Mẹo Hướng dẫn Trăng đến rằm thì trăng tròn, sao đến tối thì sao mọc câu nói trên thể hiện nội dung nào 2022
Họ tên bố(mẹ) đang tìm kiếm từ khóa Trăng đến rằm thì trăng tròn, sao đến tối thì sao mọc câu nói trên thể hiện nội dung nào được Cập Nhật vào lúc : 2022-06-09 07:20:07 . Với phương châm chia sẻ Thủ Thuật về trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết Mới Nhất. Nếu sau khi tham khảo nội dung bài viết vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comment ở cuối bài để Tác giả lý giải và hướng dẫn lại nha.
Tác giả nội dung bài viết: LÊ THỊ THƠI, CẦM THỊ PHƯỢNG
Nội dung chính- 1. Mở đầu2. Nội dung 3. Kết luậnVideo liên quan
TÓM TẮT
Tục ngữ tuy không phải là triết học nhưng về phương diện nào đó nó rất thân mật với triết học. Tục ngữ được làm ra với mục tiêu triết lý, luôn nỗ lực phát hiện ra bản chất và tính quy luật của những sự vật hiện tượng kỳ lạ, nên tục ngữ chứa được nhiều tư tưởng, quan niệm triết học rất giá trị. Trong phạm vi bài này, chúng tôi bàn về một số trong những tư tưởng triết học thể hiện trong tục ngữ Việt Nam. Từ những câu tục ngữ ngắn gọn, súc tích, ta hoàn toàn có thể tìm thấy những câu vấn đáp cho những vấn đề triết học và qua đó, thấy được giá trị chân lý, giá trị nhân văn của tư tưởng triết lý dân gian.
Từ khoá: Tục ngữ, tư tưởng, quan niệm triết học.
ABSTRACT
Proverbs are not philosophy but in terms Abstract of something that are very close to philosophy. Proverbs are made for the purpose of philosophy. It always tries to discover the nature and regularity of the phenomena and things. It contains many valuable ideological, philosophical concepts. Within this article, we discuss some philosophical thoughts, which are expressed in Vietnamese proverbs. From the brief and concise proverbs, we can find the answers to the problems of philosophy and thereby, see the value of truth, human values of folk philosophy thoughts.
Keywords: Proverb, ideology, philosophical ideology Keywords .
x
x x
1. Mở đầu
Tục ngữ là những nhận định, quan niệm của người xưa về những kinh nghiệm tay nghề trong lao động sản xuất; về những hiện tượng kỳ lạ tự nhiên, lịch sử xã hội; về tư tưởng, đạo đức, triết lý dân gian của dân tộc bản địa. Tục ngữ được làm ra với mục tiêu triết lý, luôn nỗ lực phát hiện ra bản chất và tính quy luật của những sự vật hiện tượng kỳ lạ nên tục ngữ chứa được nhiều tư tưởng, quan niệm triết học rất giá trị. Làm rõ những tư tưởng triết học trong tục ngữ Việt Nam giúp tất cả chúng ta có cái nhìn khách quan, toàn diện đối với thể loại văn học dân gian này. Đồng thời, đây cũng là cơ sở lý luận có tính nguyên tắc giúp tất cả chúng ta sử dụng tốt phương pháp luận triết học để tìm hiểu tục ngữ cũng như vận dụng tục ngữ trong việc làm và môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường một cách hiệu suất cao.
2. Nội dung
2.1. Các khái niệmTục ngữ là thể loại văn học dân gian, là sáng tác cô đọng nhất, tồn tại dưới hình thức những câu nói ngắn gọn, súc tích, có nhịp điệu, dễ nhớ, dễ truyền nhằm mục đích đúc kết kinh nghiệm tay nghề, tri thức của nhân dân.
Theo Vũ Ngọc Phan “Tục ngữ là một câu tự nó diễn đạt trọn vẹn một ý, một nhận xét, một kinh nghiệm tay nghề, một luân lý, một công lý, có khi là một sự phê phán. Thành ngữ là một bộ phận câu có sẵn mà nhiều người quen dùng nhưng tự riêng nó không diễn được một ý trọn vẹn” [9, tr. 31- 32].
