành phần đối lập đang có tín hiệu muốn đảo chánh để lật đổ TT Diệm.
--- Khủng hoảng Phật Giáo đã chuyển một số trong những thành phần từ thân chính trở sang tích cực đối lập. Điển hình, những sinh viên đã tự đồng hóa cảm xúc của tớ với chính nghĩa Phật Giáo, và vào ngày 16/6/1963, một lá thư mục vụ được đọc trong tất cả những nhà thời thánh Công Giáo La Mã tại Tổng Giáo Phận Sài Gòn, với nội dung ủng hộ những nguyện vọng của Phật Tử đòi tự do tôn giáo trên toàn miền Nam VN.
--- Nếu chính phủ nước nhà VN không chân thành thi hành Thông cáo chung trong tương lai gần, chắc như đinh trở ngại vất vả sẽ tăng thêm. Đã thấy tín hiệu không tôn trọng rồi. Đã có một số trong những tín hiệu rõ ràng rằng một số trong những thành phần trong chính phủ nước nhà không còn ý định đồng ý bản Thông cáo chung như giải pháp giá trị thường trực. Các báo, đặc biệt là báo Anh ngữ Times of Vietnam (xuất bản bởi Gene và Ann Gregory, 2 người Mỹ có quan hệ marketing thương mại thân cận với bà Nhu) ám chỉ mạnh mẽ và tự tin rằng có VC và xúi giục nước ngoài trong những cuộc biểu tình của PG. Lại có nỗ lực đò xét lại bản Thông cáo chung. Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa được lệnh lôi kéo xét lại bản Thông cáo chung giữa PG và chính phủ nước nhà; lại sở hữu tin TT Diệm cũng tương hỗ việc xét lại đó. Các nhà sư lãnh đạo Phật Giáo nói rằng họ lo ngại cho tình hình sức khỏe những sinh viên học viên còn bị giam từ khi bị bắt vì tham dự biểu tình. Các nhà sư nói, chính phủ nước nhà không tôn trọng những cam kết thì sẽ buộc phía PG phải suy nghĩ để có hành vi thích nghi.
--- Nếu chính phủ nước nhà muốn dùng vũ lực đàn áp PG, về đường dài sẽ hỏng, vì sẽ sinh ra một loạt phản ứng mới từ người dân, hoàn toàn có thể dẫn tới những diễn biến chính trị nhắm lật đổ chính phủ nước nhà TT Diệm. Nếu TT Diệm hành xử một cách chân thành, hiệu suất cao thì thời cơ rất tốt là sẽ vượt qua trận bão này.
.
Ngày 28/6/1963. 3 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nói chuyện đêm qua với TT Diệm hơn 2 tiếng rưỡi đồng hồ. Tôi (Trueheart) tin rằng TT Diệm yên tâm về sự ủng hộ của Mỹ giành cho chính phủ nước nhà đất của ông. Buổi họp phần lớn là TT Diệm độc thoại về nhiều đề tài: chiến sự của Lào quốc, chiến sự trong VN, chương trình Chiêu Hồi, Ấp Chiến Lược, Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa, Phong Trào Phụ Nữ Liên Đới. Diệm nói về cuộc cách social và chính trị tại VN xuyên qua Chương Trình Ấp Chiến Lược. Chủ đề này là đặc biệt của ông Nhu, và ông Diệm cũng nói về vai trò ông Nhu ở đây. Kiểu nói chuyện này còn có vẻ như như một cách trả lời gián tiếp về áp lực đòi TT Diệm tách rời ông Nhu. Tôi cũng vừa nhận tin gián tiếp rằng ông Diệm sẽ đi Huế vào ngày mai.
.
Ngày 28/6/1963. 5:48 p.m. Từ BNG Mỹ gửi tới Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên George Ball (Thứ Trưởng Ngoại Giao Hoa Kỳ). Chúng tôi lo sợ sắp có nhiều cuộc biểu tình, hoàn toàn có thể sẽ đổ máu, và tình hình suy đồi trong khi ân hạn phía Phật Giáo đưa ra cho chính phủ nước nhà thi hành thỏa hiệp sẽ tới vào thời điểm vào buổi tối cuối tuần này. Do vậy ông [Trueheart] nên thúc giục phính phủ quay quồng thực hiện những giải pháp khuyến nghị. Cụ thể nên tức khắc ấn hành, phát thanh những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng. Nếu chính phủ nước nhà còn giam giữ những người dân biểu tình trong sự kiện ngày 8/5/1963 như chúng tôi được biết (qua cuộc nói chuyện giữa Bộ Trưởng Nội Vụ Lương với 1 viên chức CIA ngày 27/6 về nghi ngờ có VC trà trộn) thì cũng phải công khai minh bạch hóa. Cần thúc giục chính phủ nước nhà VN quay quồng bản Thông cáo chung, song song với việc cho biết thêm thêm bao nhiêu người bị bắt và số người còn bị giam, với nguyên do. Ông hoàn toàn có thể suy tính để cho ông Thuần biết chúng tôi có tin cho biết thêm thêm sẽ có một số trong những Phật Tử sẵn sàng sẵn sàng thực hiện thêm nhiều cuộc biểu tình và những hành vi chính trị. Chúng tôi nghĩ điều quan trọng là phải để những phần tử trung dung nắm trấn áp phong trào Phật Giáo bằng phương pháp chính phủ nước nhà VN phải thực hiện bản Thông cáo chung ngày 16/6/1963.
.
Ngày 29/6/1963. 6 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi vừa gặp Thuần vài giờ qua, cả Thuần và tôi đều lo ngại vì hoàn toàn có thể sắp có nhiều cuộc biểu tình của PG. Phó Tổng Thống Thơ đã gửi và quảng bá lá thư gửi những sư, nhưng thư không nói đủ những điểm cần. Các hành vi rõ ràng sau đây chính phủ nước nhà VN cần làm thì phải chờ TT Diệm từ Huế trở về: phổ biến những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng, list người bị bắt và những ai đó đã được thả, list những viên chức VN có tội trong sự kiện ngày 8/5 (Thuần chớp mắt khi tôi nói điều này, nhưng rồi đồng ý là cần), bài diễn văn của TT Diệm tái xác nhận 5 điểm đồng thuận...
Trái với lời Thuần cho tôi biết trước, TT Diệm tại Huế chưa tồn tại buổi xuất hiện trước công chúng nào, chỉ trừ, có lẽ rằng, tham dự thánh lễ Te Deum (Tụng ca Thiên Chúa) là một phần trong chương trình lễ hội giành cho Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục. Thêm nữa, ông bà Nhu đã và đang đi Huế, tôi nghĩ rằng họ đã có cuộc họp đại mái ấm gia đình. Họ hoàn toàn có thể quyết định gì mới trong cuộc họp mái ấm gia đình, tôi không sáng sủa chuyện này.
Cũng có những bản tin khả tín về kế hoạch đảo chánh đang được tổ chức bởi ông Tuyến (ghi chú của người dịch: Trần Kim Tuyến, Giám đốc Sở Nghiên cứu Chính trị và xã hội Phủ tổng thống, người chỉ huy khối mạng lưới hệ thống bảo mật thông tin an ninh mật vụ của nền Đệ Nhất VNCH 1956–1963).
Thuần nói sáng nay rằng Thuần tin là có VC và bọn thời cơ phía sau Phật Giáo. Tôi nói tôi không thấy chứng cớ có VC, nhưng tôi hài lòng vì chuyện những người dân thời cơ muốn tận dụng tình thế. Tuy nhiên, phía chính phủ nước nhà VN vẫn không làm điều thiết yếu. Tôi lặp lai với Thuần rằng TT Diệm phải đồng ý rằng ông không thể có thêm biểu tình và chuyện những nhà sư tự thiêu, bất kể rằng TT Diệm đồng thuận cái gì. Tôi nhắc Thuần nghe về tờ báo Tp New York Times có nguyên trang quảng cáo ngày 27/5/1963 phía dưới tấm hình HT Thích Quảng Đức tự thiêu là bản Kháng thư mang chữ ký 12 nhà thần học lớn của Hoa Kỳ trong đó có chữ ký Giám Mục James Pike, mà tôi đã gửi bản kháng thư đó tới nhà Thuần đêm qua.
Phật Giáo đang chờ phía chính phủ nước nhà thi hành Thông cáo chung, hạn chót là ngày một/7/1963, nhưng nhà sư Đức Nghiệp nói với tôi là PG sẽ chờ tới ngày 3/7/1963.
.
Ngày 29/6/1963. 7 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Chúng tôi (Trueheart) không thấy phía PG có chia rẽ minh bạch giữa lớp già, thành phần trung dung và người trẻ tuổi. Nhưng có chứng cớ đã cho tất cả chúng ta biết có nhiều Phật Tử không hài lòng với bản Thông cáo chung giữa PG với chính phủ nước nhà. Một số trong đó nghi ngờ ý định phía chính phủ nước nhà Diệm, do vậy họ đòi chính phủ nước nhà phổ biến công khai minh bạch về những cụ ông cụ bà thể thực hiện bản Thông cáo chung để chính phủ nước nhà sẽ không trở mặt trong tương lai hay là có hành vi trả thù những Phật Tử. Một số Phật Tử khác đã có ý định chính trị hơn, như thay đổi chính sách, tiềm năng vượt xa ý định ban đầu của PG.
Chúng tôi nhận được những bản tin cho biết thêm thêm chính phủ nước nhà TT Diệm không tôn trọng bản Thông cáo chung. Có chứng cớ rõ ràng rằng ông bà Nhu căm thù cay đắng bản Thông cáo chung. Chúng tôi giờ đây tin rằng mọi chuyện là tùy thuộc cuộc họp đại mái ấm gia đình nhà Ngô tại Huế có lẽ rằng vào ngày hôm qua và ngày hôm nay. Chúng tôi sẽ áp lực chính phủ nước nhà TT Diệm có những bước hành vi xây dựng mà tình thế đòi hỏi. Chúng tôi hoàn toàn đồng ý với Bộ rằng Hoa Kỳ bằng mọi thủ đoạn sẽ không để bị đẩy vào vị trí phụ trách về chuyện xung đột tôn giáo nội bộ này.
Page 4HOA KỲ GIẢI MẬT
HỒ SƠ VIỆT NAM 1963
DỊCH VÀ GHI NHẬN:
TÂM DIỆU, TRÍ TÁNH & NGUYÊN GIÁC
NHÀ XUẤT BẢN ANANDA VIET FOUNDATION
THÁNG 6
TỰ THIÊU, BIỂU TÌNH
GHI NHẬN: Nhiều cuộc biểu tình, tuyệt thực tại Huế, Sài Gòn và nhiều tỉnh. Thượng tọa Thích Trí Quang tham gia trong nhóm tuyệt thực. Chính phủ đàn áp, giải tán. Biểu tình nhiều nơi, có khi đông tới 2.000 người, như ở tỉnh Quảng Trị. Ủy ban Liên Bộ thành lập, do Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ chỉ huy, để nói chuyện với Ủy ban Liên Phái PG. Nhiều chùa bị vây hãm. Chính phủ Diệm từ chối xóa bỏ Đạo Dụ 10, lấy cớ là có từ thời Bảo Đại. Bà Nhu vu khống Phật Tử bị VC trà trộn để quậy phá. Ngoại Trưởng Mỹ Dean Rusk đề nghị những nhà ngoại giao Hoa Kỳ ở VN lôi kéo TT Diệm gỡ bỏ Đạo Dụ 10, ngừng tùy tiện bắt bớ Phật Tử, ngưng tuyên truyền Chủ Nghĩa Nhân Vị vì dân VN đồng hóa chủ nghĩa này với Công Giáo, nên chỉ có thể định Tuyên Úy Phật Giáo trong quân đội… Nhiều chùa bị vây hãm, ngăn thực phẩm. Ngày 11/6/1963, Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu. Bà Nhu gọi là “nướng thịt.” Dư luận quốc nội và quốc tế sôi sục. Trung Tá Không Quân Đỗ Khắc Mai và một số trong những quân nhân suy nghĩ về đảo chánh. Mỹ gợi ý chính phủ nước nhà Diệm nên đưa một số trong những nhà sư vào Quốc Hội. Ngày 16/6 ra Thông Cáo Chung giữa Ủy ban Liên phái PG và Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà, cam kết 5 điều trong đó sẽ giữ bình đẳng tôn giáo và hủy bỏ Đạo dụ số 10. Nhưng công an vẫn vây hãm nhiều chùa. Ngô Đình Nhu gom chữ ký đòi hủy bỏ Thông Cáo Chung. Mỹ đề nghị ông Diệm giảm vai trò ông Nhu. Cảnh sát vẫn chưa trả tự do những người dân biểu tình bị bắt. Đại sứ Lodge sẽ tới VN tháng 9/1963, thay Đại sứ Nolting mãn nhiệm. Các nhà sư lo ngại cho sức khỏe những sinh viên bị bắt giam chưa thả. Có tin Trần Kim Tuyến âm mưu đảo chánh. Dư luận quốc tế lôi kéo Diệm thi hành Thông Cáo Chung, 12 nhà thần học lớn Hoa Kỳ ký tên chung đòi chính phủ nước nhà thực thi 5 điểm cam kết với PG. Các nhà sư nói, sẽ đấu tranh, nếu Thông Cáo Chung không thực thi.
.
Ngày 1/6/1963. Nhiều cuộc biểu tình và tuyệt thực lớn được tổ chức tại Huế, Sài Gòn và một số trong những tỉnh. Nhiều nhà sư và Phật Tử vào những chùa lớn tham gia tuyệt thực. Hai nơi tập trung tuyệt thực ở Sài Gòn là chùa Ấn Quang và chùa Xá Lợi với khoảng chừng 800 người.
.
Ngày 3/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Lãnh sự quán Hoa Kỳ ở Huế điện thoại, cho biết thêm thêm khoảng chừng trưa có 500 người, hầu hết là người trẻ tuổi, biểu tình trước tòa nhà chính phủ nước nhà, trong khi 300 quân nhân giữ bảo mật thông tin an ninh, không mặc áo giáp. Giới trẻ hô khẩu hiệu nhắm vào những quân nhân. Một bác sĩ người Đức nói với đám đông xuyên qua người thông ngôn, rằng ông là Công Giáo nên không thể cố vấn cho Phật Tử, nhưng ông khuyên họ nên cầu nguyện, thay vì bạo lực. Một xe phóng thanh của chính phủ nước nhà lôi kéo giải tán, nói rằng VC trà trộn hoàn toàn có thể gây rắc rối. Đám đông hô khẩu hiệu phản đối. Các binh sĩ gắn lưỡi lê vào đầu súng, mang mặt nạ ngừa hơi cay và tiến tới đám đông. Một số người bỏ chạy, một số trong những ở lại và cầu nguyện, trong khi lựu đạn cay bắn ra. Lính rượt đám đông chạy vài trăm mét, rồi bắn đợt lựu đạn cay thứ nhì. Helbel cũng tường trình rằng nhà sư lãnh đạo Thích Tri Quang, nguyên tuyệt thực từ Thứ Năm vừa qua, đã được vị bác sĩ người Đức khám sức khỏe, và nói là trong tình trạng sức khỏe nghiêm trọng. Trueheart.
.
Ngày 4/6/1963. Trong khi Nolting vắng mặt, Trueheart trong cương vị Đại biện Lâm thời (charge d'affaires) gặp Bộ Trưởng Nguyễn Đình Thuần (Đoạn này, Pentagon Papers viết nhầm là Tuan), và theo thông tư từ Bộ Ngoại Giao Mỹ, Trueheart chú ý rằng Mỹ không thể giữ sự ủng hộ chính phủ nước nhà VN nếu có thêm một vụ đàn áp đổ máu khác nhắm vào Phật Tử.
.
Ngày 4/6/1963. Lập Ủy ban liên bộ, với Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ chỉ huy để xử lý và xử lý vấn đề tôn giáo.
.
Ngày 4/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nhiều cuộc biểu tình. Lính bắn lựu đạn cay giải tán. Nhiều sinh viên học viên đi xe đạp tìm cách vào Chùa Từ Đàm, bị lính xua đuổi. Có 200 người đang tuyệt thực ở Chùa Từ Đàm. Có tin đồn nhà sư Trí Quang đã chết vì tuyệt thực, nhưng nguồn tin địa phương nói vị sư này chưa từ trần, chỉ suy yếu nghiêm trọng. Tại Quảng Trị: ngày một/6, có 2000 người biểu tình trước trụ sở tỉnh, được giải tán ôn hòa; ngày 2/6 có hàng trăm người biểu tình ở một ngôi chùa; ngày 3/6, tất cả những nẻo đường vào thành phố đều dựng rào cản. Nguồn tin thân cận ông Ngô Đình Cẩn nói là chính phủ nước nhà sẽ không nhượng bộ và sẵn sàng sẵn sàng dùng quân đội đàn áp Phật tử. Không có chứng cớ là những cuộc biểu tình có gì chống Mỹ. Chúng tôi đang quan sát kỹ.
.
Ngày 5/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bộ Trưởng Thuần gọi Trueheart tới nhà Thuần lúc 8 giờ sáng, nói liên tục nhiều lần từ chiều ngày hôm qua nói nhiều lần với TT Diệm, Cố vấn Nhu và nhà sư Thích Thiện Minh (từ Huế vào Sài Gòn họp, đại diện cho nhà sư Thích Trí Quang). Thuần nói chính phủ nước nhà sẽ đồng ý với nhà sư Thích Thiện Minh về 5 điểm. PG sẽ toàn bộ ngừng biểu tình và tuyên truyền, chính phủ nước nhà rút lính và mật vụ ra khỏi những khuôn viên chùa. Thuần kể một số trong những thỏa hiệp sẽ là: Trong những ngày lễ tôn giáo, cờ VNCH sẽ treo ngoài chùa, cờ PG treo cả trong và ngoài chùa. Chính phủ tránh né trách nhiệm về Đạo dụ số 10, nói do Bảo Đại, và đề nghị Phật Giáo yêu cầu Quốc Hội tu chính. Thuần nói, chính phủ nước nhà muốn Quốc Hội VNCH ra luật mới để PG ngang hàng với Thiên Chúa Giáo, như quyền làm chủ tài sản địa ốc. Ngưng bắt bớ tùy tiện Phật Tử. Chính phủ hứa điều tra về sự kiện 8/5/1963. Thuần chỉ nói mơ hồ về cách thực hiện thỏa hiệp. Trueheart nghĩ là Thuần chưa nói hết sự thực về cuộc nói chuyện với nhà sư Thích Thiện Minh.
.
Ngày 6/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Thuần kể tiến bộ khả quan. Ủy ban Liên bộ (Phó Tổng Thống Thơ, Bộ Trưởng Thuần và Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ Bùi Văn Lương) họp từ 4:00pm tới 10:00pm với những lãnh đạo PG (nhà sư Thiện Minh, nhà sư Thiện Hoa). Thuần nói như bản sơ thảo thỏa hiệp ngày hôm qua. Thuần bảo vệ TT Diệm sẽ ký, và Hòa thượng Thích Tịnh Khiết đang tuyệt thực ở Huế sẽ bay vào Sài Gòn ký hoàn tất bản thông cáo chung. Nhà sư Thích Thiện Minh đã rời SG về Huế ngay sáng 6/6/1963. Thuần kể rằng Thuần có một đặc sứ đang sống hạnh tu sĩ nhưng ở tại gia trong vài ngày tới sẽ sống chung với Thượng tọa Thiện Minh và Hòa thượng Tịnh Khiết tại một ngôi chùa ở Huế để bảo vệ bản thỏa hiệp sơ khởi sẽ được đồng ý ký kết. Thuần nói đã ra lệnh mật vụ rời khuôn viên những chùa, và yêu cầu lính Quân Đoàn I tránh dùng bạo lực.
Cùng ngày 6/6/1963 tại Hoa Kỳ, Lincoln White, phát ngôn nhân Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ họp báo, nói: "Không hề có phi cơ Mỹ hay nhân sự Hoa Kỳ nào trong việc chở quân hay công an tới Huế."
.
Ngày 8/6/1963. Bà Ngô Đình Nhu chỉ trích Phật Tử. Chồng bà Nhu là người cố vấn đầy quyền lực của TT Diệm. Bà Nhu công khai minh bạch chụp mũ rằng Phật Tử bị cán bộ VC kích động và trà trộn, cũng như nói rằng có bàn tay nước ngoài khuynh đảo. Bộ Trưởng Thuần nói với Trueheart rằng Thuần bất lực, không làm gì được đối với bản Tuyên cáo của bà Nhu trong cương vị chỉ huy phong trào phụ nữ VNCH. Sau đó cùng trong ngày, Trueheart trình với ông Diệm rằng Mỹ phản đối những lời bà Nhu và đe dọa tách rời lập trường của Mỹ đối với bất kỳ giải pháp đàn áp nào nhắm vào Phật Tử. Nhưng Trueheart nói không thấy ông Diệm có quyết định rõ ràng nào.
.
Ngày 8/6/1963. 5:37 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Dean Rusk. Đề nghị những nhà ngoại giao Mỹ xem xét: tức khắc đề nghị chính phủ nước nhà VN gỡ bỏ Đạo dụ số 10 mà không cần tới Quốc Hội VNCH, vì Quốc Hội này tới tháng 9/1963 mới họp. Nếu TT Diệm làm như vậy, hẳn là phía PG sẽ tin cậy. Khuyên chính phủ nước nhà VN tạm thời đừng tuyên truyền Chủ Nghĩa Nhân Vị vì dân chúng nhìn chủ nghĩa này đồng hóa với Công Giáo. Gợi ý rằng quân đội VNCH (Republic of Vietnam Armed Forces, viết tắt RVNAF) nên chỉ có thể định những tuyên úy Phật Giáo. Gợi ý rằng Bắc Việt Nam (Democratic Republic of Vietnam, viết tắt DRV) có 2 nhà sư trong Quốc Hội, nếu chính phủ nước nhà Nam VN mời nhiều nhà sư hay cư sĩ ứng cử Quốc Hội và thắng cử trong bầu cử tháng 8 sắp tới thì sẽ dễ hòa giải. Rusk.
.
Ngày 9/6/1963. 1 a.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tổng Thống Diệm tiếp Trueheart chiều ngày 8/6/1963. Buổi nói chuyện lâu 2 giờ, thân thiện. Không may, không còn lời nào của Trueheart làm TT Diệm đổi ý. Trueheart trình TT Diệm bản tiếng Pháp bản Tuyên cáo của Phong Trào Phụ Nữ Liên Đới (của bà Nhu). Trueheart nói rằng Ủy ban Liên bộ đã đạt thỏa hiệp với những nhà sư, và bản văn chụp mũ này sẽ làm hỏng mọi chuyện vì đã vi phạm cam kết giữa 2 phía. Trueheart nói, kỳ vọng TT Diệm tuyên bố tách rời lập trường chính phủ nước nhà ra khỏi bản văn của bà Nhu. TT Diệm nói là không. Trueheart có cảm hứng bản văn chụp mũ những nhà sư cũng gần với suy nghĩ của TT Diệm. Trueheart nói lãnh sự Helble kể rằng tăng ni Phật tử trong những chùa ở Huế vẫn không được phép nhận thực phẩm và vật dụng y tế từ ngoài đưa vào. TT Diệm nói không biết chắc như vậy, liền cầm điện thoại, gọi ngay cho Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ để hỏi về tình hình Huế. Helble sau đó kể là một số trong những thực phẩm được cho vào chùa, nhưng không cho bác sĩ vào chăm sóc y tế. Helble cũng kể phi cơ chính phủ nước nhà thả nhiều truyền đơn ở Huế, tấn công Thượng tọa Trí Quang, người thay mặt Hòa thượng Tịnh Khiết lãnh đạo trực tiếp PG.
.
Ngày 10/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bộ Trưởng Thuần lúc 9 giờ sáng kể rằng có vài tiến bộ trong nói chuyện với TT Diệm và Cố vấn Nhu. Về Dụ số 10, TT Diệm nói ông không thể gỡ bỏ Dụ số 10, phải chờ thủ tục qua Quốc Hội. Về tin nói rằng Bộ Trưởng Công Dân Vụ Ngô Trọng Hiếu dự tính biểu tình ở Sài Gòn để phản đối Phật Giáo thì TT Diệm đã điện thoại cho Hiếu trước mặt Thuần, và Hiếu bác bỏ tin đó. Thuần trước đó đã nói chuyện với ông Nhu về chuyện đó, và được Nhu bảo vệ là không còn biểu tình như vậy ở SG, tương tự ở Đà Nẵng. Thuần nói bản văn của Phong Trào Liên Đới Phụ Nữ (của bà Nhu) đã bị cấm đọc trên đài phát thanh, và sẽ không cho đăng báo Việt ngữ. Thuần nói rằng việc sứ quán Mỹ quan ngại vì chuyện thả truyền đơn ở Huế và chuyện bắt giam một số trong những nhà báo ở Sài Gòn đã được Thuần trình lên TT Diệm.
.
Ngày 11/6/1963. Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu. Vào khoảng chừng trưa, nơi giao lộ Phan Đình Phùng và Lê Văn Duyệt tại Sài Gòn, Hòa Thượng Thích Quảng Đức tẩm xăng dầu và tự bật lửa tự thiêu. Hình ảnh nhà sư Thích Quảng Đức tự thiêu được chụp lại bởi phóng viên Malcolm Browne của AP. Cuộc phản đối và hình ảnh tự thiêu lên trang nhất những báo thế giới. Cảm xúc chung là kinh hoàng và phẫn nộ. Đại Tá Tung, Tư lệnh Lực lượng Đặc biệt, đưa 2 đại đội từ trại Long Thành về phi trường Tân Sơn Nhứt đề phòng nguy hiểm. Bà Nhu sau đó gọi cuộc tự thiêu là một vụ “nướng thịt.”
Sáng ngày 11/6/1963, trước khi tự thiêu, Hòa thượng Thích Quảng Đức đã viết lại một bức thư Lời Thỉnh Nguyện Tâm Huyết, nói rõ chủ định và nguyện vọng:
“Tôi là Tỳ kheo Thích Quảng Đức, trụ trì chùa Quan Thế Âm Phú Nhuận Gia Định. Nhận thấy Phật giáo nước nhà đang lúc nghiêng ngửa. Tôi là một tu sĩ mệnh danh là trưởng tử của Như Lai, không lẽ cứ ngồi điềm nhiên toạ thị để cho Phật giáo tiêu vong, nên tôi vui vẻ phát nguyện thiêu thân giả tạm này cúng dưỡng chư Phật để hồi hướng công đức bảo tồn Phật giáo. Mong ơn mười phương chư Phật, chư Đại Đức, Tăng ni chứng tỏ cho tôi đạt thành chí nguyện như sau:
Một là mong ơn Phật Trời gia hộ cho tổng thống Ngô Đình Diệm sáng suốt đồng ý năm nguyện vọng của Phật giáo Việt Nam ghi trong bản tuyên cáo.
Hai là nhờ ơn Phật từ bi gia hộ cho Phật giáo Việt Nam được trường tồn bất diệt.
Ba là mong nhờ hồng ân Đức Phật gia hộ cho chư Đại Đức, Tăng ni, Phật tử Việt Nam tránh khỏi tai nạn khủng bố, bắt bớ, giam giữ của kẻ ác.
Bốn là cầu nguyện cho đất nước thanh bình, quốc thái dân an.
Trước khi nhắm mắt về cảnh Phật, tôi trân trọng kính gởi lời đến tổng thống Ngô Đình Diệm nên lấy lòng bác ái từ bi đối với quốc dân, đều thi hành chủ trương bình đẳng tôn giáo để nước nhà bình yên muôn thuở. Tôi thiết tha lôi kéo chư Đại Đức, Tăng ni, Phật tử nên đoàn kết nhất trí quyết tử để bảo tồn Phật giáo.
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật
Làm tại chùa Ấn Quang ngày 4/6/1963.
Tỳ kheo Thích Quảng Đức thủ ký."
.
Ngày 11/6/1963. 5 p.m. Điện văn từ tòa đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Gặp Thuần tại nhà Thuần vào giờ trưa, Trueheart nói tình hình không thể phục hồi thông thường nếu TT Diệm không đích thân có hành vi hòa giải tức khắc, trực tiếp và quyết liệt. Trong ngày cũng luôn có thể có bản tin tình báo CAS gửi về tòa đại sứ cho biết thêm thêm tất cả những quân nhân VNCH phải cắm trại. Cũng có nguồn tin tình báo cho biết thêm thêm Chánh Văn Phòng Không Quân VNCH Trung Tá Đỗ Khắc Mai (một Phật tử) phản hồi với nguồn tin rằng Mai và nhiều sĩ quan cao cấp khác đã chán tình hình này và không hiểu sao người Mỹ cứ đứng yên để mất thời cơ vàng điều chỉnh tình hình tại VN, rõ ràng ám chỉ Mai đang suy nghĩ về một cuộc đảo chánh. Trueheart.
.
Ngày 11/6/1963. 7 p.m. Điện văn Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Biểu tình của PG và chống lại chính phủ nước nhà ban đầu là vì chính phủ nước nhà kềm chế hoạt động và sinh hoạt giải trí tôn giáo (như, treo cờ PG ngoài cổng chùa). Phản ứng của PG là tự nhiên hay suy tính trước thì không rõ; nhưng những hành vi này sinh khởi vì PG bất mãn từ lâu vì bị tẩy chay tôn giáo. Bây giờ, phản ứng của chính phủ nước nhà quá chậm để đáp ứng nguyện vọng của PG. Theo Tòa đại sứ nhận xét, phía PG lộ ý muốn thỏa mãn 5 nguyện vọng. Có tin một số trong những Phật tử nói về chuyện đảo chánh chính phủ nước nhà. Nhiều Phật Tử đang khuyến khích biểu tình phủ rộng rộng rãi ra và muốn báo chí quốc tế biết chính nghĩa của tớ nhiều hơn nữa. Không có chứng cớ là có nhóm chính trị nào phía sau PG. trái lại, có chứng cớ Phật Tử đã từ chối và chống lại những lời mời giúp sức từ những tổ chức đối lập. Không có chứng cớ rõ ràng Việt Cộng ảnh hưởng trực tiếp vào hoạt động và sinh hoạt giải trí PG; tuy nhiên có chứng cớ VC đang chờ đón thuở nào điểm để tận dụng tình thế một cách chính trị và/hay một cách quân sự. Chính phủ ban đầu đánh giá sai về những bất mãn của PG, nhận định rằng PG như một vấn đề chính trị, nên đã dùng bạo lực với PG, trong khi đó những tuyên bố của bà Nhu chỉ như đổ dầu vào lửa. Nơi khoảng chừng thời gian ngắn này, chúng tôi (Trueheart) tin rằng vẫn còn thời cơ để chính phủ nước nhà làm hòa với PG. Đối thoại giữa 2 phía cần duy trì, nhờ vào những đồng thuận bán chính thức đã có giữa PG với ông Thuần. Trueheart sẽ nhắc lại gợi ý về đưa vào Quốc Hội VNCH một số trong những vị sư.
.
Ngày 12/6/1963. Trueheart gặp TT Diệm, xuất hiện Bộ Trưởng Thuần, để phản đối việc ông Diệm thụ động, và nói rằng cuộc tự thiêu của HT Thích Quảng Đức đã gây chấn động thế giới. Nếu TT Diệm không hành vi, Mỹ buộc tách rời khỏi chính phủ nước nhà ông Diệm vì áp lực dư luận Mỹ.
Điện văn ngày 12/6/1963, 8 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ghi rằng Trueheart nói về bản tin có những vụ bắt bớ hôm 11/6/1963 tại Đà Nẵng và Huế, và đề nghị chính phủ nước nhà tránh việc trả thù người biểu tình bằng việc bắt bớ. TT Diệm im re, nhưng Thuần sau đó nói với Trueheart là sẽ xem lại chuyện đó. Trueheart nói là có nghe giới chức VN (về sau, Trueheart nói với Thuần đó là Bộ Trưởng Nội Vụ) suy tính truy tố về tội sát nhân đối với những người dân trợ giúp Hòa thượng Quảng Đức tự thiêu. TT Diệm trả lời rằng có những người dân khác trợ giúp nhà sư tự thiêu. Trueheart nói Trueheart đã nói chuyện với 2 người đã tận mắt tận mắt chứng kiến tận mắt thấy rằng nhà sư Quảng Đức tự châm lửa để tự thiêu chính ông (nguyên văn Trueheart viết trong Điện văn: I said that I had talked to two eye witnesses who saw bonze set fire to himself) nhưng dù thế nào đi nữa, hành vi chống lại những người dân liên hệ sẽ là một sai lầm rất tai hại. Thuần sau đó nói kể như bỏ chuyện truy tố.
.
Ngày 13/6/1963. 7 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Được Thuần cho biết thêm thêm rằng Phó Tổng Thống Thơ đã gửi thư mời những nhà sư họp, và được họ trả lời sẽ họp với Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà vào ngày mai 14/6/1963, với điều kiện phía chính phủ nước nhà chấp thuận đồng ý những điều đã thỏa hiệp trước, trong buổi ngày 5/6/1963. Thuần kể, phía PG đề nghị rằng đối với Đạo dụ số 10, không riêng gì có là để Quốc Hội tu chính như đã đồng thuận, nhưng trong khi chờ tới lúc đó xin TT Diệm tu chính bằng một sắc lệnh.
.
Ngày 14/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Thuần điện thoại cho Trueheart vào giờ trưa, sáng sủa, vui mừng. Buổi họp buổi sáng giữa Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà và Ủy ban Liên phái của PG tốt đẹp. Buổi chiều, Hòa thựong Thích Tịnh Khiết gửi thông điệp tới những chùa toàn quốc, lôi kéo bình lặng vì nói chuyện tốt đẹp. Phía chính phủ nước nhà ra lệnh gỡ những rào cản đang vây những chùa trong khi cảnh giác VC bạo động. Thuần nghĩ, VC sẽ hành vi khi thấy thỏa ước giữa chính phủ nước nhà và PG sẽ thành công. Thuần nói, sẽ có cuộc họp báo chung. Lãnh đạo phái đoàn PG là nhà sư Thiện Minh, đại diện PG Miền Trung trong buổi nói chuyện ngày 5/6/1963 được HT Tịnh Khiết trao toàn quyền quyết định, theo lời Thuần. Các lãnh đạo khác là những Thượng tọa Tâm Châu, Đức Nghiệp, Thiện Hoa và Huyền Quang. Nhà sư Trí Quang là dự khuyết, nhưng không xuất hiện trong cuộc họp sáng nay. Được Thuần kể là 2 phía nói chuyện tốt đẹp.
Ngày 14/6/2022. 4:43 p.m. Điện văn từ Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Rusk. Một bài báo rất tai hại trên tờ Tp New York Times ấn bản ngày 14/6/1963, nhan đề “U.S. Warns South Viet-Nam on Demands of Buddhists” (Mỹ Cảnh Cáo Nam VN về Nguyện Vọng của Phật Tử), nói rằng chính phủ nước nhà Kennedy cảnh cáo TT Diệm rằng Mỹ sẽ công khai minh bạch lên án cách TT Diệm đối xử với Phật Tử nếu không còn hành vi gấp để xoa dịu bất mãn của PG. Bài báo của Max Frankel viết rằng những nhà ngoại giao Mỹ nói với chính phủ nước nhà VN rằng tiếp tục xích míc với PG hoàn toàn có thể gây ra tai hại chính trị. Trong cuộc họp báo ngày hôm nay, phát ngôn nhân Bộ Ngoại Giao Mỹ nói rằng bài báo đó chỉ suy đoán, cho nên vì thế Bộ không còn gì để phản hồi, và cho biết thêm thêm TT Diệm đã lập ra Ủy ban Liên bộ để họp với những nhà sư để xử lý và xử lý vấn đề. Cho phép tòa đại sứ nói với chính phủ nước nhà Diệm rằng sẽ không còn bản văn công khai minh bạch nào của chính phủ nước nhà Mỹ về chuyện này, và chính phủ nước nhà Mỹ vẫn tiếp tục ủng hộ chính phủ nước nhà TT Diệm. Nếu vấn đề được xử lý và xử lý và có cuộc họp báo chung thì sẽ rất có lợi, vì những nhà sư sẽ bày tỏ liên minh với chính phủ nước nhà TT Diệm để chống lại VC xâm lăng.
.
Ngày 15/6/1963. 2 p.m. Điện văn Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Đã gặp Thuần lúc 12:30 p.m. Thuần rất là rất khó chịu vì bài báo Tp New York Times, nói là bài báo hoàn toàn có thể làm hỏng những cuộc thương thuyết. Thuần đã họp với những nhà sư buổi sáng, nhưng tiến bộ chỉ chút ít. Bổ túc: Tuy nhiên, lúc 6:30 p.m. Thuần nói là mọi chuyện thương thuyết với những nhà sư đã thành công rồi.
.
Ngày 16/6/1963. Một bản Thông Cáo Chung giữa Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà và Ủy ban Liên phái của PG phổ biến sau những cuộc thương thuyết. Thông cáo chung không quy trách nhiệm rõ ràng cho ai trong sự kiện ngày 8/5/1963 ở Huế, tóm lược có 5 điều: cho treo cờ PG, ấn định điều kiện treo cờ PG; hứa tách tôn giáo ra khỏi Dụ số 10, Quốc Hội sẽ ra luật về tôn giáo thời điểm ở thời điểm cuối năm 1963 hay đầu 1964; sẽ lập Ban điều tra xem những đơn khiếu nại của PG về những trường hợp đàn áp, bắt giam Phật Tử sai trái; hoạt động và sinh hoạt giải trí tôn giáo chỉ buộc xin phép nếu ở nơi công cộng; cán bộ nào có lỗi trong sự kiện ngày 8/5/1963 sẽ bị phạt, và chính phủ nước nhà sẽ trợ giúp những mái ấm gia đình nạn nhân ở Huế.
.
Ngày 16/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bản Thông cáo chung ký bởi TT Ngô Đình Diệm và HT Thích Tịnh Khiết, đọc trên đài phát thanh. HT Tịnh Khiết cũng nói là lễ tưởng niệm HT Thích Quảng Đức sẽ hoãn vì nhiều nguyên do, trong đó có trở ngại tổ chức. Hoãn tổ chức hiển nhiên vì sự không tương đồng giữa PG và chính phủ nước nhà về số rất đông người tham dự đông hay ít. Ngày tang lễ chưa thông báo. Tổng Giám Mục Công Giáo Paul Nguyễn Văn Bình ở Sài Gòn gửi thư mục vụ, nhắc giáo dân rằng Giáo hội và Nhà nước cần tách rời. Có khoảng chừng 2000 người tụ họp ở góc đường Phan Thanh Giản và Lê Văn Duyệt. Bạo lực bùng nổ lúc 9:15 a.m. khi sinh viên học viên xông vào rào công an đang vây Chùa Xá Lợi. Giới trẻ ném đá vào công an, và công an bắn lựu đạn cay, và xe vòi rồng tới giải tán; tới 11:00 a.m. mới trấn áp được. Bản tin chính phủ nước nhà sau đó nói vụ này kích động do "thành phần cực đoan" (không nói là VC), cũng nói có 30 công an bị thương, nhập viện. Nhân viên sứ quán tận mắt tận mắt chứng kiến vụ này từ đầu, cho biết thêm thêm kích động là vì đám đông. Khoảng từ 6:00 am-8:30 am khoảng chừng 300 thành viên Phong Trào Liên Đới Phụ Nữ tụ họp ở bản doanh nghe loa đọc Tuyên cáo ngày 7/6 nhưng không xuất hiện bà Nhu. Báo Times of Vietnam ấn bản ngày hôm nay có bản tuyên bố ký tên 30 sĩ quan cao cấp nguyện trung thành "sau sống lưng TT Ngô Đình Diệm để bảo vệ Hiến pháp và nền Cộng Hòa."
.
Ngày 18/6/1963. Văn phòng Tổng Thống gửi mật điện số 1432/VP/TT cho những người dân dân có trách nhiệm ra lệnh tạm thời nhượng bộ phong trào Phật giáo, sẵn sàng sẵn sàng dư luận để phản công đồng thời thanh trừng những nhân viên cấp dưới nhà nước ủng hộ Phật giáo. Một bản sao của mật điện lọt vào tay của Ủy ban Liên Phái.
.
Ngày 19/6/1963. Giữa trưa. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ tại VN gửi BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Ghé thăm Phó Tổng Thống Thơ ngày 18/6/1963, chúc mừng đạt được Thông cáo chung với PG. Thơ nói, PG hài lòng với thỏa hiệp, tương lai có lẽ rằng hết rắc rối rồi. Tuy nhiên, Thơ sợ có hiểu nhầm trong khi thực hiện Thông cáo chung. Trueheart nói, nhưng niềm tin của dân vào chính phủ nước nhà sứt mẻ rồi, giờ đây là phải hồi sinh niềm tin. Thơ đồng ý. Trước đó trong ngày có gặp Bộ Trưởng Thuần. Trueheart hỏi Thuần, giờ đây có chứng cớ là có một số trong những mật vụ bảo mật thông tin an ninh bám sát, theo dõi người Mỹ, trong khi lẽ ra họ phải theo dõi VC hay Phật Tử. Thuần hỏi, có lời khuyên nào hay là không. Trueheart nói, lo ngại là lời khuyên từ phía Mỹ thì chính phủ nước nhà VN không vui. Thí dụ, như một nghành rõ ràng là tư pháp, những người dân bị tạm giam quá lâu thì nên đưa ra xét xử ở tòa. Thuần ra vẻ đồng ý nhưng không phản ứng gì.
Ngày 19/6/1963. 8:28 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Rusk. Trước ngày xảy ra sự kiện 8/5/1963 (ở đài phát thanh Huế) dư luận Mỹ hài lòng với thành quả chính phủ nước nhà VN chống lại VC. Khuynh phía này đang đảo ngược rồi. Thứ Trưởng Ngoại Giao Viễn Đông Sự Vụ Roger Hilsman phải điều trần trước Quốc Hội về những chương trình viện trợ cho VN, đang thấy ngày càng trở ngại vất vả vì áp lực chính trị đối với những thắc mắc về TT Diệm đàn áp Phật Tử. Trong khi 5 điểm Thông cáo chung đạt được, nhưng nghi ngờ và căng thẳng mệt mỏi vẫn còn trầm trọng; do vậy thái độ thân thiện và hợp lý là thiết yếu để chính phủ nước nhà VN lấy lại tin cậy ở người dân VN và từ dư luận Hoa Kỳ. Thêm nữa, chính phủ nước nhà VN tránh việc xem là một thành viên. Câu nói của TT Diệm rằng "Phật Giáo hoàn toàn có thể nhờ vào Hiến Pháp, nói cách khác, nhờ vào tôi" gây ra ấn tượng xấu ở Hoa Kỳ. Không nên có sự ngăn cách giữa chính phủ nước nhà và người dân, nơi đa số là Phật Tử. Các viên chức chính phủ nước nhà cao nhất nên gặp những nhà sư lãnh đạo PG thường xuyên và đối xử như bình đẳng. Các nhà sư lãnh đạo PG đã chứng tỏ họ có tổ chức ngặt nghèo, và không được cho phép VC hay những phần tử chính trị đối lập kiểm soạt hoạt động và sinh hoạt giải trí của tớ; họ là những người dân dân có kỷ luật, ôn hòa, tránh việc nghi ngờ họ. Các lời tuyên bố của bà Nhu dẫn tới nhiều thắc mắc nghiêm trọng tại Hoa Kỳ (và hiển nhiên, tại Sài Gòn) cũng như về sự chân thành của chính phủ nước nhà VN, và hoàn toàn có thể làm thiệt hại quan hệ giữa 2 chính phủ nước nhà Mỹ-VN trong trận chiến lâu dài để thắng lợi VC.
.
Ngày 20/6/1963. Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Điện văn 1250 thông tư Trueheart trình với TT Diệm rằng Hoa Kỳ dự tính chỉ định Henry Cabot Lodge, Jr., thay thế Frederick Nolting trong chức vụ Đại sứ Mỹ tại VN. Trueheart trả lời hôm 22/6/1963 qua Điện văn 1230 rằng TT Diệm đã đồng ý việc chỉ định tân đại sứ.
.
Ngày 22/6/1963. 11 a.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi (Trueheart) đã gặp Bộ Trưởng Thuần lúc 9 a.m. Mục đích ghé thăm Thuần là vì tôi có chứng cớ có một chiến dịch từ ông bà Nhu muốn phá hoại bản Thông cáo chung ngày 16/6/1963 Một trong những nhà sư PG và chính phủ nước nhà.
--- Nhu ra lệnh thu gom chữ ký từ Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa để phản đối bản Thông cáo chung 16/6/1963 và yêu cầu hủy bỏ thỏa hiệp đó.
--- Một bài trên báo Times of Vietnam ngày hôm qua tường thuật về Họp báo Hội nghị Toàn Quốc của Giáo hội Phật Giáo Cổ Sơn Môn ngày 20/6/1963 đưa ra tuyên bố ủng hộ chính phủ nước nhà và tách rời khỏi những "tranh cãi chính trị tôn giáo mới gần đây." Tôi nói giáo hội này nổi tiếng là vì chính phủ nước nhà tài trợ, và chuyện này sẽ làm cho Phật Tử bất mãn sâu sắc.
--- Có tin là sẽ có lễ hội lớn trong ba ngày 25-27/6/1963 tại Huế để mừng 25 năm tấn phong Giám Mục của Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục (anh của TT Diệm).
Tôi cũng nhắc Thuần rằng những nhà sư lãnh đạo vẫn còn đang ở Sài Gòn, và chính phủ nước nhà nên có hành vi rõ ràng để bày tỏ thiện chí, rõ ràng là trả tư do những người dân bị giam vì tham dự biểu tình.
Thuần không cãi lại những điều tôi nói, ngược lại còn gián điếp xác nhận rằng Thuần trước giờ vẫn thuyết phục TT Diệm đừng nghe lời khuyên của mái ấm gia đình họ Ngô. Tôi sẽ lập lại những ý này khi tôi gặp TT Diệm trực tiếp.
Ghi thêm: Trong một điện văn sau đó trong ngày 22/6/1963. 8 p.m. Trueheart cho biết thêm thêm đã gặp TT Diệm trong ngày, trình bày những điểm trên. TT Diệm nói là ông Nhu không phá hoại thỏa hiệp giữa PG và chính phủ nước nhà. Còn chuyện trả tự do cho những người dân biểu tình thì từ từ, đang lọc hồ sơ, ai liên hệ VC thì sẽ giam tiếp. Trueheart nói tình hình có vẻ như bi thảm, vì lo sợ là căng thẳng mệt mỏi Phật Giáo sẽ đảo ngược những thắng lợi quân sự và chỉ có lợi cho VC. Đặc biệt, dư luận người dân tại Hoa Kỳ đang chỉ trích cả chính phủ nước nhà Mỹ và chính phủ nước nhà VN gắt hơn.
.
Ngày 25/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi (Trueheart) được Bộ Trưởng Thuần gọi điện thoại buổi sáng. Thuần nói TT Diệm có vẻ như không vui (tôi đoán, ý Thuần nói là TT Diệm rất khó chịu). Tôi nói rằng người Mỹ đã ủng hộ TT Diệm và chính phủ nước nhà VN từ lâu và giờ đây khủng hoảng rủi ro cục bộ Phật Giáo làm mất đi niềm tin tại Mỹ và chúng tôi cần TT Diệm hồi sinh niềm tin cho trận chiến này. Thuần nói Thuần đang làm tận lực cho bản Thông cáo chung ngày 16/6. Tôi nói, những nhà sư lãnh đạo PG không riêng gì có nghi ngờ về việc chính phủ nước nhà thực thi Thong cáo chung hay là không, mà còn lo sợ sẽ bị lặng lẽ bắt những nhà sư lãnh đạo và có giải pháp đàn áp khác. Thuần đồng ý rằng đó là suy nghĩ của những nhà sư. Tôi thúc giục Thuần hãy phổ biến tức khắc những lệnh rõ ràng mà Thuần đã gửi cho những Tỉnh Trưởng để thực thi Thông cáo chung. Thuần nói, Thuần hoàn toàn có thể làm như vậy. Thuần nói, Thuần đang lo ngại vì TT Diệm nghĩ rằng người Mỹ đổi chủ trương, nên chỉ có thể định một Tân Đại Sứ. Thuần kể rằng TT Diệm nói: "Họ hoàn toàn có thể gửi 10 ông Lodges, nhưng tôi sẽ không được cho phép chính tôi hay đất nước của tôi bị hạ nhục, không trong cả nếu họ chỉa súng đại bác vào Dinh này." Tôi nói, tôi không biết Đại sứ Lodge có thông tư gì, nhưng điều khẩn cấp giờ đây là chính phủ nước nhà VN phải làm hòa với Phật Giáo và sẵn sàng sẵn sàng bầu cử Quốc Hội vào tháng 8/1963.
.
Ngày 26/6/1963. Hòa Thượng Thích Tịnh Khiết gửi thư cho Tổng thống Ngô Đình Diệm tố cáo nhiều hành vi của những quan chức tiếp tục chống phá, đàn áp Phật giáo, tố cáo ông Ngô Đình Nhu có ý định tổ chức biểu tình của Thanh Niên Cộng Hòa để đòi chính phủ nước nhà duyệt lại bản Thông cáo chung.
.
Ngày 26/6/1963. 12:51 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Yêu cầu ông (Trueheart) gặp TT Diệm ngay, thông báo qua lời nói hay văn bản rằng không còn thay đổi gì trong chủ trương Hoa Kỳ giúp chính phủ nước nhà VN chống Cộng Sản. Đổi Đại sứ vì Đại sứ Nolting tới VN theo nhiệm kỳ 2 năm. Thêm nữa, việc chỉ định Lodge làm Đại sứ đã cứu xét từ cuối thời điểm tháng 4/1963, tức là trước sự kiện ngày 6/5/1963. Lodge là đảng viên Cộng Hòa, làm Đại sứ sẽ có ý nghĩa là 2 Đảng Dân Chủ và Cộng Hòa cùng giúp VN thắng lợi VC. Bản thân Lodge trong cương vị Thiếu Tướng (Major General) Lục quân đã tới khảo sát những vấn đề VN hồi năm ngoái. Chúng ta cần chứng tỏ rằng chính phủ nước nhà Mỹ toàn tâm toàn lực giúp TT Diệm thắng lợi, không phải để làm suy yếu TT Diệm. Ông cần gặp TT Diệm thường xuyên, nói thẳng những vấn đề, cũng là chống lại những ngờ vực mà ông Nhu cấy vào Một trong những chuyến thăm của ông.
.
Ngày 27/6/1963. Đang viếng thăm Ireland, Tổng Thống Kennedy loan báo chỉ định Henry Cabot Lodge làm tân Đại sứ Hoa Kỳ tại Nam Việt Nam, sẽ hiệu lực hiện hành từ tháng 9/1963.
.
Ngày 27/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nói chuyện với Bộ Trưởng Thuần sáng nay, Thuần nói đã theo lời khuyên của tôi (Trueheart) để phổ biến những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng để thực thi Thông cáo chung 16/6. Thuần cũng nói TT Diệm sắp viếng thăm Huế để nói trực tiếp với dân cư Huế. Thuần cũng nói TT Diệm đang viết một bài diễn văn quan trọng, mà Thuần hài lòng với bản nháp, tái xác nhận thỏa mãn 5 nguyện vọng của PG. Thêm nữa, 2 lãnh tụ sinh viên Huế (một người trong đó trước đây có tin đồn bị tra tấn chết) đã được trả tự do. Theo Thuần, đích thân TT Diệm yêu cầu thả.
--- Cùng trong ngày 27/6/1963, điện văn 1283 từ Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở Sài Gòn. Cho phép Trueheart "nỗ lực kiên trì khuyến khích chính phủ nước nhà VN hành xử cho đúng với những gì đã cam kết." Bộ ghi nhận rằng, "những bản tin tình báo đã cho tất cả chúng ta biết chính phủ nước nhà VN vẫn chưa hành xử đúng với những cam kết trong Thông cáo chung." Cho phép Trueheart "can gián chính phủ nước nhà VN đừng tổ chức những cuộc biểu tình hàng fake Phật Tử và đừng thu gom chữ ký để dùng trong những bản văn chỉ trích những Phật Tử."
.
Ngày 28/6/1963. Bản tin tình báo CIA, ký số TDCS DB-3/655, 301. Đề tài: Đánh giá tình hình chính sách Ngô Đình Diệm vào ngày 26/6/1963. Để dùng trong nội bộ, lượng định tình hình.
--- Chính phủ VN sẽ gặp trở ngại vất vả vì tình hình Lào quốc suy yếu về quân sự trước loạn quân Cộng sản, và khi vùng trái độn này biến mất thì Nam VN sẽ trực diện với quân CS. Trong khi đó, có vẻ như như những lời khuyên cải tổ chính trị và xã hội sẽ bị chống đối mạnh mẽ và tự tin, cả từ TT Diệm và mái ấm gia đình ông, và cả từ một số trong những quan chức quân sự và dân sự.
--- Nỗ lực thay đổi -- thí dụ như mở rộng chính phủ nước nhà để mời một số trong những nhà đối lập tham dự, như giảm quyền lực của ông Nhu và bà Nhu, như được cho phép đối lập vào Quốc Hội -- có vẻ như không khả thi vào thời điểm hiện nay, vì: nếu Mỹ đề nghị ông Diệm gỡ bỏ quyền lực của ông Nhu, bà Nhu và Ngô Đình Cẩn, người đang lãnh đạo Miền Trung VN, sẽ bị ông Diệm xem như thể xúc phạm thành viên và vi phạm độc lập lãnh thổ, sẽ bị TT Diệm từ chối. Một số thành phần đối lập đang có tín hiệu muốn đảo chánh để lật đổ TT Diệm.
--- Khủng hoảng Phật Giáo đã chuyển một số trong những thành phần từ thân chính trở sang tích cực đối lập. Điển hình, những sinh viên đã tự đồng hóa cảm xúc của tớ với chính nghĩa Phật Giáo, và vào ngày 16/6/1963, một lá thư mục vụ được đọc trong tất cả những nhà thời thánh Công Giáo La Mã tại Tổng Giáo Phận Sài Gòn, với nội dung ủng hộ những nguyện vọng của Phật Tử đòi tự do tôn giáo trên toàn miền Nam VN.
--- Nếu chính phủ nước nhà VN không chân thành thi hành Thông cáo chung trong tương lai gần, chắc như đinh trở ngại vất vả sẽ tăng thêm. Đã thấy tín hiệu không tôn trọng rồi. Đã có một số trong những tín hiệu rõ ràng rằng một số trong những thành phần trong chính phủ nước nhà không còn ý định đồng ý bản Thông cáo chung như giải pháp giá trị thường trực. Các báo, đặc biệt là báo Anh ngữ Times of Vietnam (xuất bản bởi Gene và Ann Gregory, 2 người Mỹ có quan hệ marketing thương mại thân cận với bà Nhu) ám chỉ mạnh mẽ và tự tin rằng có VC và xúi giục nước ngoài trong những cuộc biểu tình của PG. Lại có nỗ lực đò xét lại bản Thông cáo chung. Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa được lệnh lôi kéo xét lại bản Thông cáo chung giữa PG và chính phủ nước nhà; lại sở hữu tin TT Diệm cũng tương hỗ việc xét lại đó. Các nhà sư lãnh đạo Phật Giáo nói rằng họ lo ngại cho tình hình sức khỏe những sinh viên học viên còn bị giam từ khi bị bắt vì tham dự biểu tình. Các nhà sư nói, chính phủ nước nhà không tôn trọng những cam kết thì sẽ buộc phía PG phải suy nghĩ để có hành vi thích nghi.
--- Nếu chính phủ nước nhà muốn dùng vũ lực đàn áp PG, về đường dài sẽ hỏng, vì sẽ sinh ra một loạt phản ứng mới từ người dân, hoàn toàn có thể dẫn tới những diễn biến chính trị nhắm lật đổ chính phủ nước nhà TT Diệm. Nếu TT Diệm hành xử một cách chân thành, hiệu suất cao thì thời cơ rất tốt là sẽ vượt qua trận bão này.
.
Ngày 28/6/1963. 3 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nói chuyện đêm qua với TT Diệm hơn 2 tiếng rưỡi đồng hồ. Tôi (Trueheart) tin rằng TT Diệm yên tâm về sự ủng hộ của Mỹ giành cho chính phủ nước nhà đất của ông. Buổi họp phần lớn là TT Diệm độc thoại về nhiều đề tài: chiến sự của Lào quốc, chiến sự trong VN, chương trình Chiêu Hồi, Ấp Chiến Lược, Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa, Phong Trào Phụ Nữ Liên Đới. Diệm nói về cuộc cách social và chính trị tại VN xuyên qua Chương Trình Ấp Chiến Lược. Chủ đề này là đặc biệt của ông Nhu, và ông Diệm cũng nói về vai trò ông Nhu ở đây. Kiểu nói chuyện này còn có vẻ như như một cách trả lời gián tiếp về áp lực đòi TT Diệm tách rời ông Nhu. Tôi cũng vừa nhận tin gián tiếp rằng ông Diệm sẽ đi Huế vào ngày mai.
.
Ngày 28/6/1963. 5:48 p.m. Từ BNG Mỹ gửi tới Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên George Ball (Thứ Trưởng Ngoại Giao Hoa Kỳ). Chúng tôi lo sợ sắp có nhiều cuộc biểu tình, hoàn toàn có thể sẽ đổ máu, và tình hình suy đồi trong khi ân hạn phía Phật Giáo đưa ra cho chính phủ nước nhà thi hành thỏa hiệp sẽ tới vào thời điểm vào buổi tối cuối tuần này. Do vậy ông [Trueheart] nên thúc giục phính phủ quay quồng thực hiện những giải pháp khuyến nghị. Cụ thể nên tức khắc ấn hành, phát thanh những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng. Nếu chính phủ nước nhà còn giam giữ những người dân biểu tình trong sự kiện ngày 8/5/1963 như chúng tôi được biết (qua cuộc nói chuyện giữa Bộ Trưởng Nội Vụ Lương với 1 viên chức CIA ngày 27/6 về nghi ngờ có VC trà trộn) thì cũng phải công khai minh bạch hóa. Cần thúc giục chính phủ nước nhà VN quay quồng bản Thông cáo chung, song song với việc cho biết thêm thêm bao nhiêu người bị bắt và số người còn bị giam, với nguyên do. Ông hoàn toàn có thể suy tính để cho ông Thuần biết chúng tôi có tin cho biết thêm thêm sẽ có một số trong những Phật Tử sẵn sàng sẵn sàng thực hiện thêm nhiều cuộc biểu tình và những hành vi chính trị. Chúng tôi nghĩ điều quan trọng là phải để những phần tử trung dung nắm trấn áp phong trào Phật Giáo bằng phương pháp chính phủ nước nhà VN phải thực hiện bản Thông cáo chung ngày 16/6/1963.
.
Ngày 29/6/1963. 6 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi vừa gặp Thuần vài giờ qua, cả Thuần và tôi đều lo ngại vì hoàn toàn có thể sắp có nhiều cuộc biểu tình của PG. Phó Tổng Thống Thơ đã gửi và quảng bá lá thư gửi những sư, nhưng thư không nói đủ những điểm cần. Các hành vi rõ ràng sau đây chính phủ nước nhà VN cần làm thì phải chờ TT Diệm từ Huế trở về: phổ biến những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng, list người bị bắt và những ai đó đã được thả, list những viên chức VN có tội trong sự kiện ngày 8/5 (Thuần chớp mắt khi tôi nói điều này, nhưng rồi đồng ý là cần), bài diễn văn của TT Diệm tái xác nhận 5 điểm đồng thuận...
Trái với lời Thuần cho tôi biết trước, TT Diệm tại Huế chưa tồn tại buổi xuất hiện trước công chúng nào, chỉ trừ, có lẽ rằng, tham dự thánh lễ Te Deum (Tụng ca Thiên Chúa) là một phần trong chương trình lễ hội giành cho Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục. Thêm nữa, ông bà Nhu đã và đang đi Huế, tôi nghĩ rằng họ đã có cuộc họp đại mái ấm gia đình. Họ hoàn toàn có thể quyết định gì mới trong cuộc họp mái ấm gia đình, tôi không sáng sủa chuyện này.
Cũng có những bản tin khả tín về kế hoạch đảo chánh đang được tổ chức bởi ông Tuyến (ghi chú của người dịch: Trần Kim Tuyến, Giám đốc Sở Nghiên cứu Chính trị và xã hội Phủ tổng thống, người chỉ huy khối mạng lưới hệ thống bảo mật thông tin an ninh mật vụ của nền Đệ Nhất VNCH 1956–1963).
Thuần nói sáng nay rằng Thuần tin là có VC và bọn thời cơ phía sau Phật Giáo. Tôi nói tôi không thấy chứng cớ có VC, nhưng tôi hài lòng vì chuyện những người dân thời cơ muốn tận dụng tình thế. Tuy nhiên, phía chính phủ nước nhà VN vẫn không làm điều thiết yếu. Tôi lặp lai với Thuần rằng TT Diệm phải đồng ý rằng ông không thể có thêm biểu tình và chuyện những nhà sư tự thiêu, bất kể rằng TT Diệm đồng thuận cái gì. Tôi nhắc Thuần nghe về tờ báo Tp New York Times có nguyên trang quảng cáo ngày 27/5/1963 phía dưới tấm hình HT Thích Quảng Đức tự thiêu là bản Kháng thư mang chữ ký 12 nhà thần học lớn của Hoa Kỳ trong đó có chữ ký Giám Mục James Pike, mà tôi đã gửi bản kháng thư đó tới nhà Thuần đêm qua.
Phật Giáo đang chờ phía chính phủ nước nhà thi hành Thông cáo chung, hạn chót là ngày một/7/1963, nhưng nhà sư Đức Nghiệp nói với tôi là PG sẽ chờ tới ngày 3/7/1963.
.
Ngày 29/6/1963. 7 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Chúng tôi (Trueheart) không thấy phía PG có chia rẽ minh bạch giữa lớp già, thành phần trung dung và người trẻ tuổi. Nhưng có chứng cớ đã cho tất cả chúng ta biết có nhiều Phật Tử không hài lòng với bản Thông cáo chung giữa PG với chính phủ nước nhà. Một số trong đó nghi ngờ ý định phía chính phủ nước nhà Diệm, do vậy họ đòi chính phủ nước nhà phổ biến công khai minh bạch về những cụ ông cụ bà thể thực hiện bản Thông cáo chung để chính phủ nước nhà sẽ không trở mặt trong tương lai hay là có hành vi trả thù những Phật Tử. Một số Phật Tử khác đã có ý định chính trị hơn, như thay đổi chính sách, tiềm năng vượt xa ý định ban đầu của PG.
Chúng tôi nhận được những bản tin cho biết thêm thêm chính phủ nước nhà TT Diệm không tôn trọng bản Thông cáo chung. Có chứng cớ rõ ràng rằng ông bà Nhu căm thù cay đắng bản Thông cáo chung. Chúng tôi giờ đây tin rằng mọi chuyện là tùy thuộc cuộc họp đại mái ấm gia đình nhà Ngô tại Huế có lẽ rằng vào ngày hôm qua và ngày hôm nay. Chúng tôi sẽ áp lực chính phủ nước nhà TT Diệm có những bước hành vi xây dựng mà tình thế đòi hỏi. Chúng tôi hoàn toàn đồng ý với Bộ rằng Hoa Kỳ bằng mọi thủ đoạn sẽ không để bị đẩy vào vị trí phụ trách về chuyện xung đột tôn giáo nội bộ này.
Page 5HOA KỲ GIẢI MẬT
HỒ SƠ VIỆT NAM 1963
DỊCH VÀ GHI NHẬN:
TÂM DIỆU, TRÍ TÁNH & NGUYÊN GIÁC
NHÀ XUẤT BẢN ANANDA VIET FOUNDATION
THÁNG 6
TỰ THIÊU, BIỂU TÌNH
GHI NHẬN: Nhiều cuộc biểu tình, tuyệt thực tại Huế, Sài Gòn và nhiều tỉnh. Thượng tọa Thích Trí Quang tham gia trong nhóm tuyệt thực. Chính phủ đàn áp, giải tán. Biểu tình nhiều nơi, có khi đông tới 2.000 người, như ở tỉnh Quảng Trị. Ủy ban Liên Bộ thành lập, do Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ chỉ huy, để nói chuyện với Ủy ban Liên Phái PG. Nhiều chùa bị vây hãm. Chính phủ Diệm từ chối xóa bỏ Đạo Dụ 10, lấy cớ là có từ thời Bảo Đại. Bà Nhu vu khống Phật Tử bị VC trà trộn để quậy phá. Ngoại Trưởng Mỹ Dean Rusk đề nghị những nhà ngoại giao Hoa Kỳ ở VN lôi kéo TT Diệm gỡ bỏ Đạo Dụ 10, ngừng tùy tiện bắt bớ Phật Tử, ngưng tuyên truyền Chủ Nghĩa Nhân Vị vì dân VN đồng hóa chủ nghĩa này với Công Giáo, nên chỉ có thể định Tuyên Úy Phật Giáo trong quân đội… Nhiều chùa bị vây hãm, ngăn thực phẩm. Ngày 11/6/1963, Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu. Bà Nhu gọi là “nướng thịt.” Dư luận quốc nội và quốc tế sôi sục. Trung Tá Không Quân Đỗ Khắc Mai và một số trong những quân nhân suy nghĩ về đảo chánh. Mỹ gợi ý chính phủ nước nhà Diệm nên đưa một số trong những nhà sư vào Quốc Hội. Ngày 16/6 ra Thông Cáo Chung giữa Ủy ban Liên phái PG và Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà, cam kết 5 điều trong đó sẽ giữ bình đẳng tôn giáo và hủy bỏ Đạo dụ số 10. Nhưng công an vẫn vây hãm nhiều chùa. Ngô Đình Nhu gom chữ ký đòi hủy bỏ Thông Cáo Chung. Mỹ đề nghị ông Diệm giảm vai trò ông Nhu. Cảnh sát vẫn chưa trả tự do những người dân biểu tình bị bắt. Đại sứ Lodge sẽ tới VN tháng 9/1963, thay Đại sứ Nolting mãn nhiệm. Các nhà sư lo ngại cho sức khỏe những sinh viên bị bắt giam chưa thả. Có tin Trần Kim Tuyến âm mưu đảo chánh. Dư luận quốc tế lôi kéo Diệm thi hành Thông Cáo Chung, 12 nhà thần học lớn Hoa Kỳ ký tên chung đòi chính phủ nước nhà thực thi 5 điểm cam kết với PG. Các nhà sư nói, sẽ đấu tranh, nếu Thông Cáo Chung không thực thi.
.
Ngày 1/6/1963. Nhiều cuộc biểu tình và tuyệt thực lớn được tổ chức tại Huế, Sài Gòn và một số trong những tỉnh. Nhiều nhà sư và Phật Tử vào những chùa lớn tham gia tuyệt thực. Hai nơi tập trung tuyệt thực ở Sài Gòn là chùa Ấn Quang và chùa Xá Lợi với khoảng chừng 800 người.
.
Ngày 3/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Lãnh sự quán Hoa Kỳ ở Huế điện thoại, cho biết thêm thêm khoảng chừng trưa có 500 người, hầu hết là người trẻ tuổi, biểu tình trước tòa nhà chính phủ nước nhà, trong khi 300 quân nhân giữ bảo mật thông tin an ninh, không mặc áo giáp. Giới trẻ hô khẩu hiệu nhắm vào những quân nhân. Một bác sĩ người Đức nói với đám đông xuyên qua người thông ngôn, rằng ông là Công Giáo nên không thể cố vấn cho Phật Tử, nhưng ông khuyên họ nên cầu nguyện, thay vì bạo lực. Một xe phóng thanh của chính phủ nước nhà lôi kéo giải tán, nói rằng VC trà trộn hoàn toàn có thể gây rắc rối. Đám đông hô khẩu hiệu phản đối. Các binh sĩ gắn lưỡi lê vào đầu súng, mang mặt nạ ngừa hơi cay và tiến tới đám đông. Một số người bỏ chạy, một số trong những ở lại và cầu nguyện, trong khi lựu đạn cay bắn ra. Lính rượt đám đông chạy vài trăm mét, rồi bắn đợt lựu đạn cay thứ nhì. Helbel cũng tường trình rằng nhà sư lãnh đạo Thích Tri Quang, nguyên tuyệt thực từ Thứ Năm vừa qua, đã được vị bác sĩ người Đức khám sức khỏe, và nói là trong tình trạng sức khỏe nghiêm trọng. Trueheart.
.
Ngày 4/6/1963. Trong khi Nolting vắng mặt, Trueheart trong cương vị Đại biện Lâm thời (charge d'affaires) gặp Bộ Trưởng Nguyễn Đình Thuần (Đoạn này, Pentagon Papers viết nhầm là Tuan), và theo thông tư từ Bộ Ngoại Giao Mỹ, Trueheart chú ý rằng Mỹ không thể giữ sự ủng hộ chính phủ nước nhà VN nếu có thêm một vụ đàn áp đổ máu khác nhắm vào Phật Tử.
.
Ngày 4/6/1963. Lập Ủy ban liên bộ, với Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ chỉ huy để xử lý và xử lý vấn đề tôn giáo.
.
Ngày 4/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nhiều cuộc biểu tình. Lính bắn lựu đạn cay giải tán. Nhiều sinh viên học viên đi xe đạp tìm cách vào Chùa Từ Đàm, bị lính xua đuổi. Có 200 người đang tuyệt thực ở Chùa Từ Đàm. Có tin đồn nhà sư Trí Quang đã chết vì tuyệt thực, nhưng nguồn tin địa phương nói vị sư này chưa từ trần, chỉ suy yếu nghiêm trọng. Tại Quảng Trị: ngày một/6, có 2000 người biểu tình trước trụ sở tỉnh, được giải tán ôn hòa; ngày 2/6 có hàng trăm người biểu tình ở một ngôi chùa; ngày 3/6, tất cả những nẻo đường vào thành phố đều dựng rào cản. Nguồn tin thân cận ông Ngô Đình Cẩn nói là chính phủ nước nhà sẽ không nhượng bộ và sẵn sàng sẵn sàng dùng quân đội đàn áp Phật tử. Không có chứng cớ là những cuộc biểu tình có gì chống Mỹ. Chúng tôi đang quan sát kỹ.
.
Ngày 5/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bộ Trưởng Thuần gọi Trueheart tới nhà Thuần lúc 8 giờ sáng, nói liên tục nhiều lần từ chiều ngày hôm qua nói nhiều lần với TT Diệm, Cố vấn Nhu và nhà sư Thích Thiện Minh (từ Huế vào Sài Gòn họp, đại diện cho nhà sư Thích Trí Quang). Thuần nói chính phủ nước nhà sẽ đồng ý với nhà sư Thích Thiện Minh về 5 điểm. PG sẽ toàn bộ ngừng biểu tình và tuyên truyền, chính phủ nước nhà rút lính và mật vụ ra khỏi những khuôn viên chùa. Thuần kể một số trong những thỏa hiệp sẽ là: Trong những ngày lễ tôn giáo, cờ VNCH sẽ treo ngoài chùa, cờ PG treo cả trong và ngoài chùa. Chính phủ tránh né trách nhiệm về Đạo dụ số 10, nói do Bảo Đại, và đề nghị Phật Giáo yêu cầu Quốc Hội tu chính. Thuần nói, chính phủ nước nhà muốn Quốc Hội VNCH ra luật mới để PG ngang hàng với Thiên Chúa Giáo, như quyền làm chủ tài sản địa ốc. Ngưng bắt bớ tùy tiện Phật Tử. Chính phủ hứa điều tra về sự kiện 8/5/1963. Thuần chỉ nói mơ hồ về cách thực hiện thỏa hiệp. Trueheart nghĩ là Thuần chưa nói hết sự thực về cuộc nói chuyện với nhà sư Thích Thiện Minh.
.
Ngày 6/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Thuần kể tiến bộ khả quan. Ủy ban Liên bộ (Phó Tổng Thống Thơ, Bộ Trưởng Thuần và Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ Bùi Văn Lương) họp từ 4:00pm tới 10:00pm với những lãnh đạo PG (nhà sư Thiện Minh, nhà sư Thiện Hoa). Thuần nói như bản sơ thảo thỏa hiệp ngày hôm qua. Thuần bảo vệ TT Diệm sẽ ký, và Hòa thượng Thích Tịnh Khiết đang tuyệt thực ở Huế sẽ bay vào Sài Gòn ký hoàn tất bản thông cáo chung. Nhà sư Thích Thiện Minh đã rời SG về Huế ngay sáng 6/6/1963. Thuần kể rằng Thuần có một đặc sứ đang sống hạnh tu sĩ nhưng ở tại gia trong vài ngày tới sẽ sống chung với Thượng tọa Thiện Minh và Hòa thượng Tịnh Khiết tại một ngôi chùa ở Huế để bảo vệ bản thỏa hiệp sơ khởi sẽ được đồng ý ký kết. Thuần nói đã ra lệnh mật vụ rời khuôn viên những chùa, và yêu cầu lính Quân Đoàn I tránh dùng bạo lực.
Cùng ngày 6/6/1963 tại Hoa Kỳ, Lincoln White, phát ngôn nhân Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ họp báo, nói: "Không hề có phi cơ Mỹ hay nhân sự Hoa Kỳ nào trong việc chở quân hay công an tới Huế."
.
Ngày 8/6/1963. Bà Ngô Đình Nhu chỉ trích Phật Tử. Chồng bà Nhu là người cố vấn đầy quyền lực của TT Diệm. Bà Nhu công khai minh bạch chụp mũ rằng Phật Tử bị cán bộ VC kích động và trà trộn, cũng như nói rằng có bàn tay nước ngoài khuynh đảo. Bộ Trưởng Thuần nói với Trueheart rằng Thuần bất lực, không làm gì được đối với bản Tuyên cáo của bà Nhu trong cương vị chỉ huy phong trào phụ nữ VNCH. Sau đó cùng trong ngày, Trueheart trình với ông Diệm rằng Mỹ phản đối những lời bà Nhu và đe dọa tách rời lập trường của Mỹ đối với bất kỳ giải pháp đàn áp nào nhắm vào Phật Tử. Nhưng Trueheart nói không thấy ông Diệm có quyết định rõ ràng nào.
.
Ngày 8/6/1963. 5:37 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Dean Rusk. Đề nghị những nhà ngoại giao Mỹ xem xét: tức khắc đề nghị chính phủ nước nhà VN gỡ bỏ Đạo dụ số 10 mà không cần tới Quốc Hội VNCH, vì Quốc Hội này tới tháng 9/1963 mới họp. Nếu TT Diệm làm như vậy, hẳn là phía PG sẽ tin cậy. Khuyên chính phủ nước nhà VN tạm thời đừng tuyên truyền Chủ Nghĩa Nhân Vị vì dân chúng nhìn chủ nghĩa này đồng hóa với Công Giáo. Gợi ý rằng quân đội VNCH (Republic of Vietnam Armed Forces, viết tắt RVNAF) nên chỉ có thể định những tuyên úy Phật Giáo. Gợi ý rằng Bắc Việt Nam (Democratic Republic of Vietnam, viết tắt DRV) có 2 nhà sư trong Quốc Hội, nếu chính phủ nước nhà Nam VN mời nhiều nhà sư hay cư sĩ ứng cử Quốc Hội và thắng cử trong bầu cử tháng 8 sắp tới thì sẽ dễ hòa giải. Rusk.
.
Ngày 9/6/1963. 1 a.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tổng Thống Diệm tiếp Trueheart chiều ngày 8/6/1963. Buổi nói chuyện lâu 2 giờ, thân thiện. Không may, không còn lời nào của Trueheart làm TT Diệm đổi ý. Trueheart trình TT Diệm bản tiếng Pháp bản Tuyên cáo của Phong Trào Phụ Nữ Liên Đới (của bà Nhu). Trueheart nói rằng Ủy ban Liên bộ đã đạt thỏa hiệp với những nhà sư, và bản văn chụp mũ này sẽ làm hỏng mọi chuyện vì đã vi phạm cam kết giữa 2 phía. Trueheart nói, kỳ vọng TT Diệm tuyên bố tách rời lập trường chính phủ nước nhà ra khỏi bản văn của bà Nhu. TT Diệm nói là không. Trueheart có cảm hứng bản văn chụp mũ những nhà sư cũng gần với suy nghĩ của TT Diệm. Trueheart nói lãnh sự Helble kể rằng tăng ni Phật tử trong những chùa ở Huế vẫn không được phép nhận thực phẩm và vật dụng y tế từ ngoài đưa vào. TT Diệm nói không biết chắc như vậy, liền cầm điện thoại, gọi ngay cho Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ để hỏi về tình hình Huế. Helble sau đó kể là một số trong những thực phẩm được cho vào chùa, nhưng không cho bác sĩ vào chăm sóc y tế. Helble cũng kể phi cơ chính phủ nước nhà thả nhiều truyền đơn ở Huế, tấn công Thượng tọa Trí Quang, người thay mặt Hòa thượng Tịnh Khiết lãnh đạo trực tiếp PG.
.
Ngày 10/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bộ Trưởng Thuần lúc 9 giờ sáng kể rằng có vài tiến bộ trong nói chuyện với TT Diệm và Cố vấn Nhu. Về Dụ số 10, TT Diệm nói ông không thể gỡ bỏ Dụ số 10, phải chờ thủ tục qua Quốc Hội. Về tin nói rằng Bộ Trưởng Công Dân Vụ Ngô Trọng Hiếu dự tính biểu tình ở Sài Gòn để phản đối Phật Giáo thì TT Diệm đã điện thoại cho Hiếu trước mặt Thuần, và Hiếu bác bỏ tin đó. Thuần trước đó đã nói chuyện với ông Nhu về chuyện đó, và được Nhu bảo vệ là không còn biểu tình như vậy ở SG, tương tự ở Đà Nẵng. Thuần nói bản văn của Phong Trào Liên Đới Phụ Nữ (của bà Nhu) đã bị cấm đọc trên đài phát thanh, và sẽ không cho đăng báo Việt ngữ. Thuần nói rằng việc sứ quán Mỹ quan ngại vì chuyện thả truyền đơn ở Huế và chuyện bắt giam một số trong những nhà báo ở Sài Gòn đã được Thuần trình lên TT Diệm.
.
Ngày 11/6/1963. Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu. Vào khoảng chừng trưa, nơi giao lộ Phan Đình Phùng và Lê Văn Duyệt tại Sài Gòn, Hòa Thượng Thích Quảng Đức tẩm xăng dầu và tự bật lửa tự thiêu. Hình ảnh nhà sư Thích Quảng Đức tự thiêu được chụp lại bởi phóng viên Malcolm Browne của AP. Cuộc phản đối và hình ảnh tự thiêu lên trang nhất những báo thế giới. Cảm xúc chung là kinh hoàng và phẫn nộ. Đại Tá Tung, Tư lệnh Lực lượng Đặc biệt, đưa 2 đại đội từ trại Long Thành về phi trường Tân Sơn Nhứt đề phòng nguy hiểm. Bà Nhu sau đó gọi cuộc tự thiêu là một vụ “nướng thịt.”
Sáng ngày 11/6/1963, trước khi tự thiêu, Hòa thượng Thích Quảng Đức đã viết lại một bức thư Lời Thỉnh Nguyện Tâm Huyết, nói rõ chủ định và nguyện vọng:
“Tôi là Tỳ kheo Thích Quảng Đức, trụ trì chùa Quan Thế Âm Phú Nhuận Gia Định. Nhận thấy Phật giáo nước nhà đang lúc nghiêng ngửa. Tôi là một tu sĩ mệnh danh là trưởng tử của Như Lai, không lẽ cứ ngồi điềm nhiên toạ thị để cho Phật giáo tiêu vong, nên tôi vui vẻ phát nguyện thiêu thân giả tạm này cúng dưỡng chư Phật để hồi hướng công đức bảo tồn Phật giáo. Mong ơn mười phương chư Phật, chư Đại Đức, Tăng ni chứng tỏ cho tôi đạt thành chí nguyện như sau:
Một là mong ơn Phật Trời gia hộ cho tổng thống Ngô Đình Diệm sáng suốt đồng ý năm nguyện vọng của Phật giáo Việt Nam ghi trong bản tuyên cáo.
Hai là nhờ ơn Phật từ bi gia hộ cho Phật giáo Việt Nam được trường tồn bất diệt.
Ba là mong nhờ hồng ân Đức Phật gia hộ cho chư Đại Đức, Tăng ni, Phật tử Việt Nam tránh khỏi tai nạn khủng bố, bắt bớ, giam giữ của kẻ ác.
Bốn là cầu nguyện cho đất nước thanh bình, quốc thái dân an.
Trước khi nhắm mắt về cảnh Phật, tôi trân trọng kính gởi lời đến tổng thống Ngô Đình Diệm nên lấy lòng bác ái từ bi đối với quốc dân, đều thi hành chủ trương bình đẳng tôn giáo để nước nhà bình yên muôn thuở. Tôi thiết tha lôi kéo chư Đại Đức, Tăng ni, Phật tử nên đoàn kết nhất trí quyết tử để bảo tồn Phật giáo.
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật
Làm tại chùa Ấn Quang ngày 4/6/1963.
Tỳ kheo Thích Quảng Đức thủ ký."
.
Ngày 11/6/1963. 5 p.m. Điện văn từ tòa đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Gặp Thuần tại nhà Thuần vào giờ trưa, Trueheart nói tình hình không thể phục hồi thông thường nếu TT Diệm không đích thân có hành vi hòa giải tức khắc, trực tiếp và quyết liệt. Trong ngày cũng luôn có thể có bản tin tình báo CAS gửi về tòa đại sứ cho biết thêm thêm tất cả những quân nhân VNCH phải cắm trại. Cũng có nguồn tin tình báo cho biết thêm thêm Chánh Văn Phòng Không Quân VNCH Trung Tá Đỗ Khắc Mai (một Phật tử) phản hồi với nguồn tin rằng Mai và nhiều sĩ quan cao cấp khác đã chán tình hình này và không hiểu sao người Mỹ cứ đứng yên để mất thời cơ vàng điều chỉnh tình hình tại VN, rõ ràng ám chỉ Mai đang suy nghĩ về một cuộc đảo chánh. Trueheart.
.
Ngày 11/6/1963. 7 p.m. Điện văn Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Biểu tình của PG và chống lại chính phủ nước nhà ban đầu là vì chính phủ nước nhà kềm chế hoạt động và sinh hoạt giải trí tôn giáo (như, treo cờ PG ngoài cổng chùa). Phản ứng của PG là tự nhiên hay suy tính trước thì không rõ; nhưng những hành vi này sinh khởi vì PG bất mãn từ lâu vì bị tẩy chay tôn giáo. Bây giờ, phản ứng của chính phủ nước nhà quá chậm để đáp ứng nguyện vọng của PG. Theo Tòa đại sứ nhận xét, phía PG lộ ý muốn thỏa mãn 5 nguyện vọng. Có tin một số trong những Phật tử nói về chuyện đảo chánh chính phủ nước nhà. Nhiều Phật Tử đang khuyến khích biểu tình phủ rộng rộng rãi ra và muốn báo chí quốc tế biết chính nghĩa của tớ nhiều hơn nữa. Không có chứng cớ là có nhóm chính trị nào phía sau PG. trái lại, có chứng cớ Phật Tử đã từ chối và chống lại những lời mời giúp sức từ những tổ chức đối lập. Không có chứng cớ rõ ràng Việt Cộng ảnh hưởng trực tiếp vào hoạt động và sinh hoạt giải trí PG; tuy nhiên có chứng cớ VC đang chờ đón thuở nào điểm để tận dụng tình thế một cách chính trị và/hay một cách quân sự. Chính phủ ban đầu đánh giá sai về những bất mãn của PG, nhận định rằng PG như một vấn đề chính trị, nên đã dùng bạo lực với PG, trong khi đó những tuyên bố của bà Nhu chỉ như đổ dầu vào lửa. Nơi khoảng chừng thời gian ngắn này, chúng tôi (Trueheart) tin rằng vẫn còn thời cơ để chính phủ nước nhà làm hòa với PG. Đối thoại giữa 2 phía cần duy trì, nhờ vào những đồng thuận bán chính thức đã có giữa PG với ông Thuần. Trueheart sẽ nhắc lại gợi ý về đưa vào Quốc Hội VNCH một số trong những vị sư.
.
Ngày 12/6/1963. Trueheart gặp TT Diệm, xuất hiện Bộ Trưởng Thuần, để phản đối việc ông Diệm thụ động, và nói rằng cuộc tự thiêu của HT Thích Quảng Đức đã gây chấn động thế giới. Nếu TT Diệm không hành vi, Mỹ buộc tách rời khỏi chính phủ nước nhà ông Diệm vì áp lực dư luận Mỹ.
Điện văn ngày 12/6/1963, 8 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ghi rằng Trueheart nói về bản tin có những vụ bắt bớ hôm 11/6/1963 tại Đà Nẵng và Huế, và đề nghị chính phủ nước nhà tránh việc trả thù người biểu tình bằng việc bắt bớ. TT Diệm im re, nhưng Thuần sau đó nói với Trueheart là sẽ xem lại chuyện đó. Trueheart nói là có nghe giới chức VN (về sau, Trueheart nói với Thuần đó là Bộ Trưởng Nội Vụ) suy tính truy tố về tội sát nhân đối với những người dân trợ giúp Hòa thượng Quảng Đức tự thiêu. TT Diệm trả lời rằng có những người dân khác trợ giúp nhà sư tự thiêu. Trueheart nói Trueheart đã nói chuyện với 2 người đã tận mắt tận mắt chứng kiến tận mắt thấy rằng nhà sư Quảng Đức tự châm lửa để tự thiêu chính ông (nguyên văn Trueheart viết trong Điện văn: I said that I had talked to two eye witnesses who saw bonze set fire to himself) nhưng dù thế nào đi nữa, hành vi chống lại những người dân liên hệ sẽ là một sai lầm rất tai hại. Thuần sau đó nói kể như bỏ chuyện truy tố.
.
Ngày 13/6/1963. 7 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Được Thuần cho biết thêm thêm rằng Phó Tổng Thống Thơ đã gửi thư mời những nhà sư họp, và được họ trả lời sẽ họp với Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà vào ngày mai 14/6/1963, với điều kiện phía chính phủ nước nhà chấp thuận đồng ý những điều đã thỏa hiệp trước, trong buổi ngày 5/6/1963. Thuần kể, phía PG đề nghị rằng đối với Đạo dụ số 10, không riêng gì có là để Quốc Hội tu chính như đã đồng thuận, nhưng trong khi chờ tới lúc đó xin TT Diệm tu chính bằng một sắc lệnh.
.
Ngày 14/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Thuần điện thoại cho Trueheart vào giờ trưa, sáng sủa, vui mừng. Buổi họp buổi sáng giữa Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà và Ủy ban Liên phái của PG tốt đẹp. Buổi chiều, Hòa thựong Thích Tịnh Khiết gửi thông điệp tới những chùa toàn quốc, lôi kéo bình lặng vì nói chuyện tốt đẹp. Phía chính phủ nước nhà ra lệnh gỡ những rào cản đang vây những chùa trong khi cảnh giác VC bạo động. Thuần nghĩ, VC sẽ hành vi khi thấy thỏa ước giữa chính phủ nước nhà và PG sẽ thành công. Thuần nói, sẽ có cuộc họp báo chung. Lãnh đạo phái đoàn PG là nhà sư Thiện Minh, đại diện PG Miền Trung trong buổi nói chuyện ngày 5/6/1963 được HT Tịnh Khiết trao toàn quyền quyết định, theo lời Thuần. Các lãnh đạo khác là những Thượng tọa Tâm Châu, Đức Nghiệp, Thiện Hoa và Huyền Quang. Nhà sư Trí Quang là dự khuyết, nhưng không xuất hiện trong cuộc họp sáng nay. Được Thuần kể là 2 phía nói chuyện tốt đẹp.
Ngày 14/6/2022. 4:43 p.m. Điện văn từ Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Rusk. Một bài báo rất tai hại trên tờ Tp New York Times ấn bản ngày 14/6/1963, nhan đề “U.S. Warns South Viet-Nam on Demands of Buddhists” (Mỹ Cảnh Cáo Nam VN về Nguyện Vọng của Phật Tử), nói rằng chính phủ nước nhà Kennedy cảnh cáo TT Diệm rằng Mỹ sẽ công khai minh bạch lên án cách TT Diệm đối xử với Phật Tử nếu không còn hành vi gấp để xoa dịu bất mãn của PG. Bài báo của Max Frankel viết rằng những nhà ngoại giao Mỹ nói với chính phủ nước nhà VN rằng tiếp tục xích míc với PG hoàn toàn có thể gây ra tai hại chính trị. Trong cuộc họp báo ngày hôm nay, phát ngôn nhân Bộ Ngoại Giao Mỹ nói rằng bài báo đó chỉ suy đoán, cho nên vì thế Bộ không còn gì để phản hồi, và cho biết thêm thêm TT Diệm đã lập ra Ủy ban Liên bộ để họp với những nhà sư để xử lý và xử lý vấn đề. Cho phép tòa đại sứ nói với chính phủ nước nhà Diệm rằng sẽ không còn bản văn công khai minh bạch nào của chính phủ nước nhà Mỹ về chuyện này, và chính phủ nước nhà Mỹ vẫn tiếp tục ủng hộ chính phủ nước nhà TT Diệm. Nếu vấn đề được xử lý và xử lý và có cuộc họp báo chung thì sẽ rất có lợi, vì những nhà sư sẽ bày tỏ liên minh với chính phủ nước nhà TT Diệm để chống lại VC xâm lăng.
.
Ngày 15/6/1963. 2 p.m. Điện văn Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Đã gặp Thuần lúc 12:30 p.m. Thuần rất là rất khó chịu vì bài báo Tp New York Times, nói là bài báo hoàn toàn có thể làm hỏng những cuộc thương thuyết. Thuần đã họp với những nhà sư buổi sáng, nhưng tiến bộ chỉ chút ít. Bổ túc: Tuy nhiên, lúc 6:30 p.m. Thuần nói là mọi chuyện thương thuyết với những nhà sư đã thành công rồi.
.
Ngày 16/6/1963. Một bản Thông Cáo Chung giữa Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà và Ủy ban Liên phái của PG phổ biến sau những cuộc thương thuyết. Thông cáo chung không quy trách nhiệm rõ ràng cho ai trong sự kiện ngày 8/5/1963 ở Huế, tóm lược có 5 điều: cho treo cờ PG, ấn định điều kiện treo cờ PG; hứa tách tôn giáo ra khỏi Dụ số 10, Quốc Hội sẽ ra luật về tôn giáo thời điểm ở thời điểm cuối năm 1963 hay đầu 1964; sẽ lập Ban điều tra xem những đơn khiếu nại của PG về những trường hợp đàn áp, bắt giam Phật Tử sai trái; hoạt động và sinh hoạt giải trí tôn giáo chỉ buộc xin phép nếu ở nơi công cộng; cán bộ nào có lỗi trong sự kiện ngày 8/5/1963 sẽ bị phạt, và chính phủ nước nhà sẽ trợ giúp những mái ấm gia đình nạn nhân ở Huế.
.
Ngày 16/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bản Thông cáo chung ký bởi TT Ngô Đình Diệm và HT Thích Tịnh Khiết, đọc trên đài phát thanh. HT Tịnh Khiết cũng nói là lễ tưởng niệm HT Thích Quảng Đức sẽ hoãn vì nhiều nguyên do, trong đó có trở ngại tổ chức. Hoãn tổ chức hiển nhiên vì sự không tương đồng giữa PG và chính phủ nước nhà về số rất đông người tham dự đông hay ít. Ngày tang lễ chưa thông báo. Tổng Giám Mục Công Giáo Paul Nguyễn Văn Bình ở Sài Gòn gửi thư mục vụ, nhắc giáo dân rằng Giáo hội và Nhà nước cần tách rời. Có khoảng chừng 2000 người tụ họp ở góc đường Phan Thanh Giản và Lê Văn Duyệt. Bạo lực bùng nổ lúc 9:15 a.m. khi sinh viên học viên xông vào rào công an đang vây Chùa Xá Lợi. Giới trẻ ném đá vào công an, và công an bắn lựu đạn cay, và xe vòi rồng tới giải tán; tới 11:00 a.m. mới trấn áp được. Bản tin chính phủ nước nhà sau đó nói vụ này kích động do "thành phần cực đoan" (không nói là VC), cũng nói có 30 công an bị thương, nhập viện. Nhân viên sứ quán tận mắt tận mắt chứng kiến vụ này từ đầu, cho biết thêm thêm kích động là vì đám đông. Khoảng từ 6:00 am-8:30 am khoảng chừng 300 thành viên Phong Trào Liên Đới Phụ Nữ tụ họp ở bản doanh nghe loa đọc Tuyên cáo ngày 7/6 nhưng không xuất hiện bà Nhu. Báo Times of Vietnam ấn bản ngày hôm nay có bản tuyên bố ký tên 30 sĩ quan cao cấp nguyện trung thành "sau sống lưng TT Ngô Đình Diệm để bảo vệ Hiến pháp và nền Cộng Hòa."
.
Ngày 18/6/1963. Văn phòng Tổng Thống gửi mật điện số 1432/VP/TT cho những người dân dân có trách nhiệm ra lệnh tạm thời nhượng bộ phong trào Phật giáo, sẵn sàng sẵn sàng dư luận để phản công đồng thời thanh trừng những nhân viên cấp dưới nhà nước ủng hộ Phật giáo. Một bản sao của mật điện lọt vào tay của Ủy ban Liên Phái.
.
Ngày 19/6/1963. Giữa trưa. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ tại VN gửi BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Ghé thăm Phó Tổng Thống Thơ ngày 18/6/1963, chúc mừng đạt được Thông cáo chung với PG. Thơ nói, PG hài lòng với thỏa hiệp, tương lai có lẽ rằng hết rắc rối rồi. Tuy nhiên, Thơ sợ có hiểu nhầm trong khi thực hiện Thông cáo chung. Trueheart nói, nhưng niềm tin của dân vào chính phủ nước nhà sứt mẻ rồi, giờ đây là phải hồi sinh niềm tin. Thơ đồng ý. Trước đó trong ngày có gặp Bộ Trưởng Thuần. Trueheart hỏi Thuần, giờ đây có chứng cớ là có một số trong những mật vụ bảo mật thông tin an ninh bám sát, theo dõi người Mỹ, trong khi lẽ ra họ phải theo dõi VC hay Phật Tử. Thuần hỏi, có lời khuyên nào hay là không. Trueheart nói, lo ngại là lời khuyên từ phía Mỹ thì chính phủ nước nhà VN không vui. Thí dụ, như một nghành rõ ràng là tư pháp, những người dân bị tạm giam quá lâu thì nên đưa ra xét xử ở tòa. Thuần ra vẻ đồng ý nhưng không phản ứng gì.
Ngày 19/6/1963. 8:28 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Rusk. Trước ngày xảy ra sự kiện 8/5/1963 (ở đài phát thanh Huế) dư luận Mỹ hài lòng với thành quả chính phủ nước nhà VN chống lại VC. Khuynh phía này đang đảo ngược rồi. Thứ Trưởng Ngoại Giao Viễn Đông Sự Vụ Roger Hilsman phải điều trần trước Quốc Hội về những chương trình viện trợ cho VN, đang thấy ngày càng trở ngại vất vả vì áp lực chính trị đối với những thắc mắc về TT Diệm đàn áp Phật Tử. Trong khi 5 điểm Thông cáo chung đạt được, nhưng nghi ngờ và căng thẳng mệt mỏi vẫn còn trầm trọng; do vậy thái độ thân thiện và hợp lý là thiết yếu để chính phủ nước nhà VN lấy lại tin cậy ở người dân VN và từ dư luận Hoa Kỳ. Thêm nữa, chính phủ nước nhà VN tránh việc xem là một thành viên. Câu nói của TT Diệm rằng "Phật Giáo hoàn toàn có thể nhờ vào Hiến Pháp, nói cách khác, nhờ vào tôi" gây ra ấn tượng xấu ở Hoa Kỳ. Không nên có sự ngăn cách giữa chính phủ nước nhà và người dân, nơi đa số là Phật Tử. Các viên chức chính phủ nước nhà cao nhất nên gặp những nhà sư lãnh đạo PG thường xuyên và đối xử như bình đẳng. Các nhà sư lãnh đạo PG đã chứng tỏ họ có tổ chức ngặt nghèo, và không được cho phép VC hay những phần tử chính trị đối lập kiểm soạt hoạt động và sinh hoạt giải trí của tớ; họ là những người dân dân có kỷ luật, ôn hòa, tránh việc nghi ngờ họ. Các lời tuyên bố của bà Nhu dẫn tới nhiều thắc mắc nghiêm trọng tại Hoa Kỳ (và hiển nhiên, tại Sài Gòn) cũng như về sự chân thành của chính phủ nước nhà VN, và hoàn toàn có thể làm thiệt hại quan hệ giữa 2 chính phủ nước nhà Mỹ-VN trong trận chiến lâu dài để thắng lợi VC.
.
Ngày 20/6/1963. Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Điện văn 1250 thông tư Trueheart trình với TT Diệm rằng Hoa Kỳ dự tính chỉ định Henry Cabot Lodge, Jr., thay thế Frederick Nolting trong chức vụ Đại sứ Mỹ tại VN. Trueheart trả lời hôm 22/6/1963 qua Điện văn 1230 rằng TT Diệm đã đồng ý việc chỉ định tân đại sứ.
.
Ngày 22/6/1963. 11 a.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi (Trueheart) đã gặp Bộ Trưởng Thuần lúc 9 a.m. Mục đích ghé thăm Thuần là vì tôi có chứng cớ có một chiến dịch từ ông bà Nhu muốn phá hoại bản Thông cáo chung ngày 16/6/1963 Một trong những nhà sư PG và chính phủ nước nhà.
--- Nhu ra lệnh thu gom chữ ký từ Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa để phản đối bản Thông cáo chung 16/6/1963 và yêu cầu hủy bỏ thỏa hiệp đó.
--- Một bài trên báo Times of Vietnam ngày hôm qua tường thuật về Họp báo Hội nghị Toàn Quốc của Giáo hội Phật Giáo Cổ Sơn Môn ngày 20/6/1963 đưa ra tuyên bố ủng hộ chính phủ nước nhà và tách rời khỏi những "tranh cãi chính trị tôn giáo mới gần đây." Tôi nói giáo hội này nổi tiếng là vì chính phủ nước nhà tài trợ, và chuyện này sẽ làm cho Phật Tử bất mãn sâu sắc.
--- Có tin là sẽ có lễ hội lớn trong ba ngày 25-27/6/1963 tại Huế để mừng 25 năm tấn phong Giám Mục của Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục (anh của TT Diệm).
Tôi cũng nhắc Thuần rằng những nhà sư lãnh đạo vẫn còn đang ở Sài Gòn, và chính phủ nước nhà nên có hành vi rõ ràng để bày tỏ thiện chí, rõ ràng là trả tư do những người dân bị giam vì tham dự biểu tình.
Thuần không cãi lại những điều tôi nói, ngược lại còn gián điếp xác nhận rằng Thuần trước giờ vẫn thuyết phục TT Diệm đừng nghe lời khuyên của mái ấm gia đình họ Ngô. Tôi sẽ lập lại những ý này khi tôi gặp TT Diệm trực tiếp.
Ghi thêm: Trong một điện văn sau đó trong ngày 22/6/1963. 8 p.m. Trueheart cho biết thêm thêm đã gặp TT Diệm trong ngày, trình bày những điểm trên. TT Diệm nói là ông Nhu không phá hoại thỏa hiệp giữa PG và chính phủ nước nhà. Còn chuyện trả tự do cho những người dân biểu tình thì từ từ, đang lọc hồ sơ, ai liên hệ VC thì sẽ giam tiếp. Trueheart nói tình hình có vẻ như bi thảm, vì lo sợ là căng thẳng mệt mỏi Phật Giáo sẽ đảo ngược những thắng lợi quân sự và chỉ có lợi cho VC. Đặc biệt, dư luận người dân tại Hoa Kỳ đang chỉ trích cả chính phủ nước nhà Mỹ và chính phủ nước nhà VN gắt hơn.
.
Ngày 25/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi (Trueheart) được Bộ Trưởng Thuần gọi điện thoại buổi sáng. Thuần nói TT Diệm có vẻ như không vui (tôi đoán, ý Thuần nói là TT Diệm rất khó chịu). Tôi nói rằng người Mỹ đã ủng hộ TT Diệm và chính phủ nước nhà VN từ lâu và giờ đây khủng hoảng rủi ro cục bộ Phật Giáo làm mất đi niềm tin tại Mỹ và chúng tôi cần TT Diệm hồi sinh niềm tin cho trận chiến này. Thuần nói Thuần đang làm tận lực cho bản Thông cáo chung ngày 16/6. Tôi nói, những nhà sư lãnh đạo PG không riêng gì có nghi ngờ về việc chính phủ nước nhà thực thi Thong cáo chung hay là không, mà còn lo sợ sẽ bị lặng lẽ bắt những nhà sư lãnh đạo và có giải pháp đàn áp khác. Thuần đồng ý rằng đó là suy nghĩ của những nhà sư. Tôi thúc giục Thuần hãy phổ biến tức khắc những lệnh rõ ràng mà Thuần đã gửi cho những Tỉnh Trưởng để thực thi Thông cáo chung. Thuần nói, Thuần hoàn toàn có thể làm như vậy. Thuần nói, Thuần đang lo ngại vì TT Diệm nghĩ rằng người Mỹ đổi chủ trương, nên chỉ có thể định một Tân Đại Sứ. Thuần kể rằng TT Diệm nói: "Họ hoàn toàn có thể gửi 10 ông Lodges, nhưng tôi sẽ không được cho phép chính tôi hay đất nước của tôi bị hạ nhục, không trong cả nếu họ chỉa súng đại bác vào Dinh này." Tôi nói, tôi không biết Đại sứ Lodge có thông tư gì, nhưng điều khẩn cấp giờ đây là chính phủ nước nhà VN phải làm hòa với Phật Giáo và sẵn sàng sẵn sàng bầu cử Quốc Hội vào tháng 8/1963.
.
Ngày 26/6/1963. Hòa Thượng Thích Tịnh Khiết gửi thư cho Tổng thống Ngô Đình Diệm tố cáo nhiều hành vi của những quan chức tiếp tục chống phá, đàn áp Phật giáo, tố cáo ông Ngô Đình Nhu có ý định tổ chức biểu tình của Thanh Niên Cộng Hòa để đòi chính phủ nước nhà duyệt lại bản Thông cáo chung.
.
Ngày 26/6/1963. 12:51 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Yêu cầu ông (Trueheart) gặp TT Diệm ngay, thông báo qua lời nói hay văn bản rằng không còn thay đổi gì trong chủ trương Hoa Kỳ giúp chính phủ nước nhà VN chống Cộng Sản. Đổi Đại sứ vì Đại sứ Nolting tới VN theo nhiệm kỳ 2 năm. Thêm nữa, việc chỉ định Lodge làm Đại sứ đã cứu xét từ cuối thời điểm tháng 4/1963, tức là trước sự kiện ngày 6/5/1963. Lodge là đảng viên Cộng Hòa, làm Đại sứ sẽ có ý nghĩa là 2 Đảng Dân Chủ và Cộng Hòa cùng giúp VN thắng lợi VC. Bản thân Lodge trong cương vị Thiếu Tướng (Major General) Lục quân đã tới khảo sát những vấn đề VN hồi năm ngoái. Chúng ta cần chứng tỏ rằng chính phủ nước nhà Mỹ toàn tâm toàn lực giúp TT Diệm thắng lợi, không phải để làm suy yếu TT Diệm. Ông cần gặp TT Diệm thường xuyên, nói thẳng những vấn đề, cũng là chống lại những ngờ vực mà ông Nhu cấy vào Một trong những chuyến thăm của ông.
.
Ngày 27/6/1963. Đang viếng thăm Ireland, Tổng Thống Kennedy loan báo chỉ định Henry Cabot Lodge làm tân Đại sứ Hoa Kỳ tại Nam Việt Nam, sẽ hiệu lực hiện hành từ tháng 9/1963.
.
Ngày 27/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nói chuyện với Bộ Trưởng Thuần sáng nay, Thuần nói đã theo lời khuyên của tôi (Trueheart) để phổ biến những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng để thực thi Thông cáo chung 16/6. Thuần cũng nói TT Diệm sắp viếng thăm Huế để nói trực tiếp với dân cư Huế. Thuần cũng nói TT Diệm đang viết một bài diễn văn quan trọng, mà Thuần hài lòng với bản nháp, tái xác nhận thỏa mãn 5 nguyện vọng của PG. Thêm nữa, 2 lãnh tụ sinh viên Huế (một người trong đó trước đây có tin đồn bị tra tấn chết) đã được trả tự do. Theo Thuần, đích thân TT Diệm yêu cầu thả.
--- Cùng trong ngày 27/6/1963, điện văn 1283 từ Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở Sài Gòn. Cho phép Trueheart "nỗ lực kiên trì khuyến khích chính phủ nước nhà VN hành xử cho đúng với những gì đã cam kết." Bộ ghi nhận rằng, "những bản tin tình báo đã cho tất cả chúng ta biết chính phủ nước nhà VN vẫn chưa hành xử đúng với những cam kết trong Thông cáo chung." Cho phép Trueheart "can gián chính phủ nước nhà VN đừng tổ chức những cuộc biểu tình hàng fake Phật Tử và đừng thu gom chữ ký để dùng trong những bản văn chỉ trích những Phật Tử."
.
Ngày 28/6/1963. Bản tin tình báo CIA, ký số TDCS DB-3/655, 301. Đề tài: Đánh giá tình hình chính sách Ngô Đình Diệm vào ngày 26/6/1963. Để dùng trong nội bộ, lượng định tình hình.
--- Chính phủ VN sẽ gặp trở ngại vất vả vì tình hình Lào quốc suy yếu về quân sự trước loạn quân Cộng sản, và khi vùng trái độn này biến mất thì Nam VN sẽ trực diện với quân CS. Trong khi đó, có vẻ như như những lời khuyên cải tổ chính trị và xã hội sẽ bị chống đối mạnh mẽ và tự tin, cả từ TT Diệm và mái ấm gia đình ông, và cả từ một số trong những quan chức quân sự và dân sự.
--- Nỗ lực thay đổi -- thí dụ như mở rộng chính phủ nước nhà để mời một số trong những nhà đối lập tham dự, như giảm quyền lực của ông Nhu và bà Nhu, như được cho phép đối lập vào Quốc Hội -- có vẻ như không khả thi vào thời điểm hiện nay, vì: nếu Mỹ đề nghị ông Diệm gỡ bỏ quyền lực của ông Nhu, bà Nhu và Ngô Đình Cẩn, người đang lãnh đạo Miền Trung VN, sẽ bị ông Diệm xem như thể xúc phạm thành viên và vi phạm độc lập lãnh thổ, sẽ bị TT Diệm từ chối. Một số thành phần đối lập đang có tín hiệu muốn đảo chánh để lật đổ TT Diệm.
--- Khủng hoảng Phật Giáo đã chuyển một số trong những thành phần từ thân chính trở sang tích cực đối lập. Điển hình, những sinh viên đã tự đồng hóa cảm xúc của tớ với chính nghĩa Phật Giáo, và vào ngày 16/6/1963, một lá thư mục vụ được đọc trong tất cả những nhà thời thánh Công Giáo La Mã tại Tổng Giáo Phận Sài Gòn, với nội dung ủng hộ những nguyện vọng của Phật Tử đòi tự do tôn giáo trên toàn miền Nam VN.
--- Nếu chính phủ nước nhà VN không chân thành thi hành Thông cáo chung trong tương lai gần, chắc như đinh trở ngại vất vả sẽ tăng thêm. Đã thấy tín hiệu không tôn trọng rồi. Đã có một số trong những tín hiệu rõ ràng rằng một số trong những thành phần trong chính phủ nước nhà không còn ý định đồng ý bản Thông cáo chung như giải pháp giá trị thường trực. Các báo, đặc biệt là báo Anh ngữ Times of Vietnam (xuất bản bởi Gene và Ann Gregory, 2 người Mỹ có quan hệ marketing thương mại thân cận với bà Nhu) ám chỉ mạnh mẽ và tự tin rằng có VC và xúi giục nước ngoài trong những cuộc biểu tình của PG. Lại có nỗ lực đò xét lại bản Thông cáo chung. Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa được lệnh lôi kéo xét lại bản Thông cáo chung giữa PG và chính phủ nước nhà; lại sở hữu tin TT Diệm cũng tương hỗ việc xét lại đó. Các nhà sư lãnh đạo Phật Giáo nói rằng họ lo ngại cho tình hình sức khỏe những sinh viên học viên còn bị giam từ khi bị bắt vì tham dự biểu tình. Các nhà sư nói, chính phủ nước nhà không tôn trọng những cam kết thì sẽ buộc phía PG phải suy nghĩ để có hành vi thích nghi.
--- Nếu chính phủ nước nhà muốn dùng vũ lực đàn áp PG, về đường dài sẽ hỏng, vì sẽ sinh ra một loạt phản ứng mới từ người dân, hoàn toàn có thể dẫn tới những diễn biến chính trị nhắm lật đổ chính phủ nước nhà TT Diệm. Nếu TT Diệm hành xử một cách chân thành, hiệu suất cao thì thời cơ rất tốt là sẽ vượt qua trận bão này.
.
Ngày 28/6/1963. 3 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nói chuyện đêm qua với TT Diệm hơn 2 tiếng rưỡi đồng hồ. Tôi (Trueheart) tin rằng TT Diệm yên tâm về sự ủng hộ của Mỹ giành cho chính phủ nước nhà đất của ông. Buổi họp phần lớn là TT Diệm độc thoại về nhiều đề tài: chiến sự của Lào quốc, chiến sự trong VN, chương trình Chiêu Hồi, Ấp Chiến Lược, Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa, Phong Trào Phụ Nữ Liên Đới. Diệm nói về cuộc cách social và chính trị tại VN xuyên qua Chương Trình Ấp Chiến Lược. Chủ đề này là đặc biệt của ông Nhu, và ông Diệm cũng nói về vai trò ông Nhu ở đây. Kiểu nói chuyện này còn có vẻ như như một cách trả lời gián tiếp về áp lực đòi TT Diệm tách rời ông Nhu. Tôi cũng vừa nhận tin gián tiếp rằng ông Diệm sẽ đi Huế vào ngày mai.
.
Ngày 28/6/1963. 5:48 p.m. Từ BNG Mỹ gửi tới Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên George Ball (Thứ Trưởng Ngoại Giao Hoa Kỳ). Chúng tôi lo sợ sắp có nhiều cuộc biểu tình, hoàn toàn có thể sẽ đổ máu, và tình hình suy đồi trong khi ân hạn phía Phật Giáo đưa ra cho chính phủ nước nhà thi hành thỏa hiệp sẽ tới vào thời điểm vào buổi tối cuối tuần này. Do vậy ông [Trueheart] nên thúc giục phính phủ quay quồng thực hiện những giải pháp khuyến nghị. Cụ thể nên tức khắc ấn hành, phát thanh những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng. Nếu chính phủ nước nhà còn giam giữ những người dân biểu tình trong sự kiện ngày 8/5/1963 như chúng tôi được biết (qua cuộc nói chuyện giữa Bộ Trưởng Nội Vụ Lương với 1 viên chức CIA ngày 27/6 về nghi ngờ có VC trà trộn) thì cũng phải công khai minh bạch hóa. Cần thúc giục chính phủ nước nhà VN quay quồng bản Thông cáo chung, song song với việc cho biết thêm thêm bao nhiêu người bị bắt và số người còn bị giam, với nguyên do. Ông hoàn toàn có thể suy tính để cho ông Thuần biết chúng tôi có tin cho biết thêm thêm sẽ có một số trong những Phật Tử sẵn sàng sẵn sàng thực hiện thêm nhiều cuộc biểu tình và những hành vi chính trị. Chúng tôi nghĩ điều quan trọng là phải để những phần tử trung dung nắm trấn áp phong trào Phật Giáo bằng phương pháp chính phủ nước nhà VN phải thực hiện bản Thông cáo chung ngày 16/6/1963.
.
Ngày 29/6/1963. 6 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi vừa gặp Thuần vài giờ qua, cả Thuần và tôi đều lo ngại vì hoàn toàn có thể sắp có nhiều cuộc biểu tình của PG. Phó Tổng Thống Thơ đã gửi và quảng bá lá thư gửi những sư, nhưng thư không nói đủ những điểm cần. Các hành vi rõ ràng sau đây chính phủ nước nhà VN cần làm thì phải chờ TT Diệm từ Huế trở về: phổ biến những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng, list người bị bắt và những ai đó đã được thả, list những viên chức VN có tội trong sự kiện ngày 8/5 (Thuần chớp mắt khi tôi nói điều này, nhưng rồi đồng ý là cần), bài diễn văn của TT Diệm tái xác nhận 5 điểm đồng thuận...
Trái với lời Thuần cho tôi biết trước, TT Diệm tại Huế chưa tồn tại buổi xuất hiện trước công chúng nào, chỉ trừ, có lẽ rằng, tham dự thánh lễ Te Deum (Tụng ca Thiên Chúa) là một phần trong chương trình lễ hội giành cho Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục. Thêm nữa, ông bà Nhu đã và đang đi Huế, tôi nghĩ rằng họ đã có cuộc họp đại mái ấm gia đình. Họ hoàn toàn có thể quyết định gì mới trong cuộc họp mái ấm gia đình, tôi không sáng sủa chuyện này.
Cũng có những bản tin khả tín về kế hoạch đảo chánh đang được tổ chức bởi ông Tuyến (ghi chú của người dịch: Trần Kim Tuyến, Giám đốc Sở Nghiên cứu Chính trị và xã hội Phủ tổng thống, người chỉ huy khối mạng lưới hệ thống bảo mật thông tin an ninh mật vụ của nền Đệ Nhất VNCH 1956–1963).
Thuần nói sáng nay rằng Thuần tin là có VC và bọn thời cơ phía sau Phật Giáo. Tôi nói tôi không thấy chứng cớ có VC, nhưng tôi hài lòng vì chuyện những người dân thời cơ muốn tận dụng tình thế. Tuy nhiên, phía chính phủ nước nhà VN vẫn không làm điều thiết yếu. Tôi lặp lai với Thuần rằng TT Diệm phải đồng ý rằng ông không thể có thêm biểu tình và chuyện những nhà sư tự thiêu, bất kể rằng TT Diệm đồng thuận cái gì. Tôi nhắc Thuần nghe về tờ báo Tp New York Times có nguyên trang quảng cáo ngày 27/5/1963 phía dưới tấm hình HT Thích Quảng Đức tự thiêu là bản Kháng thư mang chữ ký 12 nhà thần học lớn của Hoa Kỳ trong đó có chữ ký Giám Mục James Pike, mà tôi đã gửi bản kháng thư đó tới nhà Thuần đêm qua.
Phật Giáo đang chờ phía chính phủ nước nhà thi hành Thông cáo chung, hạn chót là ngày một/7/1963, nhưng nhà sư Đức Nghiệp nói với tôi là PG sẽ chờ tới ngày 3/7/1963.
.
Ngày 29/6/1963. 7 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Chúng tôi (Trueheart) không thấy phía PG có chia rẽ minh bạch giữa lớp già, thành phần trung dung và người trẻ tuổi. Nhưng có chứng cớ đã cho tất cả chúng ta biết có nhiều Phật Tử không hài lòng với bản Thông cáo chung giữa PG với chính phủ nước nhà. Một số trong đó nghi ngờ ý định phía chính phủ nước nhà Diệm, do vậy họ đòi chính phủ nước nhà phổ biến công khai minh bạch về những cụ ông cụ bà thể thực hiện bản Thông cáo chung để chính phủ nước nhà sẽ không trở mặt trong tương lai hay là có hành vi trả thù những Phật Tử. Một số Phật Tử khác đã có ý định chính trị hơn, như thay đổi chính sách, tiềm năng vượt xa ý định ban đầu của PG.
Chúng tôi nhận được những bản tin cho biết thêm thêm chính phủ nước nhà TT Diệm không tôn trọng bản Thông cáo chung. Có chứng cớ rõ ràng rằng ông bà Nhu căm thù cay đắng bản Thông cáo chung. Chúng tôi giờ đây tin rằng mọi chuyện là tùy thuộc cuộc họp đại mái ấm gia đình nhà Ngô tại Huế có lẽ rằng vào ngày hôm qua và ngày hôm nay. Chúng tôi sẽ áp lực chính phủ nước nhà TT Diệm có những bước hành vi xây dựng mà tình thế đòi hỏi. Chúng tôi hoàn toàn đồng ý với Bộ rằng Hoa Kỳ bằng mọi thủ đoạn sẽ không để bị đẩy vào vị trí phụ trách về chuyện xung đột tôn giáo nội bộ này.
Page 6HOA KỲ GIẢI MẬT
HỒ SƠ VIỆT NAM 1963
DỊCH VÀ GHI NHẬN:
TÂM DIỆU, TRÍ TÁNH & NGUYÊN GIÁC
NHÀ XUẤT BẢN ANANDA VIET FOUNDATION
THÁNG 6
TỰ THIÊU, BIỂU TÌNH
GHI NHẬN: Nhiều cuộc biểu tình, tuyệt thực tại Huế, Sài Gòn và nhiều tỉnh. Thượng tọa Thích Trí Quang tham gia trong nhóm tuyệt thực. Chính phủ đàn áp, giải tán. Biểu tình nhiều nơi, có khi đông tới 2.000 người, như ở tỉnh Quảng Trị. Ủy ban Liên Bộ thành lập, do Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ chỉ huy, để nói chuyện với Ủy ban Liên Phái PG. Nhiều chùa bị vây hãm. Chính phủ Diệm từ chối xóa bỏ Đạo Dụ 10, lấy cớ là có từ thời Bảo Đại. Bà Nhu vu khống Phật Tử bị VC trà trộn để quậy phá. Ngoại Trưởng Mỹ Dean Rusk đề nghị những nhà ngoại giao Hoa Kỳ ở VN lôi kéo TT Diệm gỡ bỏ Đạo Dụ 10, ngừng tùy tiện bắt bớ Phật Tử, ngưng tuyên truyền Chủ Nghĩa Nhân Vị vì dân VN đồng hóa chủ nghĩa này với Công Giáo, nên chỉ có thể định Tuyên Úy Phật Giáo trong quân đội… Nhiều chùa bị vây hãm, ngăn thực phẩm. Ngày 11/6/1963, Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu. Bà Nhu gọi là “nướng thịt.” Dư luận quốc nội và quốc tế sôi sục. Trung Tá Không Quân Đỗ Khắc Mai và một số trong những quân nhân suy nghĩ về đảo chánh. Mỹ gợi ý chính phủ nước nhà Diệm nên đưa một số trong những nhà sư vào Quốc Hội. Ngày 16/6 ra Thông Cáo Chung giữa Ủy ban Liên phái PG và Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà, cam kết 5 điều trong đó sẽ giữ bình đẳng tôn giáo và hủy bỏ Đạo dụ số 10. Nhưng công an vẫn vây hãm nhiều chùa. Ngô Đình Nhu gom chữ ký đòi hủy bỏ Thông Cáo Chung. Mỹ đề nghị ông Diệm giảm vai trò ông Nhu. Cảnh sát vẫn chưa trả tự do những người dân biểu tình bị bắt. Đại sứ Lodge sẽ tới VN tháng 9/1963, thay Đại sứ Nolting mãn nhiệm. Các nhà sư lo ngại cho sức khỏe những sinh viên bị bắt giam chưa thả. Có tin Trần Kim Tuyến âm mưu đảo chánh. Dư luận quốc tế lôi kéo Diệm thi hành Thông Cáo Chung, 12 nhà thần học lớn Hoa Kỳ ký tên chung đòi chính phủ nước nhà thực thi 5 điểm cam kết với PG. Các nhà sư nói, sẽ đấu tranh, nếu Thông Cáo Chung không thực thi.
.
Ngày 1/6/1963. Nhiều cuộc biểu tình và tuyệt thực lớn được tổ chức tại Huế, Sài Gòn và một số trong những tỉnh. Nhiều nhà sư và Phật Tử vào những chùa lớn tham gia tuyệt thực. Hai nơi tập trung tuyệt thực ở Sài Gòn là chùa Ấn Quang và chùa Xá Lợi với khoảng chừng 800 người.
.
Ngày 3/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Lãnh sự quán Hoa Kỳ ở Huế điện thoại, cho biết thêm thêm khoảng chừng trưa có 500 người, hầu hết là người trẻ tuổi, biểu tình trước tòa nhà chính phủ nước nhà, trong khi 300 quân nhân giữ bảo mật thông tin an ninh, không mặc áo giáp. Giới trẻ hô khẩu hiệu nhắm vào những quân nhân. Một bác sĩ người Đức nói với đám đông xuyên qua người thông ngôn, rằng ông là Công Giáo nên không thể cố vấn cho Phật Tử, nhưng ông khuyên họ nên cầu nguyện, thay vì bạo lực. Một xe phóng thanh của chính phủ nước nhà lôi kéo giải tán, nói rằng VC trà trộn hoàn toàn có thể gây rắc rối. Đám đông hô khẩu hiệu phản đối. Các binh sĩ gắn lưỡi lê vào đầu súng, mang mặt nạ ngừa hơi cay và tiến tới đám đông. Một số người bỏ chạy, một số trong những ở lại và cầu nguyện, trong khi lựu đạn cay bắn ra. Lính rượt đám đông chạy vài trăm mét, rồi bắn đợt lựu đạn cay thứ nhì. Helbel cũng tường trình rằng nhà sư lãnh đạo Thích Tri Quang, nguyên tuyệt thực từ Thứ Năm vừa qua, đã được vị bác sĩ người Đức khám sức khỏe, và nói là trong tình trạng sức khỏe nghiêm trọng. Trueheart.
.
Ngày 4/6/1963. Trong khi Nolting vắng mặt, Trueheart trong cương vị Đại biện Lâm thời (charge d'affaires) gặp Bộ Trưởng Nguyễn Đình Thuần (Đoạn này, Pentagon Papers viết nhầm là Tuan), và theo thông tư từ Bộ Ngoại Giao Mỹ, Trueheart chú ý rằng Mỹ không thể giữ sự ủng hộ chính phủ nước nhà VN nếu có thêm một vụ đàn áp đổ máu khác nhắm vào Phật Tử.
.
Ngày 4/6/1963. Lập Ủy ban liên bộ, với Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ chỉ huy để xử lý và xử lý vấn đề tôn giáo.
.