Triết học là phạm trù ý thức xã hội thuộc kiến trúc thượng tầng, gồm có khối mạng lưới hệ thống những tri thức lý luận chung nhất của con người về thế giới; về vị trí, vai trò của con người trong thế giới ấy. Do đó, những tri thức triết học được phản ánh thông qua những khái niệm, phạm trù, quy luật vận động, phát triển chung nhất của tự nhiên, xã hội và tư duy nhằm mục đích xây dựng thế giới quan và phương pháp luận cho hoạt động và sinh hoạt giải trí nhận thức khoa học và thực tiễn đời sống của con người.
2.2. Một số tư tưởng triết học trong tục ngữ Việt NamTục ngữ tuy không phải là triết học nhưng về phương diện nào đó nó rất thân mật với triết học. Tác giả Đặng Hiển trong nội dung bài viết: “Triết lý về con người trong văn học dân gian Việt Nam” ngày thứ nhất/12/2009 đã nhận xét: “Nếu hiểu triết học là những nhận thức khái quát về thế giới khách quan, về con người với những quan hệ có tính bản chất, tính quy luật, thì nông dân có triết học, triết học sâu sắc nữa là khác, triết học đó thể hiện trong văn hoá, văn hoá đời sống, văn hoá dân gian mà hạt nhân là văn học dân gian, văn học truyền miệng với nhiều thể loại: thần thoại, truyền thuyết, cổ tích, ngụ ngôn, câu đố, ca dao, tục ngữ…” [3].
Tri thức của tục ngữ là tri thức dân gian, được đúc rút ra trên cơ sở quan sát và miêu tả cái rõ ràng, đó là những tri thức kinh nghiệm tay nghề. Do đó, tục ngữ còn được gọi là “triết lý dân gian”, “triết học của nhân dân lao động”. Điều đó nghĩa là trong nội dung của tục ngữ đã tiềm ẩn những yếu tố của tư tưởng triết học tuy không được thể hiện một cách đầy đủ và ngặt nghèo như những nguyên tắc, quy luật, phạm trù triết học.
Tục ngữ phản ánh bản thể luận và nhận thức luận triết họcVề mặt bản thể luận, phần lớn tục ngữ Việt Nam đã phản ánh thế giới quan duy vật. Mặc dù không thể hiện dưới hình thức nguyên tắc, quy luật, phạm trù nhưng những tư tưởng triết học sơ khai đã được đề cập tới, ví dụ như thừa nhận sự tồn tại và vận động khách quan của thế giới không phụ thuộc vào con người: Chạy trời không khỏi nắng, chạy mưa không khỏi trời, “trời”, “nắng”, “mưa” ở đây đó đó là hiện thực khách quan. Hay xác định sự vật và hiện tượng kỳ lạ tồn tại, vận động và phát triển theo quy luật khách quan vốn có của nó: Trăng đến rằm thì trăng tròn, sao đến tối thì sao mọc; Còn da lông mọc, còn chồi nẩy cây…
Rõ ràng không trực tiếp xử lý và xử lý quan hệ giữa vật chất và ý thức nhưng những tư tưởng trên đã phản ánh nhận thức có tính duy vật tự phát, thừa nhận sự tồn tại, vận động và phát triển của thế giới không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của con người. Không chỉ thừa nhận và hành vi theo quy luật khách quan mà nhân dân động còn nhận thấy vai trò của tác nhân chủ quan, của ý chí, quyết tâm thay đổi, tái tạo tự nhiên, bắt tự nhiên phục tùng mình: Vắt đất ra nước, thay trời làm mưa...