Ngày 4/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nhiều cuộc biểu tình. Lính bắn lựu đạn cay giải tán. Nhiều sinh viên học viên đi xe đạp tìm cách vào Chùa Từ Đàm, bị lính xua đuổi. Có 200 người đang tuyệt thực ở Chùa Từ Đàm. Có tin đồn nhà sư Trí Quang đã chết vì tuyệt thực, nhưng nguồn tin địa phương nói vị sư này chưa từ trần, chỉ suy yếu nghiêm trọng. Tại Quảng Trị: ngày một/6, có 2000 người biểu tình trước trụ sở tỉnh, được giải tán ôn hòa; ngày 2/6 có hàng trăm người biểu tình ở một ngôi chùa; ngày 3/6, tất cả những nẻo đường vào thành phố đều dựng rào cản. Nguồn tin thân cận ông Ngô Đình Cẩn nói là chính phủ nước nhà sẽ không nhượng bộ và sẵn sàng sẵn sàng dùng quân đội đàn áp Phật tử. Không có chứng cớ là những cuộc biểu tình có gì chống Mỹ. Chúng tôi đang quan sát kỹ.
.
Ngày 5/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bộ Trưởng Thuần gọi Trueheart tới nhà Thuần lúc 8 giờ sáng, nói liên tục nhiều lần từ chiều ngày hôm qua nói nhiều lần với TT Diệm, Cố vấn Nhu và nhà sư Thích Thiện Minh (từ Huế vào Sài Gòn họp, đại diện cho nhà sư Thích Trí Quang). Thuần nói chính phủ nước nhà sẽ đồng ý với nhà sư Thích Thiện Minh về 5 điểm. PG sẽ toàn bộ ngừng biểu tình và tuyên truyền, chính phủ nước nhà rút lính và mật vụ ra khỏi những khuôn viên chùa. Thuần kể một số trong những thỏa hiệp sẽ là: Trong những ngày lễ tôn giáo, cờ VNCH sẽ treo ngoài chùa, cờ PG treo cả trong và ngoài chùa. Chính phủ tránh né trách nhiệm về Đạo dụ số 10, nói do Bảo Đại, và đề nghị Phật Giáo yêu cầu Quốc Hội tu chính. Thuần nói, chính phủ nước nhà muốn Quốc Hội VNCH ra luật mới để PG ngang hàng với Thiên Chúa Giáo, như quyền làm chủ tài sản địa ốc. Ngưng bắt bớ tùy tiện Phật Tử. Chính phủ hứa điều tra về sự kiện 8/5/1963. Thuần chỉ nói mơ hồ về cách thực hiện thỏa hiệp. Trueheart nghĩ là Thuần chưa nói hết sự thực về cuộc nói chuyện với nhà sư Thích Thiện Minh.
.
Ngày 6/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Thuần kể tiến bộ khả quan. Ủy ban Liên bộ (Phó Tổng Thống Thơ, Bộ Trưởng Thuần và Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ Bùi Văn Lương) họp từ 4:00pm tới 10:00pm với những lãnh đạo PG (nhà sư Thiện Minh, nhà sư Thiện Hoa). Thuần nói như bản sơ thảo thỏa hiệp ngày hôm qua. Thuần bảo vệ TT Diệm sẽ ký, và Hòa thượng Thích Tịnh Khiết đang tuyệt thực ở Huế sẽ bay vào Sài Gòn ký hoàn tất bản thông cáo chung. Nhà sư Thích Thiện Minh đã rời SG về Huế ngay sáng 6/6/1963. Thuần kể rằng Thuần có một đặc sứ đang sống hạnh tu sĩ nhưng ở tại gia trong vài ngày tới sẽ sống chung với Thượng tọa Thiện Minh và Hòa thượng Tịnh Khiết tại một ngôi chùa ở Huế để bảo vệ bản thỏa hiệp sơ khởi sẽ được đồng ý ký kết. Thuần nói đã ra lệnh mật vụ rời khuôn viên những chùa, và yêu cầu lính Quân Đoàn I tránh dùng bạo lực.
Cùng ngày 6/6/1963 tại Hoa Kỳ, Lincoln White, phát ngôn nhân Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ họp báo, nói: "Không hề có phi cơ Mỹ hay nhân sự Hoa Kỳ nào trong việc chở quân hay công an tới Huế."
.
Ngày 8/6/1963. Bà Ngô Đình Nhu chỉ trích Phật Tử. Chồng bà Nhu là người cố vấn đầy quyền lực của TT Diệm. Bà Nhu công khai minh bạch chụp mũ rằng Phật Tử bị cán bộ VC kích động và trà trộn, cũng như nói rằng có bàn tay nước ngoài khuynh đảo. Bộ Trưởng Thuần nói với Trueheart rằng Thuần bất lực, không làm gì được đối với bản Tuyên cáo của bà Nhu trong cương vị chỉ huy phong trào phụ nữ VNCH. Sau đó cùng trong ngày, Trueheart trình với ông Diệm rằng Mỹ phản đối những lời bà Nhu và đe dọa tách rời lập trường của Mỹ đối với bất kỳ giải pháp đàn áp nào nhắm vào Phật Tử. Nhưng Trueheart nói không thấy ông Diệm có quyết định rõ ràng nào.
.
Ngày 8/6/1963. 5:37 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Dean Rusk. Đề nghị những nhà ngoại giao Mỹ xem xét: tức khắc đề nghị chính phủ nước nhà VN gỡ bỏ Đạo dụ số 10 mà không cần tới Quốc Hội VNCH, vì Quốc Hội này tới tháng 9/1963 mới họp. Nếu TT Diệm làm như vậy, hẳn là phía PG sẽ tin cậy. Khuyên chính phủ nước nhà VN tạm thời đừng tuyên truyền Chủ Nghĩa Nhân Vị vì dân chúng nhìn chủ nghĩa này đồng hóa với Công Giáo. Gợi ý rằng quân đội VNCH (Republic of Vietnam Armed Forces, viết tắt RVNAF) nên chỉ có thể định những tuyên úy Phật Giáo. Gợi ý rằng Bắc Việt Nam (Democratic Republic of Vietnam, viết tắt DRV) có 2 nhà sư trong Quốc Hội, nếu chính phủ nước nhà Nam VN mời nhiều nhà sư hay cư sĩ ứng cử Quốc Hội và thắng cử trong bầu cử tháng 8 sắp tới thì sẽ dễ hòa giải. Rusk.
.
Ngày 9/6/1963. 1 a.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tổng Thống Diệm tiếp Trueheart chiều ngày 8/6/1963. Buổi nói chuyện lâu 2 giờ, thân thiện. Không may, không còn lời nào của Trueheart làm TT Diệm đổi ý. Trueheart trình TT Diệm bản tiếng Pháp bản Tuyên cáo của Phong Trào Phụ Nữ Liên Đới (của bà Nhu). Trueheart nói rằng Ủy ban Liên bộ đã đạt thỏa hiệp với những nhà sư, và bản văn chụp mũ này sẽ làm hỏng mọi chuyện vì đã vi phạm cam kết giữa 2 phía. Trueheart nói, kỳ vọng TT Diệm tuyên bố tách rời lập trường chính phủ nước nhà ra khỏi bản văn của bà Nhu. TT Diệm nói là không. Trueheart có cảm hứng bản văn chụp mũ những nhà sư cũng gần với suy nghĩ của TT Diệm. Trueheart nói lãnh sự Helble kể rằng tăng ni Phật tử trong những chùa ở Huế vẫn không được phép nhận thực phẩm và vật dụng y tế từ ngoài đưa vào. TT Diệm nói không biết chắc như vậy, liền cầm điện thoại, gọi ngay cho Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ để hỏi về tình hình Huế. Helble sau đó kể là một số trong những thực phẩm được cho vào chùa, nhưng không cho bác sĩ vào chăm sóc y tế. Helble cũng kể phi cơ chính phủ nước nhà thả nhiều truyền đơn ở Huế, tấn công Thượng tọa Trí Quang, người thay mặt Hòa thượng Tịnh Khiết lãnh đạo trực tiếp PG.
.
Ngày 10/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bộ Trưởng Thuần lúc 9 giờ sáng kể rằng có vài tiến bộ trong nói chuyện với TT Diệm và Cố vấn Nhu. Về Dụ số 10, TT Diệm nói ông không thể gỡ bỏ Dụ số 10, phải chờ thủ tục qua Quốc Hội. Về tin nói rằng Bộ Trưởng Công Dân Vụ Ngô Trọng Hiếu dự tính biểu tình ở Sài Gòn để phản đối Phật Giáo thì TT Diệm đã điện thoại cho Hiếu trước mặt Thuần, và Hiếu bác bỏ tin đó. Thuần trước đó đã nói chuyện với ông Nhu về chuyện đó, và được Nhu bảo vệ là không còn biểu tình như vậy ở SG, tương tự ở Đà Nẵng. Thuần nói bản văn của Phong Trào Liên Đới Phụ Nữ (của bà Nhu) đã bị cấm đọc trên đài phát thanh, và sẽ không cho đăng báo Việt ngữ. Thuần nói rằng việc sứ quán Mỹ quan ngại vì chuyện thả truyền đơn ở Huế và chuyện bắt giam một số trong những nhà báo ở Sài Gòn đã được Thuần trình lên TT Diệm.
.
Ngày 11/6/1963. Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu. Vào khoảng chừng trưa, nơi giao lộ Phan Đình Phùng và Lê Văn Duyệt tại Sài Gòn, Hòa Thượng Thích Quảng Đức tẩm xăng dầu và tự bật lửa tự thiêu. Hình ảnh nhà sư Thích Quảng Đức tự thiêu được chụp lại bởi phóng viên Malcolm Browne của AP. Cuộc phản đối và hình ảnh tự thiêu lên trang nhất những báo thế giới. Cảm xúc chung là kinh hoàng và phẫn nộ. Đại Tá Tung, Tư lệnh Lực lượng Đặc biệt, đưa 2 đại đội từ trại Long Thành về phi trường Tân Sơn Nhứt đề phòng nguy hiểm. Bà Nhu sau đó gọi cuộc tự thiêu là một vụ “nướng thịt.”
Sáng ngày 11/6/1963, trước khi tự thiêu, Hòa thượng Thích Quảng Đức đã viết lại một bức thư Lời Thỉnh Nguyện Tâm Huyết, nói rõ chủ định và nguyện vọng:
“Tôi là Tỳ kheo Thích Quảng Đức, trụ trì chùa Quan Thế Âm Phú Nhuận Gia Định. Nhận thấy Phật giáo nước nhà đang lúc nghiêng ngửa. Tôi là một tu sĩ mệnh danh là trưởng tử của Như Lai, không lẽ cứ ngồi điềm nhiên toạ thị để cho Phật giáo tiêu vong, nên tôi vui vẻ phát nguyện thiêu thân giả tạm này cúng dưỡng chư Phật để hồi hướng công đức bảo tồn Phật giáo. Mong ơn mười phương chư Phật, chư Đại Đức, Tăng ni chứng tỏ cho tôi đạt thành chí nguyện như sau:
Một là mong ơn Phật Trời gia hộ cho tổng thống Ngô Đình Diệm sáng suốt đồng ý năm nguyện vọng của Phật giáo Việt Nam ghi trong bản tuyên cáo.
Hai là nhờ ơn Phật từ bi gia hộ cho Phật giáo Việt Nam được trường tồn bất diệt.
Ba là mong nhờ hồng ân Đức Phật gia hộ cho chư Đại Đức, Tăng ni, Phật tử Việt Nam tránh khỏi tai nạn khủng bố, bắt bớ, giam giữ của kẻ ác.
Bốn là cầu nguyện cho đất nước thanh bình, quốc thái dân an.
Trước khi nhắm mắt về cảnh Phật, tôi trân trọng kính gởi lời đến tổng thống Ngô Đình Diệm nên lấy lòng bác ái từ bi đối với quốc dân, đều thi hành chủ trương bình đẳng tôn giáo để nước nhà bình yên muôn thuở. Tôi thiết tha lôi kéo chư Đại Đức, Tăng ni, Phật tử nên đoàn kết nhất trí quyết tử để bảo tồn Phật giáo.
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật
Làm tại chùa Ấn Quang ngày 4/6/1963.
Tỳ kheo Thích Quảng Đức thủ ký."
.
Ngày 11/6/1963. 5 p.m. Điện văn từ tòa đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Gặp Thuần tại nhà Thuần vào giờ trưa, Trueheart nói tình hình không thể phục hồi thông thường nếu TT Diệm không đích thân có hành vi hòa giải tức khắc, trực tiếp và quyết liệt. Trong ngày cũng luôn có thể có bản tin tình báo CAS gửi về tòa đại sứ cho biết thêm thêm tất cả những quân nhân VNCH phải cắm trại. Cũng có nguồn tin tình báo cho biết thêm thêm Chánh Văn Phòng Không Quân VNCH Trung Tá Đỗ Khắc Mai (một Phật tử) phản hồi với nguồn tin rằng Mai và nhiều sĩ quan cao cấp khác đã chán tình hình này và không hiểu sao người Mỹ cứ đứng yên để mất thời cơ vàng điều chỉnh tình hình tại VN, rõ ràng ám chỉ Mai đang suy nghĩ về một cuộc đảo chánh. Trueheart.
.
Ngày 11/6/1963. 7 p.m. Điện văn Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Biểu tình của PG và chống lại chính phủ nước nhà ban đầu là vì chính phủ nước nhà kềm chế hoạt động và sinh hoạt giải trí tôn giáo (như, treo cờ PG ngoài cổng chùa). Phản ứng của PG là tự nhiên hay suy tính trước thì không rõ; nhưng những hành vi này sinh khởi vì PG bất mãn từ lâu vì bị tẩy chay tôn giáo. Bây giờ, phản ứng của chính phủ nước nhà quá chậm để đáp ứng nguyện vọng của PG. Theo Tòa đại sứ nhận xét, phía PG lộ ý muốn thỏa mãn 5 nguyện vọng. Có tin một số trong những Phật tử nói về chuyện đảo chánh chính phủ nước nhà. Nhiều Phật Tử đang khuyến khích biểu tình phủ rộng rộng rãi ra và muốn báo chí quốc tế biết chính nghĩa của tớ nhiều hơn nữa. Không có chứng cớ là có nhóm chính trị nào phía sau PG. trái lại, có chứng cớ Phật Tử đã từ chối và chống lại những lời mời giúp sức từ những tổ chức đối lập. Không có chứng cớ rõ ràng Việt Cộng ảnh hưởng trực tiếp vào hoạt động và sinh hoạt giải trí PG; tuy nhiên có chứng cớ VC đang chờ đón thuở nào điểm để tận dụng tình thế một cách chính trị và/hay một cách quân sự. Chính phủ ban đầu đánh giá sai về những bất mãn của PG, nhận định rằng PG như một vấn đề chính trị, nên đã dùng bạo lực với PG, trong khi đó những tuyên bố của bà Nhu chỉ như đổ dầu vào lửa. Nơi khoảng chừng thời gian ngắn này, chúng tôi (Trueheart) tin rằng vẫn còn thời cơ để chính phủ nước nhà làm hòa với PG. Đối thoại giữa 2 phía cần duy trì, nhờ vào những đồng thuận bán chính thức đã có giữa PG với ông Thuần. Trueheart sẽ nhắc lại gợi ý về đưa vào Quốc Hội VNCH một số trong những vị sư.
.
Ngày 12/6/1963. Trueheart gặp TT Diệm, xuất hiện Bộ Trưởng Thuần, để phản đối việc ông Diệm thụ động, và nói rằng cuộc tự thiêu của HT Thích Quảng Đức đã gây chấn động thế giới. Nếu TT Diệm không hành vi, Mỹ buộc tách rời khỏi chính phủ nước nhà ông Diệm vì áp lực dư luận Mỹ.
Điện văn ngày 12/6/1963, 8 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ghi rằng Trueheart nói về bản tin có những vụ bắt bớ hôm 11/6/1963 tại Đà Nẵng và Huế, và đề nghị chính phủ nước nhà tránh việc trả thù người biểu tình bằng việc bắt bớ. TT Diệm im re, nhưng Thuần sau đó nói với Trueheart là sẽ xem lại chuyện đó. Trueheart nói là có nghe giới chức VN (về sau, Trueheart nói với Thuần đó là Bộ Trưởng Nội Vụ) suy tính truy tố về tội sát nhân đối với những người dân trợ giúp Hòa thượng Quảng Đức tự thiêu. TT Diệm trả lời rằng có những người dân khác trợ giúp nhà sư tự thiêu. Trueheart nói Trueheart đã nói chuyện với 2 người đã tận mắt tận mắt chứng kiến tận mắt thấy rằng nhà sư Quảng Đức tự châm lửa để tự thiêu chính ông (nguyên văn Trueheart viết trong Điện văn: I said that I had talked to two eye witnesses who saw bonze set fire to himself) nhưng dù thế nào đi nữa, hành vi chống lại những người dân liên hệ sẽ là một sai lầm rất tai hại. Thuần sau đó nói kể như bỏ chuyện truy tố.
.
Ngày 13/6/1963. 7 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Được Thuần cho biết thêm thêm rằng Phó Tổng Thống Thơ đã gửi thư mời những nhà sư họp, và được họ trả lời sẽ họp với Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà vào ngày mai 14/6/1963, với điều kiện phía chính phủ nước nhà chấp thuận đồng ý những điều đã thỏa hiệp trước, trong buổi ngày 5/6/1963. Thuần kể, phía PG đề nghị rằng đối với Đạo dụ số 10, không riêng gì có là để Quốc Hội tu chính như đã đồng thuận, nhưng trong khi chờ tới lúc đó xin TT Diệm tu chính bằng một sắc lệnh.
.
Ngày 14/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Thuần điện thoại cho Trueheart vào giờ trưa, sáng sủa, vui mừng. Buổi họp buổi sáng giữa Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà và Ủy ban Liên phái của PG tốt đẹp. Buổi chiều, Hòa thựong Thích Tịnh Khiết gửi thông điệp tới những chùa toàn quốc, lôi kéo bình lặng vì nói chuyện tốt đẹp. Phía chính phủ nước nhà ra lệnh gỡ những rào cản đang vây những chùa trong khi cảnh giác VC bạo động. Thuần nghĩ, VC sẽ hành vi khi thấy thỏa ước giữa chính phủ nước nhà và PG sẽ thành công. Thuần nói, sẽ có cuộc họp báo chung. Lãnh đạo phái đoàn PG là nhà sư Thiện Minh, đại diện PG Miền Trung trong buổi nói chuyện ngày 5/6/1963 được HT Tịnh Khiết trao toàn quyền quyết định, theo lời Thuần. Các lãnh đạo khác là những Thượng tọa Tâm Châu, Đức Nghiệp, Thiện Hoa và Huyền Quang. Nhà sư Trí Quang là dự khuyết, nhưng không xuất hiện trong cuộc họp sáng nay. Được Thuần kể là 2 phía nói chuyện tốt đẹp.
Ngày 14/6/2022. 4:43 p.m. Điện văn từ Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Rusk. Một bài báo rất tai hại trên tờ Tp New York Times ấn bản ngày 14/6/1963, nhan đề “U.S. Warns South Viet-Nam on Demands of Buddhists” (Mỹ Cảnh Cáo Nam VN về Nguyện Vọng của Phật Tử), nói rằng chính phủ nước nhà Kennedy cảnh cáo TT Diệm rằng Mỹ sẽ công khai minh bạch lên án cách TT Diệm đối xử với Phật Tử nếu không còn hành vi gấp để xoa dịu bất mãn của PG. Bài báo của Max Frankel viết rằng những nhà ngoại giao Mỹ nói với chính phủ nước nhà VN rằng tiếp tục xích míc với PG hoàn toàn có thể gây ra tai hại chính trị. Trong cuộc họp báo ngày hôm nay, phát ngôn nhân Bộ Ngoại Giao Mỹ nói rằng bài báo đó chỉ suy đoán, cho nên vì thế Bộ không còn gì để phản hồi, và cho biết thêm thêm TT Diệm đã lập ra Ủy ban Liên bộ để họp với những nhà sư để xử lý và xử lý vấn đề. Cho phép tòa đại sứ nói với chính phủ nước nhà Diệm rằng sẽ không còn bản văn công khai minh bạch nào của chính phủ nước nhà Mỹ về chuyện này, và chính phủ nước nhà Mỹ vẫn tiếp tục ủng hộ chính phủ nước nhà TT Diệm. Nếu vấn đề được xử lý và xử lý và có cuộc họp báo chung thì sẽ rất có lợi, vì những nhà sư sẽ bày tỏ liên minh với chính phủ nước nhà TT Diệm để chống lại VC xâm lăng.
.
Ngày 15/6/1963. 2 p.m. Điện văn Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Đã gặp Thuần lúc 12:30 p.m. Thuần rất là rất khó chịu vì bài báo Tp New York Times, nói là bài báo hoàn toàn có thể làm hỏng những cuộc thương thuyết. Thuần đã họp với những nhà sư buổi sáng, nhưng tiến bộ chỉ chút ít. Bổ túc: Tuy nhiên, lúc 6:30 p.m. Thuần nói là mọi chuyện thương thuyết với những nhà sư đã thành công rồi.
.
Ngày 16/6/1963. Một bản Thông Cáo Chung giữa Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà và Ủy ban Liên phái của PG phổ biến sau những cuộc thương thuyết. Thông cáo chung không quy trách nhiệm rõ ràng cho ai trong sự kiện ngày 8/5/1963 ở Huế, tóm lược có 5 điều: cho treo cờ PG, ấn định điều kiện treo cờ PG; hứa tách tôn giáo ra khỏi Dụ số 10, Quốc Hội sẽ ra luật về tôn giáo thời điểm ở thời điểm cuối năm 1963 hay đầu 1964; sẽ lập Ban điều tra xem những đơn khiếu nại của PG về những trường hợp đàn áp, bắt giam Phật Tử sai trái; hoạt động và sinh hoạt giải trí tôn giáo chỉ buộc xin phép nếu ở nơi công cộng; cán bộ nào có lỗi trong sự kiện ngày 8/5/1963 sẽ bị phạt, và chính phủ nước nhà sẽ trợ giúp những mái ấm gia đình nạn nhân ở Huế.
.
Ngày 16/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bản Thông cáo chung ký bởi TT Ngô Đình Diệm và HT Thích Tịnh Khiết, đọc trên đài phát thanh. HT Tịnh Khiết cũng nói là lễ tưởng niệm HT Thích Quảng Đức sẽ hoãn vì nhiều nguyên do, trong đó có trở ngại tổ chức. Hoãn tổ chức hiển nhiên vì sự không tương đồng giữa PG và chính phủ nước nhà về số rất đông người tham dự đông hay ít. Ngày tang lễ chưa thông báo. Tổng Giám Mục Công Giáo Paul Nguyễn Văn Bình ở Sài Gòn gửi thư mục vụ, nhắc giáo dân rằng Giáo hội và Nhà nước cần tách rời. Có khoảng chừng 2000 người tụ họp ở góc đường Phan Thanh Giản và Lê Văn Duyệt. Bạo lực bùng nổ lúc 9:15 a.m. khi sinh viên học viên xông vào rào công an đang vây Chùa Xá Lợi. Giới trẻ ném đá vào công an, và công an bắn lựu đạn cay, và xe vòi rồng tới giải tán; tới 11:00 a.m. mới trấn áp được. Bản tin chính phủ nước nhà sau đó nói vụ này kích động do "thành phần cực đoan" (không nói là VC), cũng nói có 30 công an bị thương, nhập viện. Nhân viên sứ quán tận mắt tận mắt chứng kiến vụ này từ đầu, cho biết thêm thêm kích động là vì đám đông. Khoảng từ 6:00 am-8:30 am khoảng chừng 300 thành viên Phong Trào Liên Đới Phụ Nữ tụ họp ở bản doanh nghe loa đọc Tuyên cáo ngày 7/6 nhưng không xuất hiện bà Nhu. Báo Times of Vietnam ấn bản ngày hôm nay có bản tuyên bố ký tên 30 sĩ quan cao cấp nguyện trung thành "sau sống lưng TT Ngô Đình Diệm để bảo vệ Hiến pháp và nền Cộng Hòa."
.
Ngày 18/6/1963. Văn phòng Tổng Thống gửi mật điện số 1432/VP/TT cho những người dân dân có trách nhiệm ra lệnh tạm thời nhượng bộ phong trào Phật giáo, sẵn sàng sẵn sàng dư luận để phản công đồng thời thanh trừng những nhân viên cấp dưới nhà nước ủng hộ Phật giáo. Một bản sao của mật điện lọt vào tay của Ủy ban Liên Phái.
.
Ngày 19/6/1963. Giữa trưa. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ tại VN gửi BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Ghé thăm Phó Tổng Thống Thơ ngày 18/6/1963, chúc mừng đạt được Thông cáo chung với PG. Thơ nói, PG hài lòng với thỏa hiệp, tương lai có lẽ rằng hết rắc rối rồi. Tuy nhiên, Thơ sợ có hiểu nhầm trong khi thực hiện Thông cáo chung. Trueheart nói, nhưng niềm tin của dân vào chính phủ nước nhà sứt mẻ rồi, giờ đây là phải hồi sinh niềm tin. Thơ đồng ý. Trước đó trong ngày có gặp Bộ Trưởng Thuần. Trueheart hỏi Thuần, giờ đây có chứng cớ là có một số trong những mật vụ bảo mật thông tin an ninh bám sát, theo dõi người Mỹ, trong khi lẽ ra họ phải theo dõi VC hay Phật Tử. Thuần hỏi, có lời khuyên nào hay là không. Trueheart nói, lo ngại là lời khuyên từ phía Mỹ thì chính phủ nước nhà VN không vui. Thí dụ, như một nghành rõ ràng là tư pháp, những người dân bị tạm giam quá lâu thì nên đưa ra xét xử ở tòa. Thuần ra vẻ đồng ý nhưng không phản ứng gì.
Ngày 19/6/1963. 8:28 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Rusk. Trước ngày xảy ra sự kiện 8/5/1963 (ở đài phát thanh Huế) dư luận Mỹ hài lòng với thành quả chính phủ nước nhà VN chống lại VC. Khuynh phía này đang đảo ngược rồi. Thứ Trưởng Ngoại Giao Viễn Đông Sự Vụ Roger Hilsman phải điều trần trước Quốc Hội về những chương trình viện trợ cho VN, đang thấy ngày càng trở ngại vất vả vì áp lực chính trị đối với những thắc mắc về TT Diệm đàn áp Phật Tử. Trong khi 5 điểm Thông cáo chung đạt được, nhưng nghi ngờ và căng thẳng mệt mỏi vẫn còn trầm trọng; do vậy thái độ thân thiện và hợp lý là thiết yếu để chính phủ nước nhà VN lấy lại tin cậy ở người dân VN và từ dư luận Hoa Kỳ. Thêm nữa, chính phủ nước nhà VN tránh việc xem là một thành viên. Câu nói của TT Diệm rằng "Phật Giáo hoàn toàn có thể nhờ vào Hiến Pháp, nói cách khác, nhờ vào tôi" gây ra ấn tượng xấu ở Hoa Kỳ. Không nên có sự ngăn cách giữa chính phủ nước nhà và người dân, nơi đa số là Phật Tử. Các viên chức chính phủ nước nhà cao nhất nên gặp những nhà sư lãnh đạo PG thường xuyên và đối xử như bình đẳng. Các nhà sư lãnh đạo PG đã chứng tỏ họ có tổ chức ngặt nghèo, và không được cho phép VC hay những phần tử chính trị đối lập kiểm soạt hoạt động và sinh hoạt giải trí của tớ; họ là những người dân dân có kỷ luật, ôn hòa, tránh việc nghi ngờ họ. Các lời tuyên bố của bà Nhu dẫn tới nhiều thắc mắc nghiêm trọng tại Hoa Kỳ (và hiển nhiên, tại Sài Gòn) cũng như về sự chân thành của chính phủ nước nhà VN, và hoàn toàn có thể làm thiệt hại quan hệ giữa 2 chính phủ nước nhà Mỹ-VN trong trận chiến lâu dài để thắng lợi VC.
.
Ngày 20/6/1963. Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Điện văn 1250 thông tư Trueheart trình với TT Diệm rằng Hoa Kỳ dự tính chỉ định Henry Cabot Lodge, Jr., thay thế Frederick Nolting trong chức vụ Đại sứ Mỹ tại VN. Trueheart trả lời hôm 22/6/1963 qua Điện văn 1230 rằng TT Diệm đã đồng ý việc chỉ định tân đại sứ.
.
Ngày 22/6/1963. 11 a.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi (Trueheart) đã gặp Bộ Trưởng Thuần lúc 9 a.m. Mục đích ghé thăm Thuần là vì tôi có chứng cớ có một chiến dịch từ ông bà Nhu muốn phá hoại bản Thông cáo chung ngày 16/6/1963 Một trong những nhà sư PG và chính phủ nước nhà.
--- Nhu ra lệnh thu gom chữ ký từ Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa để phản đối bản Thông cáo chung 16/6/1963 và yêu cầu hủy bỏ thỏa hiệp đó.
--- Một bài trên báo Times of Vietnam ngày hôm qua tường thuật về Họp báo Hội nghị Toàn Quốc của Giáo hội Phật Giáo Cổ Sơn Môn ngày 20/6/1963 đưa ra tuyên bố ủng hộ chính phủ nước nhà và tách rời khỏi những "tranh cãi chính trị tôn giáo mới gần đây." Tôi nói giáo hội này nổi tiếng là vì chính phủ nước nhà tài trợ, và chuyện này sẽ làm cho Phật Tử bất mãn sâu sắc.
--- Có tin là sẽ có lễ hội lớn trong ba ngày 25-27/6/1963 tại Huế để mừng 25 năm tấn phong Giám Mục của Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục (anh của TT Diệm).
Tôi cũng nhắc Thuần rằng những nhà sư lãnh đạo vẫn còn đang ở Sài Gòn, và chính phủ nước nhà nên có hành vi rõ ràng để bày tỏ thiện chí, rõ ràng là trả tư do những người dân bị giam vì tham dự biểu tình.
Thuần không cãi lại những điều tôi nói, ngược lại còn gián điếp xác nhận rằng Thuần trước giờ vẫn thuyết phục TT Diệm đừng nghe lời khuyên của mái ấm gia đình họ Ngô. Tôi sẽ lập lại những ý này khi tôi gặp TT Diệm trực tiếp.
Ghi thêm: Trong một điện văn sau đó trong ngày 22/6/1963. 8 p.m. Trueheart cho biết thêm thêm đã gặp TT Diệm trong ngày, trình bày những điểm trên. TT Diệm nói là ông Nhu không phá hoại thỏa hiệp giữa PG và chính phủ nước nhà. Còn chuyện trả tự do cho những người dân biểu tình thì từ từ, đang lọc hồ sơ, ai liên hệ VC thì sẽ giam tiếp. Trueheart nói tình hình có vẻ như bi thảm, vì lo sợ là căng thẳng mệt mỏi Phật Giáo sẽ đảo ngược những thắng lợi quân sự và chỉ có lợi cho VC. Đặc biệt, dư luận người dân tại Hoa Kỳ đang chỉ trích cả chính phủ nước nhà Mỹ và chính phủ nước nhà VN gắt hơn.
.
Ngày 25/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi (Trueheart) được Bộ Trưởng Thuần gọi điện thoại buổi sáng. Thuần nói TT Diệm có vẻ như không vui (tôi đoán, ý Thuần nói là TT Diệm rất khó chịu). Tôi nói rằng người Mỹ đã ủng hộ TT Diệm và chính phủ nước nhà VN từ lâu và giờ đây khủng hoảng rủi ro cục bộ Phật Giáo làm mất đi niềm tin tại Mỹ và chúng tôi cần TT Diệm hồi sinh niềm tin cho trận chiến này. Thuần nói Thuần đang làm tận lực cho bản Thông cáo chung ngày 16/6. Tôi nói, những nhà sư lãnh đạo PG không riêng gì có nghi ngờ về việc chính phủ nước nhà thực thi Thong cáo chung hay là không, mà còn lo sợ sẽ bị lặng lẽ bắt những nhà sư lãnh đạo và có giải pháp đàn áp khác. Thuần đồng ý rằng đó là suy nghĩ của những nhà sư. Tôi thúc giục Thuần hãy phổ biến tức khắc những lệnh rõ ràng mà Thuần đã gửi cho những Tỉnh Trưởng để thực thi Thông cáo chung. Thuần nói, Thuần hoàn toàn có thể làm như vậy. Thuần nói, Thuần đang lo ngại vì TT Diệm nghĩ rằng người Mỹ đổi chủ trương, nên chỉ có thể định một Tân Đại Sứ. Thuần kể rằng TT Diệm nói: "Họ hoàn toàn có thể gửi 10 ông Lodges, nhưng tôi sẽ không được cho phép chính tôi hay đất nước của tôi bị hạ nhục, không trong cả nếu họ chỉa súng đại bác vào Dinh này." Tôi nói, tôi không biết Đại sứ Lodge có thông tư gì, nhưng điều khẩn cấp giờ đây là chính phủ nước nhà VN phải làm hòa với Phật Giáo và sẵn sàng sẵn sàng bầu cử Quốc Hội vào tháng 8/1963.
.
Ngày 26/6/1963. Hòa Thượng Thích Tịnh Khiết gửi thư cho Tổng thống Ngô Đình Diệm tố cáo nhiều hành vi của những quan chức tiếp tục chống phá, đàn áp Phật giáo, tố cáo ông Ngô Đình Nhu có ý định tổ chức biểu tình của Thanh Niên Cộng Hòa để đòi chính phủ nước nhà duyệt lại bản Thông cáo chung.
.
Ngày 26/6/1963. 12:51 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Yêu cầu ông (Trueheart) gặp TT Diệm ngay, thông báo qua lời nói hay văn bản rằng không còn thay đổi gì trong chủ trương Hoa Kỳ giúp chính phủ nước nhà VN chống Cộng Sản. Đổi Đại sứ vì Đại sứ Nolting tới VN theo nhiệm kỳ 2 năm. Thêm nữa, việc chỉ định Lodge làm Đại sứ đã cứu xét từ cuối thời điểm tháng 4/1963, tức là trước sự kiện ngày 6/5/1963. Lodge là đảng viên Cộng Hòa, làm Đại sứ sẽ có ý nghĩa là 2 Đảng Dân Chủ và Cộng Hòa cùng giúp VN thắng lợi VC. Bản thân Lodge trong cương vị Thiếu Tướng (Major General) Lục quân đã tới khảo sát những vấn đề VN hồi năm ngoái. Chúng ta cần chứng tỏ rằng chính phủ nước nhà Mỹ toàn tâm toàn lực giúp TT Diệm thắng lợi, không phải để làm suy yếu TT Diệm. Ông cần gặp TT Diệm thường xuyên, nói thẳng những vấn đề, cũng là chống lại những ngờ vực mà ông Nhu cấy vào Một trong những chuyến thăm của ông.
.
Ngày 27/6/1963. Đang viếng thăm Ireland, Tổng Thống Kennedy loan báo chỉ định Henry Cabot Lodge làm tân Đại sứ Hoa Kỳ tại Nam Việt Nam, sẽ hiệu lực hiện hành từ tháng 9/1963.
.
Ngày 27/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nói chuyện với Bộ Trưởng Thuần sáng nay, Thuần nói đã theo lời khuyên của tôi (Trueheart) để phổ biến những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng để thực thi Thông cáo chung 16/6. Thuần cũng nói TT Diệm sắp viếng thăm Huế để nói trực tiếp với dân cư Huế. Thuần cũng nói TT Diệm đang viết một bài diễn văn quan trọng, mà Thuần hài lòng với bản nháp, tái xác nhận thỏa mãn 5 nguyện vọng của PG. Thêm nữa, 2 lãnh tụ sinh viên Huế (một người trong đó trước đây có tin đồn bị tra tấn chết) đã được trả tự do. Theo Thuần, đích thân TT Diệm yêu cầu thả.
--- Cùng trong ngày 27/6/1963, điện văn 1283 từ Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở Sài Gòn. Cho phép Trueheart "nỗ lực kiên trì khuyến khích chính phủ nước nhà VN hành xử cho đúng với những gì đã cam kết." Bộ ghi nhận rằng, "những bản tin tình báo đã cho tất cả chúng ta biết chính phủ nước nhà VN vẫn chưa hành xử đúng với những cam kết trong Thông cáo chung." Cho phép Trueheart "can gián chính phủ nước nhà VN đừng tổ chức những cuộc biểu tình hàng fake Phật Tử và đừng thu gom chữ ký để dùng trong những bản văn chỉ trích những Phật Tử."
.
Ngày 28/6/1963. Bản tin tình báo CIA, ký số TDCS DB-3/655, 301. Đề tài: Đánh giá tình hình chính sách Ngô Đình Diệm vào ngày 26/6/1963. Để dùng trong nội bộ, lượng định tình hình.
--- Chính phủ VN sẽ gặp trở ngại vất vả vì tình hình Lào quốc suy yếu về quân sự trước loạn quân Cộng sản, và khi vùng trái độn này biến mất thì Nam VN sẽ trực diện với quân CS. Trong khi đó, có vẻ như như những lời khuyên cải tổ chính trị và xã hội sẽ bị chống đối mạnh mẽ và tự tin, cả từ TT Diệm và mái ấm gia đình ông, và cả từ một số trong những quan chức quân sự và dân sự.
--- Nỗ lực thay đổi -- thí dụ như mở rộng chính phủ nước nhà để mời một số trong những nhà đối lập tham dự, như giảm quyền lực của ông Nhu và bà Nhu, như được cho phép đối lập vào Quốc Hội -- có vẻ như không khả thi vào thời điểm hiện nay, vì: nếu Mỹ đề nghị ông Diệm gỡ bỏ quyền lực của ông Nhu, bà Nhu và Ngô Đình Cẩn, người đang lãnh đạo Miền Trung VN, sẽ bị ông Diệm xem như thể xúc phạm thành viên và vi phạm độc lập lãnh thổ, sẽ bị TT Diệm từ chối. Một số thành phần đối lập đang có tín hiệu muốn đảo chánh để lật đổ TT Diệm.
--- Khủng hoảng Phật Giáo đã chuyển một số trong những thành phần từ thân chính trở sang tích cực đối lập. Điển hình, những sinh viên đã tự đồng hóa cảm xúc của tớ với chính nghĩa Phật Giáo, và vào ngày 16/6/1963, một lá thư mục vụ được đọc trong tất cả những nhà thời thánh Công Giáo La Mã tại Tổng Giáo Phận Sài Gòn, với nội dung ủng hộ những nguyện vọng của Phật Tử đòi tự do tôn giáo trên toàn miền Nam VN.
--- Nếu chính phủ nước nhà VN không chân thành thi hành Thông cáo chung trong tương lai gần, chắc như đinh trở ngại vất vả sẽ tăng thêm. Đã thấy tín hiệu không tôn trọng rồi. Đã có một số trong những tín hiệu rõ ràng rằng một số trong những thành phần trong chính phủ nước nhà không còn ý định đồng ý bản Thông cáo chung như giải pháp giá trị thường trực. Các báo, đặc biệt là báo Anh ngữ Times of Vietnam (xuất bản bởi Gene và Ann Gregory, 2 người Mỹ có quan hệ marketing thương mại thân cận với bà Nhu) ám chỉ mạnh mẽ và tự tin rằng có VC và xúi giục nước ngoài trong những cuộc biểu tình của PG. Lại có nỗ lực đò xét lại bản Thông cáo chung. Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa được lệnh lôi kéo xét lại bản Thông cáo chung giữa PG và chính phủ nước nhà; lại sở hữu tin TT Diệm cũng tương hỗ việc xét lại đó. Các nhà sư lãnh đạo Phật Giáo nói rằng họ lo ngại cho tình hình sức khỏe những sinh viên học viên còn bị giam từ khi bị bắt vì tham dự biểu tình. Các nhà sư nói, chính phủ nước nhà không tôn trọng những cam kết thì sẽ buộc phía PG phải suy nghĩ để có hành vi thích nghi.
--- Nếu chính phủ nước nhà muốn dùng vũ lực đàn áp PG, về đường dài sẽ hỏng, vì sẽ sinh ra một loạt phản ứng mới từ người dân, hoàn toàn có thể dẫn tới những diễn biến chính trị nhắm lật đổ chính phủ nước nhà TT Diệm. Nếu TT Diệm hành xử một cách chân thành, hiệu suất cao thì thời cơ rất tốt là sẽ vượt qua trận bão này.
.
Ngày 28/6/1963. 3 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nói chuyện đêm qua với TT Diệm hơn 2 tiếng rưỡi đồng hồ. Tôi (Trueheart) tin rằng TT Diệm yên tâm về sự ủng hộ của Mỹ giành cho chính phủ nước nhà đất của ông. Buổi họp phần lớn là TT Diệm độc thoại về nhiều đề tài: chiến sự của Lào quốc, chiến sự trong VN, chương trình Chiêu Hồi, Ấp Chiến Lược, Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa, Phong Trào Phụ Nữ Liên Đới. Diệm nói về cuộc cách social và chính trị tại VN xuyên qua Chương Trình Ấp Chiến Lược. Chủ đề này là đặc biệt của ông Nhu, và ông Diệm cũng nói về vai trò ông Nhu ở đây. Kiểu nói chuyện này còn có vẻ như như một cách trả lời gián tiếp về áp lực đòi TT Diệm tách rời ông Nhu. Tôi cũng vừa nhận tin gián tiếp rằng ông Diệm sẽ đi Huế vào ngày mai.
.
Ngày 28/6/1963. 5:48 p.m. Từ BNG Mỹ gửi tới Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên George Ball (Thứ Trưởng Ngoại Giao Hoa Kỳ). Chúng tôi lo sợ sắp có nhiều cuộc biểu tình, hoàn toàn có thể sẽ đổ máu, và tình hình suy đồi trong khi ân hạn phía Phật Giáo đưa ra cho chính phủ nước nhà thi hành thỏa hiệp sẽ tới vào thời điểm vào buổi tối cuối tuần này. Do vậy ông [Trueheart] nên thúc giục phính phủ quay quồng thực hiện những giải pháp khuyến nghị. Cụ thể nên tức khắc ấn hành, phát thanh những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng. Nếu chính phủ nước nhà còn giam giữ những người dân biểu tình trong sự kiện ngày 8/5/1963 như chúng tôi được biết (qua cuộc nói chuyện giữa Bộ Trưởng Nội Vụ Lương với 1 viên chức CIA ngày 27/6 về nghi ngờ có VC trà trộn) thì cũng phải công khai minh bạch hóa. Cần thúc giục chính phủ nước nhà VN quay quồng bản Thông cáo chung, song song với việc cho biết thêm thêm bao nhiêu người bị bắt và số người còn bị giam, với nguyên do. Ông hoàn toàn có thể suy tính để cho ông Thuần biết chúng tôi có tin cho biết thêm thêm sẽ có một số trong những Phật Tử sẵn sàng sẵn sàng thực hiện thêm nhiều cuộc biểu tình và những hành vi chính trị. Chúng tôi nghĩ điều quan trọng là phải để những phần tử trung dung nắm trấn áp phong trào Phật Giáo bằng phương pháp chính phủ nước nhà VN phải thực hiện bản Thông cáo chung ngày 16/6/1963.
.
Ngày 29/6/1963. 6 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi vừa gặp Thuần vài giờ qua, cả Thuần và tôi đều lo ngại vì hoàn toàn có thể sắp có nhiều cuộc biểu tình của PG. Phó Tổng Thống Thơ đã gửi và quảng bá lá thư gửi những sư, nhưng thư không nói đủ những điểm cần. Các hành vi rõ ràng sau đây chính phủ nước nhà VN cần làm thì phải chờ TT Diệm từ Huế trở về: phổ biến những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng, list người bị bắt và những ai đó đã được thả, list những viên chức VN có tội trong sự kiện ngày 8/5 (Thuần chớp mắt khi tôi nói điều này, nhưng rồi đồng ý là cần), bài diễn văn của TT Diệm tái xác nhận 5 điểm đồng thuận...
Trái với lời Thuần cho tôi biết trước, TT Diệm tại Huế chưa tồn tại buổi xuất hiện trước công chúng nào, chỉ trừ, có lẽ rằng, tham dự thánh lễ Te Deum (Tụng ca Thiên Chúa) là một phần trong chương trình lễ hội giành cho Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục. Thêm nữa, ông bà Nhu đã và đang đi Huế, tôi nghĩ rằng họ đã có cuộc họp đại mái ấm gia đình. Họ hoàn toàn có thể quyết định gì mới trong cuộc họp mái ấm gia đình, tôi không sáng sủa chuyện này.
Cũng có những bản tin khả tín về kế hoạch đảo chánh đang được tổ chức bởi ông Tuyến (ghi chú của người dịch: Trần Kim Tuyến, Giám đốc Sở Nghiên cứu Chính trị và xã hội Phủ tổng thống, người chỉ huy khối mạng lưới hệ thống bảo mật thông tin an ninh mật vụ của nền Đệ Nhất VNCH 1956–1963).
Thuần nói sáng nay rằng Thuần tin là có VC và bọn thời cơ phía sau Phật Giáo. Tôi nói tôi không thấy chứng cớ có VC, nhưng tôi hài lòng vì chuyện những người dân thời cơ muốn tận dụng tình thế. Tuy nhiên, phía chính phủ nước nhà VN vẫn không làm điều thiết yếu. Tôi lặp lai với Thuần rằng TT Diệm phải đồng ý rằng ông không thể có thêm biểu tình và chuyện những nhà sư tự thiêu, bất kể rằng TT Diệm đồng thuận cái gì. Tôi nhắc Thuần nghe về tờ báo Tp New York Times có nguyên trang quảng cáo ngày 27/5/1963 phía dưới tấm hình HT Thích Quảng Đức tự thiêu là bản Kháng thư mang chữ ký 12 nhà thần học lớn của Hoa Kỳ trong đó có chữ ký Giám Mục James Pike, mà tôi đã gửi bản kháng thư đó tới nhà Thuần đêm qua.
Phật Giáo đang chờ phía chính phủ nước nhà thi hành Thông cáo chung, hạn chót là ngày một/7/1963, nhưng nhà sư Đức Nghiệp nói với tôi là PG sẽ chờ tới ngày 3/7/1963.
.
Ngày 29/6/1963. 7 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Chúng tôi (Trueheart) không thấy phía PG có chia rẽ minh bạch giữa lớp già, thành phần trung dung và người trẻ tuổi. Nhưng có chứng cớ đã cho tất cả chúng ta biết có nhiều Phật Tử không hài lòng với bản Thông cáo chung giữa PG với chính phủ nước nhà. Một số trong đó nghi ngờ ý định phía chính phủ nước nhà Diệm, do vậy họ đòi chính phủ nước nhà phổ biến công khai minh bạch về những cụ ông cụ bà thể thực hiện bản Thông cáo chung để chính phủ nước nhà sẽ không trở mặt trong tương lai hay là có hành vi trả thù những Phật Tử. Một số Phật Tử khác đã có ý định chính trị hơn, như thay đổi chính sách, tiềm năng vượt xa ý định ban đầu của PG.
Chúng tôi nhận được những bản tin cho biết thêm thêm chính phủ nước nhà TT Diệm không tôn trọng bản Thông cáo chung. Có chứng cớ rõ ràng rằng ông bà Nhu căm thù cay đắng bản Thông cáo chung. Chúng tôi giờ đây tin rằng mọi chuyện là tùy thuộc cuộc họp đại mái ấm gia đình nhà Ngô tại Huế có lẽ rằng vào ngày hôm qua và ngày hôm nay. Chúng tôi sẽ áp lực chính phủ nước nhà TT Diệm có những bước hành vi xây dựng mà tình thế đòi hỏi. Chúng tôi hoàn toàn đồng ý với Bộ rằng Hoa Kỳ bằng mọi thủ đoạn sẽ không để bị đẩy vào vị trí phụ trách về chuyện xung đột tôn giáo nội bộ này.
Page 7HOA KỲ GIẢI MẬT
HỒ SƠ VIỆT NAM 1963
DỊCH VÀ GHI NHẬN:
TÂM DIỆU, TRÍ TÁNH & NGUYÊN GIÁC
NHÀ XUẤT BẢN ANANDA VIET FOUNDATION
THÁNG 6
TỰ THIÊU, BIỂU TÌNH
GHI NHẬN: Nhiều cuộc biểu tình, tuyệt thực tại Huế, Sài Gòn và nhiều tỉnh. Thượng tọa Thích Trí Quang tham gia trong nhóm tuyệt thực. Chính phủ đàn áp, giải tán. Biểu tình nhiều nơi, có khi đông tới 2.000 người, như ở tỉnh Quảng Trị. Ủy ban Liên Bộ thành lập, do Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ chỉ huy, để nói chuyện với Ủy ban Liên Phái PG. Nhiều chùa bị vây hãm. Chính phủ Diệm từ chối xóa bỏ Đạo Dụ 10, lấy cớ là có từ thời Bảo Đại. Bà Nhu vu khống Phật Tử bị VC trà trộn để quậy phá. Ngoại Trưởng Mỹ Dean Rusk đề nghị những nhà ngoại giao Hoa Kỳ ở VN lôi kéo TT Diệm gỡ bỏ Đạo Dụ 10, ngừng tùy tiện bắt bớ Phật Tử, ngưng tuyên truyền Chủ Nghĩa Nhân Vị vì dân VN đồng hóa chủ nghĩa này với Công Giáo, nên chỉ có thể định Tuyên Úy Phật Giáo trong quân đội… Nhiều chùa bị vây hãm, ngăn thực phẩm. Ngày 11/6/1963, Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu. Bà Nhu gọi là “nướng thịt.” Dư luận quốc nội và quốc tế sôi sục. Trung Tá Không Quân Đỗ Khắc Mai và một số trong những quân nhân suy nghĩ về đảo chánh. Mỹ gợi ý chính phủ nước nhà Diệm nên đưa một số trong những nhà sư vào Quốc Hội. Ngày 16/6 ra Thông Cáo Chung giữa Ủy ban Liên phái PG và Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà, cam kết 5 điều trong đó sẽ giữ bình đẳng tôn giáo và hủy bỏ Đạo dụ số 10. Nhưng công an vẫn vây hãm nhiều chùa. Ngô Đình Nhu gom chữ ký đòi hủy bỏ Thông Cáo Chung. Mỹ đề nghị ông Diệm giảm vai trò ông Nhu. Cảnh sát vẫn chưa trả tự do những người dân biểu tình bị bắt. Đại sứ Lodge sẽ tới VN tháng 9/1963, thay Đại sứ Nolting mãn nhiệm. Các nhà sư lo ngại cho sức khỏe những sinh viên bị bắt giam chưa thả. Có tin Trần Kim Tuyến âm mưu đảo chánh. Dư luận quốc tế lôi kéo Diệm thi hành Thông Cáo Chung, 12 nhà thần học lớn Hoa Kỳ ký tên chung đòi chính phủ nước nhà thực thi 5 điểm cam kết với PG. Các nhà sư nói, sẽ đấu tranh, nếu Thông Cáo Chung không thực thi.
.
Ngày 1/6/1963. Nhiều cuộc biểu tình và tuyệt thực lớn được tổ chức tại Huế, Sài Gòn và một số trong những tỉnh. Nhiều nhà sư và Phật Tử vào những chùa lớn tham gia tuyệt thực. Hai nơi tập trung tuyệt thực ở Sài Gòn là chùa Ấn Quang và chùa Xá Lợi với khoảng chừng 800 người.
.
Ngày 3/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Lãnh sự quán Hoa Kỳ ở Huế điện thoại, cho biết thêm thêm khoảng chừng trưa có 500 người, hầu hết là người trẻ tuổi, biểu tình trước tòa nhà chính phủ nước nhà, trong khi 300 quân nhân giữ bảo mật thông tin an ninh, không mặc áo giáp. Giới trẻ hô khẩu hiệu nhắm vào những quân nhân. Một bác sĩ người Đức nói với đám đông xuyên qua người thông ngôn, rằng ông là Công Giáo nên không thể cố vấn cho Phật Tử, nhưng ông khuyên họ nên cầu nguyện, thay vì bạo lực. Một xe phóng thanh của chính phủ nước nhà lôi kéo giải tán, nói rằng VC trà trộn hoàn toàn có thể gây rắc rối. Đám đông hô khẩu hiệu phản đối. Các binh sĩ gắn lưỡi lê vào đầu súng, mang mặt nạ ngừa hơi cay và tiến tới đám đông. Một số người bỏ chạy, một số trong những ở lại và cầu nguyện, trong khi lựu đạn cay bắn ra. Lính rượt đám đông chạy vài trăm mét, rồi bắn đợt lựu đạn cay thứ nhì. Helbel cũng tường trình rằng nhà sư lãnh đạo Thích Tri Quang, nguyên tuyệt thực từ Thứ Năm vừa qua, đã được vị bác sĩ người Đức khám sức khỏe, và nói là trong tình trạng sức khỏe nghiêm trọng. Trueheart.
.
Ngày 4/6/1963. Trong khi Nolting vắng mặt, Trueheart trong cương vị Đại biện Lâm thời (charge d'affaires) gặp Bộ Trưởng Nguyễn Đình Thuần (Đoạn này, Pentagon Papers viết nhầm là Tuan), và theo thông tư từ Bộ Ngoại Giao Mỹ, Trueheart chú ý rằng Mỹ không thể giữ sự ủng hộ chính phủ nước nhà VN nếu có thêm một vụ đàn áp đổ máu khác nhắm vào Phật Tử.
.
Ngày 4/6/1963. Lập Ủy ban liên bộ, với Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ chỉ huy để xử lý và xử lý vấn đề tôn giáo.
.
Ngày 4/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nhiều cuộc biểu tình. Lính bắn lựu đạn cay giải tán. Nhiều sinh viên học viên đi xe đạp tìm cách vào Chùa Từ Đàm, bị lính xua đuổi. Có 200 người đang tuyệt thực ở Chùa Từ Đàm. Có tin đồn nhà sư Trí Quang đã chết vì tuyệt thực, nhưng nguồn tin địa phương nói vị sư này chưa từ trần, chỉ suy yếu nghiêm trọng. Tại Quảng Trị: ngày một/6, có 2000 người biểu tình trước trụ sở tỉnh, được giải tán ôn hòa; ngày 2/6 có hàng trăm người biểu tình ở một ngôi chùa; ngày 3/6, tất cả những nẻo đường vào thành phố đều dựng rào cản. Nguồn tin thân cận ông Ngô Đình Cẩn nói là chính phủ nước nhà sẽ không nhượng bộ và sẵn sàng sẵn sàng dùng quân đội đàn áp Phật tử. Không có chứng cớ là những cuộc biểu tình có gì chống Mỹ. Chúng tôi đang quan sát kỹ.
.
Ngày 5/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bộ Trưởng Thuần gọi Trueheart tới nhà Thuần lúc 8 giờ sáng, nói liên tục nhiều lần từ chiều ngày hôm qua nói nhiều lần với TT Diệm, Cố vấn Nhu và nhà sư Thích Thiện Minh (từ Huế vào Sài Gòn họp, đại diện cho nhà sư Thích Trí Quang). Thuần nói chính phủ nước nhà sẽ đồng ý với nhà sư Thích Thiện Minh về 5 điểm. PG sẽ toàn bộ ngừng biểu tình và tuyên truyền, chính phủ nước nhà rút lính và mật vụ ra khỏi những khuôn viên chùa. Thuần kể một số trong những thỏa hiệp sẽ là: Trong những ngày lễ tôn giáo, cờ VNCH sẽ treo ngoài chùa, cờ PG treo cả trong và ngoài chùa. Chính phủ tránh né trách nhiệm về Đạo dụ số 10, nói do Bảo Đại, và đề nghị Phật Giáo yêu cầu Quốc Hội tu chính. Thuần nói, chính phủ nước nhà muốn Quốc Hội VNCH ra luật mới để PG ngang hàng với Thiên Chúa Giáo, như quyền làm chủ tài sản địa ốc. Ngưng bắt bớ tùy tiện Phật Tử. Chính phủ hứa điều tra về sự kiện 8/5/1963. Thuần chỉ nói mơ hồ về cách thực hiện thỏa hiệp. Trueheart nghĩ là Thuần chưa nói hết sự thực về cuộc nói chuyện với nhà sư Thích Thiện Minh.
.
Ngày 6/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Thuần kể tiến bộ khả quan. Ủy ban Liên bộ (Phó Tổng Thống Thơ, Bộ Trưởng Thuần và Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ Bùi Văn Lương) họp từ 4:00pm tới 10:00pm với những lãnh đạo PG (nhà sư Thiện Minh, nhà sư Thiện Hoa). Thuần nói như bản sơ thảo thỏa hiệp ngày hôm qua. Thuần bảo vệ TT Diệm sẽ ký, và Hòa thượng Thích Tịnh Khiết đang tuyệt thực ở Huế sẽ bay vào Sài Gòn ký hoàn tất bản thông cáo chung. Nhà sư Thích Thiện Minh đã rời SG về Huế ngay sáng 6/6/1963. Thuần kể rằng Thuần có một đặc sứ đang sống hạnh tu sĩ nhưng ở tại gia trong vài ngày tới sẽ sống chung với Thượng tọa Thiện Minh và Hòa thượng Tịnh Khiết tại một ngôi chùa ở Huế để bảo vệ bản thỏa hiệp sơ khởi sẽ được đồng ý ký kết. Thuần nói đã ra lệnh mật vụ rời khuôn viên những chùa, và yêu cầu lính Quân Đoàn I tránh dùng bạo lực.
Cùng ngày 6/6/1963 tại Hoa Kỳ, Lincoln White, phát ngôn nhân Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ họp báo, nói: "Không hề có phi cơ Mỹ hay nhân sự Hoa Kỳ nào trong việc chở quân hay công an tới Huế."
.
Ngày 8/6/1963. Bà Ngô Đình Nhu chỉ trích Phật Tử. Chồng bà Nhu là người cố vấn đầy quyền lực của TT Diệm. Bà Nhu công khai minh bạch chụp mũ rằng Phật Tử bị cán bộ VC kích động và trà trộn, cũng như nói rằng có bàn tay nước ngoài khuynh đảo. Bộ Trưởng Thuần nói với Trueheart rằng Thuần bất lực, không làm gì được đối với bản Tuyên cáo của bà Nhu trong cương vị chỉ huy phong trào phụ nữ VNCH. Sau đó cùng trong ngày, Trueheart trình với ông Diệm rằng Mỹ phản đối những lời bà Nhu và đe dọa tách rời lập trường của Mỹ đối với bất kỳ giải pháp đàn áp nào nhắm vào Phật Tử. Nhưng Trueheart nói không thấy ông Diệm có quyết định rõ ràng nào.
.
Ngày 8/6/1963. 5:37 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Dean Rusk. Đề nghị những nhà ngoại giao Mỹ xem xét: tức khắc đề nghị chính phủ nước nhà VN gỡ bỏ Đạo dụ số 10 mà không cần tới Quốc Hội VNCH, vì Quốc Hội này tới tháng 9/1963 mới họp. Nếu TT Diệm làm như vậy, hẳn là phía PG sẽ tin cậy. Khuyên chính phủ nước nhà VN tạm thời đừng tuyên truyền Chủ Nghĩa Nhân Vị vì dân chúng nhìn chủ nghĩa này đồng hóa với Công Giáo. Gợi ý rằng quân đội VNCH (Republic of Vietnam Armed Forces, viết tắt RVNAF) nên chỉ có thể định những tuyên úy Phật Giáo. Gợi ý rằng Bắc Việt Nam (Democratic Republic of Vietnam, viết tắt DRV) có 2 nhà sư trong Quốc Hội, nếu chính phủ nước nhà Nam VN mời nhiều nhà sư hay cư sĩ ứng cử Quốc Hội và thắng cử trong bầu cử tháng 8 sắp tới thì sẽ dễ hòa giải. Rusk.
.
Ngày 9/6/1963. 1 a.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tổng Thống Diệm tiếp Trueheart chiều ngày 8/6/1963. Buổi nói chuyện lâu 2 giờ, thân thiện. Không may, không còn lời nào của Trueheart làm TT Diệm đổi ý. Trueheart trình TT Diệm bản tiếng Pháp bản Tuyên cáo của Phong Trào Phụ Nữ Liên Đới (của bà Nhu). Trueheart nói rằng Ủy ban Liên bộ đã đạt thỏa hiệp với những nhà sư, và bản văn chụp mũ này sẽ làm hỏng mọi chuyện vì đã vi phạm cam kết giữa 2 phía. Trueheart nói, kỳ vọng TT Diệm tuyên bố tách rời lập trường chính phủ nước nhà ra khỏi bản văn của bà Nhu. TT Diệm nói là không. Trueheart có cảm hứng bản văn chụp mũ những nhà sư cũng gần với suy nghĩ của TT Diệm. Trueheart nói lãnh sự Helble kể rằng tăng ni Phật tử trong những chùa ở Huế vẫn không được phép nhận thực phẩm và vật dụng y tế từ ngoài đưa vào. TT Diệm nói không biết chắc như vậy, liền cầm điện thoại, gọi ngay cho Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ để hỏi về tình hình Huế. Helble sau đó kể là một số trong những thực phẩm được cho vào chùa, nhưng không cho bác sĩ vào chăm sóc y tế. Helble cũng kể phi cơ chính phủ nước nhà thả nhiều truyền đơn ở Huế, tấn công Thượng tọa Trí Quang, người thay mặt Hòa thượng Tịnh Khiết lãnh đạo trực tiếp PG.
.
Ngày 10/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bộ Trưởng Thuần lúc 9 giờ sáng kể rằng có vài tiến bộ trong nói chuyện với TT Diệm và Cố vấn Nhu. Về Dụ số 10, TT Diệm nói ông không thể gỡ bỏ Dụ số 10, phải chờ thủ tục qua Quốc Hội. Về tin nói rằng Bộ Trưởng Công Dân Vụ Ngô Trọng Hiếu dự tính biểu tình ở Sài Gòn để phản đối Phật Giáo thì TT Diệm đã điện thoại cho Hiếu trước mặt Thuần, và Hiếu bác bỏ tin đó. Thuần trước đó đã nói chuyện với ông Nhu về chuyện đó, và được Nhu bảo vệ là không còn biểu tình như vậy ở SG, tương tự ở Đà Nẵng. Thuần nói bản văn của Phong Trào Liên Đới Phụ Nữ (của bà Nhu) đã bị cấm đọc trên đài phát thanh, và sẽ không cho đăng báo Việt ngữ. Thuần nói rằng việc sứ quán Mỹ quan ngại vì chuyện thả truyền đơn ở Huế và chuyện bắt giam một số trong những nhà báo ở Sài Gòn đã được Thuần trình lên TT Diệm.
.
Ngày 11/6/1963. Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu. Vào khoảng chừng trưa, nơi giao lộ Phan Đình Phùng và Lê Văn Duyệt tại Sài Gòn, Hòa Thượng Thích Quảng Đức tẩm xăng dầu và tự bật lửa tự thiêu. Hình ảnh nhà sư Thích Quảng Đức tự thiêu được chụp lại bởi phóng viên Malcolm Browne của AP. Cuộc phản đối và hình ảnh tự thiêu lên trang nhất những báo thế giới. Cảm xúc chung là kinh hoàng và phẫn nộ. Đại Tá Tung, Tư lệnh Lực lượng Đặc biệt, đưa 2 đại đội từ trại Long Thành về phi trường Tân Sơn Nhứt đề phòng nguy hiểm. Bà Nhu sau đó gọi cuộc tự thiêu là một vụ “nướng thịt.”
Sáng ngày 11/6/1963, trước khi tự thiêu, Hòa thượng Thích Quảng Đức đã viết lại một bức thư Lời Thỉnh Nguyện Tâm Huyết, nói rõ chủ định và nguyện vọng:
“Tôi là Tỳ kheo Thích Quảng Đức, trụ trì chùa Quan Thế Âm Phú Nhuận Gia Định. Nhận thấy Phật giáo nước nhà đang lúc nghiêng ngửa. Tôi là một tu sĩ mệnh danh là trưởng tử của Như Lai, không lẽ cứ ngồi điềm nhiên toạ thị để cho Phật giáo tiêu vong, nên tôi vui vẻ phát nguyện thiêu thân giả tạm này cúng dưỡng chư Phật để hồi hướng công đức bảo tồn Phật giáo. Mong ơn mười phương chư Phật, chư Đại Đức, Tăng ni chứng tỏ cho tôi đạt thành chí nguyện như sau:
Một là mong ơn Phật Trời gia hộ cho tổng thống Ngô Đình Diệm sáng suốt đồng ý năm nguyện vọng của Phật giáo Việt Nam ghi trong bản tuyên cáo.
Hai là nhờ ơn Phật từ bi gia hộ cho Phật giáo Việt Nam được trường tồn bất diệt.
Ba là mong nhờ hồng ân Đức Phật gia hộ cho chư Đại Đức, Tăng ni, Phật tử Việt Nam tránh khỏi tai nạn khủng bố, bắt bớ, giam giữ của kẻ ác.
Bốn là cầu nguyện cho đất nước thanh bình, quốc thái dân an.
Trước khi nhắm mắt về cảnh Phật, tôi trân trọng kính gởi lời đến tổng thống Ngô Đình Diệm nên lấy lòng bác ái từ bi đối với quốc dân, đều thi hành chủ trương bình đẳng tôn giáo để nước nhà bình yên muôn thuở. Tôi thiết tha lôi kéo chư Đại Đức, Tăng ni, Phật tử nên đoàn kết nhất trí quyết tử để bảo tồn Phật giáo.
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật
Làm tại chùa Ấn Quang ngày 4/6/1963.
Tỳ kheo Thích Quảng Đức thủ ký."
.
Ngày 11/6/1963. 5 p.m. Điện văn từ tòa đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Gặp Thuần tại nhà Thuần vào giờ trưa, Trueheart nói tình hình không thể phục hồi thông thường nếu TT Diệm không đích thân có hành vi hòa giải tức khắc, trực tiếp và quyết liệt. Trong ngày cũng luôn có thể có bản tin tình báo CAS gửi về tòa đại sứ cho biết thêm thêm tất cả những quân nhân VNCH phải cắm trại. Cũng có nguồn tin tình báo cho biết thêm thêm Chánh Văn Phòng Không Quân VNCH Trung Tá Đỗ Khắc Mai (một Phật tử) phản hồi với nguồn tin rằng Mai và nhiều sĩ quan cao cấp khác đã chán tình hình này và không hiểu sao người Mỹ cứ đứng yên để mất thời cơ vàng điều chỉnh tình hình tại VN, rõ ràng ám chỉ Mai đang suy nghĩ về một cuộc đảo chánh. Trueheart.
.
Ngày 11/6/1963. 7 p.m. Điện văn Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Biểu tình của PG và chống lại chính phủ nước nhà ban đầu là vì chính phủ nước nhà kềm chế hoạt động và sinh hoạt giải trí tôn giáo (như, treo cờ PG ngoài cổng chùa). Phản ứng của PG là tự nhiên hay suy tính trước thì không rõ; nhưng những hành vi này sinh khởi vì PG bất mãn từ lâu vì bị tẩy chay tôn giáo. Bây giờ, phản ứng của chính phủ nước nhà quá chậm để đáp ứng nguyện vọng của PG. Theo Tòa đại sứ nhận xét, phía PG lộ ý muốn thỏa mãn 5 nguyện vọng. Có tin một số trong những Phật tử nói về chuyện đảo chánh chính phủ nước nhà. Nhiều Phật Tử đang khuyến khích biểu tình phủ rộng rộng rãi ra và muốn báo chí quốc tế biết chính nghĩa của tớ nhiều hơn nữa. Không có chứng cớ là có nhóm chính trị nào phía sau PG. trái lại, có chứng cớ Phật Tử đã từ chối và chống lại những lời mời giúp sức từ những tổ chức đối lập. Không có chứng cớ rõ ràng Việt Cộng ảnh hưởng trực tiếp vào hoạt động và sinh hoạt giải trí PG; tuy nhiên có chứng cớ VC đang chờ đón thuở nào điểm để tận dụng tình thế một cách chính trị và/hay một cách quân sự. Chính phủ ban đầu đánh giá sai về những bất mãn của PG, nhận định rằng PG như một vấn đề chính trị, nên đã dùng bạo lực với PG, trong khi đó những tuyên bố của bà Nhu chỉ như đổ dầu vào lửa. Nơi khoảng chừng thời gian ngắn này, chúng tôi (Trueheart) tin rằng vẫn còn thời cơ để chính phủ nước nhà làm hòa với PG. Đối thoại giữa 2 phía cần duy trì, nhờ vào những đồng thuận bán chính thức đã có giữa PG với ông Thuần. Trueheart sẽ nhắc lại gợi ý về đưa vào Quốc Hội VNCH một số trong những vị sư.
.
Ngày 12/6/1963. Trueheart gặp TT Diệm, xuất hiện Bộ Trưởng Thuần, để phản đối việc ông Diệm thụ động, và nói rằng cuộc tự thiêu của HT Thích Quảng Đức đã gây chấn động thế giới. Nếu TT Diệm không hành vi, Mỹ buộc tách rời khỏi chính phủ nước nhà ông Diệm vì áp lực dư luận Mỹ.
Điện văn ngày 12/6/1963, 8 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ghi rằng Trueheart nói về bản tin có những vụ bắt bớ hôm 11/6/1963 tại Đà Nẵng và Huế, và đề nghị chính phủ nước nhà tránh việc trả thù người biểu tình bằng việc bắt bớ. TT Diệm im re, nhưng Thuần sau đó nói với Trueheart là sẽ xem lại chuyện đó. Trueheart nói là có nghe giới chức VN (về sau, Trueheart nói với Thuần đó là Bộ Trưởng Nội Vụ) suy tính truy tố về tội sát nhân đối với những người dân trợ giúp Hòa thượng Quảng Đức tự thiêu. TT Diệm trả lời rằng có những người dân khác trợ giúp nhà sư tự thiêu. Trueheart nói Trueheart đã nói chuyện với 2 người đã tận mắt tận mắt chứng kiến tận mắt thấy rằng nhà sư Quảng Đức tự châm lửa để tự thiêu chính ông (nguyên văn Trueheart viết trong Điện văn: I said that I had talked to two eye witnesses who saw bonze set fire to himself) nhưng dù thế nào đi nữa, hành vi chống lại những người dân liên hệ sẽ là một sai lầm rất tai hại. Thuần sau đó nói kể như bỏ chuyện truy tố.
.
Ngày 13/6/1963. 7 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Được Thuần cho biết thêm thêm rằng Phó Tổng Thống Thơ đã gửi thư mời những nhà sư họp, và được họ trả lời sẽ họp với Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà vào ngày mai 14/6/1963, với điều kiện phía chính phủ nước nhà chấp thuận đồng ý những điều đã thỏa hiệp trước, trong buổi ngày 5/6/1963. Thuần kể, phía PG đề nghị rằng đối với Đạo dụ số 10, không riêng gì có là để Quốc Hội tu chính như đã đồng thuận, nhưng trong khi chờ tới lúc đó xin TT Diệm tu chính bằng một sắc lệnh.
.
Ngày 14/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Thuần điện thoại cho Trueheart vào giờ trưa, sáng sủa, vui mừng. Buổi họp buổi sáng giữa Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà và Ủy ban Liên phái của PG tốt đẹp. Buổi chiều, Hòa thựong Thích Tịnh Khiết gửi thông điệp tới những chùa toàn quốc, lôi kéo bình lặng vì nói chuyện tốt đẹp. Phía chính phủ nước nhà ra lệnh gỡ những rào cản đang vây những chùa trong khi cảnh giác VC bạo động. Thuần nghĩ, VC sẽ hành vi khi thấy thỏa ước giữa chính phủ nước nhà và PG sẽ thành công. Thuần nói, sẽ có cuộc họp báo chung. Lãnh đạo phái đoàn PG là nhà sư Thiện Minh, đại diện PG Miền Trung trong buổi nói chuyện ngày 5/6/1963 được HT Tịnh Khiết trao toàn quyền quyết định, theo lời Thuần. Các lãnh đạo khác là những Thượng tọa Tâm Châu, Đức Nghiệp, Thiện Hoa và Huyền Quang. Nhà sư Trí Quang là dự khuyết, nhưng không xuất hiện trong cuộc họp sáng nay. Được Thuần kể là 2 phía nói chuyện tốt đẹp.
Ngày 14/6/2022. 4:43 p.m. Điện văn từ Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Rusk. Một bài báo rất tai hại trên tờ Tp New York Times ấn bản ngày 14/6/1963, nhan đề “U.S. Warns South Viet-Nam on Demands of Buddhists” (Mỹ Cảnh Cáo Nam VN về Nguyện Vọng của Phật Tử), nói rằng chính phủ nước nhà Kennedy cảnh cáo TT Diệm rằng Mỹ sẽ công khai minh bạch lên án cách TT Diệm đối xử với Phật Tử nếu không còn hành vi gấp để xoa dịu bất mãn của PG. Bài báo của Max Frankel viết rằng những nhà ngoại giao Mỹ nói với chính phủ nước nhà VN rằng tiếp tục xích míc với PG hoàn toàn có thể gây ra tai hại chính trị. Trong cuộc họp báo ngày hôm nay, phát ngôn nhân Bộ Ngoại Giao Mỹ nói rằng bài báo đó chỉ suy đoán, cho nên vì thế Bộ không còn gì để phản hồi, và cho biết thêm thêm TT Diệm đã lập ra Ủy ban Liên bộ để họp với những nhà sư để xử lý và xử lý vấn đề. Cho phép tòa đại sứ nói với chính phủ nước nhà Diệm rằng sẽ không còn bản văn công khai minh bạch nào của chính phủ nước nhà Mỹ về chuyện này, và chính phủ nước nhà Mỹ vẫn tiếp tục ủng hộ chính phủ nước nhà TT Diệm. Nếu vấn đề được xử lý và xử lý và có cuộc họp báo chung thì sẽ rất có lợi, vì những nhà sư sẽ bày tỏ liên minh với chính phủ nước nhà TT Diệm để chống lại VC xâm lăng.
.
Ngày 15/6/1963. 2 p.m. Điện văn Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Đã gặp Thuần lúc 12:30 p.m. Thuần rất là rất khó chịu vì bài báo Tp New York Times, nói là bài báo hoàn toàn có thể làm hỏng những cuộc thương thuyết. Thuần đã họp với những nhà sư buổi sáng, nhưng tiến bộ chỉ chút ít. Bổ túc: Tuy nhiên, lúc 6:30 p.m. Thuần nói là mọi chuyện thương thuyết với những nhà sư đã thành công rồi.
.
Ngày 16/6/1963. Một bản Thông Cáo Chung giữa Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà và Ủy ban Liên phái của PG phổ biến sau những cuộc thương thuyết. Thông cáo chung không quy trách nhiệm rõ ràng cho ai trong sự kiện ngày 8/5/1963 ở Huế, tóm lược có 5 điều: cho treo cờ PG, ấn định điều kiện treo cờ PG; hứa tách tôn giáo ra khỏi Dụ số 10, Quốc Hội sẽ ra luật về tôn giáo thời điểm ở thời điểm cuối năm 1963 hay đầu 1964; sẽ lập Ban điều tra xem những đơn khiếu nại của PG về những trường hợp đàn áp, bắt giam Phật Tử sai trái; hoạt động và sinh hoạt giải trí tôn giáo chỉ buộc xin phép nếu ở nơi công cộng; cán bộ nào có lỗi trong sự kiện ngày 8/5/1963 sẽ bị phạt, và chính phủ nước nhà sẽ trợ giúp những mái ấm gia đình nạn nhân ở Huế.
.
Ngày 16/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bản Thông cáo chung ký bởi TT Ngô Đình Diệm và HT Thích Tịnh Khiết, đọc trên đài phát thanh. HT Tịnh Khiết cũng nói là lễ tưởng niệm HT Thích Quảng Đức sẽ hoãn vì nhiều nguyên do, trong đó có trở ngại tổ chức. Hoãn tổ chức hiển nhiên vì sự không tương đồng giữa PG và chính phủ nước nhà về số rất đông người tham dự đông hay ít. Ngày tang lễ chưa thông báo. Tổng Giám Mục Công Giáo Paul Nguyễn Văn Bình ở Sài Gòn gửi thư mục vụ, nhắc giáo dân rằng Giáo hội và Nhà nước cần tách rời. Có khoảng chừng 2000 người tụ họp ở góc đường Phan Thanh Giản và Lê Văn Duyệt. Bạo lực bùng nổ lúc 9:15 a.m. khi sinh viên học viên xông vào rào công an đang vây Chùa Xá Lợi. Giới trẻ ném đá vào công an, và công an bắn lựu đạn cay, và xe vòi rồng tới giải tán; tới 11:00 a.m. mới trấn áp được. Bản tin chính phủ nước nhà sau đó nói vụ này kích động do "thành phần cực đoan" (không nói là VC), cũng nói có 30 công an bị thương, nhập viện. Nhân viên sứ quán tận mắt tận mắt chứng kiến vụ này từ đầu, cho biết thêm thêm kích động là vì đám đông. Khoảng từ 6:00 am-8:30 am khoảng chừng 300 thành viên Phong Trào Liên Đới Phụ Nữ tụ họp ở bản doanh nghe loa đọc Tuyên cáo ngày 7/6 nhưng không xuất hiện bà Nhu. Báo Times of Vietnam ấn bản ngày hôm nay có bản tuyên bố ký tên 30 sĩ quan cao cấp nguyện trung thành "sau sống lưng TT Ngô Đình Diệm để bảo vệ Hiến pháp và nền Cộng Hòa."
.
Ngày 18/6/1963. Văn phòng Tổng Thống gửi mật điện số 1432/VP/TT cho những người dân dân có trách nhiệm ra lệnh tạm thời nhượng bộ phong trào Phật giáo, sẵn sàng sẵn sàng dư luận để phản công đồng thời thanh trừng những nhân viên cấp dưới nhà nước ủng hộ Phật giáo. Một bản sao của mật điện lọt vào tay của Ủy ban Liên Phái.
.
Ngày 19/6/1963. Giữa trưa. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ tại VN gửi BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Ghé thăm Phó Tổng Thống Thơ ngày 18/6/1963, chúc mừng đạt được Thông cáo chung với PG. Thơ nói, PG hài lòng với thỏa hiệp, tương lai có lẽ rằng hết rắc rối rồi. Tuy nhiên, Thơ sợ có hiểu nhầm trong khi thực hiện Thông cáo chung. Trueheart nói, nhưng niềm tin của dân vào chính phủ nước nhà sứt mẻ rồi, giờ đây là phải hồi sinh niềm tin. Thơ đồng ý. Trước đó trong ngày có gặp Bộ Trưởng Thuần. Trueheart hỏi Thuần, giờ đây có chứng cớ là có một số trong những mật vụ bảo mật thông tin an ninh bám sát, theo dõi người Mỹ, trong khi lẽ ra họ phải theo dõi VC hay Phật Tử. Thuần hỏi, có lời khuyên nào hay là không. Trueheart nói, lo ngại là lời khuyên từ phía Mỹ thì chính phủ nước nhà VN không vui. Thí dụ, như một nghành rõ ràng là tư pháp, những người dân bị tạm giam quá lâu thì nên đưa ra xét xử ở tòa. Thuần ra vẻ đồng ý nhưng không phản ứng gì.
Ngày 19/6/1963. 8:28 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Rusk. Trước ngày xảy ra sự kiện 8/5/1963 (ở đài phát thanh Huế) dư luận Mỹ hài lòng với thành quả chính phủ nước nhà VN chống lại VC. Khuynh phía này đang đảo ngược rồi. Thứ Trưởng Ngoại Giao Viễn Đông Sự Vụ Roger Hilsman phải điều trần trước Quốc Hội về những chương trình viện trợ cho VN, đang thấy ngày càng trở ngại vất vả vì áp lực chính trị đối với những thắc mắc về TT Diệm đàn áp Phật Tử. Trong khi 5 điểm Thông cáo chung đạt được, nhưng nghi ngờ và căng thẳng mệt mỏi vẫn còn trầm trọng; do vậy thái độ thân thiện và hợp lý là thiết yếu để chính phủ nước nhà VN lấy lại tin cậy ở người dân VN và từ dư luận Hoa Kỳ. Thêm nữa, chính phủ nước nhà VN tránh việc xem là một thành viên. Câu nói của TT Diệm rằng "Phật Giáo hoàn toàn có thể nhờ vào Hiến Pháp, nói cách khác, nhờ vào tôi" gây ra ấn tượng xấu ở Hoa Kỳ. Không nên có sự ngăn cách giữa chính phủ nước nhà và người dân, nơi đa số là Phật Tử. Các viên chức chính phủ nước nhà cao nhất nên gặp những nhà sư lãnh đạo PG thường xuyên và đối xử như bình đẳng. Các nhà sư lãnh đạo PG đã chứng tỏ họ có tổ chức ngặt nghèo, và không được cho phép VC hay những phần tử chính trị đối lập kiểm soạt hoạt động và sinh hoạt giải trí của tớ; họ là những người dân dân có kỷ luật, ôn hòa, tránh việc nghi ngờ họ. Các lời tuyên bố của bà Nhu dẫn tới nhiều thắc mắc nghiêm trọng tại Hoa Kỳ (và hiển nhiên, tại Sài Gòn) cũng như về sự chân thành của chính phủ nước nhà VN, và hoàn toàn có thể làm thiệt hại quan hệ giữa 2 chính phủ nước nhà Mỹ-VN trong trận chiến lâu dài để thắng lợi VC.
.
Ngày 20/6/1963. Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Điện văn 1250 thông tư Trueheart trình với TT Diệm rằng Hoa Kỳ dự tính chỉ định Henry Cabot Lodge, Jr., thay thế Frederick Nolting trong chức vụ Đại sứ Mỹ tại VN. Trueheart trả lời hôm 22/6/1963 qua Điện văn 1230 rằng TT Diệm đã đồng ý việc chỉ định tân đại sứ.
.
Ngày 22/6/1963. 11 a.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi (Trueheart) đã gặp Bộ Trưởng Thuần lúc 9 a.m. Mục đích ghé thăm Thuần là vì tôi có chứng cớ có một chiến dịch từ ông bà Nhu muốn phá hoại bản Thông cáo chung ngày 16/6/1963 Một trong những nhà sư PG và chính phủ nước nhà.
--- Nhu ra lệnh thu gom chữ ký từ Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa để phản đối bản Thông cáo chung 16/6/1963 và yêu cầu hủy bỏ thỏa hiệp đó.
--- Một bài trên báo Times of Vietnam ngày hôm qua tường thuật về Họp báo Hội nghị Toàn Quốc của Giáo hội Phật Giáo Cổ Sơn Môn ngày 20/6/1963 đưa ra tuyên bố ủng hộ chính phủ nước nhà và tách rời khỏi những "tranh cãi chính trị tôn giáo mới gần đây." Tôi nói giáo hội này nổi tiếng là vì chính phủ nước nhà tài trợ, và chuyện này sẽ làm cho Phật Tử bất mãn sâu sắc.
--- Có tin là sẽ có lễ hội lớn trong ba ngày 25-27/6/1963 tại Huế để mừng 25 năm tấn phong Giám Mục của Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục (anh của TT Diệm).
Tôi cũng nhắc Thuần rằng những nhà sư lãnh đạo vẫn còn đang ở Sài Gòn, và chính phủ nước nhà nên có hành vi rõ ràng để bày tỏ thiện chí, rõ ràng là trả tư do những người dân bị giam vì tham dự biểu tình.
Thuần không cãi lại những điều tôi nói, ngược lại còn gián điếp xác nhận rằng Thuần trước giờ vẫn thuyết phục TT Diệm đừng nghe lời khuyên của mái ấm gia đình họ Ngô. Tôi sẽ lập lại những ý này khi tôi gặp TT Diệm trực tiếp.
Ghi thêm: Trong một điện văn sau đó trong ngày 22/6/1963. 8 p.m. Trueheart cho biết thêm thêm đã gặp TT Diệm trong ngày, trình bày những điểm trên. TT Diệm nói là ông Nhu không phá hoại thỏa hiệp giữa PG và chính phủ nước nhà. Còn chuyện trả tự do cho những người dân biểu tình thì từ từ, đang lọc hồ sơ, ai liên hệ VC thì sẽ giam tiếp. Trueheart nói tình hình có vẻ như bi thảm, vì lo sợ là căng thẳng mệt mỏi Phật Giáo sẽ đảo ngược những thắng lợi quân sự và chỉ có lợi cho VC. Đặc biệt, dư luận người dân tại Hoa Kỳ đang chỉ trích cả chính phủ nước nhà Mỹ và chính phủ nước nhà VN gắt hơn.
.
Ngày 25/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi (Trueheart) được Bộ Trưởng Thuần gọi điện thoại buổi sáng. Thuần nói TT Diệm có vẻ như không vui (tôi đoán, ý Thuần nói là TT Diệm rất khó chịu). Tôi nói rằng người Mỹ đã ủng hộ TT Diệm và chính phủ nước nhà VN từ lâu và giờ đây khủng hoảng rủi ro cục bộ Phật Giáo làm mất đi niềm tin tại Mỹ và chúng tôi cần TT Diệm hồi sinh niềm tin cho trận chiến này. Thuần nói Thuần đang làm tận lực cho bản Thông cáo chung ngày 16/6. Tôi nói, những nhà sư lãnh đạo PG không riêng gì có nghi ngờ về việc chính phủ nước nhà thực thi Thong cáo chung hay là không, mà còn lo sợ sẽ bị lặng lẽ bắt những nhà sư lãnh đạo và có giải pháp đàn áp khác. Thuần đồng ý rằng đó là suy nghĩ của những nhà sư. Tôi thúc giục Thuần hãy phổ biến tức khắc những lệnh rõ ràng mà Thuần đã gửi cho những Tỉnh Trưởng để thực thi Thông cáo chung. Thuần nói, Thuần hoàn toàn có thể làm như vậy. Thuần nói, Thuần đang lo ngại vì TT Diệm nghĩ rằng người Mỹ đổi chủ trương, nên chỉ có thể định một Tân Đại Sứ. Thuần kể rằng TT Diệm nói: "Họ hoàn toàn có thể gửi 10 ông Lodges, nhưng tôi sẽ không được cho phép chính tôi hay đất nước của tôi bị hạ nhục, không trong cả nếu họ chỉa súng đại bác vào Dinh này." Tôi nói, tôi không biết Đại sứ Lodge có thông tư gì, nhưng điều khẩn cấp giờ đây là chính phủ nước nhà VN phải làm hòa với Phật Giáo và sẵn sàng sẵn sàng bầu cử Quốc Hội vào tháng 8/1963.
.
Ngày 26/6/1963. Hòa Thượng Thích Tịnh Khiết gửi thư cho Tổng thống Ngô Đình Diệm tố cáo nhiều hành vi của những quan chức tiếp tục chống phá, đàn áp Phật giáo, tố cáo ông Ngô Đình Nhu có ý định tổ chức biểu tình của Thanh Niên Cộng Hòa để đòi chính phủ nước nhà duyệt lại bản Thông cáo chung.
.
Ngày 26/6/1963. 12:51 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Yêu cầu ông (Trueheart) gặp TT Diệm ngay, thông báo qua lời nói hay văn bản rằng không còn thay đổi gì trong chủ trương Hoa Kỳ giúp chính phủ nước nhà VN chống Cộng Sản. Đổi Đại sứ vì Đại sứ Nolting tới VN theo nhiệm kỳ 2 năm. Thêm nữa, việc chỉ định Lodge làm Đại sứ đã cứu xét từ cuối thời điểm tháng 4/1963, tức là trước sự kiện ngày 6/5/1963. Lodge là đảng viên Cộng Hòa, làm Đại sứ sẽ có ý nghĩa là 2 Đảng Dân Chủ và Cộng Hòa cùng giúp VN thắng lợi VC. Bản thân Lodge trong cương vị Thiếu Tướng (Major General) Lục quân đã tới khảo sát những vấn đề VN hồi năm ngoái. Chúng ta cần chứng tỏ rằng chính phủ nước nhà Mỹ toàn tâm toàn lực giúp TT Diệm thắng lợi, không phải để làm suy yếu TT Diệm. Ông cần gặp TT Diệm thường xuyên, nói thẳng những vấn đề, cũng là chống lại những ngờ vực mà ông Nhu cấy vào Một trong những chuyến thăm của ông.
.
Ngày 27/6/1963. Đang viếng thăm Ireland, Tổng Thống Kennedy loan báo chỉ định Henry Cabot Lodge làm tân Đại sứ Hoa Kỳ tại Nam Việt Nam, sẽ hiệu lực hiện hành từ tháng 9/1963.
.
Ngày 27/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nói chuyện với Bộ Trưởng Thuần sáng nay, Thuần nói đã theo lời khuyên của tôi (Trueheart) để phổ biến những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng để thực thi Thông cáo chung 16/6. Thuần cũng nói TT Diệm sắp viếng thăm Huế để nói trực tiếp với dân cư Huế. Thuần cũng nói TT Diệm đang viết một bài diễn văn quan trọng, mà Thuần hài lòng với bản nháp, tái xác nhận thỏa mãn 5 nguyện vọng của PG. Thêm nữa, 2 lãnh tụ sinh viên Huế (một người trong đó trước đây có tin đồn bị tra tấn chết) đã được trả tự do. Theo Thuần, đích thân TT Diệm yêu cầu thả.
--- Cùng trong ngày 27/6/1963, điện văn 1283 từ Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở Sài Gòn. Cho phép Trueheart "nỗ lực kiên trì khuyến khích chính phủ nước nhà VN hành xử cho đúng với những gì đã cam kết." Bộ ghi nhận rằng, "những bản tin tình báo đã cho tất cả chúng ta biết chính phủ nước nhà VN vẫn chưa hành xử đúng với những cam kết trong Thông cáo chung." Cho phép Trueheart "can gián chính phủ nước nhà VN đừng tổ chức những cuộc biểu tình hàng fake Phật Tử và đừng thu gom chữ ký để dùng trong những bản văn chỉ trích những Phật Tử."
.
Ngày 28/6/1963. Bản tin tình báo CIA, ký số TDCS DB-3/655, 301. Đề tài: Đánh giá tình hình chính sách Ngô Đình Diệm vào ngày 26/6/1963. Để dùng trong nội bộ, lượng định tình hình.
--- Chính phủ VN sẽ gặp trở ngại vất vả vì tình hình Lào quốc suy yếu về quân sự trước loạn quân Cộng sản, và khi vùng trái độn này biến mất thì Nam VN sẽ trực diện với quân CS. Trong khi đó, có vẻ như như những lời khuyên cải tổ chính trị và xã hội sẽ bị chống đối mạnh mẽ và tự tin, cả từ TT Diệm và mái ấm gia đình ông, và cả từ một số trong những quan chức quân sự và dân sự.
--- Nỗ lực thay đổi -- thí dụ như mở rộng chính phủ nước nhà để mời một số trong những nhà đối lập tham dự, như giảm quyền lực của ông Nhu và bà Nhu, như được cho phép đối lập vào Quốc Hội -- có vẻ như không khả thi vào thời điểm hiện nay, vì: nếu Mỹ đề nghị ông Diệm gỡ bỏ quyền lực của ông Nhu, bà Nhu và Ngô Đình Cẩn, người đang lãnh đạo Miền Trung VN, sẽ bị ông Diệm xem như thể xúc phạm thành viên và vi phạm độc lập lãnh thổ, sẽ bị TT Diệm từ chối. Một số thành phần đối lập đang có tín hiệu muốn đảo chánh để lật đổ TT Diệm.
--- Khủng hoảng Phật Giáo đã chuyển một số trong những thành phần từ thân chính trở sang tích cực đối lập. Điển hình, những sinh viên đã tự đồng hóa cảm xúc của tớ với chính nghĩa Phật Giáo, và vào ngày 16/6/1963, một lá thư mục vụ được đọc trong tất cả những nhà thời thánh Công Giáo La Mã tại Tổng Giáo Phận Sài Gòn, với nội dung ủng hộ những nguyện vọng của Phật Tử đòi tự do tôn giáo trên toàn miền Nam VN.
--- Nếu chính phủ nước nhà VN không chân thành thi hành Thông cáo chung trong tương lai gần, chắc như đinh trở ngại vất vả sẽ tăng thêm. Đã thấy tín hiệu không tôn trọng rồi. Đã có một số trong những tín hiệu rõ ràng rằng một số trong những thành phần trong chính phủ nước nhà không còn ý định đồng ý bản Thông cáo chung như giải pháp giá trị thường trực. Các báo, đặc biệt là báo Anh ngữ Times of Vietnam (xuất bản bởi Gene và Ann Gregory, 2 người Mỹ có quan hệ marketing thương mại thân cận với bà Nhu) ám chỉ mạnh mẽ và tự tin rằng có VC và xúi giục nước ngoài trong những cuộc biểu tình của PG. Lại có nỗ lực đò xét lại bản Thông cáo chung. Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa được lệnh lôi kéo xét lại bản Thông cáo chung giữa PG và chính phủ nước nhà; lại sở hữu tin TT Diệm cũng tương hỗ việc xét lại đó. Các nhà sư lãnh đạo Phật Giáo nói rằng họ lo ngại cho tình hình sức khỏe những sinh viên học viên còn bị giam từ khi bị bắt vì tham dự biểu tình. Các nhà sư nói, chính phủ nước nhà không tôn trọng những cam kết thì sẽ buộc phía PG phải suy nghĩ để có hành vi thích nghi.
--- Nếu chính phủ nước nhà muốn dùng vũ lực đàn áp PG, về đường dài sẽ hỏng, vì sẽ sinh ra một loạt phản ứng mới từ người dân, hoàn toàn có thể dẫn tới những diễn biến chính trị nhắm lật đổ chính phủ nước nhà TT Diệm. Nếu TT Diệm hành xử một cách chân thành, hiệu suất cao thì thời cơ rất tốt là sẽ vượt qua trận bão này.
.
Ngày 28/6/1963. 3 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nói chuyện đêm qua với TT Diệm hơn 2 tiếng rưỡi đồng hồ. Tôi (Trueheart) tin rằng TT Diệm yên tâm về sự ủng hộ của Mỹ giành cho chính phủ nước nhà đất của ông. Buổi họp phần lớn là TT Diệm độc thoại về nhiều đề tài: chiến sự của Lào quốc, chiến sự trong VN, chương trình Chiêu Hồi, Ấp Chiến Lược, Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa, Phong Trào Phụ Nữ Liên Đới. Diệm nói về cuộc cách social và chính trị tại VN xuyên qua Chương Trình Ấp Chiến Lược. Chủ đề này là đặc biệt của ông Nhu, và ông Diệm cũng nói về vai trò ông Nhu ở đây. Kiểu nói chuyện này còn có vẻ như như một cách trả lời gián tiếp về áp lực đòi TT Diệm tách rời ông Nhu. Tôi cũng vừa nhận tin gián tiếp rằng ông Diệm sẽ đi Huế vào ngày mai.
.
Ngày 28/6/1963. 5:48 p.m. Từ BNG Mỹ gửi tới Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên George Ball (Thứ Trưởng Ngoại Giao Hoa Kỳ). Chúng tôi lo sợ sắp có nhiều cuộc biểu tình, hoàn toàn có thể sẽ đổ máu, và tình hình suy đồi trong khi ân hạn phía Phật Giáo đưa ra cho chính phủ nước nhà thi hành thỏa hiệp sẽ tới vào thời điểm vào buổi tối cuối tuần này. Do vậy ông [Trueheart] nên thúc giục phính phủ quay quồng thực hiện những giải pháp khuyến nghị. Cụ thể nên tức khắc ấn hành, phát thanh những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng. Nếu chính phủ nước nhà còn giam giữ những người dân biểu tình trong sự kiện ngày 8/5/1963 như chúng tôi được biết (qua cuộc nói chuyện giữa Bộ Trưởng Nội Vụ Lương với 1 viên chức CIA ngày 27/6 về nghi ngờ có VC trà trộn) thì cũng phải công khai minh bạch hóa. Cần thúc giục chính phủ nước nhà VN quay quồng bản Thông cáo chung, song song với việc cho biết thêm thêm bao nhiêu người bị bắt và số người còn bị giam, với nguyên do. Ông hoàn toàn có thể suy tính để cho ông Thuần biết chúng tôi có tin cho biết thêm thêm sẽ có một số trong những Phật Tử sẵn sàng sẵn sàng thực hiện thêm nhiều cuộc biểu tình và những hành vi chính trị. Chúng tôi nghĩ điều quan trọng là phải để những phần tử trung dung nắm trấn áp phong trào Phật Giáo bằng phương pháp chính phủ nước nhà VN phải thực hiện bản Thông cáo chung ngày 16/6/1963.
.
Ngày 29/6/1963. 6 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi vừa gặp Thuần vài giờ qua, cả Thuần và tôi đều lo ngại vì hoàn toàn có thể sắp có nhiều cuộc biểu tình của PG. Phó Tổng Thống Thơ đã gửi và quảng bá lá thư gửi những sư, nhưng thư không nói đủ những điểm cần. Các hành vi rõ ràng sau đây chính phủ nước nhà VN cần làm thì phải chờ TT Diệm từ Huế trở về: phổ biến những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng, list người bị bắt và những ai đó đã được thả, list những viên chức VN có tội trong sự kiện ngày 8/5 (Thuần chớp mắt khi tôi nói điều này, nhưng rồi đồng ý là cần), bài diễn văn của TT Diệm tái xác nhận 5 điểm đồng thuận...
Trái với lời Thuần cho tôi biết trước, TT Diệm tại Huế chưa tồn tại buổi xuất hiện trước công chúng nào, chỉ trừ, có lẽ rằng, tham dự thánh lễ Te Deum (Tụng ca Thiên Chúa) là một phần trong chương trình lễ hội giành cho Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục. Thêm nữa, ông bà Nhu đã và đang đi Huế, tôi nghĩ rằng họ đã có cuộc họp đại mái ấm gia đình. Họ hoàn toàn có thể quyết định gì mới trong cuộc họp mái ấm gia đình, tôi không sáng sủa chuyện này.
Cũng có những bản tin khả tín về kế hoạch đảo chánh đang được tổ chức bởi ông Tuyến (ghi chú của người dịch: Trần Kim Tuyến, Giám đốc Sở Nghiên cứu Chính trị và xã hội Phủ tổng thống, người chỉ huy khối mạng lưới hệ thống bảo mật thông tin an ninh mật vụ của nền Đệ Nhất VNCH 1956–1963).
Thuần nói sáng nay rằng Thuần tin là có VC và bọn thời cơ phía sau Phật Giáo. Tôi nói tôi không thấy chứng cớ có VC, nhưng tôi hài lòng vì chuyện những người dân thời cơ muốn tận dụng tình thế. Tuy nhiên, phía chính phủ nước nhà VN vẫn không làm điều thiết yếu. Tôi lặp lai với Thuần rằng TT Diệm phải đồng ý rằng ông không thể có thêm biểu tình và chuyện những nhà sư tự thiêu, bất kể rằng TT Diệm đồng thuận cái gì. Tôi nhắc Thuần nghe về tờ báo Tp New York Times có nguyên trang quảng cáo ngày 27/5/1963 phía dưới tấm hình HT Thích Quảng Đức tự thiêu là bản Kháng thư mang chữ ký 12 nhà thần học lớn của Hoa Kỳ trong đó có chữ ký Giám Mục James Pike, mà tôi đã gửi bản kháng thư đó tới nhà Thuần đêm qua.
Phật Giáo đang chờ phía chính phủ nước nhà thi hành Thông cáo chung, hạn chót là ngày một/7/1963, nhưng nhà sư Đức Nghiệp nói với tôi là PG sẽ chờ tới ngày 3/7/1963.
.
Ngày 29/6/1963. 7 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Chúng tôi (Trueheart) không thấy phía PG có chia rẽ minh bạch giữa lớp già, thành phần trung dung và người trẻ tuổi. Nhưng có chứng cớ đã cho tất cả chúng ta biết có nhiều Phật Tử không hài lòng với bản Thông cáo chung giữa PG với chính phủ nước nhà. Một số trong đó nghi ngờ ý định phía chính phủ nước nhà Diệm, do vậy họ đòi chính phủ nước nhà phổ biến công khai minh bạch về những cụ ông cụ bà thể thực hiện bản Thông cáo chung để chính phủ nước nhà sẽ không trở mặt trong tương lai hay là có hành vi trả thù những Phật Tử. Một số Phật Tử khác đã có ý định chính trị hơn, như thay đổi chính sách, tiềm năng vượt xa ý định ban đầu của PG.
Chúng tôi nhận được những bản tin cho biết thêm thêm chính phủ nước nhà TT Diệm không tôn trọng bản Thông cáo chung. Có chứng cớ rõ ràng rằng ông bà Nhu căm thù cay đắng bản Thông cáo chung. Chúng tôi giờ đây tin rằng mọi chuyện là tùy thuộc cuộc họp đại mái ấm gia đình nhà Ngô tại Huế có lẽ rằng vào ngày hôm qua và ngày hôm nay. Chúng tôi sẽ áp lực chính phủ nước nhà TT Diệm có những bước hành vi xây dựng mà tình thế đòi hỏi. Chúng tôi hoàn toàn đồng ý với Bộ rằng Hoa Kỳ bằng mọi thủ đoạn sẽ không để bị đẩy vào vị trí phụ trách về chuyện xung đột tôn giáo nội bộ này.
Page 8HOA KỲ GIẢI MẬT
HỒ SƠ VIỆT NAM 1963
DỊCH VÀ GHI NHẬN:
TÂM DIỆU, TRÍ TÁNH & NGUYÊN GIÁC
NHÀ XUẤT BẢN ANANDA VIET FOUNDATION
THÁNG 6
TỰ THIÊU, BIỂU TÌNH
GHI NHẬN: Nhiều cuộc biểu tình, tuyệt thực tại Huế, Sài Gòn và nhiều tỉnh. Thượng tọa Thích Trí Quang tham gia trong nhóm tuyệt thực. Chính phủ đàn áp, giải tán. Biểu tình nhiều nơi, có khi đông tới 2.000 người, như ở tỉnh Quảng Trị. Ủy ban Liên Bộ thành lập, do Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ chỉ huy, để nói chuyện với Ủy ban Liên Phái PG. Nhiều chùa bị vây hãm. Chính phủ Diệm từ chối xóa bỏ Đạo Dụ 10, lấy cớ là có từ thời Bảo Đại. Bà Nhu vu khống Phật Tử bị VC trà trộn để quậy phá. Ngoại Trưởng Mỹ Dean Rusk đề nghị những nhà ngoại giao Hoa Kỳ ở VN lôi kéo TT Diệm gỡ bỏ Đạo Dụ 10, ngừng tùy tiện bắt bớ Phật Tử, ngưng tuyên truyền Chủ Nghĩa Nhân Vị vì dân VN đồng hóa chủ nghĩa này với Công Giáo, nên chỉ có thể định Tuyên Úy Phật Giáo trong quân đội… Nhiều chùa bị vây hãm, ngăn thực phẩm. Ngày 11/6/1963, Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu. Bà Nhu gọi là “nướng thịt.” Dư luận quốc nội và quốc tế sôi sục. Trung Tá Không Quân Đỗ Khắc Mai và một số trong những quân nhân suy nghĩ về đảo chánh. Mỹ gợi ý chính phủ nước nhà Diệm nên đưa một số trong những nhà sư vào Quốc Hội. Ngày 16/6 ra Thông Cáo Chung giữa Ủy ban Liên phái PG và Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà, cam kết 5 điều trong đó sẽ giữ bình đẳng tôn giáo và hủy bỏ Đạo dụ số 10. Nhưng công an vẫn vây hãm nhiều chùa. Ngô Đình Nhu gom chữ ký đòi hủy bỏ Thông Cáo Chung. Mỹ đề nghị ông Diệm giảm vai trò ông Nhu. Cảnh sát vẫn chưa trả tự do những người dân biểu tình bị bắt. Đại sứ Lodge sẽ tới VN tháng 9/1963, thay Đại sứ Nolting mãn nhiệm. Các nhà sư lo ngại cho sức khỏe những sinh viên bị bắt giam chưa thả. Có tin Trần Kim Tuyến âm mưu đảo chánh. Dư luận quốc tế lôi kéo Diệm thi hành Thông Cáo Chung, 12 nhà thần học lớn Hoa Kỳ ký tên chung đòi chính phủ nước nhà thực thi 5 điểm cam kết với PG. Các nhà sư nói, sẽ đấu tranh, nếu Thông Cáo Chung không thực thi.
.
Ngày 1/6/1963. Nhiều cuộc biểu tình và tuyệt thực lớn được tổ chức tại Huế, Sài Gòn và một số trong những tỉnh. Nhiều nhà sư và Phật Tử vào những chùa lớn tham gia tuyệt thực. Hai nơi tập trung tuyệt thực ở Sài Gòn là chùa Ấn Quang và chùa Xá Lợi với khoảng chừng 800 người.
.
Ngày 3/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Lãnh sự quán Hoa Kỳ ở Huế điện thoại, cho biết thêm thêm khoảng chừng trưa có 500 người, hầu hết là người trẻ tuổi, biểu tình trước tòa nhà chính phủ nước nhà, trong khi 300 quân nhân giữ bảo mật thông tin an ninh, không mặc áo giáp. Giới trẻ hô khẩu hiệu nhắm vào những quân nhân. Một bác sĩ người Đức nói với đám đông xuyên qua người thông ngôn, rằng ông là Công Giáo nên không thể cố vấn cho Phật Tử, nhưng ông khuyên họ nên cầu nguyện, thay vì bạo lực. Một xe phóng thanh của chính phủ nước nhà lôi kéo giải tán, nói rằng VC trà trộn hoàn toàn có thể gây rắc rối. Đám đông hô khẩu hiệu phản đối. Các binh sĩ gắn lưỡi lê vào đầu súng, mang mặt nạ ngừa hơi cay và tiến tới đám đông. Một số người bỏ chạy, một số trong những ở lại và cầu nguyện, trong khi lựu đạn cay bắn ra. Lính rượt đám đông chạy vài trăm mét, rồi bắn đợt lựu đạn cay thứ nhì. Helbel cũng tường trình rằng nhà sư lãnh đạo Thích Tri Quang, nguyên tuyệt thực từ Thứ Năm vừa qua, đã được vị bác sĩ người Đức khám sức khỏe, và nói là trong tình trạng sức khỏe nghiêm trọng. Trueheart.
.
Ngày 4/6/1963. Trong khi Nolting vắng mặt, Trueheart trong cương vị Đại biện Lâm thời (charge d'affaires) gặp Bộ Trưởng Nguyễn Đình Thuần (Đoạn này, Pentagon Papers viết nhầm là Tuan), và theo thông tư từ Bộ Ngoại Giao Mỹ, Trueheart chú ý rằng Mỹ không thể giữ sự ủng hộ chính phủ nước nhà VN nếu có thêm một vụ đàn áp đổ máu khác nhắm vào Phật Tử.
.
Ngày 4/6/1963. Lập Ủy ban liên bộ, với Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ chỉ huy để xử lý và xử lý vấn đề tôn giáo.
.
Ngày 4/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nhiều cuộc biểu tình. Lính bắn lựu đạn cay giải tán. Nhiều sinh viên học viên đi xe đạp tìm cách vào Chùa Từ Đàm, bị lính xua đuổi. Có 200 người đang tuyệt thực ở Chùa Từ Đàm. Có tin đồn nhà sư Trí Quang đã chết vì tuyệt thực, nhưng nguồn tin địa phương nói vị sư này chưa từ trần, chỉ suy yếu nghiêm trọng. Tại Quảng Trị: ngày một/6, có 2000 người biểu tình trước trụ sở tỉnh, được giải tán ôn hòa; ngày 2/6 có hàng trăm người biểu tình ở một ngôi chùa; ngày 3/6, tất cả những nẻo đường vào thành phố đều dựng rào cản. Nguồn tin thân cận ông Ngô Đình Cẩn nói là chính phủ nước nhà sẽ không nhượng bộ và sẵn sàng sẵn sàng dùng quân đội đàn áp Phật tử. Không có chứng cớ là những cuộc biểu tình có gì chống Mỹ. Chúng tôi đang quan sát kỹ.
.
Ngày 5/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bộ Trưởng Thuần gọi Trueheart tới nhà Thuần lúc 8 giờ sáng, nói liên tục nhiều lần từ chiều ngày hôm qua nói nhiều lần với TT Diệm, Cố vấn Nhu và nhà sư Thích Thiện Minh (từ Huế vào Sài Gòn họp, đại diện cho nhà sư Thích Trí Quang). Thuần nói chính phủ nước nhà sẽ đồng ý với nhà sư Thích Thiện Minh về 5 điểm. PG sẽ toàn bộ ngừng biểu tình và tuyên truyền, chính phủ nước nhà rút lính và mật vụ ra khỏi những khuôn viên chùa. Thuần kể một số trong những thỏa hiệp sẽ là: Trong những ngày lễ tôn giáo, cờ VNCH sẽ treo ngoài chùa, cờ PG treo cả trong và ngoài chùa. Chính phủ tránh né trách nhiệm về Đạo dụ số 10, nói do Bảo Đại, và đề nghị Phật Giáo yêu cầu Quốc Hội tu chính. Thuần nói, chính phủ nước nhà muốn Quốc Hội VNCH ra luật mới để PG ngang hàng với Thiên Chúa Giáo, như quyền làm chủ tài sản địa ốc. Ngưng bắt bớ tùy tiện Phật Tử. Chính phủ hứa điều tra về sự kiện 8/5/1963. Thuần chỉ nói mơ hồ về cách thực hiện thỏa hiệp. Trueheart nghĩ là Thuần chưa nói hết sự thực về cuộc nói chuyện với nhà sư Thích Thiện Minh.
.
Ngày 6/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Thuần kể tiến bộ khả quan. Ủy ban Liên bộ (Phó Tổng Thống Thơ, Bộ Trưởng Thuần và Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ Bùi Văn Lương) họp từ 4:00pm tới 10:00pm với những lãnh đạo PG (nhà sư Thiện Minh, nhà sư Thiện Hoa). Thuần nói như bản sơ thảo thỏa hiệp ngày hôm qua. Thuần bảo vệ TT Diệm sẽ ký, và Hòa thượng Thích Tịnh Khiết đang tuyệt thực ở Huế sẽ bay vào Sài Gòn ký hoàn tất bản thông cáo chung. Nhà sư Thích Thiện Minh đã rời SG về Huế ngay sáng 6/6/1963. Thuần kể rằng Thuần có một đặc sứ đang sống hạnh tu sĩ nhưng ở tại gia trong vài ngày tới sẽ sống chung với Thượng tọa Thiện Minh và Hòa thượng Tịnh Khiết tại một ngôi chùa ở Huế để bảo vệ bản thỏa hiệp sơ khởi sẽ được đồng ý ký kết. Thuần nói đã ra lệnh mật vụ rời khuôn viên những chùa, và yêu cầu lính Quân Đoàn I tránh dùng bạo lực.
Cùng ngày 6/6/1963 tại Hoa Kỳ, Lincoln White, phát ngôn nhân Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ họp báo, nói: "Không hề có phi cơ Mỹ hay nhân sự Hoa Kỳ nào trong việc chở quân hay công an tới Huế."
.
Ngày 8/6/1963. Bà Ngô Đình Nhu chỉ trích Phật Tử. Chồng bà Nhu là người cố vấn đầy quyền lực của TT Diệm. Bà Nhu công khai minh bạch chụp mũ rằng Phật Tử bị cán bộ VC kích động và trà trộn, cũng như nói rằng có bàn tay nước ngoài khuynh đảo. Bộ Trưởng Thuần nói với Trueheart rằng Thuần bất lực, không làm gì được đối với bản Tuyên cáo của bà Nhu trong cương vị chỉ huy phong trào phụ nữ VNCH. Sau đó cùng trong ngày, Trueheart trình với ông Diệm rằng Mỹ phản đối những lời bà Nhu và đe dọa tách rời lập trường của Mỹ đối với bất kỳ giải pháp đàn áp nào nhắm vào Phật Tử. Nhưng Trueheart nói không thấy ông Diệm có quyết định rõ ràng nào.
.
Ngày 8/6/1963. 5:37 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Dean Rusk. Đề nghị những nhà ngoại giao Mỹ xem xét: tức khắc đề nghị chính phủ nước nhà VN gỡ bỏ Đạo dụ số 10 mà không cần tới Quốc Hội VNCH, vì Quốc Hội này tới tháng 9/1963 mới họp. Nếu TT Diệm làm như vậy, hẳn là phía PG sẽ tin cậy. Khuyên chính phủ nước nhà VN tạm thời đừng tuyên truyền Chủ Nghĩa Nhân Vị vì dân chúng nhìn chủ nghĩa này đồng hóa với Công Giáo. Gợi ý rằng quân đội VNCH (Republic of Vietnam Armed Forces, viết tắt RVNAF) nên chỉ có thể định những tuyên úy Phật Giáo. Gợi ý rằng Bắc Việt Nam (Democratic Republic of Vietnam, viết tắt DRV) có 2 nhà sư trong Quốc Hội, nếu chính phủ nước nhà Nam VN mời nhiều nhà sư hay cư sĩ ứng cử Quốc Hội và thắng cử trong bầu cử tháng 8 sắp tới thì sẽ dễ hòa giải. Rusk.
.
Ngày 9/6/1963. 1 a.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tổng Thống Diệm tiếp Trueheart chiều ngày 8/6/1963. Buổi nói chuyện lâu 2 giờ, thân thiện. Không may, không còn lời nào của Trueheart làm TT Diệm đổi ý. Trueheart trình TT Diệm bản tiếng Pháp bản Tuyên cáo của Phong Trào Phụ Nữ Liên Đới (của bà Nhu). Trueheart nói rằng Ủy ban Liên bộ đã đạt thỏa hiệp với những nhà sư, và bản văn chụp mũ này sẽ làm hỏng mọi chuyện vì đã vi phạm cam kết giữa 2 phía. Trueheart nói, kỳ vọng TT Diệm tuyên bố tách rời lập trường chính phủ nước nhà ra khỏi bản văn của bà Nhu. TT Diệm nói là không. Trueheart có cảm hứng bản văn chụp mũ những nhà sư cũng gần với suy nghĩ của TT Diệm. Trueheart nói lãnh sự Helble kể rằng tăng ni Phật tử trong những chùa ở Huế vẫn không được phép nhận thực phẩm và vật dụng y tế từ ngoài đưa vào. TT Diệm nói không biết chắc như vậy, liền cầm điện thoại, gọi ngay cho Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ để hỏi về tình hình Huế. Helble sau đó kể là một số trong những thực phẩm được cho vào chùa, nhưng không cho bác sĩ vào chăm sóc y tế. Helble cũng kể phi cơ chính phủ nước nhà thả nhiều truyền đơn ở Huế, tấn công Thượng tọa Trí Quang, người thay mặt Hòa thượng Tịnh Khiết lãnh đạo trực tiếp PG.
.
Ngày 10/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bộ Trưởng Thuần lúc 9 giờ sáng kể rằng có vài tiến bộ trong nói chuyện với TT Diệm và Cố vấn Nhu. Về Dụ số 10, TT Diệm nói ông không thể gỡ bỏ Dụ số 10, phải chờ thủ tục qua Quốc Hội. Về tin nói rằng Bộ Trưởng Công Dân Vụ Ngô Trọng Hiếu dự tính biểu tình ở Sài Gòn để phản đối Phật Giáo thì TT Diệm đã điện thoại cho Hiếu trước mặt Thuần, và Hiếu bác bỏ tin đó. Thuần trước đó đã nói chuyện với ông Nhu về chuyện đó, và được Nhu bảo vệ là không còn biểu tình như vậy ở SG, tương tự ở Đà Nẵng. Thuần nói bản văn của Phong Trào Liên Đới Phụ Nữ (của bà Nhu) đã bị cấm đọc trên đài phát thanh, và sẽ không cho đăng báo Việt ngữ. Thuần nói rằng việc sứ quán Mỹ quan ngại vì chuyện thả truyền đơn ở Huế và chuyện bắt giam một số trong những nhà báo ở Sài Gòn đã được Thuần trình lên TT Diệm.
.
Ngày 11/6/1963. Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu. Vào khoảng chừng trưa, nơi giao lộ Phan Đình Phùng và Lê Văn Duyệt tại Sài Gòn, Hòa Thượng Thích Quảng Đức tẩm xăng dầu và tự bật lửa tự thiêu. Hình ảnh nhà sư Thích Quảng Đức tự thiêu được chụp lại bởi phóng viên Malcolm Browne của AP. Cuộc phản đối và hình ảnh tự thiêu lên trang nhất những báo thế giới. Cảm xúc chung là kinh hoàng và phẫn nộ. Đại Tá Tung, Tư lệnh Lực lượng Đặc biệt, đưa 2 đại đội từ trại Long Thành về phi trường Tân Sơn Nhứt đề phòng nguy hiểm. Bà Nhu sau đó gọi cuộc tự thiêu là một vụ “nướng thịt.”
Sáng ngày 11/6/1963, trước khi tự thiêu, Hòa thượng Thích Quảng Đức đã viết lại một bức thư Lời Thỉnh Nguyện Tâm Huyết, nói rõ chủ định và nguyện vọng:
“Tôi là Tỳ kheo Thích Quảng Đức, trụ trì chùa Quan Thế Âm Phú Nhuận Gia Định. Nhận thấy Phật giáo nước nhà đang lúc nghiêng ngửa. Tôi là một tu sĩ mệnh danh là trưởng tử của Như Lai, không lẽ cứ ngồi điềm nhiên toạ thị để cho Phật giáo tiêu vong, nên tôi vui vẻ phát nguyện thiêu thân giả tạm này cúng dưỡng chư Phật để hồi hướng công đức bảo tồn Phật giáo. Mong ơn mười phương chư Phật, chư Đại Đức, Tăng ni chứng tỏ cho tôi đạt thành chí nguyện như sau:
Một là mong ơn Phật Trời gia hộ cho tổng thống Ngô Đình Diệm sáng suốt đồng ý năm nguyện vọng của Phật giáo Việt Nam ghi trong bản tuyên cáo.
Hai là nhờ ơn Phật từ bi gia hộ cho Phật giáo Việt Nam được trường tồn bất diệt.
Ba là mong nhờ hồng ân Đức Phật gia hộ cho chư Đại Đức, Tăng ni, Phật tử Việt Nam tránh khỏi tai nạn khủng bố, bắt bớ, giam giữ của kẻ ác.
Bốn là cầu nguyện cho đất nước thanh bình, quốc thái dân an.
Trước khi nhắm mắt về cảnh Phật, tôi trân trọng kính gởi lời đến tổng thống Ngô Đình Diệm nên lấy lòng bác ái từ bi đối với quốc dân, đều thi hành chủ trương bình đẳng tôn giáo để nước nhà bình yên muôn thuở. Tôi thiết tha lôi kéo chư Đại Đức, Tăng ni, Phật tử nên đoàn kết nhất trí quyết tử để bảo tồn Phật giáo.
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật
Làm tại chùa Ấn Quang ngày 4/6/1963.
Tỳ kheo Thích Quảng Đức thủ ký."
.
Ngày 11/6/1963. 5 p.m. Điện văn từ tòa đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Gặp Thuần tại nhà Thuần vào giờ trưa, Trueheart nói tình hình không thể phục hồi thông thường nếu TT Diệm không đích thân có hành vi hòa giải tức khắc, trực tiếp và quyết liệt. Trong ngày cũng luôn có thể có bản tin tình báo CAS gửi về tòa đại sứ cho biết thêm thêm tất cả những quân nhân VNCH phải cắm trại. Cũng có nguồn tin tình báo cho biết thêm thêm Chánh Văn Phòng Không Quân VNCH Trung Tá Đỗ Khắc Mai (một Phật tử) phản hồi với nguồn tin rằng Mai và nhiều sĩ quan cao cấp khác đã chán tình hình này và không hiểu sao người Mỹ cứ đứng yên để mất thời cơ vàng điều chỉnh tình hình tại VN, rõ ràng ám chỉ Mai đang suy nghĩ về một cuộc đảo chánh. Trueheart.
.
Ngày 11/6/1963. 7 p.m. Điện văn Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Biểu tình của PG và chống lại chính phủ nước nhà ban đầu là vì chính phủ nước nhà kềm chế hoạt động và sinh hoạt giải trí tôn giáo (như, treo cờ PG ngoài cổng chùa). Phản ứng của PG là tự nhiên hay suy tính trước thì không rõ; nhưng những hành vi này sinh khởi vì PG bất mãn từ lâu vì bị tẩy chay tôn giáo. Bây giờ, phản ứng của chính phủ nước nhà quá chậm để đáp ứng nguyện vọng của PG. Theo Tòa đại sứ nhận xét, phía PG lộ ý muốn thỏa mãn 5 nguyện vọng. Có tin một số trong những Phật tử nói về chuyện đảo chánh chính phủ nước nhà. Nhiều Phật Tử đang khuyến khích biểu tình phủ rộng rộng rãi ra và muốn báo chí quốc tế biết chính nghĩa của tớ nhiều hơn nữa. Không có chứng cớ là có nhóm chính trị nào phía sau PG. trái lại, có chứng cớ Phật Tử đã từ chối và chống lại những lời mời giúp sức từ những tổ chức đối lập. Không có chứng cớ rõ ràng Việt Cộng ảnh hưởng trực tiếp vào hoạt động và sinh hoạt giải trí PG; tuy nhiên có chứng cớ VC đang chờ đón thuở nào điểm để tận dụng tình thế một cách chính trị và/hay một cách quân sự. Chính phủ ban đầu đánh giá sai về những bất mãn của PG, nhận định rằng PG như một vấn đề chính trị, nên đã dùng bạo lực với PG, trong khi đó những tuyên bố của bà Nhu chỉ như đổ dầu vào lửa. Nơi khoảng chừng thời gian ngắn này, chúng tôi (Trueheart) tin rằng vẫn còn thời cơ để chính phủ nước nhà làm hòa với PG. Đối thoại giữa 2 phía cần duy trì, nhờ vào những đồng thuận bán chính thức đã có giữa PG với ông Thuần. Trueheart sẽ nhắc lại gợi ý về đưa vào Quốc Hội VNCH một số trong những vị sư.
.
Ngày 12/6/1963. Trueheart gặp TT Diệm, xuất hiện Bộ Trưởng Thuần, để phản đối việc ông Diệm thụ động, và nói rằng cuộc tự thiêu của HT Thích Quảng Đức đã gây chấn động thế giới. Nếu TT Diệm không hành vi, Mỹ buộc tách rời khỏi chính phủ nước nhà ông Diệm vì áp lực dư luận Mỹ.
Điện văn ngày 12/6/1963, 8 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ghi rằng Trueheart nói về bản tin có những vụ bắt bớ hôm 11/6/1963 tại Đà Nẵng và Huế, và đề nghị chính phủ nước nhà tránh việc trả thù người biểu tình bằng việc bắt bớ. TT Diệm im re, nhưng Thuần sau đó nói với Trueheart là sẽ xem lại chuyện đó. Trueheart nói là có nghe giới chức VN (về sau, Trueheart nói với Thuần đó là Bộ Trưởng Nội Vụ) suy tính truy tố về tội sát nhân đối với những người dân trợ giúp Hòa thượng Quảng Đức tự thiêu. TT Diệm trả lời rằng có những người dân khác trợ giúp nhà sư tự thiêu. Trueheart nói Trueheart đã nói chuyện với 2 người đã tận mắt tận mắt chứng kiến tận mắt thấy rằng nhà sư Quảng Đức tự châm lửa để tự thiêu chính ông (nguyên văn Trueheart viết trong Điện văn: I said that I had talked to two eye witnesses who saw bonze set fire to himself) nhưng dù thế nào đi nữa, hành vi chống lại những người dân liên hệ sẽ là một sai lầm rất tai hại. Thuần sau đó nói kể như bỏ chuyện truy tố.