Thế giới quan duy vật tự nhiên, sơ giản của nhân dân lao động còn được thể hiện ở thái độ phản đối những chuyện mê tín dị đoan dị đoan và những người dân làm những nghề thầy bói, thầy cúng: Thầy bói nói dựa; Xem bói ra ma, quét nhà ra rá; Hòn đất mà biết nói năng. Thì thầy địa lý hàm răng không hề…
Mặc dù đã có những tư tưởng duy vật mang tính chất chất chất trực quan, ngây thơ, chất phác, nhưng thế giới quan của người xưa còn biểu lộ tính không thuần nhất, có sự đan xen giữa yếu tố duy vật và duy tâm. Tuy có nghi ngờ, không tin vào nhiều chủng loại “thầy” làm nghề mê tín dị đoan, nhưng họ lại tin vào thần thánh, vào vận hạn, vào tướng mạo và những dấu vết trên khung hình con người, vào ngày giờ lành dữ, và nhất là tin vào số mệnh: Một khoáy sống lâu, hai khoáy trọc đầu, ba khoáy chóng chết; Chớ đi ngày bảy, chớ về ngày ba; Trăm đường tránh chẳng khỏi số; Số giàu tay trắng cũng giàu, số nghèo chín đụn mười trâu cũng nghèo…
Những tư tưởng duy tâm, mê tín dị đoan nói trên không những chi phối nặng nề đời sống của nhân dân lao động nước ta trong những xã hội trước đây, mà còn ảnh hưởng không nhỏ đến một bộ phận nhân dân trong xã hội ta ngày này, đặc biệt là đối với lớp người làm nghề marketing thương mại và tầng lớp thanh niên gặp nhiều trở ngại vất vả, trắc trở về tình duyên, về làm ăn… Chỉ có sự phát triển của đời sống xã hội, của trình độ nhận thức và kinh nghiệm tay nghề thực tế của từng người mới hoàn toàn có thể từ từ khắc phục và loại trừ những quan niệm sai lầm trong thế giới quan và nhân sinh quan.
Về mặt nhận thức luận, tuy nhiên xuất phát từ kinh nghiệm tay nghề nhưng tục ngữ đã ít nhiều đề cập đến những Lever của nhận thức cũng như quan hệ giữa lý luận và thực tiễn và từ đó xác định kĩ năng nhận thức của con người.
Trong tục ngữ Việt Nam thể hiện rất rõ quan điểm thực tiễn, xác định sự hiểu biết (hay nhận thức) của con người bắt nguồn từ chính thực tiễn. Muốn nên người, muốn hiểu biết nhiều, có kiến thức và kỹ năng rộng, am hiểu sự đời, phải lăn lộn với môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường, phải đi nhiều, phải đi đây đó để thu lượm, học hỏi những tri thức của môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường để nâng cao, mở rộng tầm nhìn, tầm hiểu biết của tớ mình mình: Đi một ngày đàng học một sàng khôn. Người xưa cũng quan niệm giỏi lý thuyết không bằng giỏi thực hành: Trăm hay là không bằng tay thủ công quen; Trăm nghe không bằng một thấy, trăm thấy không bằng một làm.
Không chỉ đề cao vai trò của thực hành, thực tiễn, người xưa còn thấy được vai trò to lớn của lý luận đối với thực tiễn: Làm việc không kế hoạch như bắt chạch đằng đuôi. “Kế hoạch” được hiểu là kết quả của nhận thức lý luận, còn “bắt chạch đằng đuôi” là việc làm rất khó. Nếu không còn lý luận dẫn dắt thì khó hoàn toàn có thể thành công trong thực tiễn.
Nhận thức của người xưa có phần đúng chuẩn vì do đúc rút kinh nghiệm tay nghề từ thực tiễn mà có. Tuy nhiên, do trình độ của tớ còn thấp kém, kỹ thuật sản xuất còn thô sơ cùng với sự bất lực trước những thế lực xã hội nên nhận thức của người xưa còn nhiều hạn chế. Từ chỗ sợ hãi trước những lực lượng thiên nhiên luôn luôn đe doạ, con người đi đến sùng bái, tôn thờ những lực lượng ấy. Chính vì vậy, trong tục ngữ cạnh bên quan điểm duy vật còn đan xen quan điểm duy tâm tạo nên yếu tố nhị nguyên trong thế giới quan của tớ.
Tục ngữ phản ánh tư duy biện chứngCùng với tư tưởng duy vật tự phát, trong tục ngữ Việt Nam cũng tiềm ẩn rất nhiều những yếu tố của tư duy biện chứng.