.
Ngày 13/6/1963. 7 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Được Thuần cho biết thêm thêm rằng Phó Tổng Thống Thơ đã gửi thư mời những nhà sư họp, và được họ trả lời sẽ họp với Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà vào ngày mai 14/6/1963, với điều kiện phía chính phủ nước nhà chấp thuận đồng ý những điều đã thỏa hiệp trước, trong buổi ngày 5/6/1963. Thuần kể, phía PG đề nghị rằng đối với Đạo dụ số 10, không riêng gì có là để Quốc Hội tu chính như đã đồng thuận, nhưng trong khi chờ tới lúc đó xin TT Diệm tu chính bằng một sắc lệnh.
.
Ngày 14/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Thuần điện thoại cho Trueheart vào giờ trưa, sáng sủa, vui mừng. Buổi họp buổi sáng giữa Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà và Ủy ban Liên phái của PG tốt đẹp. Buổi chiều, Hòa thựong Thích Tịnh Khiết gửi thông điệp tới những chùa toàn quốc, lôi kéo bình lặng vì nói chuyện tốt đẹp. Phía chính phủ nước nhà ra lệnh gỡ những rào cản đang vây những chùa trong khi cảnh giác VC bạo động. Thuần nghĩ, VC sẽ hành vi khi thấy thỏa ước giữa chính phủ nước nhà và PG sẽ thành công. Thuần nói, sẽ có cuộc họp báo chung. Lãnh đạo phái đoàn PG là nhà sư Thiện Minh, đại diện PG Miền Trung trong buổi nói chuyện ngày 5/6/1963 được HT Tịnh Khiết trao toàn quyền quyết định, theo lời Thuần. Các lãnh đạo khác là những Thượng tọa Tâm Châu, Đức Nghiệp, Thiện Hoa và Huyền Quang. Nhà sư Trí Quang là dự khuyết, nhưng không xuất hiện trong cuộc họp sáng nay. Được Thuần kể là 2 phía nói chuyện tốt đẹp.
Ngày 14/6/2022. 4:43 p.m. Điện văn từ Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Rusk. Một bài báo rất tai hại trên tờ Tp New York Times ấn bản ngày 14/6/1963, nhan đề “U.S. Warns South Viet-Nam on Demands of Buddhists” (Mỹ Cảnh Cáo Nam VN về Nguyện Vọng của Phật Tử), nói rằng chính phủ nước nhà Kennedy cảnh cáo TT Diệm rằng Mỹ sẽ công khai minh bạch lên án cách TT Diệm đối xử với Phật Tử nếu không còn hành vi gấp để xoa dịu bất mãn của PG. Bài báo của Max Frankel viết rằng những nhà ngoại giao Mỹ nói với chính phủ nước nhà VN rằng tiếp tục xích míc với PG hoàn toàn có thể gây ra tai hại chính trị. Trong cuộc họp báo ngày hôm nay, phát ngôn nhân Bộ Ngoại Giao Mỹ nói rằng bài báo đó chỉ suy đoán, cho nên vì thế Bộ không còn gì để phản hồi, và cho biết thêm thêm TT Diệm đã lập ra Ủy ban Liên bộ để họp với những nhà sư để xử lý và xử lý vấn đề. Cho phép tòa đại sứ nói với chính phủ nước nhà Diệm rằng sẽ không còn bản văn công khai minh bạch nào của chính phủ nước nhà Mỹ về chuyện này, và chính phủ nước nhà Mỹ vẫn tiếp tục ủng hộ chính phủ nước nhà TT Diệm. Nếu vấn đề được xử lý và xử lý và có cuộc họp báo chung thì sẽ rất có lợi, vì những nhà sư sẽ bày tỏ liên minh với chính phủ nước nhà TT Diệm để chống lại VC xâm lăng.
.
Ngày 15/6/1963. 2 p.m. Điện văn Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Đã gặp Thuần lúc 12:30 p.m. Thuần rất là rất khó chịu vì bài báo Tp New York Times, nói là bài báo hoàn toàn có thể làm hỏng những cuộc thương thuyết. Thuần đã họp với những nhà sư buổi sáng, nhưng tiến bộ chỉ chút ít. Bổ túc: Tuy nhiên, lúc 6:30 p.m. Thuần nói là mọi chuyện thương thuyết với những nhà sư đã thành công rồi.
.
Ngày 16/6/1963. Một bản Thông Cáo Chung giữa Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà và Ủy ban Liên phái của PG phổ biến sau những cuộc thương thuyết. Thông cáo chung không quy trách nhiệm rõ ràng cho ai trong sự kiện ngày 8/5/1963 ở Huế, tóm lược có 5 điều: cho treo cờ PG, ấn định điều kiện treo cờ PG; hứa tách tôn giáo ra khỏi Dụ số 10, Quốc Hội sẽ ra luật về tôn giáo thời điểm ở thời điểm cuối năm 1963 hay đầu 1964; sẽ lập Ban điều tra xem những đơn khiếu nại của PG về những trường hợp đàn áp, bắt giam Phật Tử sai trái; hoạt động và sinh hoạt giải trí tôn giáo chỉ buộc xin phép nếu ở nơi công cộng; cán bộ nào có lỗi trong sự kiện ngày 8/5/1963 sẽ bị phạt, và chính phủ nước nhà sẽ trợ giúp những mái ấm gia đình nạn nhân ở Huế.
.
Ngày 16/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bản Thông cáo chung ký bởi TT Ngô Đình Diệm và HT Thích Tịnh Khiết, đọc trên đài phát thanh. HT Tịnh Khiết cũng nói là lễ tưởng niệm HT Thích Quảng Đức sẽ hoãn vì nhiều nguyên do, trong đó có trở ngại tổ chức. Hoãn tổ chức hiển nhiên vì sự không tương đồng giữa PG và chính phủ nước nhà về số rất đông người tham dự đông hay ít. Ngày tang lễ chưa thông báo. Tổng Giám Mục Công Giáo Paul Nguyễn Văn Bình ở Sài Gòn gửi thư mục vụ, nhắc giáo dân rằng Giáo hội và Nhà nước cần tách rời. Có khoảng chừng 2000 người tụ họp ở góc đường Phan Thanh Giản và Lê Văn Duyệt. Bạo lực bùng nổ lúc 9:15 a.m. khi sinh viên học viên xông vào rào công an đang vây Chùa Xá Lợi. Giới trẻ ném đá vào công an, và công an bắn lựu đạn cay, và xe vòi rồng tới giải tán; tới 11:00 a.m. mới trấn áp được. Bản tin chính phủ nước nhà sau đó nói vụ này kích động do "thành phần cực đoan" (không nói là VC), cũng nói có 30 công an bị thương, nhập viện. Nhân viên sứ quán tận mắt tận mắt chứng kiến vụ này từ đầu, cho biết thêm thêm kích động là vì đám đông. Khoảng từ 6:00 am-8:30 am khoảng chừng 300 thành viên Phong Trào Liên Đới Phụ Nữ tụ họp ở bản doanh nghe loa đọc Tuyên cáo ngày 7/6 nhưng không xuất hiện bà Nhu. Báo Times of Vietnam ấn bản ngày hôm nay có bản tuyên bố ký tên 30 sĩ quan cao cấp nguyện trung thành "sau sống lưng TT Ngô Đình Diệm để bảo vệ Hiến pháp và nền Cộng Hòa."
.
Ngày 18/6/1963. Văn phòng Tổng Thống gửi mật điện số 1432/VP/TT cho những người dân dân có trách nhiệm ra lệnh tạm thời nhượng bộ phong trào Phật giáo, sẵn sàng sẵn sàng dư luận để phản công đồng thời thanh trừng những nhân viên cấp dưới nhà nước ủng hộ Phật giáo. Một bản sao của mật điện lọt vào tay của Ủy ban Liên Phái.
.
Ngày 19/6/1963. Giữa trưa. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ tại VN gửi BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Ghé thăm Phó Tổng Thống Thơ ngày 18/6/1963, chúc mừng đạt được Thông cáo chung với PG. Thơ nói, PG hài lòng với thỏa hiệp, tương lai có lẽ rằng hết rắc rối rồi. Tuy nhiên, Thơ sợ có hiểu nhầm trong khi thực hiện Thông cáo chung. Trueheart nói, nhưng niềm tin của dân vào chính phủ nước nhà sứt mẻ rồi, giờ đây là phải hồi sinh niềm tin. Thơ đồng ý. Trước đó trong ngày có gặp Bộ Trưởng Thuần. Trueheart hỏi Thuần, giờ đây có chứng cớ là có một số trong những mật vụ bảo mật thông tin an ninh bám sát, theo dõi người Mỹ, trong khi lẽ ra họ phải theo dõi VC hay Phật Tử. Thuần hỏi, có lời khuyên nào hay là không. Trueheart nói, lo ngại là lời khuyên từ phía Mỹ thì chính phủ nước nhà VN không vui. Thí dụ, như một nghành rõ ràng là tư pháp, những người dân bị tạm giam quá lâu thì nên đưa ra xét xử ở tòa. Thuần ra vẻ đồng ý nhưng không phản ứng gì.
Ngày 19/6/1963. 8:28 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Rusk. Trước ngày xảy ra sự kiện 8/5/1963 (ở đài phát thanh Huế) dư luận Mỹ hài lòng với thành quả chính phủ nước nhà VN chống lại VC. Khuynh phía này đang đảo ngược rồi. Thứ Trưởng Ngoại Giao Viễn Đông Sự Vụ Roger Hilsman phải điều trần trước Quốc Hội về những chương trình viện trợ cho VN, đang thấy ngày càng trở ngại vất vả vì áp lực chính trị đối với những thắc mắc về TT Diệm đàn áp Phật Tử. Trong khi 5 điểm Thông cáo chung đạt được, nhưng nghi ngờ và căng thẳng mệt mỏi vẫn còn trầm trọng; do vậy thái độ thân thiện và hợp lý là thiết yếu để chính phủ nước nhà VN lấy lại tin cậy ở người dân VN và từ dư luận Hoa Kỳ. Thêm nữa, chính phủ nước nhà VN tránh việc xem là một thành viên. Câu nói của TT Diệm rằng "Phật Giáo hoàn toàn có thể nhờ vào Hiến Pháp, nói cách khác, nhờ vào tôi" gây ra ấn tượng xấu ở Hoa Kỳ. Không nên có sự ngăn cách giữa chính phủ nước nhà và người dân, nơi đa số là Phật Tử. Các viên chức chính phủ nước nhà cao nhất nên gặp những nhà sư lãnh đạo PG thường xuyên và đối xử như bình đẳng. Các nhà sư lãnh đạo PG đã chứng tỏ họ có tổ chức ngặt nghèo, và không được cho phép VC hay những phần tử chính trị đối lập kiểm soạt hoạt động và sinh hoạt giải trí của tớ; họ là những người dân dân có kỷ luật, ôn hòa, tránh việc nghi ngờ họ. Các lời tuyên bố của bà Nhu dẫn tới nhiều thắc mắc nghiêm trọng tại Hoa Kỳ (và hiển nhiên, tại Sài Gòn) cũng như về sự chân thành của chính phủ nước nhà VN, và hoàn toàn có thể làm thiệt hại quan hệ giữa 2 chính phủ nước nhà Mỹ-VN trong trận chiến lâu dài để thắng lợi VC.
.
Ngày 20/6/1963. Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Điện văn 1250 thông tư Trueheart trình với TT Diệm rằng Hoa Kỳ dự tính chỉ định Henry Cabot Lodge, Jr., thay thế Frederick Nolting trong chức vụ Đại sứ Mỹ tại VN. Trueheart trả lời hôm 22/6/1963 qua Điện văn 1230 rằng TT Diệm đã đồng ý việc chỉ định tân đại sứ.
.
Ngày 22/6/1963. 11 a.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi (Trueheart) đã gặp Bộ Trưởng Thuần lúc 9 a.m. Mục đích ghé thăm Thuần là vì tôi có chứng cớ có một chiến dịch từ ông bà Nhu muốn phá hoại bản Thông cáo chung ngày 16/6/1963 Một trong những nhà sư PG và chính phủ nước nhà.
--- Nhu ra lệnh thu gom chữ ký từ Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa để phản đối bản Thông cáo chung 16/6/1963 và yêu cầu hủy bỏ thỏa hiệp đó.
--- Một bài trên báo Times of Vietnam ngày hôm qua tường thuật về Họp báo Hội nghị Toàn Quốc của Giáo hội Phật Giáo Cổ Sơn Môn ngày 20/6/1963 đưa ra tuyên bố ủng hộ chính phủ nước nhà và tách rời khỏi những "tranh cãi chính trị tôn giáo mới gần đây." Tôi nói giáo hội này nổi tiếng là vì chính phủ nước nhà tài trợ, và chuyện này sẽ làm cho Phật Tử bất mãn sâu sắc.
--- Có tin là sẽ có lễ hội lớn trong ba ngày 25-27/6/1963 tại Huế để mừng 25 năm tấn phong Giám Mục của Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục (anh của TT Diệm).
Tôi cũng nhắc Thuần rằng những nhà sư lãnh đạo vẫn còn đang ở Sài Gòn, và chính phủ nước nhà nên có hành vi rõ ràng để bày tỏ thiện chí, rõ ràng là trả tư do những người dân bị giam vì tham dự biểu tình.
Thuần không cãi lại những điều tôi nói, ngược lại còn gián điếp xác nhận rằng Thuần trước giờ vẫn thuyết phục TT Diệm đừng nghe lời khuyên của mái ấm gia đình họ Ngô. Tôi sẽ lập lại những ý này khi tôi gặp TT Diệm trực tiếp.
Ghi thêm: Trong một điện văn sau đó trong ngày 22/6/1963. 8 p.m. Trueheart cho biết thêm thêm đã gặp TT Diệm trong ngày, trình bày những điểm trên. TT Diệm nói là ông Nhu không phá hoại thỏa hiệp giữa PG và chính phủ nước nhà. Còn chuyện trả tự do cho những người dân biểu tình thì từ từ, đang lọc hồ sơ, ai liên hệ VC thì sẽ giam tiếp. Trueheart nói tình hình có vẻ như bi thảm, vì lo sợ là căng thẳng mệt mỏi Phật Giáo sẽ đảo ngược những thắng lợi quân sự và chỉ có lợi cho VC. Đặc biệt, dư luận người dân tại Hoa Kỳ đang chỉ trích cả chính phủ nước nhà Mỹ và chính phủ nước nhà VN gắt hơn.
.
Ngày 25/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi (Trueheart) được Bộ Trưởng Thuần gọi điện thoại buổi sáng. Thuần nói TT Diệm có vẻ như không vui (tôi đoán, ý Thuần nói là TT Diệm rất khó chịu). Tôi nói rằng người Mỹ đã ủng hộ TT Diệm và chính phủ nước nhà VN từ lâu và giờ đây khủng hoảng rủi ro cục bộ Phật Giáo làm mất đi niềm tin tại Mỹ và chúng tôi cần TT Diệm hồi sinh niềm tin cho trận chiến này. Thuần nói Thuần đang làm tận lực cho bản Thông cáo chung ngày 16/6. Tôi nói, những nhà sư lãnh đạo PG không riêng gì có nghi ngờ về việc chính phủ nước nhà thực thi Thong cáo chung hay là không, mà còn lo sợ sẽ bị lặng lẽ bắt những nhà sư lãnh đạo và có giải pháp đàn áp khác. Thuần đồng ý rằng đó là suy nghĩ của những nhà sư. Tôi thúc giục Thuần hãy phổ biến tức khắc những lệnh rõ ràng mà Thuần đã gửi cho những Tỉnh Trưởng để thực thi Thông cáo chung. Thuần nói, Thuần hoàn toàn có thể làm như vậy. Thuần nói, Thuần đang lo ngại vì TT Diệm nghĩ rằng người Mỹ đổi chủ trương, nên chỉ có thể định một Tân Đại Sứ. Thuần kể rằng TT Diệm nói: "Họ hoàn toàn có thể gửi 10 ông Lodges, nhưng tôi sẽ không được cho phép chính tôi hay đất nước của tôi bị hạ nhục, không trong cả nếu họ chỉa súng đại bác vào Dinh này." Tôi nói, tôi không biết Đại sứ Lodge có thông tư gì, nhưng điều khẩn cấp giờ đây là chính phủ nước nhà VN phải làm hòa với Phật Giáo và sẵn sàng sẵn sàng bầu cử Quốc Hội vào tháng 8/1963.
.
Ngày 26/6/1963. Hòa Thượng Thích Tịnh Khiết gửi thư cho Tổng thống Ngô Đình Diệm tố cáo nhiều hành vi của những quan chức tiếp tục chống phá, đàn áp Phật giáo, tố cáo ông Ngô Đình Nhu có ý định tổ chức biểu tình của Thanh Niên Cộng Hòa để đòi chính phủ nước nhà duyệt lại bản Thông cáo chung.
.
Ngày 26/6/1963. 12:51 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Yêu cầu ông (Trueheart) gặp TT Diệm ngay, thông báo qua lời nói hay văn bản rằng không còn thay đổi gì trong chủ trương Hoa Kỳ giúp chính phủ nước nhà VN chống Cộng Sản. Đổi Đại sứ vì Đại sứ Nolting tới VN theo nhiệm kỳ 2 năm. Thêm nữa, việc chỉ định Lodge làm Đại sứ đã cứu xét từ cuối thời điểm tháng 4/1963, tức là trước sự kiện ngày 6/5/1963. Lodge là đảng viên Cộng Hòa, làm Đại sứ sẽ có ý nghĩa là 2 Đảng Dân Chủ và Cộng Hòa cùng giúp VN thắng lợi VC. Bản thân Lodge trong cương vị Thiếu Tướng (Major General) Lục quân đã tới khảo sát những vấn đề VN hồi năm ngoái. Chúng ta cần chứng tỏ rằng chính phủ nước nhà Mỹ toàn tâm toàn lực giúp TT Diệm thắng lợi, không phải để làm suy yếu TT Diệm. Ông cần gặp TT Diệm thường xuyên, nói thẳng những vấn đề, cũng là chống lại những ngờ vực mà ông Nhu cấy vào Một trong những chuyến thăm của ông.
.
Ngày 27/6/1963. Đang viếng thăm Ireland, Tổng Thống Kennedy loan báo chỉ định Henry Cabot Lodge làm tân Đại sứ Hoa Kỳ tại Nam Việt Nam, sẽ hiệu lực hiện hành từ tháng 9/1963.
.
Ngày 27/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nói chuyện với Bộ Trưởng Thuần sáng nay, Thuần nói đã theo lời khuyên của tôi (Trueheart) để phổ biến những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng để thực thi Thông cáo chung 16/6. Thuần cũng nói TT Diệm sắp viếng thăm Huế để nói trực tiếp với dân cư Huế. Thuần cũng nói TT Diệm đang viết một bài diễn văn quan trọng, mà Thuần hài lòng với bản nháp, tái xác nhận thỏa mãn 5 nguyện vọng của PG. Thêm nữa, 2 lãnh tụ sinh viên Huế (một người trong đó trước đây có tin đồn bị tra tấn chết) đã được trả tự do. Theo Thuần, đích thân TT Diệm yêu cầu thả.
--- Cùng trong ngày 27/6/1963, điện văn 1283 từ Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở Sài Gòn. Cho phép Trueheart "nỗ lực kiên trì khuyến khích chính phủ nước nhà VN hành xử cho đúng với những gì đã cam kết." Bộ ghi nhận rằng, "những bản tin tình báo đã cho tất cả chúng ta biết chính phủ nước nhà VN vẫn chưa hành xử đúng với những cam kết trong Thông cáo chung." Cho phép Trueheart "can gián chính phủ nước nhà VN đừng tổ chức những cuộc biểu tình hàng fake Phật Tử và đừng thu gom chữ ký để dùng trong những bản văn chỉ trích những Phật Tử."
.
Ngày 28/6/1963. Bản tin tình báo CIA, ký số TDCS DB-3/655, 301. Đề tài: Đánh giá tình hình chính sách Ngô Đình Diệm vào ngày 26/6/1963. Để dùng trong nội bộ, lượng định tình hình.
--- Chính phủ VN sẽ gặp trở ngại vất vả vì tình hình Lào quốc suy yếu về quân sự trước loạn quân Cộng sản, và khi vùng trái độn này biến mất thì Nam VN sẽ trực diện với quân CS. Trong khi đó, có vẻ như như những lời khuyên cải tổ chính trị và xã hội sẽ bị chống đối mạnh mẽ và tự tin, cả từ TT Diệm và mái ấm gia đình ông, và cả từ một số trong những quan chức quân sự và dân sự.
--- Nỗ lực thay đổi -- thí dụ như mở rộng chính phủ nước nhà để mời một số trong những nhà đối lập tham dự, như giảm quyền lực của ông Nhu và bà Nhu, như được cho phép đối lập vào Quốc Hội -- có vẻ như không khả thi vào thời điểm hiện nay, vì: nếu Mỹ đề nghị ông Diệm gỡ bỏ quyền lực của ông Nhu, bà Nhu và Ngô Đình Cẩn, người đang lãnh đạo Miền Trung VN, sẽ bị ông Diệm xem như thể xúc phạm thành viên và vi phạm độc lập lãnh thổ, sẽ bị TT Diệm từ chối. Một số thành phần đối lập đang có tín hiệu muốn đảo chánh để lật đổ TT Diệm.
--- Khủng hoảng Phật Giáo đã chuyển một số trong những thành phần từ thân chính trở sang tích cực đối lập. Điển hình, những sinh viên đã tự đồng hóa cảm xúc của tớ với chính nghĩa Phật Giáo, và vào ngày 16/6/1963, một lá thư mục vụ được đọc trong tất cả những nhà thời thánh Công Giáo La Mã tại Tổng Giáo Phận Sài Gòn, với nội dung ủng hộ những nguyện vọng của Phật Tử đòi tự do tôn giáo trên toàn miền Nam VN.
--- Nếu chính phủ nước nhà VN không chân thành thi hành Thông cáo chung trong tương lai gần, chắc như đinh trở ngại vất vả sẽ tăng thêm. Đã thấy tín hiệu không tôn trọng rồi. Đã có một số trong những tín hiệu rõ ràng rằng một số trong những thành phần trong chính phủ nước nhà không còn ý định đồng ý bản Thông cáo chung như giải pháp giá trị thường trực. Các báo, đặc biệt là báo Anh ngữ Times of Vietnam (xuất bản bởi Gene và Ann Gregory, 2 người Mỹ có quan hệ marketing thương mại thân cận với bà Nhu) ám chỉ mạnh mẽ và tự tin rằng có VC và xúi giục nước ngoài trong những cuộc biểu tình của PG. Lại có nỗ lực đò xét lại bản Thông cáo chung. Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa được lệnh lôi kéo xét lại bản Thông cáo chung giữa PG và chính phủ nước nhà; lại sở hữu tin TT Diệm cũng tương hỗ việc xét lại đó. Các nhà sư lãnh đạo Phật Giáo nói rằng họ lo ngại cho tình hình sức khỏe những sinh viên học viên còn bị giam từ khi bị bắt vì tham dự biểu tình. Các nhà sư nói, chính phủ nước nhà không tôn trọng những cam kết thì sẽ buộc phía PG phải suy nghĩ để có hành vi thích nghi.
--- Nếu chính phủ nước nhà muốn dùng vũ lực đàn áp PG, về đường dài sẽ hỏng, vì sẽ sinh ra một loạt phản ứng mới từ người dân, hoàn toàn có thể dẫn tới những diễn biến chính trị nhắm lật đổ chính phủ nước nhà TT Diệm. Nếu TT Diệm hành xử một cách chân thành, hiệu suất cao thì thời cơ rất tốt là sẽ vượt qua trận bão này.
.
Ngày 28/6/1963. 3 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nói chuyện đêm qua với TT Diệm hơn 2 tiếng rưỡi đồng hồ. Tôi (Trueheart) tin rằng TT Diệm yên tâm về sự ủng hộ của Mỹ giành cho chính phủ nước nhà đất của ông. Buổi họp phần lớn là TT Diệm độc thoại về nhiều đề tài: chiến sự của Lào quốc, chiến sự trong VN, chương trình Chiêu Hồi, Ấp Chiến Lược, Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa, Phong Trào Phụ Nữ Liên Đới. Diệm nói về cuộc cách social và chính trị tại VN xuyên qua Chương Trình Ấp Chiến Lược. Chủ đề này là đặc biệt của ông Nhu, và ông Diệm cũng nói về vai trò ông Nhu ở đây. Kiểu nói chuyện này còn có vẻ như như một cách trả lời gián tiếp về áp lực đòi TT Diệm tách rời ông Nhu. Tôi cũng vừa nhận tin gián tiếp rằng ông Diệm sẽ đi Huế vào ngày mai.
.
Ngày 28/6/1963. 5:48 p.m. Từ BNG Mỹ gửi tới Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên George Ball (Thứ Trưởng Ngoại Giao Hoa Kỳ). Chúng tôi lo sợ sắp có nhiều cuộc biểu tình, hoàn toàn có thể sẽ đổ máu, và tình hình suy đồi trong khi ân hạn phía Phật Giáo đưa ra cho chính phủ nước nhà thi hành thỏa hiệp sẽ tới vào thời điểm vào buổi tối cuối tuần này. Do vậy ông [Trueheart] nên thúc giục phính phủ quay quồng thực hiện những giải pháp khuyến nghị. Cụ thể nên tức khắc ấn hành, phát thanh những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng. Nếu chính phủ nước nhà còn giam giữ những người dân biểu tình trong sự kiện ngày 8/5/1963 như chúng tôi được biết (qua cuộc nói chuyện giữa Bộ Trưởng Nội Vụ Lương với 1 viên chức CIA ngày 27/6 về nghi ngờ có VC trà trộn) thì cũng phải công khai minh bạch hóa. Cần thúc giục chính phủ nước nhà VN quay quồng bản Thông cáo chung, song song với việc cho biết thêm thêm bao nhiêu người bị bắt và số người còn bị giam, với nguyên do. Ông hoàn toàn có thể suy tính để cho ông Thuần biết chúng tôi có tin cho biết thêm thêm sẽ có một số trong những Phật Tử sẵn sàng sẵn sàng thực hiện thêm nhiều cuộc biểu tình và những hành vi chính trị. Chúng tôi nghĩ điều quan trọng là phải để những phần tử trung dung nắm trấn áp phong trào Phật Giáo bằng phương pháp chính phủ nước nhà VN phải thực hiện bản Thông cáo chung ngày 16/6/1963.
.
Ngày 29/6/1963. 6 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi vừa gặp Thuần vài giờ qua, cả Thuần và tôi đều lo ngại vì hoàn toàn có thể sắp có nhiều cuộc biểu tình của PG. Phó Tổng Thống Thơ đã gửi và quảng bá lá thư gửi những sư, nhưng thư không nói đủ những điểm cần. Các hành vi rõ ràng sau đây chính phủ nước nhà VN cần làm thì phải chờ TT Diệm từ Huế trở về: phổ biến những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng, list người bị bắt và những ai đó đã được thả, list những viên chức VN có tội trong sự kiện ngày 8/5 (Thuần chớp mắt khi tôi nói điều này, nhưng rồi đồng ý là cần), bài diễn văn của TT Diệm tái xác nhận 5 điểm đồng thuận...
Trái với lời Thuần cho tôi biết trước, TT Diệm tại Huế chưa tồn tại buổi xuất hiện trước công chúng nào, chỉ trừ, có lẽ rằng, tham dự thánh lễ Te Deum (Tụng ca Thiên Chúa) là một phần trong chương trình lễ hội giành cho Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục. Thêm nữa, ông bà Nhu đã và đang đi Huế, tôi nghĩ rằng họ đã có cuộc họp đại mái ấm gia đình. Họ hoàn toàn có thể quyết định gì mới trong cuộc họp mái ấm gia đình, tôi không sáng sủa chuyện này.
Cũng có những bản tin khả tín về kế hoạch đảo chánh đang được tổ chức bởi ông Tuyến (ghi chú của người dịch: Trần Kim Tuyến, Giám đốc Sở Nghiên cứu Chính trị và xã hội Phủ tổng thống, người chỉ huy khối mạng lưới hệ thống bảo mật thông tin an ninh mật vụ của nền Đệ Nhất VNCH 1956–1963).
Thuần nói sáng nay rằng Thuần tin là có VC và bọn thời cơ phía sau Phật Giáo. Tôi nói tôi không thấy chứng cớ có VC, nhưng tôi hài lòng vì chuyện những người dân thời cơ muốn tận dụng tình thế. Tuy nhiên, phía chính phủ nước nhà VN vẫn không làm điều thiết yếu. Tôi lặp lai với Thuần rằng TT Diệm phải đồng ý rằng ông không thể có thêm biểu tình và chuyện những nhà sư tự thiêu, bất kể rằng TT Diệm đồng thuận cái gì. Tôi nhắc Thuần nghe về tờ báo Tp New York Times có nguyên trang quảng cáo ngày 27/5/1963 phía dưới tấm hình HT Thích Quảng Đức tự thiêu là bản Kháng thư mang chữ ký 12 nhà thần học lớn của Hoa Kỳ trong đó có chữ ký Giám Mục James Pike, mà tôi đã gửi bản kháng thư đó tới nhà Thuần đêm qua.
Phật Giáo đang chờ phía chính phủ nước nhà thi hành Thông cáo chung, hạn chót là ngày một/7/1963, nhưng nhà sư Đức Nghiệp nói với tôi là PG sẽ chờ tới ngày 3/7/1963.
.
Ngày 29/6/1963. 7 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Chúng tôi (Trueheart) không thấy phía PG có chia rẽ minh bạch giữa lớp già, thành phần trung dung và người trẻ tuổi. Nhưng có chứng cớ đã cho tất cả chúng ta biết có nhiều Phật Tử không hài lòng với bản Thông cáo chung giữa PG với chính phủ nước nhà. Một số trong đó nghi ngờ ý định phía chính phủ nước nhà Diệm, do vậy họ đòi chính phủ nước nhà phổ biến công khai minh bạch về những cụ ông cụ bà thể thực hiện bản Thông cáo chung để chính phủ nước nhà sẽ không trở mặt trong tương lai hay là có hành vi trả thù những Phật Tử. Một số Phật Tử khác đã có ý định chính trị hơn, như thay đổi chính sách, tiềm năng vượt xa ý định ban đầu của PG.
Chúng tôi nhận được những bản tin cho biết thêm thêm chính phủ nước nhà TT Diệm không tôn trọng bản Thông cáo chung. Có chứng cớ rõ ràng rằng ông bà Nhu căm thù cay đắng bản Thông cáo chung. Chúng tôi giờ đây tin rằng mọi chuyện là tùy thuộc cuộc họp đại mái ấm gia đình nhà Ngô tại Huế có lẽ rằng vào ngày hôm qua và ngày hôm nay. Chúng tôi sẽ áp lực chính phủ nước nhà TT Diệm có những bước hành vi xây dựng mà tình thế đòi hỏi. Chúng tôi hoàn toàn đồng ý với Bộ rằng Hoa Kỳ bằng mọi thủ đoạn sẽ không để bị đẩy vào vị trí phụ trách về chuyện xung đột tôn giáo nội bộ này.
Page 9HOA KỲ GIẢI MẬT
HỒ SƠ VIỆT NAM 1963
DỊCH VÀ GHI NHẬN:
TÂM DIỆU, TRÍ TÁNH & NGUYÊN GIÁC
NHÀ XUẤT BẢN ANANDA VIET FOUNDATION
THÁNG 6
TỰ THIÊU, BIỂU TÌNH
GHI NHẬN: Nhiều cuộc biểu tình, tuyệt thực tại Huế, Sài Gòn và nhiều tỉnh. Thượng tọa Thích Trí Quang tham gia trong nhóm tuyệt thực. Chính phủ đàn áp, giải tán. Biểu tình nhiều nơi, có khi đông tới 2.000 người, như ở tỉnh Quảng Trị. Ủy ban Liên Bộ thành lập, do Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ chỉ huy, để nói chuyện với Ủy ban Liên Phái PG. Nhiều chùa bị vây hãm. Chính phủ Diệm từ chối xóa bỏ Đạo Dụ 10, lấy cớ là có từ thời Bảo Đại. Bà Nhu vu khống Phật Tử bị VC trà trộn để quậy phá. Ngoại Trưởng Mỹ Dean Rusk đề nghị những nhà ngoại giao Hoa Kỳ ở VN lôi kéo TT Diệm gỡ bỏ Đạo Dụ 10, ngừng tùy tiện bắt bớ Phật Tử, ngưng tuyên truyền Chủ Nghĩa Nhân Vị vì dân VN đồng hóa chủ nghĩa này với Công Giáo, nên chỉ có thể định Tuyên Úy Phật Giáo trong quân đội… Nhiều chùa bị vây hãm, ngăn thực phẩm. Ngày 11/6/1963, Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu. Bà Nhu gọi là “nướng thịt.” Dư luận quốc nội và quốc tế sôi sục. Trung Tá Không Quân Đỗ Khắc Mai và một số trong những quân nhân suy nghĩ về đảo chánh. Mỹ gợi ý chính phủ nước nhà Diệm nên đưa một số trong những nhà sư vào Quốc Hội. Ngày 16/6 ra Thông Cáo Chung giữa Ủy ban Liên phái PG và Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà, cam kết 5 điều trong đó sẽ giữ bình đẳng tôn giáo và hủy bỏ Đạo dụ số 10. Nhưng công an vẫn vây hãm nhiều chùa. Ngô Đình Nhu gom chữ ký đòi hủy bỏ Thông Cáo Chung. Mỹ đề nghị ông Diệm giảm vai trò ông Nhu. Cảnh sát vẫn chưa trả tự do những người dân biểu tình bị bắt. Đại sứ Lodge sẽ tới VN tháng 9/1963, thay Đại sứ Nolting mãn nhiệm. Các nhà sư lo ngại cho sức khỏe những sinh viên bị bắt giam chưa thả. Có tin Trần Kim Tuyến âm mưu đảo chánh. Dư luận quốc tế lôi kéo Diệm thi hành Thông Cáo Chung, 12 nhà thần học lớn Hoa Kỳ ký tên chung đòi chính phủ nước nhà thực thi 5 điểm cam kết với PG. Các nhà sư nói, sẽ đấu tranh, nếu Thông Cáo Chung không thực thi.
.
Ngày 1/6/1963. Nhiều cuộc biểu tình và tuyệt thực lớn được tổ chức tại Huế, Sài Gòn và một số trong những tỉnh. Nhiều nhà sư và Phật Tử vào những chùa lớn tham gia tuyệt thực. Hai nơi tập trung tuyệt thực ở Sài Gòn là chùa Ấn Quang và chùa Xá Lợi với khoảng chừng 800 người.
.
Ngày 3/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Lãnh sự quán Hoa Kỳ ở Huế điện thoại, cho biết thêm thêm khoảng chừng trưa có 500 người, hầu hết là người trẻ tuổi, biểu tình trước tòa nhà chính phủ nước nhà, trong khi 300 quân nhân giữ bảo mật thông tin an ninh, không mặc áo giáp. Giới trẻ hô khẩu hiệu nhắm vào những quân nhân. Một bác sĩ người Đức nói với đám đông xuyên qua người thông ngôn, rằng ông là Công Giáo nên không thể cố vấn cho Phật Tử, nhưng ông khuyên họ nên cầu nguyện, thay vì bạo lực. Một xe phóng thanh của chính phủ nước nhà lôi kéo giải tán, nói rằng VC trà trộn hoàn toàn có thể gây rắc rối. Đám đông hô khẩu hiệu phản đối. Các binh sĩ gắn lưỡi lê vào đầu súng, mang mặt nạ ngừa hơi cay và tiến tới đám đông. Một số người bỏ chạy, một số trong những ở lại và cầu nguyện, trong khi lựu đạn cay bắn ra. Lính rượt đám đông chạy vài trăm mét, rồi bắn đợt lựu đạn cay thứ nhì. Helbel cũng tường trình rằng nhà sư lãnh đạo Thích Tri Quang, nguyên tuyệt thực từ Thứ Năm vừa qua, đã được vị bác sĩ người Đức khám sức khỏe, và nói là trong tình trạng sức khỏe nghiêm trọng. Trueheart.
.
Ngày 4/6/1963. Trong khi Nolting vắng mặt, Trueheart trong cương vị Đại biện Lâm thời (charge d'affaires) gặp Bộ Trưởng Nguyễn Đình Thuần (Đoạn này, Pentagon Papers viết nhầm là Tuan), và theo thông tư từ Bộ Ngoại Giao Mỹ, Trueheart chú ý rằng Mỹ không thể giữ sự ủng hộ chính phủ nước nhà VN nếu có thêm một vụ đàn áp đổ máu khác nhắm vào Phật Tử.
.
Ngày 4/6/1963. Lập Ủy ban liên bộ, với Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ chỉ huy để xử lý và xử lý vấn đề tôn giáo.
.
Ngày 4/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nhiều cuộc biểu tình. Lính bắn lựu đạn cay giải tán. Nhiều sinh viên học viên đi xe đạp tìm cách vào Chùa Từ Đàm, bị lính xua đuổi. Có 200 người đang tuyệt thực ở Chùa Từ Đàm. Có tin đồn nhà sư Trí Quang đã chết vì tuyệt thực, nhưng nguồn tin địa phương nói vị sư này chưa từ trần, chỉ suy yếu nghiêm trọng. Tại Quảng Trị: ngày một/6, có 2000 người biểu tình trước trụ sở tỉnh, được giải tán ôn hòa; ngày 2/6 có hàng trăm người biểu tình ở một ngôi chùa; ngày 3/6, tất cả những nẻo đường vào thành phố đều dựng rào cản. Nguồn tin thân cận ông Ngô Đình Cẩn nói là chính phủ nước nhà sẽ không nhượng bộ và sẵn sàng sẵn sàng dùng quân đội đàn áp Phật tử. Không có chứng cớ là những cuộc biểu tình có gì chống Mỹ. Chúng tôi đang quan sát kỹ.
.
Ngày 5/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bộ Trưởng Thuần gọi Trueheart tới nhà Thuần lúc 8 giờ sáng, nói liên tục nhiều lần từ chiều ngày hôm qua nói nhiều lần với TT Diệm, Cố vấn Nhu và nhà sư Thích Thiện Minh (từ Huế vào Sài Gòn họp, đại diện cho nhà sư Thích Trí Quang). Thuần nói chính phủ nước nhà sẽ đồng ý với nhà sư Thích Thiện Minh về 5 điểm. PG sẽ toàn bộ ngừng biểu tình và tuyên truyền, chính phủ nước nhà rút lính và mật vụ ra khỏi những khuôn viên chùa. Thuần kể một số trong những thỏa hiệp sẽ là: Trong những ngày lễ tôn giáo, cờ VNCH sẽ treo ngoài chùa, cờ PG treo cả trong và ngoài chùa. Chính phủ tránh né trách nhiệm về Đạo dụ số 10, nói do Bảo Đại, và đề nghị Phật Giáo yêu cầu Quốc Hội tu chính. Thuần nói, chính phủ nước nhà muốn Quốc Hội VNCH ra luật mới để PG ngang hàng với Thiên Chúa Giáo, như quyền làm chủ tài sản địa ốc. Ngưng bắt bớ tùy tiện Phật Tử. Chính phủ hứa điều tra về sự kiện 8/5/1963. Thuần chỉ nói mơ hồ về cách thực hiện thỏa hiệp. Trueheart nghĩ là Thuần chưa nói hết sự thực về cuộc nói chuyện với nhà sư Thích Thiện Minh.
.
Ngày 6/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Thuần kể tiến bộ khả quan. Ủy ban Liên bộ (Phó Tổng Thống Thơ, Bộ Trưởng Thuần và Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ Bùi Văn Lương) họp từ 4:00pm tới 10:00pm với những lãnh đạo PG (nhà sư Thiện Minh, nhà sư Thiện Hoa). Thuần nói như bản sơ thảo thỏa hiệp ngày hôm qua. Thuần bảo vệ TT Diệm sẽ ký, và Hòa thượng Thích Tịnh Khiết đang tuyệt thực ở Huế sẽ bay vào Sài Gòn ký hoàn tất bản thông cáo chung. Nhà sư Thích Thiện Minh đã rời SG về Huế ngay sáng 6/6/1963. Thuần kể rằng Thuần có một đặc sứ đang sống hạnh tu sĩ nhưng ở tại gia trong vài ngày tới sẽ sống chung với Thượng tọa Thiện Minh và Hòa thượng Tịnh Khiết tại một ngôi chùa ở Huế để bảo vệ bản thỏa hiệp sơ khởi sẽ được đồng ý ký kết. Thuần nói đã ra lệnh mật vụ rời khuôn viên những chùa, và yêu cầu lính Quân Đoàn I tránh dùng bạo lực.
Cùng ngày 6/6/1963 tại Hoa Kỳ, Lincoln White, phát ngôn nhân Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ họp báo, nói: "Không hề có phi cơ Mỹ hay nhân sự Hoa Kỳ nào trong việc chở quân hay công an tới Huế."
.
Ngày 8/6/1963. Bà Ngô Đình Nhu chỉ trích Phật Tử. Chồng bà Nhu là người cố vấn đầy quyền lực của TT Diệm. Bà Nhu công khai minh bạch chụp mũ rằng Phật Tử bị cán bộ VC kích động và trà trộn, cũng như nói rằng có bàn tay nước ngoài khuynh đảo. Bộ Trưởng Thuần nói với Trueheart rằng Thuần bất lực, không làm gì được đối với bản Tuyên cáo của bà Nhu trong cương vị chỉ huy phong trào phụ nữ VNCH. Sau đó cùng trong ngày, Trueheart trình với ông Diệm rằng Mỹ phản đối những lời bà Nhu và đe dọa tách rời lập trường của Mỹ đối với bất kỳ giải pháp đàn áp nào nhắm vào Phật Tử. Nhưng Trueheart nói không thấy ông Diệm có quyết định rõ ràng nào.
.
Ngày 8/6/1963. 5:37 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Dean Rusk. Đề nghị những nhà ngoại giao Mỹ xem xét: tức khắc đề nghị chính phủ nước nhà VN gỡ bỏ Đạo dụ số 10 mà không cần tới Quốc Hội VNCH, vì Quốc Hội này tới tháng 9/1963 mới họp. Nếu TT Diệm làm như vậy, hẳn là phía PG sẽ tin cậy. Khuyên chính phủ nước nhà VN tạm thời đừng tuyên truyền Chủ Nghĩa Nhân Vị vì dân chúng nhìn chủ nghĩa này đồng hóa với Công Giáo. Gợi ý rằng quân đội VNCH (Republic of Vietnam Armed Forces, viết tắt RVNAF) nên chỉ có thể định những tuyên úy Phật Giáo. Gợi ý rằng Bắc Việt Nam (Democratic Republic of Vietnam, viết tắt DRV) có 2 nhà sư trong Quốc Hội, nếu chính phủ nước nhà Nam VN mời nhiều nhà sư hay cư sĩ ứng cử Quốc Hội và thắng cử trong bầu cử tháng 8 sắp tới thì sẽ dễ hòa giải. Rusk.
.
Ngày 9/6/1963. 1 a.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tổng Thống Diệm tiếp Trueheart chiều ngày 8/6/1963. Buổi nói chuyện lâu 2 giờ, thân thiện. Không may, không còn lời nào của Trueheart làm TT Diệm đổi ý. Trueheart trình TT Diệm bản tiếng Pháp bản Tuyên cáo của Phong Trào Phụ Nữ Liên Đới (của bà Nhu). Trueheart nói rằng Ủy ban Liên bộ đã đạt thỏa hiệp với những nhà sư, và bản văn chụp mũ này sẽ làm hỏng mọi chuyện vì đã vi phạm cam kết giữa 2 phía. Trueheart nói, kỳ vọng TT Diệm tuyên bố tách rời lập trường chính phủ nước nhà ra khỏi bản văn của bà Nhu. TT Diệm nói là không. Trueheart có cảm hứng bản văn chụp mũ những nhà sư cũng gần với suy nghĩ của TT Diệm. Trueheart nói lãnh sự Helble kể rằng tăng ni Phật tử trong những chùa ở Huế vẫn không được phép nhận thực phẩm và vật dụng y tế từ ngoài đưa vào. TT Diệm nói không biết chắc như vậy, liền cầm điện thoại, gọi ngay cho Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ để hỏi về tình hình Huế. Helble sau đó kể là một số trong những thực phẩm được cho vào chùa, nhưng không cho bác sĩ vào chăm sóc y tế. Helble cũng kể phi cơ chính phủ nước nhà thả nhiều truyền đơn ở Huế, tấn công Thượng tọa Trí Quang, người thay mặt Hòa thượng Tịnh Khiết lãnh đạo trực tiếp PG.
.
Ngày 10/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bộ Trưởng Thuần lúc 9 giờ sáng kể rằng có vài tiến bộ trong nói chuyện với TT Diệm và Cố vấn Nhu. Về Dụ số 10, TT Diệm nói ông không thể gỡ bỏ Dụ số 10, phải chờ thủ tục qua Quốc Hội. Về tin nói rằng Bộ Trưởng Công Dân Vụ Ngô Trọng Hiếu dự tính biểu tình ở Sài Gòn để phản đối Phật Giáo thì TT Diệm đã điện thoại cho Hiếu trước mặt Thuần, và Hiếu bác bỏ tin đó. Thuần trước đó đã nói chuyện với ông Nhu về chuyện đó, và được Nhu bảo vệ là không còn biểu tình như vậy ở SG, tương tự ở Đà Nẵng. Thuần nói bản văn của Phong Trào Liên Đới Phụ Nữ (của bà Nhu) đã bị cấm đọc trên đài phát thanh, và sẽ không cho đăng báo Việt ngữ. Thuần nói rằng việc sứ quán Mỹ quan ngại vì chuyện thả truyền đơn ở Huế và chuyện bắt giam một số trong những nhà báo ở Sài Gòn đã được Thuần trình lên TT Diệm.
.
Ngày 11/6/1963. Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu. Vào khoảng chừng trưa, nơi giao lộ Phan Đình Phùng và Lê Văn Duyệt tại Sài Gòn, Hòa Thượng Thích Quảng Đức tẩm xăng dầu và tự bật lửa tự thiêu. Hình ảnh nhà sư Thích Quảng Đức tự thiêu được chụp lại bởi phóng viên Malcolm Browne của AP. Cuộc phản đối và hình ảnh tự thiêu lên trang nhất những báo thế giới. Cảm xúc chung là kinh hoàng và phẫn nộ. Đại Tá Tung, Tư lệnh Lực lượng Đặc biệt, đưa 2 đại đội từ trại Long Thành về phi trường Tân Sơn Nhứt đề phòng nguy hiểm. Bà Nhu sau đó gọi cuộc tự thiêu là một vụ “nướng thịt.”
Sáng ngày 11/6/1963, trước khi tự thiêu, Hòa thượng Thích Quảng Đức đã viết lại một bức thư Lời Thỉnh Nguyện Tâm Huyết, nói rõ chủ định và nguyện vọng:
“Tôi là Tỳ kheo Thích Quảng Đức, trụ trì chùa Quan Thế Âm Phú Nhuận Gia Định. Nhận thấy Phật giáo nước nhà đang lúc nghiêng ngửa. Tôi là một tu sĩ mệnh danh là trưởng tử của Như Lai, không lẽ cứ ngồi điềm nhiên toạ thị để cho Phật giáo tiêu vong, nên tôi vui vẻ phát nguyện thiêu thân giả tạm này cúng dưỡng chư Phật để hồi hướng công đức bảo tồn Phật giáo. Mong ơn mười phương chư Phật, chư Đại Đức, Tăng ni chứng tỏ cho tôi đạt thành chí nguyện như sau:
Một là mong ơn Phật Trời gia hộ cho tổng thống Ngô Đình Diệm sáng suốt đồng ý năm nguyện vọng của Phật giáo Việt Nam ghi trong bản tuyên cáo.
Hai là nhờ ơn Phật từ bi gia hộ cho Phật giáo Việt Nam được trường tồn bất diệt.
Ba là mong nhờ hồng ân Đức Phật gia hộ cho chư Đại Đức, Tăng ni, Phật tử Việt Nam tránh khỏi tai nạn khủng bố, bắt bớ, giam giữ của kẻ ác.
Bốn là cầu nguyện cho đất nước thanh bình, quốc thái dân an.
Trước khi nhắm mắt về cảnh Phật, tôi trân trọng kính gởi lời đến tổng thống Ngô Đình Diệm nên lấy lòng bác ái từ bi đối với quốc dân, đều thi hành chủ trương bình đẳng tôn giáo để nước nhà bình yên muôn thuở. Tôi thiết tha lôi kéo chư Đại Đức, Tăng ni, Phật tử nên đoàn kết nhất trí quyết tử để bảo tồn Phật giáo.
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật
Làm tại chùa Ấn Quang ngày 4/6/1963.
Tỳ kheo Thích Quảng Đức thủ ký."
.
Ngày 11/6/1963. 5 p.m. Điện văn từ tòa đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Gặp Thuần tại nhà Thuần vào giờ trưa, Trueheart nói tình hình không thể phục hồi thông thường nếu TT Diệm không đích thân có hành vi hòa giải tức khắc, trực tiếp và quyết liệt. Trong ngày cũng luôn có thể có bản tin tình báo CAS gửi về tòa đại sứ cho biết thêm thêm tất cả những quân nhân VNCH phải cắm trại. Cũng có nguồn tin tình báo cho biết thêm thêm Chánh Văn Phòng Không Quân VNCH Trung Tá Đỗ Khắc Mai (một Phật tử) phản hồi với nguồn tin rằng Mai và nhiều sĩ quan cao cấp khác đã chán tình hình này và không hiểu sao người Mỹ cứ đứng yên để mất thời cơ vàng điều chỉnh tình hình tại VN, rõ ràng ám chỉ Mai đang suy nghĩ về một cuộc đảo chánh. Trueheart.
.
Ngày 11/6/1963. 7 p.m. Điện văn Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Biểu tình của PG và chống lại chính phủ nước nhà ban đầu là vì chính phủ nước nhà kềm chế hoạt động và sinh hoạt giải trí tôn giáo (như, treo cờ PG ngoài cổng chùa). Phản ứng của PG là tự nhiên hay suy tính trước thì không rõ; nhưng những hành vi này sinh khởi vì PG bất mãn từ lâu vì bị tẩy chay tôn giáo. Bây giờ, phản ứng của chính phủ nước nhà quá chậm để đáp ứng nguyện vọng của PG. Theo Tòa đại sứ nhận xét, phía PG lộ ý muốn thỏa mãn 5 nguyện vọng. Có tin một số trong những Phật tử nói về chuyện đảo chánh chính phủ nước nhà. Nhiều Phật Tử đang khuyến khích biểu tình phủ rộng rộng rãi ra và muốn báo chí quốc tế biết chính nghĩa của tớ nhiều hơn nữa. Không có chứng cớ là có nhóm chính trị nào phía sau PG. trái lại, có chứng cớ Phật Tử đã từ chối và chống lại những lời mời giúp sức từ những tổ chức đối lập. Không có chứng cớ rõ ràng Việt Cộng ảnh hưởng trực tiếp vào hoạt động và sinh hoạt giải trí PG; tuy nhiên có chứng cớ VC đang chờ đón thuở nào điểm để tận dụng tình thế một cách chính trị và/hay một cách quân sự. Chính phủ ban đầu đánh giá sai về những bất mãn của PG, nhận định rằng PG như một vấn đề chính trị, nên đã dùng bạo lực với PG, trong khi đó những tuyên bố của bà Nhu chỉ như đổ dầu vào lửa. Nơi khoảng chừng thời gian ngắn này, chúng tôi (Trueheart) tin rằng vẫn còn thời cơ để chính phủ nước nhà làm hòa với PG. Đối thoại giữa 2 phía cần duy trì, nhờ vào những đồng thuận bán chính thức đã có giữa PG với ông Thuần. Trueheart sẽ nhắc lại gợi ý về đưa vào Quốc Hội VNCH một số trong những vị sư.
.
Ngày 12/6/1963. Trueheart gặp TT Diệm, xuất hiện Bộ Trưởng Thuần, để phản đối việc ông Diệm thụ động, và nói rằng cuộc tự thiêu của HT Thích Quảng Đức đã gây chấn động thế giới. Nếu TT Diệm không hành vi, Mỹ buộc tách rời khỏi chính phủ nước nhà ông Diệm vì áp lực dư luận Mỹ.
Điện văn ngày 12/6/1963, 8 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ghi rằng Trueheart nói về bản tin có những vụ bắt bớ hôm 11/6/1963 tại Đà Nẵng và Huế, và đề nghị chính phủ nước nhà tránh việc trả thù người biểu tình bằng việc bắt bớ. TT Diệm im re, nhưng Thuần sau đó nói với Trueheart là sẽ xem lại chuyện đó. Trueheart nói là có nghe giới chức VN (về sau, Trueheart nói với Thuần đó là Bộ Trưởng Nội Vụ) suy tính truy tố về tội sát nhân đối với những người dân trợ giúp Hòa thượng Quảng Đức tự thiêu. TT Diệm trả lời rằng có những người dân khác trợ giúp nhà sư tự thiêu. Trueheart nói Trueheart đã nói chuyện với 2 người đã tận mắt tận mắt chứng kiến tận mắt thấy rằng nhà sư Quảng Đức tự châm lửa để tự thiêu chính ông (nguyên văn Trueheart viết trong Điện văn: I said that I had talked to two eye witnesses who saw bonze set fire to himself) nhưng dù thế nào đi nữa, hành vi chống lại những người dân liên hệ sẽ là một sai lầm rất tai hại. Thuần sau đó nói kể như bỏ chuyện truy tố.
.
Ngày 13/6/1963. 7 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Được Thuần cho biết thêm thêm rằng Phó Tổng Thống Thơ đã gửi thư mời những nhà sư họp, và được họ trả lời sẽ họp với Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà vào ngày mai 14/6/1963, với điều kiện phía chính phủ nước nhà chấp thuận đồng ý những điều đã thỏa hiệp trước, trong buổi ngày 5/6/1963. Thuần kể, phía PG đề nghị rằng đối với Đạo dụ số 10, không riêng gì có là để Quốc Hội tu chính như đã đồng thuận, nhưng trong khi chờ tới lúc đó xin TT Diệm tu chính bằng một sắc lệnh.
.
Ngày 14/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Thuần điện thoại cho Trueheart vào giờ trưa, sáng sủa, vui mừng. Buổi họp buổi sáng giữa Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà và Ủy ban Liên phái của PG tốt đẹp. Buổi chiều, Hòa thựong Thích Tịnh Khiết gửi thông điệp tới những chùa toàn quốc, lôi kéo bình lặng vì nói chuyện tốt đẹp. Phía chính phủ nước nhà ra lệnh gỡ những rào cản đang vây những chùa trong khi cảnh giác VC bạo động. Thuần nghĩ, VC sẽ hành vi khi thấy thỏa ước giữa chính phủ nước nhà và PG sẽ thành công. Thuần nói, sẽ có cuộc họp báo chung. Lãnh đạo phái đoàn PG là nhà sư Thiện Minh, đại diện PG Miền Trung trong buổi nói chuyện ngày 5/6/1963 được HT Tịnh Khiết trao toàn quyền quyết định, theo lời Thuần. Các lãnh đạo khác là những Thượng tọa Tâm Châu, Đức Nghiệp, Thiện Hoa và Huyền Quang. Nhà sư Trí Quang là dự khuyết, nhưng không xuất hiện trong cuộc họp sáng nay. Được Thuần kể là 2 phía nói chuyện tốt đẹp.
Ngày 14/6/2022. 4:43 p.m. Điện văn từ Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Rusk. Một bài báo rất tai hại trên tờ Tp New York Times ấn bản ngày 14/6/1963, nhan đề “U.S. Warns South Viet-Nam on Demands of Buddhists” (Mỹ Cảnh Cáo Nam VN về Nguyện Vọng của Phật Tử), nói rằng chính phủ nước nhà Kennedy cảnh cáo TT Diệm rằng Mỹ sẽ công khai minh bạch lên án cách TT Diệm đối xử với Phật Tử nếu không còn hành vi gấp để xoa dịu bất mãn của PG. Bài báo của Max Frankel viết rằng những nhà ngoại giao Mỹ nói với chính phủ nước nhà VN rằng tiếp tục xích míc với PG hoàn toàn có thể gây ra tai hại chính trị. Trong cuộc họp báo ngày hôm nay, phát ngôn nhân Bộ Ngoại Giao Mỹ nói rằng bài báo đó chỉ suy đoán, cho nên vì thế Bộ không còn gì để phản hồi, và cho biết thêm thêm TT Diệm đã lập ra Ủy ban Liên bộ để họp với những nhà sư để xử lý và xử lý vấn đề. Cho phép tòa đại sứ nói với chính phủ nước nhà Diệm rằng sẽ không còn bản văn công khai minh bạch nào của chính phủ nước nhà Mỹ về chuyện này, và chính phủ nước nhà Mỹ vẫn tiếp tục ủng hộ chính phủ nước nhà TT Diệm. Nếu vấn đề được xử lý và xử lý và có cuộc họp báo chung thì sẽ rất có lợi, vì những nhà sư sẽ bày tỏ liên minh với chính phủ nước nhà TT Diệm để chống lại VC xâm lăng.
.
Ngày 15/6/1963. 2 p.m. Điện văn Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Đã gặp Thuần lúc 12:30 p.m. Thuần rất là rất khó chịu vì bài báo Tp New York Times, nói là bài báo hoàn toàn có thể làm hỏng những cuộc thương thuyết. Thuần đã họp với những nhà sư buổi sáng, nhưng tiến bộ chỉ chút ít. Bổ túc: Tuy nhiên, lúc 6:30 p.m. Thuần nói là mọi chuyện thương thuyết với những nhà sư đã thành công rồi.
.
Ngày 16/6/1963. Một bản Thông Cáo Chung giữa Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà và Ủy ban Liên phái của PG phổ biến sau những cuộc thương thuyết. Thông cáo chung không quy trách nhiệm rõ ràng cho ai trong sự kiện ngày 8/5/1963 ở Huế, tóm lược có 5 điều: cho treo cờ PG, ấn định điều kiện treo cờ PG; hứa tách tôn giáo ra khỏi Dụ số 10, Quốc Hội sẽ ra luật về tôn giáo thời điểm ở thời điểm cuối năm 1963 hay đầu 1964; sẽ lập Ban điều tra xem những đơn khiếu nại của PG về những trường hợp đàn áp, bắt giam Phật Tử sai trái; hoạt động và sinh hoạt giải trí tôn giáo chỉ buộc xin phép nếu ở nơi công cộng; cán bộ nào có lỗi trong sự kiện ngày 8/5/1963 sẽ bị phạt, và chính phủ nước nhà sẽ trợ giúp những mái ấm gia đình nạn nhân ở Huế.
.
Ngày 16/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bản Thông cáo chung ký bởi TT Ngô Đình Diệm và HT Thích Tịnh Khiết, đọc trên đài phát thanh. HT Tịnh Khiết cũng nói là lễ tưởng niệm HT Thích Quảng Đức sẽ hoãn vì nhiều nguyên do, trong đó có trở ngại tổ chức. Hoãn tổ chức hiển nhiên vì sự không tương đồng giữa PG và chính phủ nước nhà về số rất đông người tham dự đông hay ít. Ngày tang lễ chưa thông báo. Tổng Giám Mục Công Giáo Paul Nguyễn Văn Bình ở Sài Gòn gửi thư mục vụ, nhắc giáo dân rằng Giáo hội và Nhà nước cần tách rời. Có khoảng chừng 2000 người tụ họp ở góc đường Phan Thanh Giản và Lê Văn Duyệt. Bạo lực bùng nổ lúc 9:15 a.m. khi sinh viên học viên xông vào rào công an đang vây Chùa Xá Lợi. Giới trẻ ném đá vào công an, và công an bắn lựu đạn cay, và xe vòi rồng tới giải tán; tới 11:00 a.m. mới trấn áp được. Bản tin chính phủ nước nhà sau đó nói vụ này kích động do "thành phần cực đoan" (không nói là VC), cũng nói có 30 công an bị thương, nhập viện. Nhân viên sứ quán tận mắt tận mắt chứng kiến vụ này từ đầu, cho biết thêm thêm kích động là vì đám đông. Khoảng từ 6:00 am-8:30 am khoảng chừng 300 thành viên Phong Trào Liên Đới Phụ Nữ tụ họp ở bản doanh nghe loa đọc Tuyên cáo ngày 7/6 nhưng không xuất hiện bà Nhu. Báo Times of Vietnam ấn bản ngày hôm nay có bản tuyên bố ký tên 30 sĩ quan cao cấp nguyện trung thành "sau sống lưng TT Ngô Đình Diệm để bảo vệ Hiến pháp và nền Cộng Hòa."
.
Ngày 18/6/1963. Văn phòng Tổng Thống gửi mật điện số 1432/VP/TT cho những người dân dân có trách nhiệm ra lệnh tạm thời nhượng bộ phong trào Phật giáo, sẵn sàng sẵn sàng dư luận để phản công đồng thời thanh trừng những nhân viên cấp dưới nhà nước ủng hộ Phật giáo. Một bản sao của mật điện lọt vào tay của Ủy ban Liên Phái.