Người xưa nhìn nhận những sự vật và hiện tượng kỳ lạ không phải ở trạng thái đứng im, không bao giờ thay đổi mà ở trong sự vận động, biến hóa và phát triển: Trời còn tồn tại kĩ năng khi mưa, ngày còn khi sớm khi trưa nữa người; Người có những lúc vinh, lúc nhục, nước có những lúc đục lúc trong; Hết cơn bĩ cực đến kỳ thái lai; Nước chảy, đá mòn…
Các sự vật và hiện tượng kỳ lạ không tồn tại độc lập, tách rời nhau mà giữa chúng có những mối liên hệ, tác động qua lại lẫn nhau, quy định và ảnh hưởng lẫn nhau: Hổ cậy rừng, rừng cậy hổ; Cháy thành vạ lây; Trâu bò đánh nhau ruồi muỗi chết…
Tuy chưa sử dụng phạm trù “chất”, “lượng”, “độ”, “thuộc tính”… như triết học, nhưng quan hệ giữa lượng và chất lượng được tục ngữ thể hiện khá rõ nét. Phân biệt chất rất khác nhau được tạo nên là những thuộc tính rất khác nhau: Quý hồ tinh bất quý hồ đa; Văn hay chẳng lọ dài dòng. Chất bao giờ cũng khá được coi trọng hơn lượng. Không thể lấy lượng thay chất được dù rằng lượng đó gấp bao nhiêu lần: Trăm đom đóm không bằng bó đuốc, trăm hòm chì chẳng đúc lên chuông. Sự thay đổi về lượng khi vượt “độ” sẽ dẫn đến sự thay đổi về chất: Quá mù ra mưa; Tốt quá hoá lốp; Góp gió thành bão, góp cây nên rừng; Năng nhặt chặt bị; Tích tiểu thành đại…
Quan hệ xích míc được tục ngữ đề cập đến trong tự nhiên và xã hội như: Được mùa cau, đau màu lúa, Được mùa lúa úa mùa cau; Được lòng ta xót xa lòng người; Kẻ ăn không hết, người lần chẳng ra... Sự vật hiện tượng kỳ lạ luôn tiềm ẩn tính hai mặt, phải nhận thức được cả điểm mạnh, điểm yếu của tớ mới là người sáng suốt: Lươn ngắn chê Trạch dài; Thờn Bơn méo miệng chê Trai lệch mồm…
Mối quan hệ giữa bản chất và hiện tượng kỳ lạ được tục ngữ đề cập đến ở nhiều góc nhìn rất khác nhau. Bản chất bao giờ cũng thể hiện qua hiện tượng kỳ lạ: Trông mặt mà bắt hình dong; Người khôn dồn ra mặt; Khôn ngoan hiện ra nét mặt, què quặt hiện ra chân tay… Có thể địa thế căn cứ vào hiện tượng kỳ lạ để kết luận về thực chất sự vật: Nứa trôi sông chẳng giập thì gẫy, gái chồng rẫy chẳng chứng nọ cũng tật kia… Hiện tượng rất khác nhau nhưng bản chất chỉ là một: Khác lọ cùng một nước; Bình mới, rượu cũ… Phải cảnh giác với những hiện tượng kỳ lạ xuyên tạc bản chất: Thủ thỉ nhưng mà quỷ ma; Tẩm ngẩm tầm ngầm mà đấm chết voi; Bên ngoài thơn thớt nói cười, bên trong tẩm ngẩm giết người không dao…
Mối quan hệ giữa nguyên nhân và kết quả được thể hiện trong tục ngữ dưới góc nhìn triết lý nhà Phật: Không có lửa sao có khói; Gieo gió gặt bão... Người Việt Nam luôn tin ở hiền gặp lành, vì họ giàu thiện tâm và tin vào luật nhân quả. Tư tưởng này sẽ không riêng gì có là lời răn của triết lý nhà Phật, mà còn là một lời tâm niệm chân thành của người Việt được họ chiêm nghiệm và lý giải trong văn học dân gian: Đời cha ăn mặn, đời con khát nước. Thành quả ngày hôm nay là kết quả của ngày hôm qua, nỗ lực ngày hôm nay là nguyên nhân thắng lợi của ngày mai: Có công mài sắt, có ngày nên kim…
Mối quan hệ giữa cái riêng và cái chung trong tục ngữ có những lúc là sự việc phân biệt giữa cái bộ phận và cái toàn thể như: Thấy cây mà không thấy rừng... có những lúc là là sự việc gắn bó và phân biệt giữa thành viên và và loài trong thế giới sinh vật: Thân chim cũng như thân cò; Lòng vả cũng như lòng sung, một trăm con lợn cũng chung một lòng; Sống từng người mỗi nết, chết từng người mỗi tật…
Phương pháp tư duy biện chứng trong tục ngữ Việt Nam tuy nhiên là tự phát, nhưng rất sinh động, phong phú. Không chỉ dừng ở việc nêu ra những quy luật vận động hay diễn biến của những sự vật hiện tượng kỳ lạ tự nhiên, xã hội cùng những hệ quả của nó, mà người xưa còn tồn tại những bước tiến xa hơn trong việc xác định phương pháp xem xét, nhìn nhận, đánh giá sự vật.