.
Ngày 19/6/1963. Giữa trưa. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ tại VN gửi BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Ghé thăm Phó Tổng Thống Thơ ngày 18/6/1963, chúc mừng đạt được Thông cáo chung với PG. Thơ nói, PG hài lòng với thỏa hiệp, tương lai có lẽ rằng hết rắc rối rồi. Tuy nhiên, Thơ sợ có hiểu nhầm trong khi thực hiện Thông cáo chung. Trueheart nói, nhưng niềm tin của dân vào chính phủ nước nhà sứt mẻ rồi, giờ đây là phải hồi sinh niềm tin. Thơ đồng ý. Trước đó trong ngày có gặp Bộ Trưởng Thuần. Trueheart hỏi Thuần, giờ đây có chứng cớ là có một số trong những mật vụ bảo mật thông tin an ninh bám sát, theo dõi người Mỹ, trong khi lẽ ra họ phải theo dõi VC hay Phật Tử. Thuần hỏi, có lời khuyên nào hay là không. Trueheart nói, lo ngại là lời khuyên từ phía Mỹ thì chính phủ nước nhà VN không vui. Thí dụ, như một nghành rõ ràng là tư pháp, những người dân bị tạm giam quá lâu thì nên đưa ra xét xử ở tòa. Thuần ra vẻ đồng ý nhưng không phản ứng gì.
Ngày 19/6/1963. 8:28 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Rusk. Trước ngày xảy ra sự kiện 8/5/1963 (ở đài phát thanh Huế) dư luận Mỹ hài lòng với thành quả chính phủ nước nhà VN chống lại VC. Khuynh phía này đang đảo ngược rồi. Thứ Trưởng Ngoại Giao Viễn Đông Sự Vụ Roger Hilsman phải điều trần trước Quốc Hội về những chương trình viện trợ cho VN, đang thấy ngày càng trở ngại vất vả vì áp lực chính trị đối với những thắc mắc về TT Diệm đàn áp Phật Tử. Trong khi 5 điểm Thông cáo chung đạt được, nhưng nghi ngờ và căng thẳng mệt mỏi vẫn còn trầm trọng; do vậy thái độ thân thiện và hợp lý là thiết yếu để chính phủ nước nhà VN lấy lại tin cậy ở người dân VN và từ dư luận Hoa Kỳ. Thêm nữa, chính phủ nước nhà VN tránh việc xem là một thành viên. Câu nói của TT Diệm rằng "Phật Giáo hoàn toàn có thể nhờ vào Hiến Pháp, nói cách khác, nhờ vào tôi" gây ra ấn tượng xấu ở Hoa Kỳ. Không nên có sự ngăn cách giữa chính phủ nước nhà và người dân, nơi đa số là Phật Tử. Các viên chức chính phủ nước nhà cao nhất nên gặp những nhà sư lãnh đạo PG thường xuyên và đối xử như bình đẳng. Các nhà sư lãnh đạo PG đã chứng tỏ họ có tổ chức ngặt nghèo, và không được cho phép VC hay những phần tử chính trị đối lập kiểm soạt hoạt động và sinh hoạt giải trí của tớ; họ là những người dân dân có kỷ luật, ôn hòa, tránh việc nghi ngờ họ. Các lời tuyên bố của bà Nhu dẫn tới nhiều thắc mắc nghiêm trọng tại Hoa Kỳ (và hiển nhiên, tại Sài Gòn) cũng như về sự chân thành của chính phủ nước nhà VN, và hoàn toàn có thể làm thiệt hại quan hệ giữa 2 chính phủ nước nhà Mỹ-VN trong trận chiến lâu dài để thắng lợi VC.
.
Ngày 20/6/1963. Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Điện văn 1250 thông tư Trueheart trình với TT Diệm rằng Hoa Kỳ dự tính chỉ định Henry Cabot Lodge, Jr., thay thế Frederick Nolting trong chức vụ Đại sứ Mỹ tại VN. Trueheart trả lời hôm 22/6/1963 qua Điện văn 1230 rằng TT Diệm đã đồng ý việc chỉ định tân đại sứ.
.
Ngày 22/6/1963. 11 a.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi (Trueheart) đã gặp Bộ Trưởng Thuần lúc 9 a.m. Mục đích ghé thăm Thuần là vì tôi có chứng cớ có một chiến dịch từ ông bà Nhu muốn phá hoại bản Thông cáo chung ngày 16/6/1963 Một trong những nhà sư PG và chính phủ nước nhà.
--- Nhu ra lệnh thu gom chữ ký từ Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa để phản đối bản Thông cáo chung 16/6/1963 và yêu cầu hủy bỏ thỏa hiệp đó.
--- Một bài trên báo Times of Vietnam ngày hôm qua tường thuật về Họp báo Hội nghị Toàn Quốc của Giáo hội Phật Giáo Cổ Sơn Môn ngày 20/6/1963 đưa ra tuyên bố ủng hộ chính phủ nước nhà và tách rời khỏi những "tranh cãi chính trị tôn giáo mới gần đây." Tôi nói giáo hội này nổi tiếng là vì chính phủ nước nhà tài trợ, và chuyện này sẽ làm cho Phật Tử bất mãn sâu sắc.
--- Có tin là sẽ có lễ hội lớn trong ba ngày 25-27/6/1963 tại Huế để mừng 25 năm tấn phong Giám Mục của Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục (anh của TT Diệm).
Tôi cũng nhắc Thuần rằng những nhà sư lãnh đạo vẫn còn đang ở Sài Gòn, và chính phủ nước nhà nên có hành vi rõ ràng để bày tỏ thiện chí, rõ ràng là trả tư do những người dân bị giam vì tham dự biểu tình.
Thuần không cãi lại những điều tôi nói, ngược lại còn gián điếp xác nhận rằng Thuần trước giờ vẫn thuyết phục TT Diệm đừng nghe lời khuyên của mái ấm gia đình họ Ngô. Tôi sẽ lập lại những ý này khi tôi gặp TT Diệm trực tiếp.
Ghi thêm: Trong một điện văn sau đó trong ngày 22/6/1963. 8 p.m. Trueheart cho biết thêm thêm đã gặp TT Diệm trong ngày, trình bày những điểm trên. TT Diệm nói là ông Nhu không phá hoại thỏa hiệp giữa PG và chính phủ nước nhà. Còn chuyện trả tự do cho những người dân biểu tình thì từ từ, đang lọc hồ sơ, ai liên hệ VC thì sẽ giam tiếp. Trueheart nói tình hình có vẻ như bi thảm, vì lo sợ là căng thẳng mệt mỏi Phật Giáo sẽ đảo ngược những thắng lợi quân sự và chỉ có lợi cho VC. Đặc biệt, dư luận người dân tại Hoa Kỳ đang chỉ trích cả chính phủ nước nhà Mỹ và chính phủ nước nhà VN gắt hơn.
.
Ngày 25/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi (Trueheart) được Bộ Trưởng Thuần gọi điện thoại buổi sáng. Thuần nói TT Diệm có vẻ như không vui (tôi đoán, ý Thuần nói là TT Diệm rất khó chịu). Tôi nói rằng người Mỹ đã ủng hộ TT Diệm và chính phủ nước nhà VN từ lâu và giờ đây khủng hoảng rủi ro cục bộ Phật Giáo làm mất đi niềm tin tại Mỹ và chúng tôi cần TT Diệm hồi sinh niềm tin cho trận chiến này. Thuần nói Thuần đang làm tận lực cho bản Thông cáo chung ngày 16/6. Tôi nói, những nhà sư lãnh đạo PG không riêng gì có nghi ngờ về việc chính phủ nước nhà thực thi Thong cáo chung hay là không, mà còn lo sợ sẽ bị lặng lẽ bắt những nhà sư lãnh đạo và có giải pháp đàn áp khác. Thuần đồng ý rằng đó là suy nghĩ của những nhà sư. Tôi thúc giục Thuần hãy phổ biến tức khắc những lệnh rõ ràng mà Thuần đã gửi cho những Tỉnh Trưởng để thực thi Thông cáo chung. Thuần nói, Thuần hoàn toàn có thể làm như vậy. Thuần nói, Thuần đang lo ngại vì TT Diệm nghĩ rằng người Mỹ đổi chủ trương, nên chỉ có thể định một Tân Đại Sứ. Thuần kể rằng TT Diệm nói: "Họ hoàn toàn có thể gửi 10 ông Lodges, nhưng tôi sẽ không được cho phép chính tôi hay đất nước của tôi bị hạ nhục, không trong cả nếu họ chỉa súng đại bác vào Dinh này." Tôi nói, tôi không biết Đại sứ Lodge có thông tư gì, nhưng điều khẩn cấp giờ đây là chính phủ nước nhà VN phải làm hòa với Phật Giáo và sẵn sàng sẵn sàng bầu cử Quốc Hội vào tháng 8/1963.
.
Ngày 26/6/1963. Hòa Thượng Thích Tịnh Khiết gửi thư cho Tổng thống Ngô Đình Diệm tố cáo nhiều hành vi của những quan chức tiếp tục chống phá, đàn áp Phật giáo, tố cáo ông Ngô Đình Nhu có ý định tổ chức biểu tình của Thanh Niên Cộng Hòa để đòi chính phủ nước nhà duyệt lại bản Thông cáo chung.
.
Ngày 26/6/1963. 12:51 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Yêu cầu ông (Trueheart) gặp TT Diệm ngay, thông báo qua lời nói hay văn bản rằng không còn thay đổi gì trong chủ trương Hoa Kỳ giúp chính phủ nước nhà VN chống Cộng Sản. Đổi Đại sứ vì Đại sứ Nolting tới VN theo nhiệm kỳ 2 năm. Thêm nữa, việc chỉ định Lodge làm Đại sứ đã cứu xét từ cuối thời điểm tháng 4/1963, tức là trước sự kiện ngày 6/5/1963. Lodge là đảng viên Cộng Hòa, làm Đại sứ sẽ có ý nghĩa là 2 Đảng Dân Chủ và Cộng Hòa cùng giúp VN thắng lợi VC. Bản thân Lodge trong cương vị Thiếu Tướng (Major General) Lục quân đã tới khảo sát những vấn đề VN hồi năm ngoái. Chúng ta cần chứng tỏ rằng chính phủ nước nhà Mỹ toàn tâm toàn lực giúp TT Diệm thắng lợi, không phải để làm suy yếu TT Diệm. Ông cần gặp TT Diệm thường xuyên, nói thẳng những vấn đề, cũng là chống lại những ngờ vực mà ông Nhu cấy vào Một trong những chuyến thăm của ông.
.
Ngày 27/6/1963. Đang viếng thăm Ireland, Tổng Thống Kennedy loan báo chỉ định Henry Cabot Lodge làm tân Đại sứ Hoa Kỳ tại Nam Việt Nam, sẽ hiệu lực hiện hành từ tháng 9/1963.
.
Ngày 27/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nói chuyện với Bộ Trưởng Thuần sáng nay, Thuần nói đã theo lời khuyên của tôi (Trueheart) để phổ biến những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng để thực thi Thông cáo chung 16/6. Thuần cũng nói TT Diệm sắp viếng thăm Huế để nói trực tiếp với dân cư Huế. Thuần cũng nói TT Diệm đang viết một bài diễn văn quan trọng, mà Thuần hài lòng với bản nháp, tái xác nhận thỏa mãn 5 nguyện vọng của PG. Thêm nữa, 2 lãnh tụ sinh viên Huế (một người trong đó trước đây có tin đồn bị tra tấn chết) đã được trả tự do. Theo Thuần, đích thân TT Diệm yêu cầu thả.
--- Cùng trong ngày 27/6/1963, điện văn 1283 từ Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở Sài Gòn. Cho phép Trueheart "nỗ lực kiên trì khuyến khích chính phủ nước nhà VN hành xử cho đúng với những gì đã cam kết." Bộ ghi nhận rằng, "những bản tin tình báo đã cho tất cả chúng ta biết chính phủ nước nhà VN vẫn chưa hành xử đúng với những cam kết trong Thông cáo chung." Cho phép Trueheart "can gián chính phủ nước nhà VN đừng tổ chức những cuộc biểu tình hàng fake Phật Tử và đừng thu gom chữ ký để dùng trong những bản văn chỉ trích những Phật Tử."
.
Ngày 28/6/1963. Bản tin tình báo CIA, ký số TDCS DB-3/655, 301. Đề tài: Đánh giá tình hình chính sách Ngô Đình Diệm vào ngày 26/6/1963. Để dùng trong nội bộ, lượng định tình hình.
--- Chính phủ VN sẽ gặp trở ngại vất vả vì tình hình Lào quốc suy yếu về quân sự trước loạn quân Cộng sản, và khi vùng trái độn này biến mất thì Nam VN sẽ trực diện với quân CS. Trong khi đó, có vẻ như như những lời khuyên cải tổ chính trị và xã hội sẽ bị chống đối mạnh mẽ và tự tin, cả từ TT Diệm và mái ấm gia đình ông, và cả từ một số trong những quan chức quân sự và dân sự.
--- Nỗ lực thay đổi -- thí dụ như mở rộng chính phủ nước nhà để mời một số trong những nhà đối lập tham dự, như giảm quyền lực của ông Nhu và bà Nhu, như được cho phép đối lập vào Quốc Hội -- có vẻ như không khả thi vào thời điểm hiện nay, vì: nếu Mỹ đề nghị ông Diệm gỡ bỏ quyền lực của ông Nhu, bà Nhu và Ngô Đình Cẩn, người đang lãnh đạo Miền Trung VN, sẽ bị ông Diệm xem như thể xúc phạm thành viên và vi phạm độc lập lãnh thổ, sẽ bị TT Diệm từ chối. Một số thành phần đối lập đang có tín hiệu muốn đảo chánh để lật đổ TT Diệm.
--- Khủng hoảng Phật Giáo đã chuyển một số trong những thành phần từ thân chính trở sang tích cực đối lập. Điển hình, những sinh viên đã tự đồng hóa cảm xúc của tớ với chính nghĩa Phật Giáo, và vào ngày 16/6/1963, một lá thư mục vụ được đọc trong tất cả những nhà thời thánh Công Giáo La Mã tại Tổng Giáo Phận Sài Gòn, với nội dung ủng hộ những nguyện vọng của Phật Tử đòi tự do tôn giáo trên toàn miền Nam VN.
--- Nếu chính phủ nước nhà VN không chân thành thi hành Thông cáo chung trong tương lai gần, chắc như đinh trở ngại vất vả sẽ tăng thêm. Đã thấy tín hiệu không tôn trọng rồi. Đã có một số trong những tín hiệu rõ ràng rằng một số trong những thành phần trong chính phủ nước nhà không còn ý định đồng ý bản Thông cáo chung như giải pháp giá trị thường trực. Các báo, đặc biệt là báo Anh ngữ Times of Vietnam (xuất bản bởi Gene và Ann Gregory, 2 người Mỹ có quan hệ marketing thương mại thân cận với bà Nhu) ám chỉ mạnh mẽ và tự tin rằng có VC và xúi giục nước ngoài trong những cuộc biểu tình của PG. Lại có nỗ lực đò xét lại bản Thông cáo chung. Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa được lệnh lôi kéo xét lại bản Thông cáo chung giữa PG và chính phủ nước nhà; lại sở hữu tin TT Diệm cũng tương hỗ việc xét lại đó. Các nhà sư lãnh đạo Phật Giáo nói rằng họ lo ngại cho tình hình sức khỏe những sinh viên học viên còn bị giam từ khi bị bắt vì tham dự biểu tình. Các nhà sư nói, chính phủ nước nhà không tôn trọng những cam kết thì sẽ buộc phía PG phải suy nghĩ để có hành vi thích nghi.
--- Nếu chính phủ nước nhà muốn dùng vũ lực đàn áp PG, về đường dài sẽ hỏng, vì sẽ sinh ra một loạt phản ứng mới từ người dân, hoàn toàn có thể dẫn tới những diễn biến chính trị nhắm lật đổ chính phủ nước nhà TT Diệm. Nếu TT Diệm hành xử một cách chân thành, hiệu suất cao thì thời cơ rất tốt là sẽ vượt qua trận bão này.
.
Ngày 28/6/1963. 3 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nói chuyện đêm qua với TT Diệm hơn 2 tiếng rưỡi đồng hồ. Tôi (Trueheart) tin rằng TT Diệm yên tâm về sự ủng hộ của Mỹ giành cho chính phủ nước nhà đất của ông. Buổi họp phần lớn là TT Diệm độc thoại về nhiều đề tài: chiến sự của Lào quốc, chiến sự trong VN, chương trình Chiêu Hồi, Ấp Chiến Lược, Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa, Phong Trào Phụ Nữ Liên Đới. Diệm nói về cuộc cách social và chính trị tại VN xuyên qua Chương Trình Ấp Chiến Lược. Chủ đề này là đặc biệt của ông Nhu, và ông Diệm cũng nói về vai trò ông Nhu ở đây. Kiểu nói chuyện này còn có vẻ như như một cách trả lời gián tiếp về áp lực đòi TT Diệm tách rời ông Nhu. Tôi cũng vừa nhận tin gián tiếp rằng ông Diệm sẽ đi Huế vào ngày mai.
.
Ngày 28/6/1963. 5:48 p.m. Từ BNG Mỹ gửi tới Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên George Ball (Thứ Trưởng Ngoại Giao Hoa Kỳ). Chúng tôi lo sợ sắp có nhiều cuộc biểu tình, hoàn toàn có thể sẽ đổ máu, và tình hình suy đồi trong khi ân hạn phía Phật Giáo đưa ra cho chính phủ nước nhà thi hành thỏa hiệp sẽ tới vào thời điểm vào buổi tối cuối tuần này. Do vậy ông [Trueheart] nên thúc giục phính phủ quay quồng thực hiện những giải pháp khuyến nghị. Cụ thể nên tức khắc ấn hành, phát thanh những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng. Nếu chính phủ nước nhà còn giam giữ những người dân biểu tình trong sự kiện ngày 8/5/1963 như chúng tôi được biết (qua cuộc nói chuyện giữa Bộ Trưởng Nội Vụ Lương với 1 viên chức CIA ngày 27/6 về nghi ngờ có VC trà trộn) thì cũng phải công khai minh bạch hóa. Cần thúc giục chính phủ nước nhà VN quay quồng bản Thông cáo chung, song song với việc cho biết thêm thêm bao nhiêu người bị bắt và số người còn bị giam, với nguyên do. Ông hoàn toàn có thể suy tính để cho ông Thuần biết chúng tôi có tin cho biết thêm thêm sẽ có một số trong những Phật Tử sẵn sàng sẵn sàng thực hiện thêm nhiều cuộc biểu tình và những hành vi chính trị. Chúng tôi nghĩ điều quan trọng là phải để những phần tử trung dung nắm trấn áp phong trào Phật Giáo bằng phương pháp chính phủ nước nhà VN phải thực hiện bản Thông cáo chung ngày 16/6/1963.
.
Ngày 29/6/1963. 6 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi vừa gặp Thuần vài giờ qua, cả Thuần và tôi đều lo ngại vì hoàn toàn có thể sắp có nhiều cuộc biểu tình của PG. Phó Tổng Thống Thơ đã gửi và quảng bá lá thư gửi những sư, nhưng thư không nói đủ những điểm cần. Các hành vi rõ ràng sau đây chính phủ nước nhà VN cần làm thì phải chờ TT Diệm từ Huế trở về: phổ biến những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng, list người bị bắt và những ai đó đã được thả, list những viên chức VN có tội trong sự kiện ngày 8/5 (Thuần chớp mắt khi tôi nói điều này, nhưng rồi đồng ý là cần), bài diễn văn của TT Diệm tái xác nhận 5 điểm đồng thuận...
Trái với lời Thuần cho tôi biết trước, TT Diệm tại Huế chưa tồn tại buổi xuất hiện trước công chúng nào, chỉ trừ, có lẽ rằng, tham dự thánh lễ Te Deum (Tụng ca Thiên Chúa) là một phần trong chương trình lễ hội giành cho Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục. Thêm nữa, ông bà Nhu đã và đang đi Huế, tôi nghĩ rằng họ đã có cuộc họp đại mái ấm gia đình. Họ hoàn toàn có thể quyết định gì mới trong cuộc họp mái ấm gia đình, tôi không sáng sủa chuyện này.
Cũng có những bản tin khả tín về kế hoạch đảo chánh đang được tổ chức bởi ông Tuyến (ghi chú của người dịch: Trần Kim Tuyến, Giám đốc Sở Nghiên cứu Chính trị và xã hội Phủ tổng thống, người chỉ huy khối mạng lưới hệ thống bảo mật thông tin an ninh mật vụ của nền Đệ Nhất VNCH 1956–1963).
Thuần nói sáng nay rằng Thuần tin là có VC và bọn thời cơ phía sau Phật Giáo. Tôi nói tôi không thấy chứng cớ có VC, nhưng tôi hài lòng vì chuyện những người dân thời cơ muốn tận dụng tình thế. Tuy nhiên, phía chính phủ nước nhà VN vẫn không làm điều thiết yếu. Tôi lặp lai với Thuần rằng TT Diệm phải đồng ý rằng ông không thể có thêm biểu tình và chuyện những nhà sư tự thiêu, bất kể rằng TT Diệm đồng thuận cái gì. Tôi nhắc Thuần nghe về tờ báo Tp New York Times có nguyên trang quảng cáo ngày 27/5/1963 phía dưới tấm hình HT Thích Quảng Đức tự thiêu là bản Kháng thư mang chữ ký 12 nhà thần học lớn của Hoa Kỳ trong đó có chữ ký Giám Mục James Pike, mà tôi đã gửi bản kháng thư đó tới nhà Thuần đêm qua.
Phật Giáo đang chờ phía chính phủ nước nhà thi hành Thông cáo chung, hạn chót là ngày một/7/1963, nhưng nhà sư Đức Nghiệp nói với tôi là PG sẽ chờ tới ngày 3/7/1963.
.
Ngày 29/6/1963. 7 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Chúng tôi (Trueheart) không thấy phía PG có chia rẽ minh bạch giữa lớp già, thành phần trung dung và người trẻ tuổi. Nhưng có chứng cớ đã cho tất cả chúng ta biết có nhiều Phật Tử không hài lòng với bản Thông cáo chung giữa PG với chính phủ nước nhà. Một số trong đó nghi ngờ ý định phía chính phủ nước nhà Diệm, do vậy họ đòi chính phủ nước nhà phổ biến công khai minh bạch về những cụ ông cụ bà thể thực hiện bản Thông cáo chung để chính phủ nước nhà sẽ không trở mặt trong tương lai hay là có hành vi trả thù những Phật Tử. Một số Phật Tử khác đã có ý định chính trị hơn, như thay đổi chính sách, tiềm năng vượt xa ý định ban đầu của PG.
Chúng tôi nhận được những bản tin cho biết thêm thêm chính phủ nước nhà TT Diệm không tôn trọng bản Thông cáo chung. Có chứng cớ rõ ràng rằng ông bà Nhu căm thù cay đắng bản Thông cáo chung. Chúng tôi giờ đây tin rằng mọi chuyện là tùy thuộc cuộc họp đại mái ấm gia đình nhà Ngô tại Huế có lẽ rằng vào ngày hôm qua và ngày hôm nay. Chúng tôi sẽ áp lực chính phủ nước nhà TT Diệm có những bước hành vi xây dựng mà tình thế đòi hỏi. Chúng tôi hoàn toàn đồng ý với Bộ rằng Hoa Kỳ bằng mọi thủ đoạn sẽ không để bị đẩy vào vị trí phụ trách về chuyện xung đột tôn giáo nội bộ này.
Page 10HOA KỲ GIẢI MẬT
HỒ SƠ VIỆT NAM 1963
DỊCH VÀ GHI NHẬN:
TÂM DIỆU, TRÍ TÁNH & NGUYÊN GIÁC
NHÀ XUẤT BẢN ANANDA VIET FOUNDATION
THÁNG 6
TỰ THIÊU, BIỂU TÌNH
GHI NHẬN: Nhiều cuộc biểu tình, tuyệt thực tại Huế, Sài Gòn và nhiều tỉnh. Thượng tọa Thích Trí Quang tham gia trong nhóm tuyệt thực. Chính phủ đàn áp, giải tán. Biểu tình nhiều nơi, có khi đông tới 2.000 người, như ở tỉnh Quảng Trị. Ủy ban Liên Bộ thành lập, do Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ chỉ huy, để nói chuyện với Ủy ban Liên Phái PG. Nhiều chùa bị vây hãm. Chính phủ Diệm từ chối xóa bỏ Đạo Dụ 10, lấy cớ là có từ thời Bảo Đại. Bà Nhu vu khống Phật Tử bị VC trà trộn để quậy phá. Ngoại Trưởng Mỹ Dean Rusk đề nghị những nhà ngoại giao Hoa Kỳ ở VN lôi kéo TT Diệm gỡ bỏ Đạo Dụ 10, ngừng tùy tiện bắt bớ Phật Tử, ngưng tuyên truyền Chủ Nghĩa Nhân Vị vì dân VN đồng hóa chủ nghĩa này với Công Giáo, nên chỉ có thể định Tuyên Úy Phật Giáo trong quân đội… Nhiều chùa bị vây hãm, ngăn thực phẩm. Ngày 11/6/1963, Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu. Bà Nhu gọi là “nướng thịt.” Dư luận quốc nội và quốc tế sôi sục. Trung Tá Không Quân Đỗ Khắc Mai và một số trong những quân nhân suy nghĩ về đảo chánh. Mỹ gợi ý chính phủ nước nhà Diệm nên đưa một số trong những nhà sư vào Quốc Hội. Ngày 16/6 ra Thông Cáo Chung giữa Ủy ban Liên phái PG và Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà, cam kết 5 điều trong đó sẽ giữ bình đẳng tôn giáo và hủy bỏ Đạo dụ số 10. Nhưng công an vẫn vây hãm nhiều chùa. Ngô Đình Nhu gom chữ ký đòi hủy bỏ Thông Cáo Chung. Mỹ đề nghị ông Diệm giảm vai trò ông Nhu. Cảnh sát vẫn chưa trả tự do những người dân biểu tình bị bắt. Đại sứ Lodge sẽ tới VN tháng 9/1963, thay Đại sứ Nolting mãn nhiệm. Các nhà sư lo ngại cho sức khỏe những sinh viên bị bắt giam chưa thả. Có tin Trần Kim Tuyến âm mưu đảo chánh. Dư luận quốc tế lôi kéo Diệm thi hành Thông Cáo Chung, 12 nhà thần học lớn Hoa Kỳ ký tên chung đòi chính phủ nước nhà thực thi 5 điểm cam kết với PG. Các nhà sư nói, sẽ đấu tranh, nếu Thông Cáo Chung không thực thi.
.
Ngày 1/6/1963. Nhiều cuộc biểu tình và tuyệt thực lớn được tổ chức tại Huế, Sài Gòn và một số trong những tỉnh. Nhiều nhà sư và Phật Tử vào những chùa lớn tham gia tuyệt thực. Hai nơi tập trung tuyệt thực ở Sài Gòn là chùa Ấn Quang và chùa Xá Lợi với khoảng chừng 800 người.
.
Ngày 3/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Lãnh sự quán Hoa Kỳ ở Huế điện thoại, cho biết thêm thêm khoảng chừng trưa có 500 người, hầu hết là người trẻ tuổi, biểu tình trước tòa nhà chính phủ nước nhà, trong khi 300 quân nhân giữ bảo mật thông tin an ninh, không mặc áo giáp. Giới trẻ hô khẩu hiệu nhắm vào những quân nhân. Một bác sĩ người Đức nói với đám đông xuyên qua người thông ngôn, rằng ông là Công Giáo nên không thể cố vấn cho Phật Tử, nhưng ông khuyên họ nên cầu nguyện, thay vì bạo lực. Một xe phóng thanh của chính phủ nước nhà lôi kéo giải tán, nói rằng VC trà trộn hoàn toàn có thể gây rắc rối. Đám đông hô khẩu hiệu phản đối. Các binh sĩ gắn lưỡi lê vào đầu súng, mang mặt nạ ngừa hơi cay và tiến tới đám đông. Một số người bỏ chạy, một số trong những ở lại và cầu nguyện, trong khi lựu đạn cay bắn ra. Lính rượt đám đông chạy vài trăm mét, rồi bắn đợt lựu đạn cay thứ nhì. Helbel cũng tường trình rằng nhà sư lãnh đạo Thích Tri Quang, nguyên tuyệt thực từ Thứ Năm vừa qua, đã được vị bác sĩ người Đức khám sức khỏe, và nói là trong tình trạng sức khỏe nghiêm trọng. Trueheart.
.
Ngày 4/6/1963. Trong khi Nolting vắng mặt, Trueheart trong cương vị Đại biện Lâm thời (charge d'affaires) gặp Bộ Trưởng Nguyễn Đình Thuần (Đoạn này, Pentagon Papers viết nhầm là Tuan), và theo thông tư từ Bộ Ngoại Giao Mỹ, Trueheart chú ý rằng Mỹ không thể giữ sự ủng hộ chính phủ nước nhà VN nếu có thêm một vụ đàn áp đổ máu khác nhắm vào Phật Tử.
.
Ngày 4/6/1963. Lập Ủy ban liên bộ, với Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ chỉ huy để xử lý và xử lý vấn đề tôn giáo.
.
Ngày 4/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nhiều cuộc biểu tình. Lính bắn lựu đạn cay giải tán. Nhiều sinh viên học viên đi xe đạp tìm cách vào Chùa Từ Đàm, bị lính xua đuổi. Có 200 người đang tuyệt thực ở Chùa Từ Đàm. Có tin đồn nhà sư Trí Quang đã chết vì tuyệt thực, nhưng nguồn tin địa phương nói vị sư này chưa từ trần, chỉ suy yếu nghiêm trọng. Tại Quảng Trị: ngày một/6, có 2000 người biểu tình trước trụ sở tỉnh, được giải tán ôn hòa; ngày 2/6 có hàng trăm người biểu tình ở một ngôi chùa; ngày 3/6, tất cả những nẻo đường vào thành phố đều dựng rào cản. Nguồn tin thân cận ông Ngô Đình Cẩn nói là chính phủ nước nhà sẽ không nhượng bộ và sẵn sàng sẵn sàng dùng quân đội đàn áp Phật tử. Không có chứng cớ là những cuộc biểu tình có gì chống Mỹ. Chúng tôi đang quan sát kỹ.
.
Ngày 5/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bộ Trưởng Thuần gọi Trueheart tới nhà Thuần lúc 8 giờ sáng, nói liên tục nhiều lần từ chiều ngày hôm qua nói nhiều lần với TT Diệm, Cố vấn Nhu và nhà sư Thích Thiện Minh (từ Huế vào Sài Gòn họp, đại diện cho nhà sư Thích Trí Quang). Thuần nói chính phủ nước nhà sẽ đồng ý với nhà sư Thích Thiện Minh về 5 điểm. PG sẽ toàn bộ ngừng biểu tình và tuyên truyền, chính phủ nước nhà rút lính và mật vụ ra khỏi những khuôn viên chùa. Thuần kể một số trong những thỏa hiệp sẽ là: Trong những ngày lễ tôn giáo, cờ VNCH sẽ treo ngoài chùa, cờ PG treo cả trong và ngoài chùa. Chính phủ tránh né trách nhiệm về Đạo dụ số 10, nói do Bảo Đại, và đề nghị Phật Giáo yêu cầu Quốc Hội tu chính. Thuần nói, chính phủ nước nhà muốn Quốc Hội VNCH ra luật mới để PG ngang hàng với Thiên Chúa Giáo, như quyền làm chủ tài sản địa ốc. Ngưng bắt bớ tùy tiện Phật Tử. Chính phủ hứa điều tra về sự kiện 8/5/1963. Thuần chỉ nói mơ hồ về cách thực hiện thỏa hiệp. Trueheart nghĩ là Thuần chưa nói hết sự thực về cuộc nói chuyện với nhà sư Thích Thiện Minh.
.
Ngày 6/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Thuần kể tiến bộ khả quan. Ủy ban Liên bộ (Phó Tổng Thống Thơ, Bộ Trưởng Thuần và Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ Bùi Văn Lương) họp từ 4:00pm tới 10:00pm với những lãnh đạo PG (nhà sư Thiện Minh, nhà sư Thiện Hoa). Thuần nói như bản sơ thảo thỏa hiệp ngày hôm qua. Thuần bảo vệ TT Diệm sẽ ký, và Hòa thượng Thích Tịnh Khiết đang tuyệt thực ở Huế sẽ bay vào Sài Gòn ký hoàn tất bản thông cáo chung. Nhà sư Thích Thiện Minh đã rời SG về Huế ngay sáng 6/6/1963. Thuần kể rằng Thuần có một đặc sứ đang sống hạnh tu sĩ nhưng ở tại gia trong vài ngày tới sẽ sống chung với Thượng tọa Thiện Minh và Hòa thượng Tịnh Khiết tại một ngôi chùa ở Huế để bảo vệ bản thỏa hiệp sơ khởi sẽ được đồng ý ký kết. Thuần nói đã ra lệnh mật vụ rời khuôn viên những chùa, và yêu cầu lính Quân Đoàn I tránh dùng bạo lực.
Cùng ngày 6/6/1963 tại Hoa Kỳ, Lincoln White, phát ngôn nhân Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ họp báo, nói: "Không hề có phi cơ Mỹ hay nhân sự Hoa Kỳ nào trong việc chở quân hay công an tới Huế."
.
Ngày 8/6/1963. Bà Ngô Đình Nhu chỉ trích Phật Tử. Chồng bà Nhu là người cố vấn đầy quyền lực của TT Diệm. Bà Nhu công khai minh bạch chụp mũ rằng Phật Tử bị cán bộ VC kích động và trà trộn, cũng như nói rằng có bàn tay nước ngoài khuynh đảo. Bộ Trưởng Thuần nói với Trueheart rằng Thuần bất lực, không làm gì được đối với bản Tuyên cáo của bà Nhu trong cương vị chỉ huy phong trào phụ nữ VNCH. Sau đó cùng trong ngày, Trueheart trình với ông Diệm rằng Mỹ phản đối những lời bà Nhu và đe dọa tách rời lập trường của Mỹ đối với bất kỳ giải pháp đàn áp nào nhắm vào Phật Tử. Nhưng Trueheart nói không thấy ông Diệm có quyết định rõ ràng nào.
.
Ngày 8/6/1963. 5:37 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Dean Rusk. Đề nghị những nhà ngoại giao Mỹ xem xét: tức khắc đề nghị chính phủ nước nhà VN gỡ bỏ Đạo dụ số 10 mà không cần tới Quốc Hội VNCH, vì Quốc Hội này tới tháng 9/1963 mới họp. Nếu TT Diệm làm như vậy, hẳn là phía PG sẽ tin cậy. Khuyên chính phủ nước nhà VN tạm thời đừng tuyên truyền Chủ Nghĩa Nhân Vị vì dân chúng nhìn chủ nghĩa này đồng hóa với Công Giáo. Gợi ý rằng quân đội VNCH (Republic of Vietnam Armed Forces, viết tắt RVNAF) nên chỉ có thể định những tuyên úy Phật Giáo. Gợi ý rằng Bắc Việt Nam (Democratic Republic of Vietnam, viết tắt DRV) có 2 nhà sư trong Quốc Hội, nếu chính phủ nước nhà Nam VN mời nhiều nhà sư hay cư sĩ ứng cử Quốc Hội và thắng cử trong bầu cử tháng 8 sắp tới thì sẽ dễ hòa giải. Rusk.
.
Ngày 9/6/1963. 1 a.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tổng Thống Diệm tiếp Trueheart chiều ngày 8/6/1963. Buổi nói chuyện lâu 2 giờ, thân thiện. Không may, không còn lời nào của Trueheart làm TT Diệm đổi ý. Trueheart trình TT Diệm bản tiếng Pháp bản Tuyên cáo của Phong Trào Phụ Nữ Liên Đới (của bà Nhu). Trueheart nói rằng Ủy ban Liên bộ đã đạt thỏa hiệp với những nhà sư, và bản văn chụp mũ này sẽ làm hỏng mọi chuyện vì đã vi phạm cam kết giữa 2 phía. Trueheart nói, kỳ vọng TT Diệm tuyên bố tách rời lập trường chính phủ nước nhà ra khỏi bản văn của bà Nhu. TT Diệm nói là không. Trueheart có cảm hứng bản văn chụp mũ những nhà sư cũng gần với suy nghĩ của TT Diệm. Trueheart nói lãnh sự Helble kể rằng tăng ni Phật tử trong những chùa ở Huế vẫn không được phép nhận thực phẩm và vật dụng y tế từ ngoài đưa vào. TT Diệm nói không biết chắc như vậy, liền cầm điện thoại, gọi ngay cho Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ để hỏi về tình hình Huế. Helble sau đó kể là một số trong những thực phẩm được cho vào chùa, nhưng không cho bác sĩ vào chăm sóc y tế. Helble cũng kể phi cơ chính phủ nước nhà thả nhiều truyền đơn ở Huế, tấn công Thượng tọa Trí Quang, người thay mặt Hòa thượng Tịnh Khiết lãnh đạo trực tiếp PG.
.
Ngày 10/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bộ Trưởng Thuần lúc 9 giờ sáng kể rằng có vài tiến bộ trong nói chuyện với TT Diệm và Cố vấn Nhu. Về Dụ số 10, TT Diệm nói ông không thể gỡ bỏ Dụ số 10, phải chờ thủ tục qua Quốc Hội. Về tin nói rằng Bộ Trưởng Công Dân Vụ Ngô Trọng Hiếu dự tính biểu tình ở Sài Gòn để phản đối Phật Giáo thì TT Diệm đã điện thoại cho Hiếu trước mặt Thuần, và Hiếu bác bỏ tin đó. Thuần trước đó đã nói chuyện với ông Nhu về chuyện đó, và được Nhu bảo vệ là không còn biểu tình như vậy ở SG, tương tự ở Đà Nẵng. Thuần nói bản văn của Phong Trào Liên Đới Phụ Nữ (của bà Nhu) đã bị cấm đọc trên đài phát thanh, và sẽ không cho đăng báo Việt ngữ. Thuần nói rằng việc sứ quán Mỹ quan ngại vì chuyện thả truyền đơn ở Huế và chuyện bắt giam một số trong những nhà báo ở Sài Gòn đã được Thuần trình lên TT Diệm.
.
Ngày 11/6/1963. Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu. Vào khoảng chừng trưa, nơi giao lộ Phan Đình Phùng và Lê Văn Duyệt tại Sài Gòn, Hòa Thượng Thích Quảng Đức tẩm xăng dầu và tự bật lửa tự thiêu. Hình ảnh nhà sư Thích Quảng Đức tự thiêu được chụp lại bởi phóng viên Malcolm Browne của AP. Cuộc phản đối và hình ảnh tự thiêu lên trang nhất những báo thế giới. Cảm xúc chung là kinh hoàng và phẫn nộ. Đại Tá Tung, Tư lệnh Lực lượng Đặc biệt, đưa 2 đại đội từ trại Long Thành về phi trường Tân Sơn Nhứt đề phòng nguy hiểm. Bà Nhu sau đó gọi cuộc tự thiêu là một vụ “nướng thịt.”
Sáng ngày 11/6/1963, trước khi tự thiêu, Hòa thượng Thích Quảng Đức đã viết lại một bức thư Lời Thỉnh Nguyện Tâm Huyết, nói rõ chủ định và nguyện vọng:
“Tôi là Tỳ kheo Thích Quảng Đức, trụ trì chùa Quan Thế Âm Phú Nhuận Gia Định. Nhận thấy Phật giáo nước nhà đang lúc nghiêng ngửa. Tôi là một tu sĩ mệnh danh là trưởng tử của Như Lai, không lẽ cứ ngồi điềm nhiên toạ thị để cho Phật giáo tiêu vong, nên tôi vui vẻ phát nguyện thiêu thân giả tạm này cúng dưỡng chư Phật để hồi hướng công đức bảo tồn Phật giáo. Mong ơn mười phương chư Phật, chư Đại Đức, Tăng ni chứng tỏ cho tôi đạt thành chí nguyện như sau:
Một là mong ơn Phật Trời gia hộ cho tổng thống Ngô Đình Diệm sáng suốt đồng ý năm nguyện vọng của Phật giáo Việt Nam ghi trong bản tuyên cáo.
Hai là nhờ ơn Phật từ bi gia hộ cho Phật giáo Việt Nam được trường tồn bất diệt.
Ba là mong nhờ hồng ân Đức Phật gia hộ cho chư Đại Đức, Tăng ni, Phật tử Việt Nam tránh khỏi tai nạn khủng bố, bắt bớ, giam giữ của kẻ ác.
Bốn là cầu nguyện cho đất nước thanh bình, quốc thái dân an.
Trước khi nhắm mắt về cảnh Phật, tôi trân trọng kính gởi lời đến tổng thống Ngô Đình Diệm nên lấy lòng bác ái từ bi đối với quốc dân, đều thi hành chủ trương bình đẳng tôn giáo để nước nhà bình yên muôn thuở. Tôi thiết tha lôi kéo chư Đại Đức, Tăng ni, Phật tử nên đoàn kết nhất trí quyết tử để bảo tồn Phật giáo.
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật
Làm tại chùa Ấn Quang ngày 4/6/1963.
Tỳ kheo Thích Quảng Đức thủ ký."
.
Ngày 11/6/1963. 5 p.m. Điện văn từ tòa đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Gặp Thuần tại nhà Thuần vào giờ trưa, Trueheart nói tình hình không thể phục hồi thông thường nếu TT Diệm không đích thân có hành vi hòa giải tức khắc, trực tiếp và quyết liệt. Trong ngày cũng luôn có thể có bản tin tình báo CAS gửi về tòa đại sứ cho biết thêm thêm tất cả những quân nhân VNCH phải cắm trại. Cũng có nguồn tin tình báo cho biết thêm thêm Chánh Văn Phòng Không Quân VNCH Trung Tá Đỗ Khắc Mai (một Phật tử) phản hồi với nguồn tin rằng Mai và nhiều sĩ quan cao cấp khác đã chán tình hình này và không hiểu sao người Mỹ cứ đứng yên để mất thời cơ vàng điều chỉnh tình hình tại VN, rõ ràng ám chỉ Mai đang suy nghĩ về một cuộc đảo chánh. Trueheart.
.
Ngày 11/6/1963. 7 p.m. Điện văn Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Biểu tình của PG và chống lại chính phủ nước nhà ban đầu là vì chính phủ nước nhà kềm chế hoạt động và sinh hoạt giải trí tôn giáo (như, treo cờ PG ngoài cổng chùa). Phản ứng của PG là tự nhiên hay suy tính trước thì không rõ; nhưng những hành vi này sinh khởi vì PG bất mãn từ lâu vì bị tẩy chay tôn giáo. Bây giờ, phản ứng của chính phủ nước nhà quá chậm để đáp ứng nguyện vọng của PG. Theo Tòa đại sứ nhận xét, phía PG lộ ý muốn thỏa mãn 5 nguyện vọng. Có tin một số trong những Phật tử nói về chuyện đảo chánh chính phủ nước nhà. Nhiều Phật Tử đang khuyến khích biểu tình phủ rộng rộng rãi ra và muốn báo chí quốc tế biết chính nghĩa của tớ nhiều hơn nữa. Không có chứng cớ là có nhóm chính trị nào phía sau PG. trái lại, có chứng cớ Phật Tử đã từ chối và chống lại những lời mời giúp sức từ những tổ chức đối lập. Không có chứng cớ rõ ràng Việt Cộng ảnh hưởng trực tiếp vào hoạt động và sinh hoạt giải trí PG; tuy nhiên có chứng cớ VC đang chờ đón thuở nào điểm để tận dụng tình thế một cách chính trị và/hay một cách quân sự. Chính phủ ban đầu đánh giá sai về những bất mãn của PG, nhận định rằng PG như một vấn đề chính trị, nên đã dùng bạo lực với PG, trong khi đó những tuyên bố của bà Nhu chỉ như đổ dầu vào lửa. Nơi khoảng chừng thời gian ngắn này, chúng tôi (Trueheart) tin rằng vẫn còn thời cơ để chính phủ nước nhà làm hòa với PG. Đối thoại giữa 2 phía cần duy trì, nhờ vào những đồng thuận bán chính thức đã có giữa PG với ông Thuần. Trueheart sẽ nhắc lại gợi ý về đưa vào Quốc Hội VNCH một số trong những vị sư.
.
Ngày 12/6/1963. Trueheart gặp TT Diệm, xuất hiện Bộ Trưởng Thuần, để phản đối việc ông Diệm thụ động, và nói rằng cuộc tự thiêu của HT Thích Quảng Đức đã gây chấn động thế giới. Nếu TT Diệm không hành vi, Mỹ buộc tách rời khỏi chính phủ nước nhà ông Diệm vì áp lực dư luận Mỹ.
Điện văn ngày 12/6/1963, 8 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ghi rằng Trueheart nói về bản tin có những vụ bắt bớ hôm 11/6/1963 tại Đà Nẵng và Huế, và đề nghị chính phủ nước nhà tránh việc trả thù người biểu tình bằng việc bắt bớ. TT Diệm im re, nhưng Thuần sau đó nói với Trueheart là sẽ xem lại chuyện đó. Trueheart nói là có nghe giới chức VN (về sau, Trueheart nói với Thuần đó là Bộ Trưởng Nội Vụ) suy tính truy tố về tội sát nhân đối với những người dân trợ giúp Hòa thượng Quảng Đức tự thiêu. TT Diệm trả lời rằng có những người dân khác trợ giúp nhà sư tự thiêu. Trueheart nói Trueheart đã nói chuyện với 2 người đã tận mắt tận mắt chứng kiến tận mắt thấy rằng nhà sư Quảng Đức tự châm lửa để tự thiêu chính ông (nguyên văn Trueheart viết trong Điện văn: I said that I had talked to two eye witnesses who saw bonze set fire to himself) nhưng dù thế nào đi nữa, hành vi chống lại những người dân liên hệ sẽ là một sai lầm rất tai hại. Thuần sau đó nói kể như bỏ chuyện truy tố.
.
Ngày 13/6/1963. 7 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Được Thuần cho biết thêm thêm rằng Phó Tổng Thống Thơ đã gửi thư mời những nhà sư họp, và được họ trả lời sẽ họp với Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà vào ngày mai 14/6/1963, với điều kiện phía chính phủ nước nhà chấp thuận đồng ý những điều đã thỏa hiệp trước, trong buổi ngày 5/6/1963. Thuần kể, phía PG đề nghị rằng đối với Đạo dụ số 10, không riêng gì có là để Quốc Hội tu chính như đã đồng thuận, nhưng trong khi chờ tới lúc đó xin TT Diệm tu chính bằng một sắc lệnh.
.
Ngày 14/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Thuần điện thoại cho Trueheart vào giờ trưa, sáng sủa, vui mừng. Buổi họp buổi sáng giữa Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà và Ủy ban Liên phái của PG tốt đẹp. Buổi chiều, Hòa thựong Thích Tịnh Khiết gửi thông điệp tới những chùa toàn quốc, lôi kéo bình lặng vì nói chuyện tốt đẹp. Phía chính phủ nước nhà ra lệnh gỡ những rào cản đang vây những chùa trong khi cảnh giác VC bạo động. Thuần nghĩ, VC sẽ hành vi khi thấy thỏa ước giữa chính phủ nước nhà và PG sẽ thành công. Thuần nói, sẽ có cuộc họp báo chung. Lãnh đạo phái đoàn PG là nhà sư Thiện Minh, đại diện PG Miền Trung trong buổi nói chuyện ngày 5/6/1963 được HT Tịnh Khiết trao toàn quyền quyết định, theo lời Thuần. Các lãnh đạo khác là những Thượng tọa Tâm Châu, Đức Nghiệp, Thiện Hoa và Huyền Quang. Nhà sư Trí Quang là dự khuyết, nhưng không xuất hiện trong cuộc họp sáng nay. Được Thuần kể là 2 phía nói chuyện tốt đẹp.
Ngày 14/6/2022. 4:43 p.m. Điện văn từ Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Rusk. Một bài báo rất tai hại trên tờ Tp New York Times ấn bản ngày 14/6/1963, nhan đề “U.S. Warns South Viet-Nam on Demands of Buddhists” (Mỹ Cảnh Cáo Nam VN về Nguyện Vọng của Phật Tử), nói rằng chính phủ nước nhà Kennedy cảnh cáo TT Diệm rằng Mỹ sẽ công khai minh bạch lên án cách TT Diệm đối xử với Phật Tử nếu không còn hành vi gấp để xoa dịu bất mãn của PG. Bài báo của Max Frankel viết rằng những nhà ngoại giao Mỹ nói với chính phủ nước nhà VN rằng tiếp tục xích míc với PG hoàn toàn có thể gây ra tai hại chính trị. Trong cuộc họp báo ngày hôm nay, phát ngôn nhân Bộ Ngoại Giao Mỹ nói rằng bài báo đó chỉ suy đoán, cho nên vì thế Bộ không còn gì để phản hồi, và cho biết thêm thêm TT Diệm đã lập ra Ủy ban Liên bộ để họp với những nhà sư để xử lý và xử lý vấn đề. Cho phép tòa đại sứ nói với chính phủ nước nhà Diệm rằng sẽ không còn bản văn công khai minh bạch nào của chính phủ nước nhà Mỹ về chuyện này, và chính phủ nước nhà Mỹ vẫn tiếp tục ủng hộ chính phủ nước nhà TT Diệm. Nếu vấn đề được xử lý và xử lý và có cuộc họp báo chung thì sẽ rất có lợi, vì những nhà sư sẽ bày tỏ liên minh với chính phủ nước nhà TT Diệm để chống lại VC xâm lăng.
.
Ngày 15/6/1963. 2 p.m. Điện văn Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Đã gặp Thuần lúc 12:30 p.m. Thuần rất là rất khó chịu vì bài báo Tp New York Times, nói là bài báo hoàn toàn có thể làm hỏng những cuộc thương thuyết. Thuần đã họp với những nhà sư buổi sáng, nhưng tiến bộ chỉ chút ít. Bổ túc: Tuy nhiên, lúc 6:30 p.m. Thuần nói là mọi chuyện thương thuyết với những nhà sư đã thành công rồi.
.
Ngày 16/6/1963. Một bản Thông Cáo Chung giữa Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà và Ủy ban Liên phái của PG phổ biến sau những cuộc thương thuyết. Thông cáo chung không quy trách nhiệm rõ ràng cho ai trong sự kiện ngày 8/5/1963 ở Huế, tóm lược có 5 điều: cho treo cờ PG, ấn định điều kiện treo cờ PG; hứa tách tôn giáo ra khỏi Dụ số 10, Quốc Hội sẽ ra luật về tôn giáo thời điểm ở thời điểm cuối năm 1963 hay đầu 1964; sẽ lập Ban điều tra xem những đơn khiếu nại của PG về những trường hợp đàn áp, bắt giam Phật Tử sai trái; hoạt động và sinh hoạt giải trí tôn giáo chỉ buộc xin phép nếu ở nơi công cộng; cán bộ nào có lỗi trong sự kiện ngày 8/5/1963 sẽ bị phạt, và chính phủ nước nhà sẽ trợ giúp những mái ấm gia đình nạn nhân ở Huế.
.
Ngày 16/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bản Thông cáo chung ký bởi TT Ngô Đình Diệm và HT Thích Tịnh Khiết, đọc trên đài phát thanh. HT Tịnh Khiết cũng nói là lễ tưởng niệm HT Thích Quảng Đức sẽ hoãn vì nhiều nguyên do, trong đó có trở ngại tổ chức. Hoãn tổ chức hiển nhiên vì sự không tương đồng giữa PG và chính phủ nước nhà về số rất đông người tham dự đông hay ít. Ngày tang lễ chưa thông báo. Tổng Giám Mục Công Giáo Paul Nguyễn Văn Bình ở Sài Gòn gửi thư mục vụ, nhắc giáo dân rằng Giáo hội và Nhà nước cần tách rời. Có khoảng chừng 2000 người tụ họp ở góc đường Phan Thanh Giản và Lê Văn Duyệt. Bạo lực bùng nổ lúc 9:15 a.m. khi sinh viên học viên xông vào rào công an đang vây Chùa Xá Lợi. Giới trẻ ném đá vào công an, và công an bắn lựu đạn cay, và xe vòi rồng tới giải tán; tới 11:00 a.m. mới trấn áp được. Bản tin chính phủ nước nhà sau đó nói vụ này kích động do "thành phần cực đoan" (không nói là VC), cũng nói có 30 công an bị thương, nhập viện. Nhân viên sứ quán tận mắt tận mắt chứng kiến vụ này từ đầu, cho biết thêm thêm kích động là vì đám đông. Khoảng từ 6:00 am-8:30 am khoảng chừng 300 thành viên Phong Trào Liên Đới Phụ Nữ tụ họp ở bản doanh nghe loa đọc Tuyên cáo ngày 7/6 nhưng không xuất hiện bà Nhu. Báo Times of Vietnam ấn bản ngày hôm nay có bản tuyên bố ký tên 30 sĩ quan cao cấp nguyện trung thành "sau sống lưng TT Ngô Đình Diệm để bảo vệ Hiến pháp và nền Cộng Hòa."
.
Ngày 18/6/1963. Văn phòng Tổng Thống gửi mật điện số 1432/VP/TT cho những người dân dân có trách nhiệm ra lệnh tạm thời nhượng bộ phong trào Phật giáo, sẵn sàng sẵn sàng dư luận để phản công đồng thời thanh trừng những nhân viên cấp dưới nhà nước ủng hộ Phật giáo. Một bản sao của mật điện lọt vào tay của Ủy ban Liên Phái.
.
Ngày 19/6/1963. Giữa trưa. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ tại VN gửi BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Ghé thăm Phó Tổng Thống Thơ ngày 18/6/1963, chúc mừng đạt được Thông cáo chung với PG. Thơ nói, PG hài lòng với thỏa hiệp, tương lai có lẽ rằng hết rắc rối rồi. Tuy nhiên, Thơ sợ có hiểu nhầm trong khi thực hiện Thông cáo chung. Trueheart nói, nhưng niềm tin của dân vào chính phủ nước nhà sứt mẻ rồi, giờ đây là phải hồi sinh niềm tin. Thơ đồng ý. Trước đó trong ngày có gặp Bộ Trưởng Thuần. Trueheart hỏi Thuần, giờ đây có chứng cớ là có một số trong những mật vụ bảo mật thông tin an ninh bám sát, theo dõi người Mỹ, trong khi lẽ ra họ phải theo dõi VC hay Phật Tử. Thuần hỏi, có lời khuyên nào hay là không. Trueheart nói, lo ngại là lời khuyên từ phía Mỹ thì chính phủ nước nhà VN không vui. Thí dụ, như một nghành rõ ràng là tư pháp, những người dân bị tạm giam quá lâu thì nên đưa ra xét xử ở tòa. Thuần ra vẻ đồng ý nhưng không phản ứng gì.
Ngày 19/6/1963. 8:28 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Rusk. Trước ngày xảy ra sự kiện 8/5/1963 (ở đài phát thanh Huế) dư luận Mỹ hài lòng với thành quả chính phủ nước nhà VN chống lại VC. Khuynh phía này đang đảo ngược rồi. Thứ Trưởng Ngoại Giao Viễn Đông Sự Vụ Roger Hilsman phải điều trần trước Quốc Hội về những chương trình viện trợ cho VN, đang thấy ngày càng trở ngại vất vả vì áp lực chính trị đối với những thắc mắc về TT Diệm đàn áp Phật Tử. Trong khi 5 điểm Thông cáo chung đạt được, nhưng nghi ngờ và căng thẳng mệt mỏi vẫn còn trầm trọng; do vậy thái độ thân thiện và hợp lý là thiết yếu để chính phủ nước nhà VN lấy lại tin cậy ở người dân VN và từ dư luận Hoa Kỳ. Thêm nữa, chính phủ nước nhà VN tránh việc xem là một thành viên. Câu nói của TT Diệm rằng "Phật Giáo hoàn toàn có thể nhờ vào Hiến Pháp, nói cách khác, nhờ vào tôi" gây ra ấn tượng xấu ở Hoa Kỳ. Không nên có sự ngăn cách giữa chính phủ nước nhà và người dân, nơi đa số là Phật Tử. Các viên chức chính phủ nước nhà cao nhất nên gặp những nhà sư lãnh đạo PG thường xuyên và đối xử như bình đẳng. Các nhà sư lãnh đạo PG đã chứng tỏ họ có tổ chức ngặt nghèo, và không được cho phép VC hay những phần tử chính trị đối lập kiểm soạt hoạt động và sinh hoạt giải trí của tớ; họ là những người dân dân có kỷ luật, ôn hòa, tránh việc nghi ngờ họ. Các lời tuyên bố của bà Nhu dẫn tới nhiều thắc mắc nghiêm trọng tại Hoa Kỳ (và hiển nhiên, tại Sài Gòn) cũng như về sự chân thành của chính phủ nước nhà VN, và hoàn toàn có thể làm thiệt hại quan hệ giữa 2 chính phủ nước nhà Mỹ-VN trong trận chiến lâu dài để thắng lợi VC.
.
Ngày 20/6/1963. Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Điện văn 1250 thông tư Trueheart trình với TT Diệm rằng Hoa Kỳ dự tính chỉ định Henry Cabot Lodge, Jr., thay thế Frederick Nolting trong chức vụ Đại sứ Mỹ tại VN. Trueheart trả lời hôm 22/6/1963 qua Điện văn 1230 rằng TT Diệm đã đồng ý việc chỉ định tân đại sứ.
.
Ngày 22/6/1963. 11 a.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi (Trueheart) đã gặp Bộ Trưởng Thuần lúc 9 a.m. Mục đích ghé thăm Thuần là vì tôi có chứng cớ có một chiến dịch từ ông bà Nhu muốn phá hoại bản Thông cáo chung ngày 16/6/1963 Một trong những nhà sư PG và chính phủ nước nhà.
--- Nhu ra lệnh thu gom chữ ký từ Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa để phản đối bản Thông cáo chung 16/6/1963 và yêu cầu hủy bỏ thỏa hiệp đó.
--- Một bài trên báo Times of Vietnam ngày hôm qua tường thuật về Họp báo Hội nghị Toàn Quốc của Giáo hội Phật Giáo Cổ Sơn Môn ngày 20/6/1963 đưa ra tuyên bố ủng hộ chính phủ nước nhà và tách rời khỏi những "tranh cãi chính trị tôn giáo mới gần đây." Tôi nói giáo hội này nổi tiếng là vì chính phủ nước nhà tài trợ, và chuyện này sẽ làm cho Phật Tử bất mãn sâu sắc.
--- Có tin là sẽ có lễ hội lớn trong ba ngày 25-27/6/1963 tại Huế để mừng 25 năm tấn phong Giám Mục của Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục (anh của TT Diệm).
Tôi cũng nhắc Thuần rằng những nhà sư lãnh đạo vẫn còn đang ở Sài Gòn, và chính phủ nước nhà nên có hành vi rõ ràng để bày tỏ thiện chí, rõ ràng là trả tư do những người dân bị giam vì tham dự biểu tình.
Thuần không cãi lại những điều tôi nói, ngược lại còn gián điếp xác nhận rằng Thuần trước giờ vẫn thuyết phục TT Diệm đừng nghe lời khuyên của mái ấm gia đình họ Ngô. Tôi sẽ lập lại những ý này khi tôi gặp TT Diệm trực tiếp.
Ghi thêm: Trong một điện văn sau đó trong ngày 22/6/1963. 8 p.m. Trueheart cho biết thêm thêm đã gặp TT Diệm trong ngày, trình bày những điểm trên. TT Diệm nói là ông Nhu không phá hoại thỏa hiệp giữa PG và chính phủ nước nhà. Còn chuyện trả tự do cho những người dân biểu tình thì từ từ, đang lọc hồ sơ, ai liên hệ VC thì sẽ giam tiếp. Trueheart nói tình hình có vẻ như bi thảm, vì lo sợ là căng thẳng mệt mỏi Phật Giáo sẽ đảo ngược những thắng lợi quân sự và chỉ có lợi cho VC. Đặc biệt, dư luận người dân tại Hoa Kỳ đang chỉ trích cả chính phủ nước nhà Mỹ và chính phủ nước nhà VN gắt hơn.
.
Ngày 25/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi (Trueheart) được Bộ Trưởng Thuần gọi điện thoại buổi sáng. Thuần nói TT Diệm có vẻ như không vui (tôi đoán, ý Thuần nói là TT Diệm rất khó chịu). Tôi nói rằng người Mỹ đã ủng hộ TT Diệm và chính phủ nước nhà VN từ lâu và giờ đây khủng hoảng rủi ro cục bộ Phật Giáo làm mất đi niềm tin tại Mỹ và chúng tôi cần TT Diệm hồi sinh niềm tin cho trận chiến này. Thuần nói Thuần đang làm tận lực cho bản Thông cáo chung ngày 16/6. Tôi nói, những nhà sư lãnh đạo PG không riêng gì có nghi ngờ về việc chính phủ nước nhà thực thi Thong cáo chung hay là không, mà còn lo sợ sẽ bị lặng lẽ bắt những nhà sư lãnh đạo và có giải pháp đàn áp khác. Thuần đồng ý rằng đó là suy nghĩ của những nhà sư. Tôi thúc giục Thuần hãy phổ biến tức khắc những lệnh rõ ràng mà Thuần đã gửi cho những Tỉnh Trưởng để thực thi Thông cáo chung. Thuần nói, Thuần hoàn toàn có thể làm như vậy. Thuần nói, Thuần đang lo ngại vì TT Diệm nghĩ rằng người Mỹ đổi chủ trương, nên chỉ có thể định một Tân Đại Sứ. Thuần kể rằng TT Diệm nói: "Họ hoàn toàn có thể gửi 10 ông Lodges, nhưng tôi sẽ không được cho phép chính tôi hay đất nước của tôi bị hạ nhục, không trong cả nếu họ chỉa súng đại bác vào Dinh này." Tôi nói, tôi không biết Đại sứ Lodge có thông tư gì, nhưng điều khẩn cấp giờ đây là chính phủ nước nhà VN phải làm hòa với Phật Giáo và sẵn sàng sẵn sàng bầu cử Quốc Hội vào tháng 8/1963.
.
Ngày 26/6/1963. Hòa Thượng Thích Tịnh Khiết gửi thư cho Tổng thống Ngô Đình Diệm tố cáo nhiều hành vi của những quan chức tiếp tục chống phá, đàn áp Phật giáo, tố cáo ông Ngô Đình Nhu có ý định tổ chức biểu tình của Thanh Niên Cộng Hòa để đòi chính phủ nước nhà duyệt lại bản Thông cáo chung.
.
Ngày 26/6/1963. 12:51 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Yêu cầu ông (Trueheart) gặp TT Diệm ngay, thông báo qua lời nói hay văn bản rằng không còn thay đổi gì trong chủ trương Hoa Kỳ giúp chính phủ nước nhà VN chống Cộng Sản. Đổi Đại sứ vì Đại sứ Nolting tới VN theo nhiệm kỳ 2 năm. Thêm nữa, việc chỉ định Lodge làm Đại sứ đã cứu xét từ cuối thời điểm tháng 4/1963, tức là trước sự kiện ngày 6/5/1963. Lodge là đảng viên Cộng Hòa, làm Đại sứ sẽ có ý nghĩa là 2 Đảng Dân Chủ và Cộng Hòa cùng giúp VN thắng lợi VC. Bản thân Lodge trong cương vị Thiếu Tướng (Major General) Lục quân đã tới khảo sát những vấn đề VN hồi năm ngoái. Chúng ta cần chứng tỏ rằng chính phủ nước nhà Mỹ toàn tâm toàn lực giúp TT Diệm thắng lợi, không phải để làm suy yếu TT Diệm. Ông cần gặp TT Diệm thường xuyên, nói thẳng những vấn đề, cũng là chống lại những ngờ vực mà ông Nhu cấy vào Một trong những chuyến thăm của ông.
.
Ngày 27/6/1963. Đang viếng thăm Ireland, Tổng Thống Kennedy loan báo chỉ định Henry Cabot Lodge làm tân Đại sứ Hoa Kỳ tại Nam Việt Nam, sẽ hiệu lực hiện hành từ tháng 9/1963.
.
Ngày 27/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nói chuyện với Bộ Trưởng Thuần sáng nay, Thuần nói đã theo lời khuyên của tôi (Trueheart) để phổ biến những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng để thực thi Thông cáo chung 16/6. Thuần cũng nói TT Diệm sắp viếng thăm Huế để nói trực tiếp với dân cư Huế. Thuần cũng nói TT Diệm đang viết một bài diễn văn quan trọng, mà Thuần hài lòng với bản nháp, tái xác nhận thỏa mãn 5 nguyện vọng của PG. Thêm nữa, 2 lãnh tụ sinh viên Huế (một người trong đó trước đây có tin đồn bị tra tấn chết) đã được trả tự do. Theo Thuần, đích thân TT Diệm yêu cầu thả.
--- Cùng trong ngày 27/6/1963, điện văn 1283 từ Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở Sài Gòn. Cho phép Trueheart "nỗ lực kiên trì khuyến khích chính phủ nước nhà VN hành xử cho đúng với những gì đã cam kết." Bộ ghi nhận rằng, "những bản tin tình báo đã cho tất cả chúng ta biết chính phủ nước nhà VN vẫn chưa hành xử đúng với những cam kết trong Thông cáo chung." Cho phép Trueheart "can gián chính phủ nước nhà VN đừng tổ chức những cuộc biểu tình hàng fake Phật Tử và đừng thu gom chữ ký để dùng trong những bản văn chỉ trích những Phật Tử."
.
Ngày 28/6/1963. Bản tin tình báo CIA, ký số TDCS DB-3/655, 301. Đề tài: Đánh giá tình hình chính sách Ngô Đình Diệm vào ngày 26/6/1963. Để dùng trong nội bộ, lượng định tình hình.
--- Chính phủ VN sẽ gặp trở ngại vất vả vì tình hình Lào quốc suy yếu về quân sự trước loạn quân Cộng sản, và khi vùng trái độn này biến mất thì Nam VN sẽ trực diện với quân CS. Trong khi đó, có vẻ như như những lời khuyên cải tổ chính trị và xã hội sẽ bị chống đối mạnh mẽ và tự tin, cả từ TT Diệm và mái ấm gia đình ông, và cả từ một số trong những quan chức quân sự và dân sự.
--- Nỗ lực thay đổi -- thí dụ như mở rộng chính phủ nước nhà để mời một số trong những nhà đối lập tham dự, như giảm quyền lực của ông Nhu và bà Nhu, như được cho phép đối lập vào Quốc Hội -- có vẻ như không khả thi vào thời điểm hiện nay, vì: nếu Mỹ đề nghị ông Diệm gỡ bỏ quyền lực của ông Nhu, bà Nhu và Ngô Đình Cẩn, người đang lãnh đạo Miền Trung VN, sẽ bị ông Diệm xem như thể xúc phạm thành viên và vi phạm độc lập lãnh thổ, sẽ bị TT Diệm từ chối. Một số thành phần đối lập đang có tín hiệu muốn đảo chánh để lật đổ TT Diệm.
--- Khủng hoảng Phật Giáo đã chuyển một số trong những thành phần từ thân chính trở sang tích cực đối lập. Điển hình, những sinh viên đã tự đồng hóa cảm xúc của tớ với chính nghĩa Phật Giáo, và vào ngày 16/6/1963, một lá thư mục vụ được đọc trong tất cả những nhà thời thánh Công Giáo La Mã tại Tổng Giáo Phận Sài Gòn, với nội dung ủng hộ những nguyện vọng của Phật Tử đòi tự do tôn giáo trên toàn miền Nam VN.
--- Nếu chính phủ nước nhà VN không chân thành thi hành Thông cáo chung trong tương lai gần, chắc như đinh trở ngại vất vả sẽ tăng thêm. Đã thấy tín hiệu không tôn trọng rồi. Đã có một số trong những tín hiệu rõ ràng rằng một số trong những thành phần trong chính phủ nước nhà không còn ý định đồng ý bản Thông cáo chung như giải pháp giá trị thường trực. Các báo, đặc biệt là báo Anh ngữ Times of Vietnam (xuất bản bởi Gene và Ann Gregory, 2 người Mỹ có quan hệ marketing thương mại thân cận với bà Nhu) ám chỉ mạnh mẽ và tự tin rằng có VC và xúi giục nước ngoài trong những cuộc biểu tình của PG. Lại có nỗ lực đò xét lại bản Thông cáo chung. Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa được lệnh lôi kéo xét lại bản Thông cáo chung giữa PG và chính phủ nước nhà; lại sở hữu tin TT Diệm cũng tương hỗ việc xét lại đó. Các nhà sư lãnh đạo Phật Giáo nói rằng họ lo ngại cho tình hình sức khỏe những sinh viên học viên còn bị giam từ khi bị bắt vì tham dự biểu tình. Các nhà sư nói, chính phủ nước nhà không tôn trọng những cam kết thì sẽ buộc phía PG phải suy nghĩ để có hành vi thích nghi.
--- Nếu chính phủ nước nhà muốn dùng vũ lực đàn áp PG, về đường dài sẽ hỏng, vì sẽ sinh ra một loạt phản ứng mới từ người dân, hoàn toàn có thể dẫn tới những diễn biến chính trị nhắm lật đổ chính phủ nước nhà TT Diệm. Nếu TT Diệm hành xử một cách chân thành, hiệu suất cao thì thời cơ rất tốt là sẽ vượt qua trận bão này.
.
Ngày 28/6/1963. 3 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nói chuyện đêm qua với TT Diệm hơn 2 tiếng rưỡi đồng hồ. Tôi (Trueheart) tin rằng TT Diệm yên tâm về sự ủng hộ của Mỹ giành cho chính phủ nước nhà đất của ông. Buổi họp phần lớn là TT Diệm độc thoại về nhiều đề tài: chiến sự của Lào quốc, chiến sự trong VN, chương trình Chiêu Hồi, Ấp Chiến Lược, Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa, Phong Trào Phụ Nữ Liên Đới. Diệm nói về cuộc cách social và chính trị tại VN xuyên qua Chương Trình Ấp Chiến Lược. Chủ đề này là đặc biệt của ông Nhu, và ông Diệm cũng nói về vai trò ông Nhu ở đây. Kiểu nói chuyện này còn có vẻ như như một cách trả lời gián tiếp về áp lực đòi TT Diệm tách rời ông Nhu. Tôi cũng vừa nhận tin gián tiếp rằng ông Diệm sẽ đi Huế vào ngày mai.
.
Ngày 28/6/1963. 5:48 p.m. Từ BNG Mỹ gửi tới Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên George Ball (Thứ Trưởng Ngoại Giao Hoa Kỳ). Chúng tôi lo sợ sắp có nhiều cuộc biểu tình, hoàn toàn có thể sẽ đổ máu, và tình hình suy đồi trong khi ân hạn phía Phật Giáo đưa ra cho chính phủ nước nhà thi hành thỏa hiệp sẽ tới vào thời điểm vào buổi tối cuối tuần này. Do vậy ông [Trueheart] nên thúc giục phính phủ quay quồng thực hiện những giải pháp khuyến nghị. Cụ thể nên tức khắc ấn hành, phát thanh những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng. Nếu chính phủ nước nhà còn giam giữ những người dân biểu tình trong sự kiện ngày 8/5/1963 như chúng tôi được biết (qua cuộc nói chuyện giữa Bộ Trưởng Nội Vụ Lương với 1 viên chức CIA ngày 27/6 về nghi ngờ có VC trà trộn) thì cũng phải công khai minh bạch hóa. Cần thúc giục chính phủ nước nhà VN quay quồng bản Thông cáo chung, song song với việc cho biết thêm thêm bao nhiêu người bị bắt và số người còn bị giam, với nguyên do. Ông hoàn toàn có thể suy tính để cho ông Thuần biết chúng tôi có tin cho biết thêm thêm sẽ có một số trong những Phật Tử sẵn sàng sẵn sàng thực hiện thêm nhiều cuộc biểu tình và những hành vi chính trị. Chúng tôi nghĩ điều quan trọng là phải để những phần tử trung dung nắm trấn áp phong trào Phật Giáo bằng phương pháp chính phủ nước nhà VN phải thực hiện bản Thông cáo chung ngày 16/6/1963.
.
Ngày 29/6/1963. 6 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi vừa gặp Thuần vài giờ qua, cả Thuần và tôi đều lo ngại vì hoàn toàn có thể sắp có nhiều cuộc biểu tình của PG. Phó Tổng Thống Thơ đã gửi và quảng bá lá thư gửi những sư, nhưng thư không nói đủ những điểm cần. Các hành vi rõ ràng sau đây chính phủ nước nhà VN cần làm thì phải chờ TT Diệm từ Huế trở về: phổ biến những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng, list người bị bắt và những ai đó đã được thả, list những viên chức VN có tội trong sự kiện ngày 8/5 (Thuần chớp mắt khi tôi nói điều này, nhưng rồi đồng ý là cần), bài diễn văn của TT Diệm tái xác nhận 5 điểm đồng thuận...
Trái với lời Thuần cho tôi biết trước, TT Diệm tại Huế chưa tồn tại buổi xuất hiện trước công chúng nào, chỉ trừ, có lẽ rằng, tham dự thánh lễ Te Deum (Tụng ca Thiên Chúa) là một phần trong chương trình lễ hội giành cho Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục. Thêm nữa, ông bà Nhu đã và đang đi Huế, tôi nghĩ rằng họ đã có cuộc họp đại mái ấm gia đình. Họ hoàn toàn có thể quyết định gì mới trong cuộc họp mái ấm gia đình, tôi không sáng sủa chuyện này.
Cũng có những bản tin khả tín về kế hoạch đảo chánh đang được tổ chức bởi ông Tuyến (ghi chú của người dịch: Trần Kim Tuyến, Giám đốc Sở Nghiên cứu Chính trị và xã hội Phủ tổng thống, người chỉ huy khối mạng lưới hệ thống bảo mật thông tin an ninh mật vụ của nền Đệ Nhất VNCH 1956–1963).
Thuần nói sáng nay rằng Thuần tin là có VC và bọn thời cơ phía sau Phật Giáo. Tôi nói tôi không thấy chứng cớ có VC, nhưng tôi hài lòng vì chuyện những người dân thời cơ muốn tận dụng tình thế. Tuy nhiên, phía chính phủ nước nhà VN vẫn không làm điều thiết yếu. Tôi lặp lai với Thuần rằng TT Diệm phải đồng ý rằng ông không thể có thêm biểu tình và chuyện những nhà sư tự thiêu, bất kể rằng TT Diệm đồng thuận cái gì. Tôi nhắc Thuần nghe về tờ báo Tp New York Times có nguyên trang quảng cáo ngày 27/5/1963 phía dưới tấm hình HT Thích Quảng Đức tự thiêu là bản Kháng thư mang chữ ký 12 nhà thần học lớn của Hoa Kỳ trong đó có chữ ký Giám Mục James Pike, mà tôi đã gửi bản kháng thư đó tới nhà Thuần đêm qua.
Phật Giáo đang chờ phía chính phủ nước nhà thi hành Thông cáo chung, hạn chót là ngày một/7/1963, nhưng nhà sư Đức Nghiệp nói với tôi là PG sẽ chờ tới ngày 3/7/1963.
.
Ngày 29/6/1963. 7 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Chúng tôi (Trueheart) không thấy phía PG có chia rẽ minh bạch giữa lớp già, thành phần trung dung và người trẻ tuổi. Nhưng có chứng cớ đã cho tất cả chúng ta biết có nhiều Phật Tử không hài lòng với bản Thông cáo chung giữa PG với chính phủ nước nhà. Một số trong đó nghi ngờ ý định phía chính phủ nước nhà Diệm, do vậy họ đòi chính phủ nước nhà phổ biến công khai minh bạch về những cụ ông cụ bà thể thực hiện bản Thông cáo chung để chính phủ nước nhà sẽ không trở mặt trong tương lai hay là có hành vi trả thù những Phật Tử. Một số Phật Tử khác đã có ý định chính trị hơn, như thay đổi chính sách, tiềm năng vượt xa ý định ban đầu của PG.
Chúng tôi nhận được những bản tin cho biết thêm thêm chính phủ nước nhà TT Diệm không tôn trọng bản Thông cáo chung. Có chứng cớ rõ ràng rằng ông bà Nhu căm thù cay đắng bản Thông cáo chung. Chúng tôi giờ đây tin rằng mọi chuyện là tùy thuộc cuộc họp đại mái ấm gia đình nhà Ngô tại Huế có lẽ rằng vào ngày hôm qua và ngày hôm nay. Chúng tôi sẽ áp lực chính phủ nước nhà TT Diệm có những bước hành vi xây dựng mà tình thế đòi hỏi. Chúng tôi hoàn toàn đồng ý với Bộ rằng Hoa Kỳ bằng mọi thủ đoạn sẽ không để bị đẩy vào vị trí phụ trách về chuyện xung đột tôn giáo nội bộ này.
Page 11HOA KỲ GIẢI MẬT
HỒ SƠ VIỆT NAM 1963
DỊCH VÀ GHI NHẬN:
TÂM DIỆU, TRÍ TÁNH & NGUYÊN GIÁC
NHÀ XUẤT BẢN ANANDA VIET FOUNDATION
THÁNG 6
TỰ THIÊU, BIỂU TÌNH
GHI NHẬN: Nhiều cuộc biểu tình, tuyệt thực tại Huế, Sài Gòn và nhiều tỉnh. Thượng tọa Thích Trí Quang tham gia trong nhóm tuyệt thực. Chính phủ đàn áp, giải tán. Biểu tình nhiều nơi, có khi đông tới 2.000 người, như ở tỉnh Quảng Trị. Ủy ban Liên Bộ thành lập, do Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ chỉ huy, để nói chuyện với Ủy ban Liên Phái PG. Nhiều chùa bị vây hãm. Chính phủ Diệm từ chối xóa bỏ Đạo Dụ 10, lấy cớ là có từ thời Bảo Đại. Bà Nhu vu khống Phật Tử bị VC trà trộn để quậy phá. Ngoại Trưởng Mỹ Dean Rusk đề nghị những nhà ngoại giao Hoa Kỳ ở VN lôi kéo TT Diệm gỡ bỏ Đạo Dụ 10, ngừng tùy tiện bắt bớ Phật Tử, ngưng tuyên truyền Chủ Nghĩa Nhân Vị vì dân VN đồng hóa chủ nghĩa này với Công Giáo, nên chỉ có thể định Tuyên Úy Phật Giáo trong quân đội… Nhiều chùa bị vây hãm, ngăn thực phẩm. Ngày 11/6/1963, Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu. Bà Nhu gọi là “nướng thịt.” Dư luận quốc nội và quốc tế sôi sục. Trung Tá Không Quân Đỗ Khắc Mai và một số trong những quân nhân suy nghĩ về đảo chánh. Mỹ gợi ý chính phủ nước nhà Diệm nên đưa một số trong những nhà sư vào Quốc Hội. Ngày 16/6 ra Thông Cáo Chung giữa Ủy ban Liên phái PG và Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà, cam kết 5 điều trong đó sẽ giữ bình đẳng tôn giáo và hủy bỏ Đạo dụ số 10. Nhưng công an vẫn vây hãm nhiều chùa. Ngô Đình Nhu gom chữ ký đòi hủy bỏ Thông Cáo Chung. Mỹ đề nghị ông Diệm giảm vai trò ông Nhu. Cảnh sát vẫn chưa trả tự do những người dân biểu tình bị bắt. Đại sứ Lodge sẽ tới VN tháng 9/1963, thay Đại sứ Nolting mãn nhiệm. Các nhà sư lo ngại cho sức khỏe những sinh viên bị bắt giam chưa thả. Có tin Trần Kim Tuyến âm mưu đảo chánh. Dư luận quốc tế lôi kéo Diệm thi hành Thông Cáo Chung, 12 nhà thần học lớn Hoa Kỳ ký tên chung đòi chính phủ nước nhà thực thi 5 điểm cam kết với PG. Các nhà sư nói, sẽ đấu tranh, nếu Thông Cáo Chung không thực thi.
.
Ngày 1/6/1963. Nhiều cuộc biểu tình và tuyệt thực lớn được tổ chức tại Huế, Sài Gòn và một số trong những tỉnh. Nhiều nhà sư và Phật Tử vào những chùa lớn tham gia tuyệt thực. Hai nơi tập trung tuyệt thực ở Sài Gòn là chùa Ấn Quang và chùa Xá Lợi với khoảng chừng 800 người.
.
Ngày 3/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Lãnh sự quán Hoa Kỳ ở Huế điện thoại, cho biết thêm thêm khoảng chừng trưa có 500 người, hầu hết là người trẻ tuổi, biểu tình trước tòa nhà chính phủ nước nhà, trong khi 300 quân nhân giữ bảo mật thông tin an ninh, không mặc áo giáp. Giới trẻ hô khẩu hiệu nhắm vào những quân nhân. Một bác sĩ người Đức nói với đám đông xuyên qua người thông ngôn, rằng ông là Công Giáo nên không thể cố vấn cho Phật Tử, nhưng ông khuyên họ nên cầu nguyện, thay vì bạo lực. Một xe phóng thanh của chính phủ nước nhà lôi kéo giải tán, nói rằng VC trà trộn hoàn toàn có thể gây rắc rối. Đám đông hô khẩu hiệu phản đối. Các binh sĩ gắn lưỡi lê vào đầu súng, mang mặt nạ ngừa hơi cay và tiến tới đám đông. Một số người bỏ chạy, một số trong những ở lại và cầu nguyện, trong khi lựu đạn cay bắn ra. Lính rượt đám đông chạy vài trăm mét, rồi bắn đợt lựu đạn cay thứ nhì. Helbel cũng tường trình rằng nhà sư lãnh đạo Thích Tri Quang, nguyên tuyệt thực từ Thứ Năm vừa qua, đã được vị bác sĩ người Đức khám sức khỏe, và nói là trong tình trạng sức khỏe nghiêm trọng. Trueheart.
.
Ngày 4/6/1963. Trong khi Nolting vắng mặt, Trueheart trong cương vị Đại biện Lâm thời (charge d'affaires) gặp Bộ Trưởng Nguyễn Đình Thuần (Đoạn này, Pentagon Papers viết nhầm là Tuan), và theo thông tư từ Bộ Ngoại Giao Mỹ, Trueheart chú ý rằng Mỹ không thể giữ sự ủng hộ chính phủ nước nhà VN nếu có thêm một vụ đàn áp đổ máu khác nhắm vào Phật Tử.
.
Ngày 4/6/1963. Lập Ủy ban liên bộ, với Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ chỉ huy để xử lý và xử lý vấn đề tôn giáo.
.
Ngày 4/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nhiều cuộc biểu tình. Lính bắn lựu đạn cay giải tán. Nhiều sinh viên học viên đi xe đạp tìm cách vào Chùa Từ Đàm, bị lính xua đuổi. Có 200 người đang tuyệt thực ở Chùa Từ Đàm. Có tin đồn nhà sư Trí Quang đã chết vì tuyệt thực, nhưng nguồn tin địa phương nói vị sư này chưa từ trần, chỉ suy yếu nghiêm trọng. Tại Quảng Trị: ngày một/6, có 2000 người biểu tình trước trụ sở tỉnh, được giải tán ôn hòa; ngày 2/6 có hàng trăm người biểu tình ở một ngôi chùa; ngày 3/6, tất cả những nẻo đường vào thành phố đều dựng rào cản. Nguồn tin thân cận ông Ngô Đình Cẩn nói là chính phủ nước nhà sẽ không nhượng bộ và sẵn sàng sẵn sàng dùng quân đội đàn áp Phật tử. Không có chứng cớ là những cuộc biểu tình có gì chống Mỹ. Chúng tôi đang quan sát kỹ.
.
Ngày 5/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bộ Trưởng Thuần gọi Trueheart tới nhà Thuần lúc 8 giờ sáng, nói liên tục nhiều lần từ chiều ngày hôm qua nói nhiều lần với TT Diệm, Cố vấn Nhu và nhà sư Thích Thiện Minh (từ Huế vào Sài Gòn họp, đại diện cho nhà sư Thích Trí Quang). Thuần nói chính phủ nước nhà sẽ đồng ý với nhà sư Thích Thiện Minh về 5 điểm. PG sẽ toàn bộ ngừng biểu tình và tuyên truyền, chính phủ nước nhà rút lính và mật vụ ra khỏi những khuôn viên chùa. Thuần kể một số trong những thỏa hiệp sẽ là: Trong những ngày lễ tôn giáo, cờ VNCH sẽ treo ngoài chùa, cờ PG treo cả trong và ngoài chùa. Chính phủ tránh né trách nhiệm về Đạo dụ số 10, nói do Bảo Đại, và đề nghị Phật Giáo yêu cầu Quốc Hội tu chính. Thuần nói, chính phủ nước nhà muốn Quốc Hội VNCH ra luật mới để PG ngang hàng với Thiên Chúa Giáo, như quyền làm chủ tài sản địa ốc. Ngưng bắt bớ tùy tiện Phật Tử. Chính phủ hứa điều tra về sự kiện 8/5/1963. Thuần chỉ nói mơ hồ về cách thực hiện thỏa hiệp. Trueheart nghĩ là Thuần chưa nói hết sự thực về cuộc nói chuyện với nhà sư Thích Thiện Minh.
.
Ngày 6/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Thuần kể tiến bộ khả quan. Ủy ban Liên bộ (Phó Tổng Thống Thơ, Bộ Trưởng Thuần và Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ Bùi Văn Lương) họp từ 4:00pm tới 10:00pm với những lãnh đạo PG (nhà sư Thiện Minh, nhà sư Thiện Hoa). Thuần nói như bản sơ thảo thỏa hiệp ngày hôm qua. Thuần bảo vệ TT Diệm sẽ ký, và Hòa thượng Thích Tịnh Khiết đang tuyệt thực ở Huế sẽ bay vào Sài Gòn ký hoàn tất bản thông cáo chung. Nhà sư Thích Thiện Minh đã rời SG về Huế ngay sáng 6/6/1963. Thuần kể rằng Thuần có một đặc sứ đang sống hạnh tu sĩ nhưng ở tại gia trong vài ngày tới sẽ sống chung với Thượng tọa Thiện Minh và Hòa thượng Tịnh Khiết tại một ngôi chùa ở Huế để bảo vệ bản thỏa hiệp sơ khởi sẽ được đồng ý ký kết. Thuần nói đã ra lệnh mật vụ rời khuôn viên những chùa, và yêu cầu lính Quân Đoàn I tránh dùng bạo lực.
Cùng ngày 6/6/1963 tại Hoa Kỳ, Lincoln White, phát ngôn nhân Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ họp báo, nói: "Không hề có phi cơ Mỹ hay nhân sự Hoa Kỳ nào trong việc chở quân hay công an tới Huế."
.
Ngày 8/6/1963. Bà Ngô Đình Nhu chỉ trích Phật Tử. Chồng bà Nhu là người cố vấn đầy quyền lực của TT Diệm. Bà Nhu công khai minh bạch chụp mũ rằng Phật Tử bị cán bộ VC kích động và trà trộn, cũng như nói rằng có bàn tay nước ngoài khuynh đảo. Bộ Trưởng Thuần nói với Trueheart rằng Thuần bất lực, không làm gì được đối với bản Tuyên cáo của bà Nhu trong cương vị chỉ huy phong trào phụ nữ VNCH. Sau đó cùng trong ngày, Trueheart trình với ông Diệm rằng Mỹ phản đối những lời bà Nhu và đe dọa tách rời lập trường của Mỹ đối với bất kỳ giải pháp đàn áp nào nhắm vào Phật Tử. Nhưng Trueheart nói không thấy ông Diệm có quyết định rõ ràng nào.
.
Ngày 8/6/1963. 5:37 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Dean Rusk. Đề nghị những nhà ngoại giao Mỹ xem xét: tức khắc đề nghị chính phủ nước nhà VN gỡ bỏ Đạo dụ số 10 mà không cần tới Quốc Hội VNCH, vì Quốc Hội này tới tháng 9/1963 mới họp. Nếu TT Diệm làm như vậy, hẳn là phía PG sẽ tin cậy. Khuyên chính phủ nước nhà VN tạm thời đừng tuyên truyền Chủ Nghĩa Nhân Vị vì dân chúng nhìn chủ nghĩa này đồng hóa với Công Giáo. Gợi ý rằng quân đội VNCH (Republic of Vietnam Armed Forces, viết tắt RVNAF) nên chỉ có thể định những tuyên úy Phật Giáo. Gợi ý rằng Bắc Việt Nam (Democratic Republic of Vietnam, viết tắt DRV) có 2 nhà sư trong Quốc Hội, nếu chính phủ nước nhà Nam VN mời nhiều nhà sư hay cư sĩ ứng cử Quốc Hội và thắng cử trong bầu cử tháng 8 sắp tới thì sẽ dễ hòa giải. Rusk.
.
Ngày 9/6/1963. 1 a.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tổng Thống Diệm tiếp Trueheart chiều ngày 8/6/1963. Buổi nói chuyện lâu 2 giờ, thân thiện. Không may, không còn lời nào của Trueheart làm TT Diệm đổi ý. Trueheart trình TT Diệm bản tiếng Pháp bản Tuyên cáo của Phong Trào Phụ Nữ Liên Đới (của bà Nhu). Trueheart nói rằng Ủy ban Liên bộ đã đạt thỏa hiệp với những nhà sư, và bản văn chụp mũ này sẽ làm hỏng mọi chuyện vì đã vi phạm cam kết giữa 2 phía. Trueheart nói, kỳ vọng TT Diệm tuyên bố tách rời lập trường chính phủ nước nhà ra khỏi bản văn của bà Nhu. TT Diệm nói là không. Trueheart có cảm hứng bản văn chụp mũ những nhà sư cũng gần với suy nghĩ của TT Diệm. Trueheart nói lãnh sự Helble kể rằng tăng ni Phật tử trong những chùa ở Huế vẫn không được phép nhận thực phẩm và vật dụng y tế từ ngoài đưa vào. TT Diệm nói không biết chắc như vậy, liền cầm điện thoại, gọi ngay cho Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ để hỏi về tình hình Huế. Helble sau đó kể là một số trong những thực phẩm được cho vào chùa, nhưng không cho bác sĩ vào chăm sóc y tế. Helble cũng kể phi cơ chính phủ nước nhà thả nhiều truyền đơn ở Huế, tấn công Thượng tọa Trí Quang, người thay mặt Hòa thượng Tịnh Khiết lãnh đạo trực tiếp PG.
.
Ngày 10/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bộ Trưởng Thuần lúc 9 giờ sáng kể rằng có vài tiến bộ trong nói chuyện với TT Diệm và Cố vấn Nhu. Về Dụ số 10, TT Diệm nói ông không thể gỡ bỏ Dụ số 10, phải chờ thủ tục qua Quốc Hội. Về tin nói rằng Bộ Trưởng Công Dân Vụ Ngô Trọng Hiếu dự tính biểu tình ở Sài Gòn để phản đối Phật Giáo thì TT Diệm đã điện thoại cho Hiếu trước mặt Thuần, và Hiếu bác bỏ tin đó. Thuần trước đó đã nói chuyện với ông Nhu về chuyện đó, và được Nhu bảo vệ là không còn biểu tình như vậy ở SG, tương tự ở Đà Nẵng. Thuần nói bản văn của Phong Trào Liên Đới Phụ Nữ (của bà Nhu) đã bị cấm đọc trên đài phát thanh, và sẽ không cho đăng báo Việt ngữ. Thuần nói rằng việc sứ quán Mỹ quan ngại vì chuyện thả truyền đơn ở Huế và chuyện bắt giam một số trong những nhà báo ở Sài Gòn đã được Thuần trình lên TT Diệm.
.
Ngày 11/6/1963. Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu. Vào khoảng chừng trưa, nơi giao lộ Phan Đình Phùng và Lê Văn Duyệt tại Sài Gòn, Hòa Thượng Thích Quảng Đức tẩm xăng dầu và tự bật lửa tự thiêu. Hình ảnh nhà sư Thích Quảng Đức tự thiêu được chụp lại bởi phóng viên Malcolm Browne của AP. Cuộc phản đối và hình ảnh tự thiêu lên trang nhất những báo thế giới. Cảm xúc chung là kinh hoàng và phẫn nộ. Đại Tá Tung, Tư lệnh Lực lượng Đặc biệt, đưa 2 đại đội từ trại Long Thành về phi trường Tân Sơn Nhứt đề phòng nguy hiểm. Bà Nhu sau đó gọi cuộc tự thiêu là một vụ “nướng thịt.”
Sáng ngày 11/6/1963, trước khi tự thiêu, Hòa thượng Thích Quảng Đức đã viết lại một bức thư Lời Thỉnh Nguyện Tâm Huyết, nói rõ chủ định và nguyện vọng:
“Tôi là Tỳ kheo Thích Quảng Đức, trụ trì chùa Quan Thế Âm Phú Nhuận Gia Định. Nhận thấy Phật giáo nước nhà đang lúc nghiêng ngửa. Tôi là một tu sĩ mệnh danh là trưởng tử của Như Lai, không lẽ cứ ngồi điềm nhiên toạ thị để cho Phật giáo tiêu vong, nên tôi vui vẻ phát nguyện thiêu thân giả tạm này cúng dưỡng chư Phật để hồi hướng công đức bảo tồn Phật giáo. Mong ơn mười phương chư Phật, chư Đại Đức, Tăng ni chứng tỏ cho tôi đạt thành chí nguyện như sau:
Một là mong ơn Phật Trời gia hộ cho tổng thống Ngô Đình Diệm sáng suốt đồng ý năm nguyện vọng của Phật giáo Việt Nam ghi trong bản tuyên cáo.
Hai là nhờ ơn Phật từ bi gia hộ cho Phật giáo Việt Nam được trường tồn bất diệt.
Ba là mong nhờ hồng ân Đức Phật gia hộ cho chư Đại Đức, Tăng ni, Phật tử Việt Nam tránh khỏi tai nạn khủng bố, bắt bớ, giam giữ của kẻ ác.
Bốn là cầu nguyện cho đất nước thanh bình, quốc thái dân an.
Trước khi nhắm mắt về cảnh Phật, tôi trân trọng kính gởi lời đến tổng thống Ngô Đình Diệm nên lấy lòng bác ái từ bi đối với quốc dân, đều thi hành chủ trương bình đẳng tôn giáo để nước nhà bình yên muôn thuở. Tôi thiết tha lôi kéo chư Đại Đức, Tăng ni, Phật tử nên đoàn kết nhất trí quyết tử để bảo tồn Phật giáo.
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật
Làm tại chùa Ấn Quang ngày 4/6/1963.
Tỳ kheo Thích Quảng Đức thủ ký."
.
Ngày 11/6/1963. 5 p.m. Điện văn từ tòa đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Gặp Thuần tại nhà Thuần vào giờ trưa, Trueheart nói tình hình không thể phục hồi thông thường nếu TT Diệm không đích thân có hành vi hòa giải tức khắc, trực tiếp và quyết liệt. Trong ngày cũng luôn có thể có bản tin tình báo CAS gửi về tòa đại sứ cho biết thêm thêm tất cả những quân nhân VNCH phải cắm trại. Cũng có nguồn tin tình báo cho biết thêm thêm Chánh Văn Phòng Không Quân VNCH Trung Tá Đỗ Khắc Mai (một Phật tử) phản hồi với nguồn tin rằng Mai và nhiều sĩ quan cao cấp khác đã chán tình hình này và không hiểu sao người Mỹ cứ đứng yên để mất thời cơ vàng điều chỉnh tình hình tại VN, rõ ràng ám chỉ Mai đang suy nghĩ về một cuộc đảo chánh. Trueheart.
.
Ngày 11/6/1963. 7 p.m. Điện văn Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Biểu tình của PG và chống lại chính phủ nước nhà ban đầu là vì chính phủ nước nhà kềm chế hoạt động và sinh hoạt giải trí tôn giáo (như, treo cờ PG ngoài cổng chùa). Phản ứng của PG là tự nhiên hay suy tính trước thì không rõ; nhưng những hành vi này sinh khởi vì PG bất mãn từ lâu vì bị tẩy chay tôn giáo. Bây giờ, phản ứng của chính phủ nước nhà quá chậm để đáp ứng nguyện vọng của PG. Theo Tòa đại sứ nhận xét, phía PG lộ ý muốn thỏa mãn 5 nguyện vọng. Có tin một số trong những Phật tử nói về chuyện đảo chánh chính phủ nước nhà. Nhiều Phật Tử đang khuyến khích biểu tình phủ rộng rộng rãi ra và muốn báo chí quốc tế biết chính nghĩa của tớ nhiều hơn nữa. Không có chứng cớ là có nhóm chính trị nào phía sau PG. trái lại, có chứng cớ Phật Tử đã từ chối và chống lại những lời mời giúp sức từ những tổ chức đối lập. Không có chứng cớ rõ ràng Việt Cộng ảnh hưởng trực tiếp vào hoạt động và sinh hoạt giải trí PG; tuy nhiên có chứng cớ VC đang chờ đón thuở nào điểm để tận dụng tình thế một cách chính trị và/hay một cách quân sự. Chính phủ ban đầu đánh giá sai về những bất mãn của PG, nhận định rằng PG như một vấn đề chính trị, nên đã dùng bạo lực với PG, trong khi đó những tuyên bố của bà Nhu chỉ như đổ dầu vào lửa. Nơi khoảng chừng thời gian ngắn này, chúng tôi (Trueheart) tin rằng vẫn còn thời cơ để chính phủ nước nhà làm hòa với PG. Đối thoại giữa 2 phía cần duy trì, nhờ vào những đồng thuận bán chính thức đã có giữa PG với ông Thuần. Trueheart sẽ nhắc lại gợi ý về đưa vào Quốc Hội VNCH một số trong những vị sư.
.
Ngày 12/6/1963. Trueheart gặp TT Diệm, xuất hiện Bộ Trưởng Thuần, để phản đối việc ông Diệm thụ động, và nói rằng cuộc tự thiêu của HT Thích Quảng Đức đã gây chấn động thế giới. Nếu TT Diệm không hành vi, Mỹ buộc tách rời khỏi chính phủ nước nhà ông Diệm vì áp lực dư luận Mỹ.
Điện văn ngày 12/6/1963, 8 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ghi rằng Trueheart nói về bản tin có những vụ bắt bớ hôm 11/6/1963 tại Đà Nẵng và Huế, và đề nghị chính phủ nước nhà tránh việc trả thù người biểu tình bằng việc bắt bớ. TT Diệm im re, nhưng Thuần sau đó nói với Trueheart là sẽ xem lại chuyện đó. Trueheart nói là có nghe giới chức VN (về sau, Trueheart nói với Thuần đó là Bộ Trưởng Nội Vụ) suy tính truy tố về tội sát nhân đối với những người dân trợ giúp Hòa thượng Quảng Đức tự thiêu. TT Diệm trả lời rằng có những người dân khác trợ giúp nhà sư tự thiêu. Trueheart nói Trueheart đã nói chuyện với 2 người đã tận mắt tận mắt chứng kiến tận mắt thấy rằng nhà sư Quảng Đức tự châm lửa để tự thiêu chính ông (nguyên văn Trueheart viết trong Điện văn: I said that I had talked to two eye witnesses who saw bonze set fire to himself) nhưng dù thế nào đi nữa, hành vi chống lại những người dân liên hệ sẽ là một sai lầm rất tai hại. Thuần sau đó nói kể như bỏ chuyện truy tố.
.
Ngày 13/6/1963. 7 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Được Thuần cho biết thêm thêm rằng Phó Tổng Thống Thơ đã gửi thư mời những nhà sư họp, và được họ trả lời sẽ họp với Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà vào ngày mai 14/6/1963, với điều kiện phía chính phủ nước nhà chấp thuận đồng ý những điều đã thỏa hiệp trước, trong buổi ngày 5/6/1963. Thuần kể, phía PG đề nghị rằng đối với Đạo dụ số 10, không riêng gì có là để Quốc Hội tu chính như đã đồng thuận, nhưng trong khi chờ tới lúc đó xin TT Diệm tu chính bằng một sắc lệnh.
.
Ngày 14/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Thuần điện thoại cho Trueheart vào giờ trưa, sáng sủa, vui mừng. Buổi họp buổi sáng giữa Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà và Ủy ban Liên phái của PG tốt đẹp. Buổi chiều, Hòa thựong Thích Tịnh Khiết gửi thông điệp tới những chùa toàn quốc, lôi kéo bình lặng vì nói chuyện tốt đẹp. Phía chính phủ nước nhà ra lệnh gỡ những rào cản đang vây những chùa trong khi cảnh giác VC bạo động. Thuần nghĩ, VC sẽ hành vi khi thấy thỏa ước giữa chính phủ nước nhà và PG sẽ thành công. Thuần nói, sẽ có cuộc họp báo chung. Lãnh đạo phái đoàn PG là nhà sư Thiện Minh, đại diện PG Miền Trung trong buổi nói chuyện ngày 5/6/1963 được HT Tịnh Khiết trao toàn quyền quyết định, theo lời Thuần. Các lãnh đạo khác là những Thượng tọa Tâm Châu, Đức Nghiệp, Thiện Hoa và Huyền Quang. Nhà sư Trí Quang là dự khuyết, nhưng không xuất hiện trong cuộc họp sáng nay. Được Thuần kể là 2 phía nói chuyện tốt đẹp.
Ngày 14/6/2022. 4:43 p.m. Điện văn từ Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Rusk. Một bài báo rất tai hại trên tờ Tp New York Times ấn bản ngày 14/6/1963, nhan đề “U.S. Warns South Viet-Nam on Demands of Buddhists” (Mỹ Cảnh Cáo Nam VN về Nguyện Vọng của Phật Tử), nói rằng chính phủ nước nhà Kennedy cảnh cáo TT Diệm rằng Mỹ sẽ công khai minh bạch lên án cách TT Diệm đối xử với Phật Tử nếu không còn hành vi gấp để xoa dịu bất mãn của PG. Bài báo của Max Frankel viết rằng những nhà ngoại giao Mỹ nói với chính phủ nước nhà VN rằng tiếp tục xích míc với PG hoàn toàn có thể gây ra tai hại chính trị. Trong cuộc họp báo ngày hôm nay, phát ngôn nhân Bộ Ngoại Giao Mỹ nói rằng bài báo đó chỉ suy đoán, cho nên vì thế Bộ không còn gì để phản hồi, và cho biết thêm thêm TT Diệm đã lập ra Ủy ban Liên bộ để họp với những nhà sư để xử lý và xử lý vấn đề. Cho phép tòa đại sứ nói với chính phủ nước nhà Diệm rằng sẽ không còn bản văn công khai minh bạch nào của chính phủ nước nhà Mỹ về chuyện này, và chính phủ nước nhà Mỹ vẫn tiếp tục ủng hộ chính phủ nước nhà TT Diệm. Nếu vấn đề được xử lý và xử lý và có cuộc họp báo chung thì sẽ rất có lợi, vì những nhà sư sẽ bày tỏ liên minh với chính phủ nước nhà TT Diệm để chống lại VC xâm lăng.
.
Ngày 15/6/1963. 2 p.m. Điện văn Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Đã gặp Thuần lúc 12:30 p.m. Thuần rất là rất khó chịu vì bài báo Tp New York Times, nói là bài báo hoàn toàn có thể làm hỏng những cuộc thương thuyết. Thuần đã họp với những nhà sư buổi sáng, nhưng tiến bộ chỉ chút ít. Bổ túc: Tuy nhiên, lúc 6:30 p.m. Thuần nói là mọi chuyện thương thuyết với những nhà sư đã thành công rồi.
.
Ngày 16/6/1963. Một bản Thông Cáo Chung giữa Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà và Ủy ban Liên phái của PG phổ biến sau những cuộc thương thuyết. Thông cáo chung không quy trách nhiệm rõ ràng cho ai trong sự kiện ngày 8/5/1963 ở Huế, tóm lược có 5 điều: cho treo cờ PG, ấn định điều kiện treo cờ PG; hứa tách tôn giáo ra khỏi Dụ số 10, Quốc Hội sẽ ra luật về tôn giáo thời điểm ở thời điểm cuối năm 1963 hay đầu 1964; sẽ lập Ban điều tra xem những đơn khiếu nại của PG về những trường hợp đàn áp, bắt giam Phật Tử sai trái; hoạt động và sinh hoạt giải trí tôn giáo chỉ buộc xin phép nếu ở nơi công cộng; cán bộ nào có lỗi trong sự kiện ngày 8/5/1963 sẽ bị phạt, và chính phủ nước nhà sẽ trợ giúp những mái ấm gia đình nạn nhân ở Huế.
.
Ngày 16/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bản Thông cáo chung ký bởi TT Ngô Đình Diệm và HT Thích Tịnh Khiết, đọc trên đài phát thanh. HT Tịnh Khiết cũng nói là lễ tưởng niệm HT Thích Quảng Đức sẽ hoãn vì nhiều nguyên do, trong đó có trở ngại tổ chức. Hoãn tổ chức hiển nhiên vì sự không tương đồng giữa PG và chính phủ nước nhà về số rất đông người tham dự đông hay ít. Ngày tang lễ chưa thông báo. Tổng Giám Mục Công Giáo Paul Nguyễn Văn Bình ở Sài Gòn gửi thư mục vụ, nhắc giáo dân rằng Giáo hội và Nhà nước cần tách rời. Có khoảng chừng 2000 người tụ họp ở góc đường Phan Thanh Giản và Lê Văn Duyệt. Bạo lực bùng nổ lúc 9:15 a.m. khi sinh viên học viên xông vào rào công an đang vây Chùa Xá Lợi. Giới trẻ ném đá vào công an, và công an bắn lựu đạn cay, và xe vòi rồng tới giải tán; tới 11:00 a.m. mới trấn áp được. Bản tin chính phủ nước nhà sau đó nói vụ này kích động do "thành phần cực đoan" (không nói là VC), cũng nói có 30 công an bị thương, nhập viện. Nhân viên sứ quán tận mắt tận mắt chứng kiến vụ này từ đầu, cho biết thêm thêm kích động là vì đám đông. Khoảng từ 6:00 am-8:30 am khoảng chừng 300 thành viên Phong Trào Liên Đới Phụ Nữ tụ họp ở bản doanh nghe loa đọc Tuyên cáo ngày 7/6 nhưng không xuất hiện bà Nhu. Báo Times of Vietnam ấn bản ngày hôm nay có bản tuyên bố ký tên 30 sĩ quan cao cấp nguyện trung thành "sau sống lưng TT Ngô Đình Diệm để bảo vệ Hiến pháp và nền Cộng Hòa."
.
Ngày 18/6/1963. Văn phòng Tổng Thống gửi mật điện số 1432/VP/TT cho những người dân dân có trách nhiệm ra lệnh tạm thời nhượng bộ phong trào Phật giáo, sẵn sàng sẵn sàng dư luận để phản công đồng thời thanh trừng những nhân viên cấp dưới nhà nước ủng hộ Phật giáo. Một bản sao của mật điện lọt vào tay của Ủy ban Liên Phái.
.
Ngày 19/6/1963. Giữa trưa. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ tại VN gửi BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Ghé thăm Phó Tổng Thống Thơ ngày 18/6/1963, chúc mừng đạt được Thông cáo chung với PG. Thơ nói, PG hài lòng với thỏa hiệp, tương lai có lẽ rằng hết rắc rối rồi. Tuy nhiên, Thơ sợ có hiểu nhầm trong khi thực hiện Thông cáo chung. Trueheart nói, nhưng niềm tin của dân vào chính phủ nước nhà sứt mẻ rồi, giờ đây là phải hồi sinh niềm tin. Thơ đồng ý. Trước đó trong ngày có gặp Bộ Trưởng Thuần. Trueheart hỏi Thuần, giờ đây có chứng cớ là có một số trong những mật vụ bảo mật thông tin an ninh bám sát, theo dõi người Mỹ, trong khi lẽ ra họ phải theo dõi VC hay Phật Tử. Thuần hỏi, có lời khuyên nào hay là không. Trueheart nói, lo ngại là lời khuyên từ phía Mỹ thì chính phủ nước nhà VN không vui. Thí dụ, như một nghành rõ ràng là tư pháp, những người dân bị tạm giam quá lâu thì nên đưa ra xét xử ở tòa. Thuần ra vẻ đồng ý nhưng không phản ứng gì.
Ngày 19/6/1963. 8:28 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Rusk. Trước ngày xảy ra sự kiện 8/5/1963 (ở đài phát thanh Huế) dư luận Mỹ hài lòng với thành quả chính phủ nước nhà VN chống lại VC. Khuynh phía này đang đảo ngược rồi. Thứ Trưởng Ngoại Giao Viễn Đông Sự Vụ Roger Hilsman phải điều trần trước Quốc Hội về những chương trình viện trợ cho VN, đang thấy ngày càng trở ngại vất vả vì áp lực chính trị đối với những thắc mắc về TT Diệm đàn áp Phật Tử. Trong khi 5 điểm Thông cáo chung đạt được, nhưng nghi ngờ và căng thẳng mệt mỏi vẫn còn trầm trọng; do vậy thái độ thân thiện và hợp lý là thiết yếu để chính phủ nước nhà VN lấy lại tin cậy ở người dân VN và từ dư luận Hoa Kỳ. Thêm nữa, chính phủ nước nhà VN tránh việc xem là một thành viên. Câu nói của TT Diệm rằng "Phật Giáo hoàn toàn có thể nhờ vào Hiến Pháp, nói cách khác, nhờ vào tôi" gây ra ấn tượng xấu ở Hoa Kỳ. Không nên có sự ngăn cách giữa chính phủ nước nhà và người dân, nơi đa số là Phật Tử. Các viên chức chính phủ nước nhà cao nhất nên gặp những nhà sư lãnh đạo PG thường xuyên và đối xử như bình đẳng. Các nhà sư lãnh đạo PG đã chứng tỏ họ có tổ chức ngặt nghèo, và không được cho phép VC hay những phần tử chính trị đối lập kiểm soạt hoạt động và sinh hoạt giải trí của tớ; họ là những người dân dân có kỷ luật, ôn hòa, tránh việc nghi ngờ họ. Các lời tuyên bố của bà Nhu dẫn tới nhiều thắc mắc nghiêm trọng tại Hoa Kỳ (và hiển nhiên, tại Sài Gòn) cũng như về sự chân thành của chính phủ nước nhà VN, và hoàn toàn có thể làm thiệt hại quan hệ giữa 2 chính phủ nước nhà Mỹ-VN trong trận chiến lâu dài để thắng lợi VC.
.
Ngày 20/6/1963. Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Điện văn 1250 thông tư Trueheart trình với TT Diệm rằng Hoa Kỳ dự tính chỉ định Henry Cabot Lodge, Jr., thay thế Frederick Nolting trong chức vụ Đại sứ Mỹ tại VN. Trueheart trả lời hôm 22/6/1963 qua Điện văn 1230 rằng TT Diệm đã đồng ý việc chỉ định tân đại sứ.
.
Ngày 22/6/1963. 11 a.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi (Trueheart) đã gặp Bộ Trưởng Thuần lúc 9 a.m. Mục đích ghé thăm Thuần là vì tôi có chứng cớ có một chiến dịch từ ông bà Nhu muốn phá hoại bản Thông cáo chung ngày 16/6/1963 Một trong những nhà sư PG và chính phủ nước nhà.
--- Nhu ra lệnh thu gom chữ ký từ Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa để phản đối bản Thông cáo chung 16/6/1963 và yêu cầu hủy bỏ thỏa hiệp đó.
--- Một bài trên báo Times of Vietnam ngày hôm qua tường thuật về Họp báo Hội nghị Toàn Quốc của Giáo hội Phật Giáo Cổ Sơn Môn ngày 20/6/1963 đưa ra tuyên bố ủng hộ chính phủ nước nhà và tách rời khỏi những "tranh cãi chính trị tôn giáo mới gần đây." Tôi nói giáo hội này nổi tiếng là vì chính phủ nước nhà tài trợ, và chuyện này sẽ làm cho Phật Tử bất mãn sâu sắc.
--- Có tin là sẽ có lễ hội lớn trong ba ngày 25-27/6/1963 tại Huế để mừng 25 năm tấn phong Giám Mục của Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục (anh của TT Diệm).
Tôi cũng nhắc Thuần rằng những nhà sư lãnh đạo vẫn còn đang ở Sài Gòn, và chính phủ nước nhà nên có hành vi rõ ràng để bày tỏ thiện chí, rõ ràng là trả tư do những người dân bị giam vì tham dự biểu tình.
Thuần không cãi lại những điều tôi nói, ngược lại còn gián điếp xác nhận rằng Thuần trước giờ vẫn thuyết phục TT Diệm đừng nghe lời khuyên của mái ấm gia đình họ Ngô. Tôi sẽ lập lại những ý này khi tôi gặp TT Diệm trực tiếp.
Ghi thêm: Trong một điện văn sau đó trong ngày 22/6/1963. 8 p.m. Trueheart cho biết thêm thêm đã gặp TT Diệm trong ngày, trình bày những điểm trên. TT Diệm nói là ông Nhu không phá hoại thỏa hiệp giữa PG và chính phủ nước nhà. Còn chuyện trả tự do cho những người dân biểu tình thì từ từ, đang lọc hồ sơ, ai liên hệ VC thì sẽ giam tiếp. Trueheart nói tình hình có vẻ như bi thảm, vì lo sợ là căng thẳng mệt mỏi Phật Giáo sẽ đảo ngược những thắng lợi quân sự và chỉ có lợi cho VC. Đặc biệt, dư luận người dân tại Hoa Kỳ đang chỉ trích cả chính phủ nước nhà Mỹ và chính phủ nước nhà VN gắt hơn.
.
Ngày 25/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi (Trueheart) được Bộ Trưởng Thuần gọi điện thoại buổi sáng. Thuần nói TT Diệm có vẻ như không vui (tôi đoán, ý Thuần nói là TT Diệm rất khó chịu). Tôi nói rằng người Mỹ đã ủng hộ TT Diệm và chính phủ nước nhà VN từ lâu và giờ đây khủng hoảng rủi ro cục bộ Phật Giáo làm mất đi niềm tin tại Mỹ và chúng tôi cần TT Diệm hồi sinh niềm tin cho trận chiến này. Thuần nói Thuần đang làm tận lực cho bản Thông cáo chung ngày 16/6. Tôi nói, những nhà sư lãnh đạo PG không riêng gì có nghi ngờ về việc chính phủ nước nhà thực thi Thong cáo chung hay là không, mà còn lo sợ sẽ bị lặng lẽ bắt những nhà sư lãnh đạo và có giải pháp đàn áp khác. Thuần đồng ý rằng đó là suy nghĩ của những nhà sư. Tôi thúc giục Thuần hãy phổ biến tức khắc những lệnh rõ ràng mà Thuần đã gửi cho những Tỉnh Trưởng để thực thi Thông cáo chung. Thuần nói, Thuần hoàn toàn có thể làm như vậy. Thuần nói, Thuần đang lo ngại vì TT Diệm nghĩ rằng người Mỹ đổi chủ trương, nên chỉ có thể định một Tân Đại Sứ. Thuần kể rằng TT Diệm nói: "Họ hoàn toàn có thể gửi 10 ông Lodges, nhưng tôi sẽ không được cho phép chính tôi hay đất nước của tôi bị hạ nhục, không trong cả nếu họ chỉa súng đại bác vào Dinh này." Tôi nói, tôi không biết Đại sứ Lodge có thông tư gì, nhưng điều khẩn cấp giờ đây là chính phủ nước nhà VN phải làm hòa với Phật Giáo và sẵn sàng sẵn sàng bầu cử Quốc Hội vào tháng 8/1963.
.
Ngày 26/6/1963. Hòa Thượng Thích Tịnh Khiết gửi thư cho Tổng thống Ngô Đình Diệm tố cáo nhiều hành vi của những quan chức tiếp tục chống phá, đàn áp Phật giáo, tố cáo ông Ngô Đình Nhu có ý định tổ chức biểu tình của Thanh Niên Cộng Hòa để đòi chính phủ nước nhà duyệt lại bản Thông cáo chung.
.
Ngày 26/6/1963. 12:51 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Yêu cầu ông (Trueheart) gặp TT Diệm ngay, thông báo qua lời nói hay văn bản rằng không còn thay đổi gì trong chủ trương Hoa Kỳ giúp chính phủ nước nhà VN chống Cộng Sản. Đổi Đại sứ vì Đại sứ Nolting tới VN theo nhiệm kỳ 2 năm. Thêm nữa, việc chỉ định Lodge làm Đại sứ đã cứu xét từ cuối thời điểm tháng 4/1963, tức là trước sự kiện ngày 6/5/1963. Lodge là đảng viên Cộng Hòa, làm Đại sứ sẽ có ý nghĩa là 2 Đảng Dân Chủ và Cộng Hòa cùng giúp VN thắng lợi VC. Bản thân Lodge trong cương vị Thiếu Tướng (Major General) Lục quân đã tới khảo sát những vấn đề VN hồi năm ngoái. Chúng ta cần chứng tỏ rằng chính phủ nước nhà Mỹ toàn tâm toàn lực giúp TT Diệm thắng lợi, không phải để làm suy yếu TT Diệm. Ông cần gặp TT Diệm thường xuyên, nói thẳng những vấn đề, cũng là chống lại những ngờ vực mà ông Nhu cấy vào Một trong những chuyến thăm của ông.
.
Ngày 27/6/1963. Đang viếng thăm Ireland, Tổng Thống Kennedy loan báo chỉ định Henry Cabot Lodge làm tân Đại sứ Hoa Kỳ tại Nam Việt Nam, sẽ hiệu lực hiện hành từ tháng 9/1963.
.
Ngày 27/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nói chuyện với Bộ Trưởng Thuần sáng nay, Thuần nói đã theo lời khuyên của tôi (Trueheart) để phổ biến những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng để thực thi Thông cáo chung 16/6. Thuần cũng nói TT Diệm sắp viếng thăm Huế để nói trực tiếp với dân cư Huế. Thuần cũng nói TT Diệm đang viết một bài diễn văn quan trọng, mà Thuần hài lòng với bản nháp, tái xác nhận thỏa mãn 5 nguyện vọng của PG. Thêm nữa, 2 lãnh tụ sinh viên Huế (một người trong đó trước đây có tin đồn bị tra tấn chết) đã được trả tự do. Theo Thuần, đích thân TT Diệm yêu cầu thả.
--- Cùng trong ngày 27/6/1963, điện văn 1283 từ Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở Sài Gòn. Cho phép Trueheart "nỗ lực kiên trì khuyến khích chính phủ nước nhà VN hành xử cho đúng với những gì đã cam kết." Bộ ghi nhận rằng, "những bản tin tình báo đã cho tất cả chúng ta biết chính phủ nước nhà VN vẫn chưa hành xử đúng với những cam kết trong Thông cáo chung." Cho phép Trueheart "can gián chính phủ nước nhà VN đừng tổ chức những cuộc biểu tình hàng fake Phật Tử và đừng thu gom chữ ký để dùng trong những bản văn chỉ trích những Phật Tử."
.
Ngày 28/6/1963. Bản tin tình báo CIA, ký số TDCS DB-3/655, 301. Đề tài: Đánh giá tình hình chính sách Ngô Đình Diệm vào ngày 26/6/1963. Để dùng trong nội bộ, lượng định tình hình.
--- Chính phủ VN sẽ gặp trở ngại vất vả vì tình hình Lào quốc suy yếu về quân sự trước loạn quân Cộng sản, và khi vùng trái độn này biến mất thì Nam VN sẽ trực diện với quân CS. Trong khi đó, có vẻ như như những lời khuyên cải tổ chính trị và xã hội sẽ bị chống đối mạnh mẽ và tự tin, cả từ TT Diệm và mái ấm gia đình ông, và cả từ một số trong những quan chức quân sự và dân sự.
--- Nỗ lực thay đổi -- thí dụ như mở rộng chính phủ nước nhà để mời một số trong những nhà đối lập tham dự, như giảm quyền lực của ông Nhu và bà Nhu, như được cho phép đối lập vào Quốc Hội -- có vẻ như không khả thi vào thời điểm hiện nay, vì: nếu Mỹ đề nghị ông Diệm gỡ bỏ quyền lực của ông Nhu, bà Nhu và Ngô Đình Cẩn, người đang lãnh đạo Miền Trung VN, sẽ bị ông Diệm xem như thể xúc phạm thành viên và vi phạm độc lập lãnh thổ, sẽ bị TT Diệm từ chối. Một số thành phần đối lập đang có tín hiệu muốn đảo chánh để lật đổ TT Diệm.
--- Khủng hoảng Phật Giáo đã chuyển một số trong những thành phần từ thân chính trở sang tích cực đối lập. Điển hình, những sinh viên đã tự đồng hóa cảm xúc của tớ với chính nghĩa Phật Giáo, và vào ngày 16/6/1963, một lá thư mục vụ được đọc trong tất cả những nhà thời thánh Công Giáo La Mã tại Tổng Giáo Phận Sài Gòn, với nội dung ủng hộ những nguyện vọng của Phật Tử đòi tự do tôn giáo trên toàn miền Nam VN.
--- Nếu chính phủ nước nhà VN không chân thành thi hành Thông cáo chung trong tương lai gần, chắc như đinh trở ngại vất vả sẽ tăng thêm. Đã thấy tín hiệu không tôn trọng rồi. Đã có một số trong những tín hiệu rõ ràng rằng một số trong những thành phần trong chính phủ nước nhà không còn ý định đồng ý bản Thông cáo chung như giải pháp giá trị thường trực. Các báo, đặc biệt là báo Anh ngữ Times of Vietnam (xuất bản bởi Gene và Ann Gregory, 2 người Mỹ có quan hệ marketing thương mại thân cận với bà Nhu) ám chỉ mạnh mẽ và tự tin rằng có VC và xúi giục nước ngoài trong những cuộc biểu tình của PG. Lại có nỗ lực đò xét lại bản Thông cáo chung. Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa được lệnh lôi kéo xét lại bản Thông cáo chung giữa PG và chính phủ nước nhà; lại sở hữu tin TT Diệm cũng tương hỗ việc xét lại đó. Các nhà sư lãnh đạo Phật Giáo nói rằng họ lo ngại cho tình hình sức khỏe những sinh viên học viên còn bị giam từ khi bị bắt vì tham dự biểu tình. Các nhà sư nói, chính phủ nước nhà không tôn trọng những cam kết thì sẽ buộc phía PG phải suy nghĩ để có hành vi thích nghi.
--- Nếu chính phủ nước nhà muốn dùng vũ lực đàn áp PG, về đường dài sẽ hỏng, vì sẽ sinh ra một loạt phản ứng mới từ người dân, hoàn toàn có thể dẫn tới những diễn biến chính trị nhắm lật đổ chính phủ nước nhà TT Diệm. Nếu TT Diệm hành xử một cách chân thành, hiệu suất cao thì thời cơ rất tốt là sẽ vượt qua trận bão này.
.