Tục ngữ phản ánh những vấn đề triết học xã hộiNhân dân lao động xưa nhận thức rất rõ vật chất quyết định tinh thần, tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội: Có thực mới vực được đạo. Trong môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường, cần quan tâm trước hết tới những điều thiết thực nhất như ăn và mặc: Mẻ không ăn cũng chết; Cơm ba bát, áo ba manh, đói không xanh, rét không chết… Rõ ràng, ở một góc nhìn nhất định, quan niệm của người xưa đã tiềm ẩn những tư tưởng thân mật với quan điểm duy vật lịch sử nhận định rằng suy cho cùng tồn tại xã hội quyết định và sinh ra ý thức xã hội, ý thức xã hội chỉ là sự việc phản ánh của tồn tại xã hội, phụ thuộc vào tồn tại xã hội. Những tư tưởng đó có phần đúng đắn vì nó xuất phát từ chính thực tiễn đời sống của nhân dân.
Cũng từ thực tiễn sinh động đó cha ông ta còn nêu bật vai trò của lao động và thấy rõ giá trị của lao động: Khen nết hay làm, ai khen nết hay ăn; Có khó mới có miếng ăn; Tay làm hàm nhai, tay quai miệng trễ… Tuy không nêu lên những mệnh đề có tính chân lý như những nhà tầm cỡ của chủ nghĩa Mác – Lênin: “lao động là vấn đề kiện cơ bản đầu tiên của toàn bộ đời sống con người”, nhưng cha ông ta đã nhận thấy rất rõ một sự thật hiển nhiên là muốn có ăn, có mặc thì phải lao động.
Bên cạnh những yếu tố duy vật tự phát trong nghành đời sống xã hội, tục ngữ Việt Nam còn thể hiện nhân sinh quan sâu sắc, đó là tư tưởng duy vật, tư tưởng nhân văn về con người, đề cao hết mức giá trị và vị thế của con người trong trời đất.
Về mặt tự nhiên, mọi con người đều như nhau, đều là sản phẩm của tự nhiên. Song trong xã hội có giai cấp, con người lại bị phân ra thành kẻ giàu – người nghèo, kẻ sang – người hèn. Sự rất khác nhau giữa họ là vì quan hệ xã hội, do địa vị xã hội quy định: Tắt đèn, nhà ngói cũng như nhà tranh…
Con người vốn là sản phẩm của tự nhiên, nhưng là sản phẩm cao nhất, hoàn mỹ nhất của tự nhiên. Nó vừa có vẻ như đẹp về thể xác, vừa có vẻ như đẹp về tâm hồn, trí tuệ. Đó không riêng gì có là thiên nhiên tự nó, mà còn là một thiên nhiên cho nó: Người ta là hoa đất. Câu tục ngữ là sự việc trân trọng, đề cao giá trị con người.
Con người là sản phẩm của tự nhiên, nhưng đồng thời cũng là sản phẩm của xã hội. Con người không riêng gì có là tâm điểm của trái đất mà còn là một tâm điểm của vũ trụ vì con người dân có trí tuệ. Trí tuệ đã đem lại cho con người sự tìm tòi mày mò, những kiến thức và kỹ năng khoa học tạo nên những biến hóa lớn lao trong đời sống xã hội. Ngoài những nhu yếu bản năng, con người còn tồn tại ý thức, hoàn toàn có thể thăng hoa những nhu yếu ấy thành văn hoá Người. Chẳng hạn, con người thăng hoa nhu yếu ăn uống thành văn hoá ẩm thực: Ăn trông nồi, ngồi trông hướng; Một miếng giữa đàng bằng một sàng xó nhà bếp…
Ý thức xã hội của người Việt Nam xưa được phản ánh đậm nét trong tục ngữ. Ý thức ấy không riêng gì có là ý chí, mà còn là một tình cảm thiết tha, rõ ràng, thiêng liêng và sâu nặng với nòi giống, quê hương, đất nước… Chẳng hạn như những câu tục ngữ sau: Một giọt máu đào hơn ao nước lã; Thương người như thể thương thân; Lá lành đùm lá rách; chim có tổ, người dân có tông…
Tuy ở những góc nhìn phản ánh rất khác nhau nhưng tục ngữ Việt Nam đã phác hoạ rất rõ nét đời sống vật chất và đời sống tinh thần của cha ông xưa, đặc biệt, trong tục ngữ còn phản ánh đậm nét nhân sinh quan cũng như vậy giới quan người Việt, tiềm ẩn những yếu tố duy vật, biện chứng thô sơ, chất phác.
3. Kết luận
Văn học dân gian nói chung, tục ngữ nói riêng là giá trị tinh thần bất tử của nhân dân ta. Việc nghiên cứu và phân tích tìm hiểu một số trong những tư tưởng triết học thể hiện trong tục ngữ thực chất là làm sáng tỏ chiều sâu của những quan niệm, triết lý… phản ánh thế giới quan, nhân sinh quan của người xưa. Những quan niệm, triết lý ấy đã chi phối cách ứng xử của con người Việt Nam trong mọi quan hệ, mọi nghành của đời sống. Học tập triết lý cha ông trên hệ quán chiếu của chủ nghĩa duy vật biện chứng đòi hỏi tất cả chúng ta phải làm cho những giá trị đó thực sự là một nguồn nhựa sống nuôi dưỡng tâm hồn, chắp cánh cho thế hệ tương lai những tham vọng lớn lao về xây dựng môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường mới tốt đẹp hơn.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Giáo dục đào tạo và Đào tạo (2004), Giáo trình Triết học Mác – Lênin, Nxb Chính trị Quốc gia, Tp Hà Nội Thủ Đô.
2. Nguyễn Nghĩa Dân (2001), Đạo làm người trong tục ngữ ca dao Việt Nam, Nxb Thanh niên.
3. Đặng Hiển (2009), Triết lý về con người trong văn học dân gian Việt Nam, websitse ://chungta.com
4. Đinh Gia Khánh, Chu Văn Diên và Võ Quang Nhơn (2002), Văn học dân gian Việt Nam, Nxb Giáo dục đào tạo.
5. Lê Chí Quế, Võ Quang Nhơn, Nguyễn Hùng Vĩ (2002), Văn học dân gian Việt Nam, Nxb Đại học Quốc gia Tp Hà Nội Thủ Đô.
6. Tục ngữ ca dao Việt Nam (2002), Nxb Văn hoá – tin tức.
7. Văn học (tập 1) (2001), Giáo trình đạo tạo giáo viên Tiểu học hệ CĐSP và Sư phạm 12 + 2, Nxb Giáo dục đào tạo.
8. Vũ Hùng (2010), Tìm hiểu những yếu tố triết học (hay triết lý dân gian) trong tục ngữ Việt Nam, websitse ://dongphuonghoc.org/vn.
9. Vũ Ngọc Phan (2000), Tục ngữ ca dao dân ca Việt Nam, Nxb Văn học.
Nguồn: Tạp chí Khoa học Trường Đại học Thủ đô Tp Hà Nội Thủ Đô − Số 5/2022
Thánh Địa Việt Nam Học
(https://thanhdiavietnamhoc.com)