Ngày 28/6/1963. 3 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nói chuyện đêm qua với TT Diệm hơn 2 tiếng rưỡi đồng hồ. Tôi (Trueheart) tin rằng TT Diệm yên tâm về sự ủng hộ của Mỹ giành cho chính phủ nước nhà đất của ông. Buổi họp phần lớn là TT Diệm độc thoại về nhiều đề tài: chiến sự của Lào quốc, chiến sự trong VN, chương trình Chiêu Hồi, Ấp Chiến Lược, Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa, Phong Trào Phụ Nữ Liên Đới. Diệm nói về cuộc cách social và chính trị tại VN xuyên qua Chương Trình Ấp Chiến Lược. Chủ đề này là đặc biệt của ông Nhu, và ông Diệm cũng nói về vai trò ông Nhu ở đây. Kiểu nói chuyện này còn có vẻ như như một cách trả lời gián tiếp về áp lực đòi TT Diệm tách rời ông Nhu. Tôi cũng vừa nhận tin gián tiếp rằng ông Diệm sẽ đi Huế vào ngày mai.
.
Ngày 28/6/1963. 5:48 p.m. Từ BNG Mỹ gửi tới Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên George Ball (Thứ Trưởng Ngoại Giao Hoa Kỳ). Chúng tôi lo sợ sắp có nhiều cuộc biểu tình, hoàn toàn có thể sẽ đổ máu, và tình hình suy đồi trong khi ân hạn phía Phật Giáo đưa ra cho chính phủ nước nhà thi hành thỏa hiệp sẽ tới vào thời điểm vào buổi tối cuối tuần này. Do vậy ông [Trueheart] nên thúc giục phính phủ quay quồng thực hiện những giải pháp khuyến nghị. Cụ thể nên tức khắc ấn hành, phát thanh những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng. Nếu chính phủ nước nhà còn giam giữ những người dân biểu tình trong sự kiện ngày 8/5/1963 như chúng tôi được biết (qua cuộc nói chuyện giữa Bộ Trưởng Nội Vụ Lương với 1 viên chức CIA ngày 27/6 về nghi ngờ có VC trà trộn) thì cũng phải công khai minh bạch hóa. Cần thúc giục chính phủ nước nhà VN quay quồng bản Thông cáo chung, song song với việc cho biết thêm thêm bao nhiêu người bị bắt và số người còn bị giam, với nguyên do. Ông hoàn toàn có thể suy tính để cho ông Thuần biết chúng tôi có tin cho biết thêm thêm sẽ có một số trong những Phật Tử sẵn sàng sẵn sàng thực hiện thêm nhiều cuộc biểu tình và những hành vi chính trị. Chúng tôi nghĩ điều quan trọng là phải để những phần tử trung dung nắm trấn áp phong trào Phật Giáo bằng phương pháp chính phủ nước nhà VN phải thực hiện bản Thông cáo chung ngày 16/6/1963.
.
Ngày 29/6/1963. 6 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi vừa gặp Thuần vài giờ qua, cả Thuần và tôi đều lo ngại vì hoàn toàn có thể sắp có nhiều cuộc biểu tình của PG. Phó Tổng Thống Thơ đã gửi và quảng bá lá thư gửi những sư, nhưng thư không nói đủ những điểm cần. Các hành vi rõ ràng sau đây chính phủ nước nhà VN cần làm thì phải chờ TT Diệm từ Huế trở về: phổ biến những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng, list người bị bắt và những ai đó đã được thả, list những viên chức VN có tội trong sự kiện ngày 8/5 (Thuần chớp mắt khi tôi nói điều này, nhưng rồi đồng ý là cần), bài diễn văn của TT Diệm tái xác nhận 5 điểm đồng thuận...
Trái với lời Thuần cho tôi biết trước, TT Diệm tại Huế chưa tồn tại buổi xuất hiện trước công chúng nào, chỉ trừ, có lẽ rằng, tham dự thánh lễ Te Deum (Tụng ca Thiên Chúa) là một phần trong chương trình lễ hội giành cho Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục. Thêm nữa, ông bà Nhu đã và đang đi Huế, tôi nghĩ rằng họ đã có cuộc họp đại mái ấm gia đình. Họ hoàn toàn có thể quyết định gì mới trong cuộc họp mái ấm gia đình, tôi không sáng sủa chuyện này.
Cũng có những bản tin khả tín về kế hoạch đảo chánh đang được tổ chức bởi ông Tuyến (ghi chú của người dịch: Trần Kim Tuyến, Giám đốc Sở Nghiên cứu Chính trị và xã hội Phủ tổng thống, người chỉ huy khối mạng lưới hệ thống bảo mật thông tin an ninh mật vụ của nền Đệ Nhất VNCH 1956–1963).
Thuần nói sáng nay rằng Thuần tin là có VC và bọn thời cơ phía sau Phật Giáo. Tôi nói tôi không thấy chứng cớ có VC, nhưng tôi hài lòng vì chuyện những người dân thời cơ muốn tận dụng tình thế. Tuy nhiên, phía chính phủ nước nhà VN vẫn không làm điều thiết yếu. Tôi lặp lai với Thuần rằng TT Diệm phải đồng ý rằng ông không thể có thêm biểu tình và chuyện những nhà sư tự thiêu, bất kể rằng TT Diệm đồng thuận cái gì. Tôi nhắc Thuần nghe về tờ báo Tp New York Times có nguyên trang quảng cáo ngày 27/5/1963 phía dưới tấm hình HT Thích Quảng Đức tự thiêu là bản Kháng thư mang chữ ký 12 nhà thần học lớn của Hoa Kỳ trong đó có chữ ký Giám Mục James Pike, mà tôi đã gửi bản kháng thư đó tới nhà Thuần đêm qua.
Phật Giáo đang chờ phía chính phủ nước nhà thi hành Thông cáo chung, hạn chót là ngày một/7/1963, nhưng nhà sư Đức Nghiệp nói với tôi là PG sẽ chờ tới ngày 3/7/1963.
.
Ngày 29/6/1963. 7 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Chúng tôi (Trueheart) không thấy phía PG có chia rẽ minh bạch giữa lớp già, thành phần trung dung và người trẻ tuổi. Nhưng có chứng cớ đã cho tất cả chúng ta biết có nhiều Phật Tử không hài lòng với bản Thông cáo chung giữa PG với chính phủ nước nhà. Một số trong đó nghi ngờ ý định phía chính phủ nước nhà Diệm, do vậy họ đòi chính phủ nước nhà phổ biến công khai minh bạch về những cụ ông cụ bà thể thực hiện bản Thông cáo chung để chính phủ nước nhà sẽ không trở mặt trong tương lai hay là có hành vi trả thù những Phật Tử. Một số Phật Tử khác đã có ý định chính trị hơn, như thay đổi chính sách, tiềm năng vượt xa ý định ban đầu của PG.
Chúng tôi nhận được những bản tin cho biết thêm thêm chính phủ nước nhà TT Diệm không tôn trọng bản Thông cáo chung. Có chứng cớ rõ ràng rằng ông bà Nhu căm thù cay đắng bản Thông cáo chung. Chúng tôi giờ đây tin rằng mọi chuyện là tùy thuộc cuộc họp đại mái ấm gia đình nhà Ngô tại Huế có lẽ rằng vào ngày hôm qua và ngày hôm nay. Chúng tôi sẽ áp lực chính phủ nước nhà TT Diệm có những bước hành vi xây dựng mà tình thế đòi hỏi. Chúng tôi hoàn toàn đồng ý với Bộ rằng Hoa Kỳ bằng mọi thủ đoạn sẽ không để bị đẩy vào vị trí phụ trách về chuyện xung đột tôn giáo nội bộ này.
Page 12HOA KỲ GIẢI MẬT
HỒ SƠ VIỆT NAM 1963
DỊCH VÀ GHI NHẬN:
TÂM DIỆU, TRÍ TÁNH & NGUYÊN GIÁC
NHÀ XUẤT BẢN ANANDA VIET FOUNDATION
THÁNG 6
TỰ THIÊU, BIỂU TÌNH
GHI NHẬN: Nhiều cuộc biểu tình, tuyệt thực tại Huế, Sài Gòn và nhiều tỉnh. Thượng tọa Thích Trí Quang tham gia trong nhóm tuyệt thực. Chính phủ đàn áp, giải tán. Biểu tình nhiều nơi, có khi đông tới 2.000 người, như ở tỉnh Quảng Trị. Ủy ban Liên Bộ thành lập, do Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ chỉ huy, để nói chuyện với Ủy ban Liên Phái PG. Nhiều chùa bị vây hãm. Chính phủ Diệm từ chối xóa bỏ Đạo Dụ 10, lấy cớ là có từ thời Bảo Đại. Bà Nhu vu khống Phật Tử bị VC trà trộn để quậy phá. Ngoại Trưởng Mỹ Dean Rusk đề nghị những nhà ngoại giao Hoa Kỳ ở VN lôi kéo TT Diệm gỡ bỏ Đạo Dụ 10, ngừng tùy tiện bắt bớ Phật Tử, ngưng tuyên truyền Chủ Nghĩa Nhân Vị vì dân VN đồng hóa chủ nghĩa này với Công Giáo, nên chỉ có thể định Tuyên Úy Phật Giáo trong quân đội… Nhiều chùa bị vây hãm, ngăn thực phẩm. Ngày 11/6/1963, Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu. Bà Nhu gọi là “nướng thịt.” Dư luận quốc nội và quốc tế sôi sục. Trung Tá Không Quân Đỗ Khắc Mai và một số trong những quân nhân suy nghĩ về đảo chánh. Mỹ gợi ý chính phủ nước nhà Diệm nên đưa một số trong những nhà sư vào Quốc Hội. Ngày 16/6 ra Thông Cáo Chung giữa Ủy ban Liên phái PG và Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà, cam kết 5 điều trong đó sẽ giữ bình đẳng tôn giáo và hủy bỏ Đạo dụ số 10. Nhưng công an vẫn vây hãm nhiều chùa. Ngô Đình Nhu gom chữ ký đòi hủy bỏ Thông Cáo Chung. Mỹ đề nghị ông Diệm giảm vai trò ông Nhu. Cảnh sát vẫn chưa trả tự do những người dân biểu tình bị bắt. Đại sứ Lodge sẽ tới VN tháng 9/1963, thay Đại sứ Nolting mãn nhiệm. Các nhà sư lo ngại cho sức khỏe những sinh viên bị bắt giam chưa thả. Có tin Trần Kim Tuyến âm mưu đảo chánh. Dư luận quốc tế lôi kéo Diệm thi hành Thông Cáo Chung, 12 nhà thần học lớn Hoa Kỳ ký tên chung đòi chính phủ nước nhà thực thi 5 điểm cam kết với PG. Các nhà sư nói, sẽ đấu tranh, nếu Thông Cáo Chung không thực thi.
.
Ngày 1/6/1963. Nhiều cuộc biểu tình và tuyệt thực lớn được tổ chức tại Huế, Sài Gòn và một số trong những tỉnh. Nhiều nhà sư và Phật Tử vào những chùa lớn tham gia tuyệt thực. Hai nơi tập trung tuyệt thực ở Sài Gòn là chùa Ấn Quang và chùa Xá Lợi với khoảng chừng 800 người.
.
Ngày 3/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Lãnh sự quán Hoa Kỳ ở Huế điện thoại, cho biết thêm thêm khoảng chừng trưa có 500 người, hầu hết là người trẻ tuổi, biểu tình trước tòa nhà chính phủ nước nhà, trong khi 300 quân nhân giữ bảo mật thông tin an ninh, không mặc áo giáp. Giới trẻ hô khẩu hiệu nhắm vào những quân nhân. Một bác sĩ người Đức nói với đám đông xuyên qua người thông ngôn, rằng ông là Công Giáo nên không thể cố vấn cho Phật Tử, nhưng ông khuyên họ nên cầu nguyện, thay vì bạo lực. Một xe phóng thanh của chính phủ nước nhà lôi kéo giải tán, nói rằng VC trà trộn hoàn toàn có thể gây rắc rối. Đám đông hô khẩu hiệu phản đối. Các binh sĩ gắn lưỡi lê vào đầu súng, mang mặt nạ ngừa hơi cay và tiến tới đám đông. Một số người bỏ chạy, một số trong những ở lại và cầu nguyện, trong khi lựu đạn cay bắn ra. Lính rượt đám đông chạy vài trăm mét, rồi bắn đợt lựu đạn cay thứ nhì. Helbel cũng tường trình rằng nhà sư lãnh đạo Thích Tri Quang, nguyên tuyệt thực từ Thứ Năm vừa qua, đã được vị bác sĩ người Đức khám sức khỏe, và nói là trong tình trạng sức khỏe nghiêm trọng. Trueheart.
.
Ngày 4/6/1963. Trong khi Nolting vắng mặt, Trueheart trong cương vị Đại biện Lâm thời (charge d'affaires) gặp Bộ Trưởng Nguyễn Đình Thuần (Đoạn này, Pentagon Papers viết nhầm là Tuan), và theo thông tư từ Bộ Ngoại Giao Mỹ, Trueheart chú ý rằng Mỹ không thể giữ sự ủng hộ chính phủ nước nhà VN nếu có thêm một vụ đàn áp đổ máu khác nhắm vào Phật Tử.
.
Ngày 4/6/1963. Lập Ủy ban liên bộ, với Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ chỉ huy để xử lý và xử lý vấn đề tôn giáo.
.
Ngày 4/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nhiều cuộc biểu tình. Lính bắn lựu đạn cay giải tán. Nhiều sinh viên học viên đi xe đạp tìm cách vào Chùa Từ Đàm, bị lính xua đuổi. Có 200 người đang tuyệt thực ở Chùa Từ Đàm. Có tin đồn nhà sư Trí Quang đã chết vì tuyệt thực, nhưng nguồn tin địa phương nói vị sư này chưa từ trần, chỉ suy yếu nghiêm trọng. Tại Quảng Trị: ngày một/6, có 2000 người biểu tình trước trụ sở tỉnh, được giải tán ôn hòa; ngày 2/6 có hàng trăm người biểu tình ở một ngôi chùa; ngày 3/6, tất cả những nẻo đường vào thành phố đều dựng rào cản. Nguồn tin thân cận ông Ngô Đình Cẩn nói là chính phủ nước nhà sẽ không nhượng bộ và sẵn sàng sẵn sàng dùng quân đội đàn áp Phật tử. Không có chứng cớ là những cuộc biểu tình có gì chống Mỹ. Chúng tôi đang quan sát kỹ.
.
Ngày 5/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bộ Trưởng Thuần gọi Trueheart tới nhà Thuần lúc 8 giờ sáng, nói liên tục nhiều lần từ chiều ngày hôm qua nói nhiều lần với TT Diệm, Cố vấn Nhu và nhà sư Thích Thiện Minh (từ Huế vào Sài Gòn họp, đại diện cho nhà sư Thích Trí Quang). Thuần nói chính phủ nước nhà sẽ đồng ý với nhà sư Thích Thiện Minh về 5 điểm. PG sẽ toàn bộ ngừng biểu tình và tuyên truyền, chính phủ nước nhà rút lính và mật vụ ra khỏi những khuôn viên chùa. Thuần kể một số trong những thỏa hiệp sẽ là: Trong những ngày lễ tôn giáo, cờ VNCH sẽ treo ngoài chùa, cờ PG treo cả trong và ngoài chùa. Chính phủ tránh né trách nhiệm về Đạo dụ số 10, nói do Bảo Đại, và đề nghị Phật Giáo yêu cầu Quốc Hội tu chính. Thuần nói, chính phủ nước nhà muốn Quốc Hội VNCH ra luật mới để PG ngang hàng với Thiên Chúa Giáo, như quyền làm chủ tài sản địa ốc. Ngưng bắt bớ tùy tiện Phật Tử. Chính phủ hứa điều tra về sự kiện 8/5/1963. Thuần chỉ nói mơ hồ về cách thực hiện thỏa hiệp. Trueheart nghĩ là Thuần chưa nói hết sự thực về cuộc nói chuyện với nhà sư Thích Thiện Minh.
.
Ngày 6/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Thuần kể tiến bộ khả quan. Ủy ban Liên bộ (Phó Tổng Thống Thơ, Bộ Trưởng Thuần và Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ Bùi Văn Lương) họp từ 4:00pm tới 10:00pm với những lãnh đạo PG (nhà sư Thiện Minh, nhà sư Thiện Hoa). Thuần nói như bản sơ thảo thỏa hiệp ngày hôm qua. Thuần bảo vệ TT Diệm sẽ ký, và Hòa thượng Thích Tịnh Khiết đang tuyệt thực ở Huế sẽ bay vào Sài Gòn ký hoàn tất bản thông cáo chung. Nhà sư Thích Thiện Minh đã rời SG về Huế ngay sáng 6/6/1963. Thuần kể rằng Thuần có một đặc sứ đang sống hạnh tu sĩ nhưng ở tại gia trong vài ngày tới sẽ sống chung với Thượng tọa Thiện Minh và Hòa thượng Tịnh Khiết tại một ngôi chùa ở Huế để bảo vệ bản thỏa hiệp sơ khởi sẽ được đồng ý ký kết. Thuần nói đã ra lệnh mật vụ rời khuôn viên những chùa, và yêu cầu lính Quân Đoàn I tránh dùng bạo lực.
Cùng ngày 6/6/1963 tại Hoa Kỳ, Lincoln White, phát ngôn nhân Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ họp báo, nói: "Không hề có phi cơ Mỹ hay nhân sự Hoa Kỳ nào trong việc chở quân hay công an tới Huế."
.
Ngày 8/6/1963. Bà Ngô Đình Nhu chỉ trích Phật Tử. Chồng bà Nhu là người cố vấn đầy quyền lực của TT Diệm. Bà Nhu công khai minh bạch chụp mũ rằng Phật Tử bị cán bộ VC kích động và trà trộn, cũng như nói rằng có bàn tay nước ngoài khuynh đảo. Bộ Trưởng Thuần nói với Trueheart rằng Thuần bất lực, không làm gì được đối với bản Tuyên cáo của bà Nhu trong cương vị chỉ huy phong trào phụ nữ VNCH. Sau đó cùng trong ngày, Trueheart trình với ông Diệm rằng Mỹ phản đối những lời bà Nhu và đe dọa tách rời lập trường của Mỹ đối với bất kỳ giải pháp đàn áp nào nhắm vào Phật Tử. Nhưng Trueheart nói không thấy ông Diệm có quyết định rõ ràng nào.
.
Ngày 8/6/1963. 5:37 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Dean Rusk. Đề nghị những nhà ngoại giao Mỹ xem xét: tức khắc đề nghị chính phủ nước nhà VN gỡ bỏ Đạo dụ số 10 mà không cần tới Quốc Hội VNCH, vì Quốc Hội này tới tháng 9/1963 mới họp. Nếu TT Diệm làm như vậy, hẳn là phía PG sẽ tin cậy. Khuyên chính phủ nước nhà VN tạm thời đừng tuyên truyền Chủ Nghĩa Nhân Vị vì dân chúng nhìn chủ nghĩa này đồng hóa với Công Giáo. Gợi ý rằng quân đội VNCH (Republic of Vietnam Armed Forces, viết tắt RVNAF) nên chỉ có thể định những tuyên úy Phật Giáo. Gợi ý rằng Bắc Việt Nam (Democratic Republic of Vietnam, viết tắt DRV) có 2 nhà sư trong Quốc Hội, nếu chính phủ nước nhà Nam VN mời nhiều nhà sư hay cư sĩ ứng cử Quốc Hội và thắng cử trong bầu cử tháng 8 sắp tới thì sẽ dễ hòa giải. Rusk.
.
Ngày 9/6/1963. 1 a.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tổng Thống Diệm tiếp Trueheart chiều ngày 8/6/1963. Buổi nói chuyện lâu 2 giờ, thân thiện. Không may, không còn lời nào của Trueheart làm TT Diệm đổi ý. Trueheart trình TT Diệm bản tiếng Pháp bản Tuyên cáo của Phong Trào Phụ Nữ Liên Đới (của bà Nhu). Trueheart nói rằng Ủy ban Liên bộ đã đạt thỏa hiệp với những nhà sư, và bản văn chụp mũ này sẽ làm hỏng mọi chuyện vì đã vi phạm cam kết giữa 2 phía. Trueheart nói, kỳ vọng TT Diệm tuyên bố tách rời lập trường chính phủ nước nhà ra khỏi bản văn của bà Nhu. TT Diệm nói là không. Trueheart có cảm hứng bản văn chụp mũ những nhà sư cũng gần với suy nghĩ của TT Diệm. Trueheart nói lãnh sự Helble kể rằng tăng ni Phật tử trong những chùa ở Huế vẫn không được phép nhận thực phẩm và vật dụng y tế từ ngoài đưa vào. TT Diệm nói không biết chắc như vậy, liền cầm điện thoại, gọi ngay cho Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ để hỏi về tình hình Huế. Helble sau đó kể là một số trong những thực phẩm được cho vào chùa, nhưng không cho bác sĩ vào chăm sóc y tế. Helble cũng kể phi cơ chính phủ nước nhà thả nhiều truyền đơn ở Huế, tấn công Thượng tọa Trí Quang, người thay mặt Hòa thượng Tịnh Khiết lãnh đạo trực tiếp PG.
.
Ngày 10/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bộ Trưởng Thuần lúc 9 giờ sáng kể rằng có vài tiến bộ trong nói chuyện với TT Diệm và Cố vấn Nhu. Về Dụ số 10, TT Diệm nói ông không thể gỡ bỏ Dụ số 10, phải chờ thủ tục qua Quốc Hội. Về tin nói rằng Bộ Trưởng Công Dân Vụ Ngô Trọng Hiếu dự tính biểu tình ở Sài Gòn để phản đối Phật Giáo thì TT Diệm đã điện thoại cho Hiếu trước mặt Thuần, và Hiếu bác bỏ tin đó. Thuần trước đó đã nói chuyện với ông Nhu về chuyện đó, và được Nhu bảo vệ là không còn biểu tình như vậy ở SG, tương tự ở Đà Nẵng. Thuần nói bản văn của Phong Trào Liên Đới Phụ Nữ (của bà Nhu) đã bị cấm đọc trên đài phát thanh, và sẽ không cho đăng báo Việt ngữ. Thuần nói rằng việc sứ quán Mỹ quan ngại vì chuyện thả truyền đơn ở Huế và chuyện bắt giam một số trong những nhà báo ở Sài Gòn đã được Thuần trình lên TT Diệm.
.
Ngày 11/6/1963. Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu. Vào khoảng chừng trưa, nơi giao lộ Phan Đình Phùng và Lê Văn Duyệt tại Sài Gòn, Hòa Thượng Thích Quảng Đức tẩm xăng dầu và tự bật lửa tự thiêu. Hình ảnh nhà sư Thích Quảng Đức tự thiêu được chụp lại bởi phóng viên Malcolm Browne của AP. Cuộc phản đối và hình ảnh tự thiêu lên trang nhất những báo thế giới. Cảm xúc chung là kinh hoàng và phẫn nộ. Đại Tá Tung, Tư lệnh Lực lượng Đặc biệt, đưa 2 đại đội từ trại Long Thành về phi trường Tân Sơn Nhứt đề phòng nguy hiểm. Bà Nhu sau đó gọi cuộc tự thiêu là một vụ “nướng thịt.”
Sáng ngày 11/6/1963, trước khi tự thiêu, Hòa thượng Thích Quảng Đức đã viết lại một bức thư Lời Thỉnh Nguyện Tâm Huyết, nói rõ chủ định và nguyện vọng:
“Tôi là Tỳ kheo Thích Quảng Đức, trụ trì chùa Quan Thế Âm Phú Nhuận Gia Định. Nhận thấy Phật giáo nước nhà đang lúc nghiêng ngửa. Tôi là một tu sĩ mệnh danh là trưởng tử của Như Lai, không lẽ cứ ngồi điềm nhiên toạ thị để cho Phật giáo tiêu vong, nên tôi vui vẻ phát nguyện thiêu thân giả tạm này cúng dưỡng chư Phật để hồi hướng công đức bảo tồn Phật giáo. Mong ơn mười phương chư Phật, chư Đại Đức, Tăng ni chứng tỏ cho tôi đạt thành chí nguyện như sau:
Một là mong ơn Phật Trời gia hộ cho tổng thống Ngô Đình Diệm sáng suốt đồng ý năm nguyện vọng của Phật giáo Việt Nam ghi trong bản tuyên cáo.
Hai là nhờ ơn Phật từ bi gia hộ cho Phật giáo Việt Nam được trường tồn bất diệt.
Ba là mong nhờ hồng ân Đức Phật gia hộ cho chư Đại Đức, Tăng ni, Phật tử Việt Nam tránh khỏi tai nạn khủng bố, bắt bớ, giam giữ của kẻ ác.
Bốn là cầu nguyện cho đất nước thanh bình, quốc thái dân an.
Trước khi nhắm mắt về cảnh Phật, tôi trân trọng kính gởi lời đến tổng thống Ngô Đình Diệm nên lấy lòng bác ái từ bi đối với quốc dân, đều thi hành chủ trương bình đẳng tôn giáo để nước nhà bình yên muôn thuở. Tôi thiết tha lôi kéo chư Đại Đức, Tăng ni, Phật tử nên đoàn kết nhất trí quyết tử để bảo tồn Phật giáo.
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật
Làm tại chùa Ấn Quang ngày 4/6/1963.
Tỳ kheo Thích Quảng Đức thủ ký."
.
Ngày 11/6/1963. 5 p.m. Điện văn từ tòa đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Gặp Thuần tại nhà Thuần vào giờ trưa, Trueheart nói tình hình không thể phục hồi thông thường nếu TT Diệm không đích thân có hành vi hòa giải tức khắc, trực tiếp và quyết liệt. Trong ngày cũng luôn có thể có bản tin tình báo CAS gửi về tòa đại sứ cho biết thêm thêm tất cả những quân nhân VNCH phải cắm trại. Cũng có nguồn tin tình báo cho biết thêm thêm Chánh Văn Phòng Không Quân VNCH Trung Tá Đỗ Khắc Mai (một Phật tử) phản hồi với nguồn tin rằng Mai và nhiều sĩ quan cao cấp khác đã chán tình hình này và không hiểu sao người Mỹ cứ đứng yên để mất thời cơ vàng điều chỉnh tình hình tại VN, rõ ràng ám chỉ Mai đang suy nghĩ về một cuộc đảo chánh. Trueheart.
.
Ngày 11/6/1963. 7 p.m. Điện văn Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Biểu tình của PG và chống lại chính phủ nước nhà ban đầu là vì chính phủ nước nhà kềm chế hoạt động và sinh hoạt giải trí tôn giáo (như, treo cờ PG ngoài cổng chùa). Phản ứng của PG là tự nhiên hay suy tính trước thì không rõ; nhưng những hành vi này sinh khởi vì PG bất mãn từ lâu vì bị tẩy chay tôn giáo. Bây giờ, phản ứng của chính phủ nước nhà quá chậm để đáp ứng nguyện vọng của PG. Theo Tòa đại sứ nhận xét, phía PG lộ ý muốn thỏa mãn 5 nguyện vọng. Có tin một số trong những Phật tử nói về chuyện đảo chánh chính phủ nước nhà. Nhiều Phật Tử đang khuyến khích biểu tình phủ rộng rộng rãi ra và muốn báo chí quốc tế biết chính nghĩa của tớ nhiều hơn nữa. Không có chứng cớ là có nhóm chính trị nào phía sau PG. trái lại, có chứng cớ Phật Tử đã từ chối và chống lại những lời mời giúp sức từ những tổ chức đối lập. Không có chứng cớ rõ ràng Việt Cộng ảnh hưởng trực tiếp vào hoạt động và sinh hoạt giải trí PG; tuy nhiên có chứng cớ VC đang chờ đón thuở nào điểm để tận dụng tình thế một cách chính trị và/hay một cách quân sự. Chính phủ ban đầu đánh giá sai về những bất mãn của PG, nhận định rằng PG như một vấn đề chính trị, nên đã dùng bạo lực với PG, trong khi đó những tuyên bố của bà Nhu chỉ như đổ dầu vào lửa. Nơi khoảng chừng thời gian ngắn này, chúng tôi (Trueheart) tin rằng vẫn còn thời cơ để chính phủ nước nhà làm hòa với PG. Đối thoại giữa 2 phía cần duy trì, nhờ vào những đồng thuận bán chính thức đã có giữa PG với ông Thuần. Trueheart sẽ nhắc lại gợi ý về đưa vào Quốc Hội VNCH một số trong những vị sư.
.
Ngày 12/6/1963. Trueheart gặp TT Diệm, xuất hiện Bộ Trưởng Thuần, để phản đối việc ông Diệm thụ động, và nói rằng cuộc tự thiêu của HT Thích Quảng Đức đã gây chấn động thế giới. Nếu TT Diệm không hành vi, Mỹ buộc tách rời khỏi chính phủ nước nhà ông Diệm vì áp lực dư luận Mỹ.
Điện văn ngày 12/6/1963, 8 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ghi rằng Trueheart nói về bản tin có những vụ bắt bớ hôm 11/6/1963 tại Đà Nẵng và Huế, và đề nghị chính phủ nước nhà tránh việc trả thù người biểu tình bằng việc bắt bớ. TT Diệm im re, nhưng Thuần sau đó nói với Trueheart là sẽ xem lại chuyện đó. Trueheart nói là có nghe giới chức VN (về sau, Trueheart nói với Thuần đó là Bộ Trưởng Nội Vụ) suy tính truy tố về tội sát nhân đối với những người dân trợ giúp Hòa thượng Quảng Đức tự thiêu. TT Diệm trả lời rằng có những người dân khác trợ giúp nhà sư tự thiêu. Trueheart nói Trueheart đã nói chuyện với 2 người đã tận mắt tận mắt chứng kiến tận mắt thấy rằng nhà sư Quảng Đức tự châm lửa để tự thiêu chính ông (nguyên văn Trueheart viết trong Điện văn: I said that I had talked to two eye witnesses who saw bonze set fire to himself) nhưng dù thế nào đi nữa, hành vi chống lại những người dân liên hệ sẽ là một sai lầm rất tai hại. Thuần sau đó nói kể như bỏ chuyện truy tố.
.
Ngày 13/6/1963. 7 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Được Thuần cho biết thêm thêm rằng Phó Tổng Thống Thơ đã gửi thư mời những nhà sư họp, và được họ trả lời sẽ họp với Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà vào ngày mai 14/6/1963, với điều kiện phía chính phủ nước nhà chấp thuận đồng ý những điều đã thỏa hiệp trước, trong buổi ngày 5/6/1963. Thuần kể, phía PG đề nghị rằng đối với Đạo dụ số 10, không riêng gì có là để Quốc Hội tu chính như đã đồng thuận, nhưng trong khi chờ tới lúc đó xin TT Diệm tu chính bằng một sắc lệnh.
.
Ngày 14/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Thuần điện thoại cho Trueheart vào giờ trưa, sáng sủa, vui mừng. Buổi họp buổi sáng giữa Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà và Ủy ban Liên phái của PG tốt đẹp. Buổi chiều, Hòa thựong Thích Tịnh Khiết gửi thông điệp tới những chùa toàn quốc, lôi kéo bình lặng vì nói chuyện tốt đẹp. Phía chính phủ nước nhà ra lệnh gỡ những rào cản đang vây những chùa trong khi cảnh giác VC bạo động. Thuần nghĩ, VC sẽ hành vi khi thấy thỏa ước giữa chính phủ nước nhà và PG sẽ thành công. Thuần nói, sẽ có cuộc họp báo chung. Lãnh đạo phái đoàn PG là nhà sư Thiện Minh, đại diện PG Miền Trung trong buổi nói chuyện ngày 5/6/1963 được HT Tịnh Khiết trao toàn quyền quyết định, theo lời Thuần. Các lãnh đạo khác là những Thượng tọa Tâm Châu, Đức Nghiệp, Thiện Hoa và Huyền Quang. Nhà sư Trí Quang là dự khuyết, nhưng không xuất hiện trong cuộc họp sáng nay. Được Thuần kể là 2 phía nói chuyện tốt đẹp.
Ngày 14/6/2022. 4:43 p.m. Điện văn từ Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Rusk. Một bài báo rất tai hại trên tờ Tp New York Times ấn bản ngày 14/6/1963, nhan đề “U.S. Warns South Viet-Nam on Demands of Buddhists” (Mỹ Cảnh Cáo Nam VN về Nguyện Vọng của Phật Tử), nói rằng chính phủ nước nhà Kennedy cảnh cáo TT Diệm rằng Mỹ sẽ công khai minh bạch lên án cách TT Diệm đối xử với Phật Tử nếu không còn hành vi gấp để xoa dịu bất mãn của PG. Bài báo của Max Frankel viết rằng những nhà ngoại giao Mỹ nói với chính phủ nước nhà VN rằng tiếp tục xích míc với PG hoàn toàn có thể gây ra tai hại chính trị. Trong cuộc họp báo ngày hôm nay, phát ngôn nhân Bộ Ngoại Giao Mỹ nói rằng bài báo đó chỉ suy đoán, cho nên vì thế Bộ không còn gì để phản hồi, và cho biết thêm thêm TT Diệm đã lập ra Ủy ban Liên bộ để họp với những nhà sư để xử lý và xử lý vấn đề. Cho phép tòa đại sứ nói với chính phủ nước nhà Diệm rằng sẽ không còn bản văn công khai minh bạch nào của chính phủ nước nhà Mỹ về chuyện này, và chính phủ nước nhà Mỹ vẫn tiếp tục ủng hộ chính phủ nước nhà TT Diệm. Nếu vấn đề được xử lý và xử lý và có cuộc họp báo chung thì sẽ rất có lợi, vì những nhà sư sẽ bày tỏ liên minh với chính phủ nước nhà TT Diệm để chống lại VC xâm lăng.
.
Ngày 15/6/1963. 2 p.m. Điện văn Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Đã gặp Thuần lúc 12:30 p.m. Thuần rất là rất khó chịu vì bài báo Tp New York Times, nói là bài báo hoàn toàn có thể làm hỏng những cuộc thương thuyết. Thuần đã họp với những nhà sư buổi sáng, nhưng tiến bộ chỉ chút ít. Bổ túc: Tuy nhiên, lúc 6:30 p.m. Thuần nói là mọi chuyện thương thuyết với những nhà sư đã thành công rồi.
.
Ngày 16/6/1963. Một bản Thông Cáo Chung giữa Ủy ban Liên bộ của chính phủ nước nhà và Ủy ban Liên phái của PG phổ biến sau những cuộc thương thuyết. Thông cáo chung không quy trách nhiệm rõ ràng cho ai trong sự kiện ngày 8/5/1963 ở Huế, tóm lược có 5 điều: cho treo cờ PG, ấn định điều kiện treo cờ PG; hứa tách tôn giáo ra khỏi Dụ số 10, Quốc Hội sẽ ra luật về tôn giáo thời điểm ở thời điểm cuối năm 1963 hay đầu 1964; sẽ lập Ban điều tra xem những đơn khiếu nại của PG về những trường hợp đàn áp, bắt giam Phật Tử sai trái; hoạt động và sinh hoạt giải trí tôn giáo chỉ buộc xin phép nếu ở nơi công cộng; cán bộ nào có lỗi trong sự kiện ngày 8/5/1963 sẽ bị phạt, và chính phủ nước nhà sẽ trợ giúp những mái ấm gia đình nạn nhân ở Huế.
.
Ngày 16/6/1963. 4 p.m. Điện văn từ Tòa đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Bản Thông cáo chung ký bởi TT Ngô Đình Diệm và HT Thích Tịnh Khiết, đọc trên đài phát thanh. HT Tịnh Khiết cũng nói là lễ tưởng niệm HT Thích Quảng Đức sẽ hoãn vì nhiều nguyên do, trong đó có trở ngại tổ chức. Hoãn tổ chức hiển nhiên vì sự không tương đồng giữa PG và chính phủ nước nhà về số rất đông người tham dự đông hay ít. Ngày tang lễ chưa thông báo. Tổng Giám Mục Công Giáo Paul Nguyễn Văn Bình ở Sài Gòn gửi thư mục vụ, nhắc giáo dân rằng Giáo hội và Nhà nước cần tách rời. Có khoảng chừng 2000 người tụ họp ở góc đường Phan Thanh Giản và Lê Văn Duyệt. Bạo lực bùng nổ lúc 9:15 a.m. khi sinh viên học viên xông vào rào công an đang vây Chùa Xá Lợi. Giới trẻ ném đá vào công an, và công an bắn lựu đạn cay, và xe vòi rồng tới giải tán; tới 11:00 a.m. mới trấn áp được. Bản tin chính phủ nước nhà sau đó nói vụ này kích động do "thành phần cực đoan" (không nói là VC), cũng nói có 30 công an bị thương, nhập viện. Nhân viên sứ quán tận mắt tận mắt chứng kiến vụ này từ đầu, cho biết thêm thêm kích động là vì đám đông. Khoảng từ 6:00 am-8:30 am khoảng chừng 300 thành viên Phong Trào Liên Đới Phụ Nữ tụ họp ở bản doanh nghe loa đọc Tuyên cáo ngày 7/6 nhưng không xuất hiện bà Nhu. Báo Times of Vietnam ấn bản ngày hôm nay có bản tuyên bố ký tên 30 sĩ quan cao cấp nguyện trung thành "sau sống lưng TT Ngô Đình Diệm để bảo vệ Hiến pháp và nền Cộng Hòa."
.
Ngày 18/6/1963. Văn phòng Tổng Thống gửi mật điện số 1432/VP/TT cho những người dân dân có trách nhiệm ra lệnh tạm thời nhượng bộ phong trào Phật giáo, sẵn sàng sẵn sàng dư luận để phản công đồng thời thanh trừng những nhân viên cấp dưới nhà nước ủng hộ Phật giáo. Một bản sao của mật điện lọt vào tay của Ủy ban Liên Phái.
.
Ngày 19/6/1963. Giữa trưa. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ tại VN gửi BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Ghé thăm Phó Tổng Thống Thơ ngày 18/6/1963, chúc mừng đạt được Thông cáo chung với PG. Thơ nói, PG hài lòng với thỏa hiệp, tương lai có lẽ rằng hết rắc rối rồi. Tuy nhiên, Thơ sợ có hiểu nhầm trong khi thực hiện Thông cáo chung. Trueheart nói, nhưng niềm tin của dân vào chính phủ nước nhà sứt mẻ rồi, giờ đây là phải hồi sinh niềm tin. Thơ đồng ý. Trước đó trong ngày có gặp Bộ Trưởng Thuần. Trueheart hỏi Thuần, giờ đây có chứng cớ là có một số trong những mật vụ bảo mật thông tin an ninh bám sát, theo dõi người Mỹ, trong khi lẽ ra họ phải theo dõi VC hay Phật Tử. Thuần hỏi, có lời khuyên nào hay là không. Trueheart nói, lo ngại là lời khuyên từ phía Mỹ thì chính phủ nước nhà VN không vui. Thí dụ, như một nghành rõ ràng là tư pháp, những người dân bị tạm giam quá lâu thì nên đưa ra xét xử ở tòa. Thuần ra vẻ đồng ý nhưng không phản ứng gì.
Ngày 19/6/1963. 8:28 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên Ngoại Trưởng Rusk. Trước ngày xảy ra sự kiện 8/5/1963 (ở đài phát thanh Huế) dư luận Mỹ hài lòng với thành quả chính phủ nước nhà VN chống lại VC. Khuynh phía này đang đảo ngược rồi. Thứ Trưởng Ngoại Giao Viễn Đông Sự Vụ Roger Hilsman phải điều trần trước Quốc Hội về những chương trình viện trợ cho VN, đang thấy ngày càng trở ngại vất vả vì áp lực chính trị đối với những thắc mắc về TT Diệm đàn áp Phật Tử. Trong khi 5 điểm Thông cáo chung đạt được, nhưng nghi ngờ và căng thẳng mệt mỏi vẫn còn trầm trọng; do vậy thái độ thân thiện và hợp lý là thiết yếu để chính phủ nước nhà VN lấy lại tin cậy ở người dân VN và từ dư luận Hoa Kỳ. Thêm nữa, chính phủ nước nhà VN tránh việc xem là một thành viên. Câu nói của TT Diệm rằng "Phật Giáo hoàn toàn có thể nhờ vào Hiến Pháp, nói cách khác, nhờ vào tôi" gây ra ấn tượng xấu ở Hoa Kỳ. Không nên có sự ngăn cách giữa chính phủ nước nhà và người dân, nơi đa số là Phật Tử. Các viên chức chính phủ nước nhà cao nhất nên gặp những nhà sư lãnh đạo PG thường xuyên và đối xử như bình đẳng. Các nhà sư lãnh đạo PG đã chứng tỏ họ có tổ chức ngặt nghèo, và không được cho phép VC hay những phần tử chính trị đối lập kiểm soạt hoạt động và sinh hoạt giải trí của tớ; họ là những người dân dân có kỷ luật, ôn hòa, tránh việc nghi ngờ họ. Các lời tuyên bố của bà Nhu dẫn tới nhiều thắc mắc nghiêm trọng tại Hoa Kỳ (và hiển nhiên, tại Sài Gòn) cũng như về sự chân thành của chính phủ nước nhà VN, và hoàn toàn có thể làm thiệt hại quan hệ giữa 2 chính phủ nước nhà Mỹ-VN trong trận chiến lâu dài để thắng lợi VC.
.
Ngày 20/6/1963. Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Điện văn 1250 thông tư Trueheart trình với TT Diệm rằng Hoa Kỳ dự tính chỉ định Henry Cabot Lodge, Jr., thay thế Frederick Nolting trong chức vụ Đại sứ Mỹ tại VN. Trueheart trả lời hôm 22/6/1963 qua Điện văn 1230 rằng TT Diệm đã đồng ý việc chỉ định tân đại sứ.
.
Ngày 22/6/1963. 11 a.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi (Trueheart) đã gặp Bộ Trưởng Thuần lúc 9 a.m. Mục đích ghé thăm Thuần là vì tôi có chứng cớ có một chiến dịch từ ông bà Nhu muốn phá hoại bản Thông cáo chung ngày 16/6/1963 Một trong những nhà sư PG và chính phủ nước nhà.
--- Nhu ra lệnh thu gom chữ ký từ Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa để phản đối bản Thông cáo chung 16/6/1963 và yêu cầu hủy bỏ thỏa hiệp đó.
--- Một bài trên báo Times of Vietnam ngày hôm qua tường thuật về Họp báo Hội nghị Toàn Quốc của Giáo hội Phật Giáo Cổ Sơn Môn ngày 20/6/1963 đưa ra tuyên bố ủng hộ chính phủ nước nhà và tách rời khỏi những "tranh cãi chính trị tôn giáo mới gần đây." Tôi nói giáo hội này nổi tiếng là vì chính phủ nước nhà tài trợ, và chuyện này sẽ làm cho Phật Tử bất mãn sâu sắc.
--- Có tin là sẽ có lễ hội lớn trong ba ngày 25-27/6/1963 tại Huế để mừng 25 năm tấn phong Giám Mục của Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục (anh của TT Diệm).
Tôi cũng nhắc Thuần rằng những nhà sư lãnh đạo vẫn còn đang ở Sài Gòn, và chính phủ nước nhà nên có hành vi rõ ràng để bày tỏ thiện chí, rõ ràng là trả tư do những người dân bị giam vì tham dự biểu tình.
Thuần không cãi lại những điều tôi nói, ngược lại còn gián điếp xác nhận rằng Thuần trước giờ vẫn thuyết phục TT Diệm đừng nghe lời khuyên của mái ấm gia đình họ Ngô. Tôi sẽ lập lại những ý này khi tôi gặp TT Diệm trực tiếp.
Ghi thêm: Trong một điện văn sau đó trong ngày 22/6/1963. 8 p.m. Trueheart cho biết thêm thêm đã gặp TT Diệm trong ngày, trình bày những điểm trên. TT Diệm nói là ông Nhu không phá hoại thỏa hiệp giữa PG và chính phủ nước nhà. Còn chuyện trả tự do cho những người dân biểu tình thì từ từ, đang lọc hồ sơ, ai liên hệ VC thì sẽ giam tiếp. Trueheart nói tình hình có vẻ như bi thảm, vì lo sợ là căng thẳng mệt mỏi Phật Giáo sẽ đảo ngược những thắng lợi quân sự và chỉ có lợi cho VC. Đặc biệt, dư luận người dân tại Hoa Kỳ đang chỉ trích cả chính phủ nước nhà Mỹ và chính phủ nước nhà VN gắt hơn.
.
Ngày 25/6/1963. 6 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi (Trueheart) được Bộ Trưởng Thuần gọi điện thoại buổi sáng. Thuần nói TT Diệm có vẻ như không vui (tôi đoán, ý Thuần nói là TT Diệm rất khó chịu). Tôi nói rằng người Mỹ đã ủng hộ TT Diệm và chính phủ nước nhà VN từ lâu và giờ đây khủng hoảng rủi ro cục bộ Phật Giáo làm mất đi niềm tin tại Mỹ và chúng tôi cần TT Diệm hồi sinh niềm tin cho trận chiến này. Thuần nói Thuần đang làm tận lực cho bản Thông cáo chung ngày 16/6. Tôi nói, những nhà sư lãnh đạo PG không riêng gì có nghi ngờ về việc chính phủ nước nhà thực thi Thong cáo chung hay là không, mà còn lo sợ sẽ bị lặng lẽ bắt những nhà sư lãnh đạo và có giải pháp đàn áp khác. Thuần đồng ý rằng đó là suy nghĩ của những nhà sư. Tôi thúc giục Thuần hãy phổ biến tức khắc những lệnh rõ ràng mà Thuần đã gửi cho những Tỉnh Trưởng để thực thi Thông cáo chung. Thuần nói, Thuần hoàn toàn có thể làm như vậy. Thuần nói, Thuần đang lo ngại vì TT Diệm nghĩ rằng người Mỹ đổi chủ trương, nên chỉ có thể định một Tân Đại Sứ. Thuần kể rằng TT Diệm nói: "Họ hoàn toàn có thể gửi 10 ông Lodges, nhưng tôi sẽ không được cho phép chính tôi hay đất nước của tôi bị hạ nhục, không trong cả nếu họ chỉa súng đại bác vào Dinh này." Tôi nói, tôi không biết Đại sứ Lodge có thông tư gì, nhưng điều khẩn cấp giờ đây là chính phủ nước nhà VN phải làm hòa với Phật Giáo và sẵn sàng sẵn sàng bầu cử Quốc Hội vào tháng 8/1963.
.
Ngày 26/6/1963. Hòa Thượng Thích Tịnh Khiết gửi thư cho Tổng thống Ngô Đình Diệm tố cáo nhiều hành vi của những quan chức tiếp tục chống phá, đàn áp Phật giáo, tố cáo ông Ngô Đình Nhu có ý định tổ chức biểu tình của Thanh Niên Cộng Hòa để đòi chính phủ nước nhà duyệt lại bản Thông cáo chung.
.
Ngày 26/6/1963. 12:51 p.m. Điện văn từ BNG Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Yêu cầu ông (Trueheart) gặp TT Diệm ngay, thông báo qua lời nói hay văn bản rằng không còn thay đổi gì trong chủ trương Hoa Kỳ giúp chính phủ nước nhà VN chống Cộng Sản. Đổi Đại sứ vì Đại sứ Nolting tới VN theo nhiệm kỳ 2 năm. Thêm nữa, việc chỉ định Lodge làm Đại sứ đã cứu xét từ cuối thời điểm tháng 4/1963, tức là trước sự kiện ngày 6/5/1963. Lodge là đảng viên Cộng Hòa, làm Đại sứ sẽ có ý nghĩa là 2 Đảng Dân Chủ và Cộng Hòa cùng giúp VN thắng lợi VC. Bản thân Lodge trong cương vị Thiếu Tướng (Major General) Lục quân đã tới khảo sát những vấn đề VN hồi năm ngoái. Chúng ta cần chứng tỏ rằng chính phủ nước nhà Mỹ toàn tâm toàn lực giúp TT Diệm thắng lợi, không phải để làm suy yếu TT Diệm. Ông cần gặp TT Diệm thường xuyên, nói thẳng những vấn đề, cũng là chống lại những ngờ vực mà ông Nhu cấy vào Một trong những chuyến thăm của ông.
.
Ngày 27/6/1963. Đang viếng thăm Ireland, Tổng Thống Kennedy loan báo chỉ định Henry Cabot Lodge làm tân Đại sứ Hoa Kỳ tại Nam Việt Nam, sẽ hiệu lực hiện hành từ tháng 9/1963.
.
Ngày 27/6/1963. 1 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nói chuyện với Bộ Trưởng Thuần sáng nay, Thuần nói đã theo lời khuyên của tôi (Trueheart) để phổ biến những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng để thực thi Thông cáo chung 16/6. Thuần cũng nói TT Diệm sắp viếng thăm Huế để nói trực tiếp với dân cư Huế. Thuần cũng nói TT Diệm đang viết một bài diễn văn quan trọng, mà Thuần hài lòng với bản nháp, tái xác nhận thỏa mãn 5 nguyện vọng của PG. Thêm nữa, 2 lãnh tụ sinh viên Huế (một người trong đó trước đây có tin đồn bị tra tấn chết) đã được trả tự do. Theo Thuần, đích thân TT Diệm yêu cầu thả.
--- Cùng trong ngày 27/6/1963, điện văn 1283 từ Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi Tòa Đại sứ Mỹ ở Sài Gòn. Cho phép Trueheart "nỗ lực kiên trì khuyến khích chính phủ nước nhà VN hành xử cho đúng với những gì đã cam kết." Bộ ghi nhận rằng, "những bản tin tình báo đã cho tất cả chúng ta biết chính phủ nước nhà VN vẫn chưa hành xử đúng với những cam kết trong Thông cáo chung." Cho phép Trueheart "can gián chính phủ nước nhà VN đừng tổ chức những cuộc biểu tình hàng fake Phật Tử và đừng thu gom chữ ký để dùng trong những bản văn chỉ trích những Phật Tử."
.
Ngày 28/6/1963. Bản tin tình báo CIA, ký số TDCS DB-3/655, 301. Đề tài: Đánh giá tình hình chính sách Ngô Đình Diệm vào ngày 26/6/1963. Để dùng trong nội bộ, lượng định tình hình.
--- Chính phủ VN sẽ gặp trở ngại vất vả vì tình hình Lào quốc suy yếu về quân sự trước loạn quân Cộng sản, và khi vùng trái độn này biến mất thì Nam VN sẽ trực diện với quân CS. Trong khi đó, có vẻ như như những lời khuyên cải tổ chính trị và xã hội sẽ bị chống đối mạnh mẽ và tự tin, cả từ TT Diệm và mái ấm gia đình ông, và cả từ một số trong những quan chức quân sự và dân sự.
--- Nỗ lực thay đổi -- thí dụ như mở rộng chính phủ nước nhà để mời một số trong những nhà đối lập tham dự, như giảm quyền lực của ông Nhu và bà Nhu, như được cho phép đối lập vào Quốc Hội -- có vẻ như không khả thi vào thời điểm hiện nay, vì: nếu Mỹ đề nghị ông Diệm gỡ bỏ quyền lực của ông Nhu, bà Nhu và Ngô Đình Cẩn, người đang lãnh đạo Miền Trung VN, sẽ bị ông Diệm xem như thể xúc phạm thành viên và vi phạm độc lập lãnh thổ, sẽ bị TT Diệm từ chối. Một số thành phần đối lập đang có tín hiệu muốn đảo chánh để lật đổ TT Diệm.
--- Khủng hoảng Phật Giáo đã chuyển một số trong những thành phần từ thân chính trở sang tích cực đối lập. Điển hình, những sinh viên đã tự đồng hóa cảm xúc của tớ với chính nghĩa Phật Giáo, và vào ngày 16/6/1963, một lá thư mục vụ được đọc trong tất cả những nhà thời thánh Công Giáo La Mã tại Tổng Giáo Phận Sài Gòn, với nội dung ủng hộ những nguyện vọng của Phật Tử đòi tự do tôn giáo trên toàn miền Nam VN.
--- Nếu chính phủ nước nhà VN không chân thành thi hành Thông cáo chung trong tương lai gần, chắc như đinh trở ngại vất vả sẽ tăng thêm. Đã thấy tín hiệu không tôn trọng rồi. Đã có một số trong những tín hiệu rõ ràng rằng một số trong những thành phần trong chính phủ nước nhà không còn ý định đồng ý bản Thông cáo chung như giải pháp giá trị thường trực. Các báo, đặc biệt là báo Anh ngữ Times of Vietnam (xuất bản bởi Gene và Ann Gregory, 2 người Mỹ có quan hệ marketing thương mại thân cận với bà Nhu) ám chỉ mạnh mẽ và tự tin rằng có VC và xúi giục nước ngoài trong những cuộc biểu tình của PG. Lại có nỗ lực đò xét lại bản Thông cáo chung. Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa được lệnh lôi kéo xét lại bản Thông cáo chung giữa PG và chính phủ nước nhà; lại sở hữu tin TT Diệm cũng tương hỗ việc xét lại đó. Các nhà sư lãnh đạo Phật Giáo nói rằng họ lo ngại cho tình hình sức khỏe những sinh viên học viên còn bị giam từ khi bị bắt vì tham dự biểu tình. Các nhà sư nói, chính phủ nước nhà không tôn trọng những cam kết thì sẽ buộc phía PG phải suy nghĩ để có hành vi thích nghi.
--- Nếu chính phủ nước nhà muốn dùng vũ lực đàn áp PG, về đường dài sẽ hỏng, vì sẽ sinh ra một loạt phản ứng mới từ người dân, hoàn toàn có thể dẫn tới những diễn biến chính trị nhắm lật đổ chính phủ nước nhà TT Diệm. Nếu TT Diệm hành xử một cách chân thành, hiệu suất cao thì thời cơ rất tốt là sẽ vượt qua trận bão này.
.
Ngày 28/6/1963. 3 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Nói chuyện đêm qua với TT Diệm hơn 2 tiếng rưỡi đồng hồ. Tôi (Trueheart) tin rằng TT Diệm yên tâm về sự ủng hộ của Mỹ giành cho chính phủ nước nhà đất của ông. Buổi họp phần lớn là TT Diệm độc thoại về nhiều đề tài: chiến sự của Lào quốc, chiến sự trong VN, chương trình Chiêu Hồi, Ấp Chiến Lược, Đoàn Thanh Niên Cộng Hòa, Phong Trào Phụ Nữ Liên Đới. Diệm nói về cuộc cách social và chính trị tại VN xuyên qua Chương Trình Ấp Chiến Lược. Chủ đề này là đặc biệt của ông Nhu, và ông Diệm cũng nói về vai trò ông Nhu ở đây. Kiểu nói chuyện này còn có vẻ như như một cách trả lời gián tiếp về áp lực đòi TT Diệm tách rời ông Nhu. Tôi cũng vừa nhận tin gián tiếp rằng ông Diệm sẽ đi Huế vào ngày mai.
.
Ngày 28/6/1963. 5:48 p.m. Từ BNG Mỹ gửi tới Tòa Đại sứ Mỹ ở VN. Ký tên George Ball (Thứ Trưởng Ngoại Giao Hoa Kỳ). Chúng tôi lo sợ sắp có nhiều cuộc biểu tình, hoàn toàn có thể sẽ đổ máu, và tình hình suy đồi trong khi ân hạn phía Phật Giáo đưa ra cho chính phủ nước nhà thi hành thỏa hiệp sẽ tới vào thời điểm vào buổi tối cuối tuần này. Do vậy ông [Trueheart] nên thúc giục phính phủ quay quồng thực hiện những giải pháp khuyến nghị. Cụ thể nên tức khắc ấn hành, phát thanh những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng. Nếu chính phủ nước nhà còn giam giữ những người dân biểu tình trong sự kiện ngày 8/5/1963 như chúng tôi được biết (qua cuộc nói chuyện giữa Bộ Trưởng Nội Vụ Lương với 1 viên chức CIA ngày 27/6 về nghi ngờ có VC trà trộn) thì cũng phải công khai minh bạch hóa. Cần thúc giục chính phủ nước nhà VN quay quồng bản Thông cáo chung, song song với việc cho biết thêm thêm bao nhiêu người bị bắt và số người còn bị giam, với nguyên do. Ông hoàn toàn có thể suy tính để cho ông Thuần biết chúng tôi có tin cho biết thêm thêm sẽ có một số trong những Phật Tử sẵn sàng sẵn sàng thực hiện thêm nhiều cuộc biểu tình và những hành vi chính trị. Chúng tôi nghĩ điều quan trọng là phải để những phần tử trung dung nắm trấn áp phong trào Phật Giáo bằng phương pháp chính phủ nước nhà VN phải thực hiện bản Thông cáo chung ngày 16/6/1963.
.
Ngày 29/6/1963. 6 p.m. Từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Tôi vừa gặp Thuần vài giờ qua, cả Thuần và tôi đều lo ngại vì hoàn toàn có thể sắp có nhiều cuộc biểu tình của PG. Phó Tổng Thống Thơ đã gửi và quảng bá lá thư gửi những sư, nhưng thư không nói đủ những điểm cần. Các hành vi rõ ràng sau đây chính phủ nước nhà VN cần làm thì phải chờ TT Diệm từ Huế trở về: phổ biến những lệnh gửi những Tỉnh Trưởng, list người bị bắt và những ai đó đã được thả, list những viên chức VN có tội trong sự kiện ngày 8/5 (Thuần chớp mắt khi tôi nói điều này, nhưng rồi đồng ý là cần), bài diễn văn của TT Diệm tái xác nhận 5 điểm đồng thuận...
Trái với lời Thuần cho tôi biết trước, TT Diệm tại Huế chưa tồn tại buổi xuất hiện trước công chúng nào, chỉ trừ, có lẽ rằng, tham dự thánh lễ Te Deum (Tụng ca Thiên Chúa) là một phần trong chương trình lễ hội giành cho Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục. Thêm nữa, ông bà Nhu đã và đang đi Huế, tôi nghĩ rằng họ đã có cuộc họp đại mái ấm gia đình. Họ hoàn toàn có thể quyết định gì mới trong cuộc họp mái ấm gia đình, tôi không sáng sủa chuyện này.
Cũng có những bản tin khả tín về kế hoạch đảo chánh đang được tổ chức bởi ông Tuyến (ghi chú của người dịch: Trần Kim Tuyến, Giám đốc Sở Nghiên cứu Chính trị và xã hội Phủ tổng thống, người chỉ huy khối mạng lưới hệ thống bảo mật thông tin an ninh mật vụ của nền Đệ Nhất VNCH 1956–1963).
Thuần nói sáng nay rằng Thuần tin là có VC và bọn thời cơ phía sau Phật Giáo. Tôi nói tôi không thấy chứng cớ có VC, nhưng tôi hài lòng vì chuyện những người dân thời cơ muốn tận dụng tình thế. Tuy nhiên, phía chính phủ nước nhà VN vẫn không làm điều thiết yếu. Tôi lặp lai với Thuần rằng TT Diệm phải đồng ý rằng ông không thể có thêm biểu tình và chuyện những nhà sư tự thiêu, bất kể rằng TT Diệm đồng thuận cái gì. Tôi nhắc Thuần nghe về tờ báo Tp New York Times có nguyên trang quảng cáo ngày 27/5/1963 phía dưới tấm hình HT Thích Quảng Đức tự thiêu là bản Kháng thư mang chữ ký 12 nhà thần học lớn của Hoa Kỳ trong đó có chữ ký Giám Mục James Pike, mà tôi đã gửi bản kháng thư đó tới nhà Thuần đêm qua.
Phật Giáo đang chờ phía chính phủ nước nhà thi hành Thông cáo chung, hạn chót là ngày một/7/1963, nhưng nhà sư Đức Nghiệp nói với tôi là PG sẽ chờ tới ngày 3/7/1963.
.
Ngày 29/6/1963. 7 p.m. Điện văn từ Tòa Đại sứ Mỹ ở VN gửi về BNG Mỹ. Ký tên Trueheart. Chúng tôi (Trueheart) không thấy phía PG có chia rẽ minh bạch giữa lớp già, thành phần trung dung và người trẻ tuổi. Nhưng có chứng cớ đã cho tất cả chúng ta biết có nhiều Phật Tử không hài lòng với bản Thông cáo chung giữa PG với chính phủ nước nhà. Một số trong đó nghi ngờ ý định phía chính phủ nước nhà Diệm, do vậy họ đòi chính phủ nước nhà phổ biến công khai minh bạch về những cụ ông cụ bà thể thực hiện bản Thông cáo chung để chính phủ nước nhà sẽ không trở mặt trong tương lai hay là có hành vi trả thù những Phật Tử. Một số Phật Tử khác đã có ý định chính trị hơn, như thay đổi chính sách, tiềm năng vượt xa ý định ban đầu của PG.
Chúng tôi nhận được những bản tin cho biết thêm thêm chính phủ nước nhà TT Diệm không tôn trọng bản Thông cáo chung. Có chứng cớ rõ ràng rằng ông bà Nhu căm thù cay đắng bản Thông cáo chung. Chúng tôi giờ đây tin rằng mọi chuyện là tùy thuộc cuộc họp đại mái ấm gia đình nhà Ngô tại Huế có lẽ rằng vào ngày hôm qua và ngày hôm nay. Chúng tôi sẽ áp lực chính phủ nước nhà TT Diệm có những bước hành vi xây dựng mà tình thế đòi hỏi. Chúng tôi hoàn toàn đồng ý với Bộ rằng Hoa Kỳ bằng mọi thủ đoạn sẽ không để bị đẩy vào vị trí phụ trách về chuyện xung đột tôn giáo nội bộ này.
