Mẹo Hướng dẫn Tính trạng do gen trên nhiễm sắc thể giới tính Y quy định Mới Nhất
Dương Minh Dũng đang tìm kiếm từ khóa Tính trạng do gen trên nhiễm sắc thể giới tính Y quy định được Update vào lúc : 2022-07-07 11:18:03 . Với phương châm chia sẻ Thủ Thuật về trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết Mới Nhất. Nếu sau khi Read tài liệu vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Admin lý giải và hướng dẫn lại nha.
I. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM
1. NST giới tính
1.1. Khái niệm
NST giới tính là một trong loại NST đặc biệt có chứa những gen quy định giới tính, chúng rất khác nhau ở giới đực và giới cái. Ngoài ra trên NST giới tính còn chứa những gen quy định tính trạng thường khác.
1.2. Đặc điểm tế bào học:
- NST giới tính thông thường tồn tại thành từng cặp tương đồng: XX hoặc XY (giới dị giao). Tùy từng loài mà cặp NST giới tính ở đực, cái là XX, XY…
- Ở người, ruồi giấm, thú… ♀: XX, ♂: XY
- Ở chim, bò sát, cá… ♀: XY, ♂: XX
- Cặp NST giới tính ở 1 giới nào đó chỉ có một chiếc:
+ Bọ cánh màng, bọ cánh cứng: ♀: XX, ♂: XO
+ Bọ nhảy: ♀: XO, ♂: XX
2. Nội dung và cơ sở tế bào học
2.1. Nội dung quy luật:
Sự di truyền của những tính trạng thường do gen nằm trên NST giới tính quy định, được di truyền link với giới tính.
2.2. Cơ sở tế bào học.
- Do sự phân li và tổ hợp của những NST giới tính trong giảm phân và thụ tinh dẫn đến sự phân li và tổ hợp của những gen quy định tính trạng thường nằm trên NST giới tính.
- Trên NST giới tính có:
+ Vùng tương đồng: Vùng có cấu trúc tương tự giữa X và Y. Các gen trên vùng này tuân theo những quy luật giống gen thông thường khác.
+ Vùng không tương đồng: Vùng chứa những gen đặc trưng cho từng NST có trên X mà không còn alen tương ứng trên Y hoặc ngược lại.
3. Đặc điểm của những gen trên NST giới tính
3.1. Đối với những gen nằm trên đoạn tương đồng của NST giới tính thì di truyền tuân theo những quy luật của gen trên NST thường (sự di truyền giả NST thường).
3.2. Đối với những gen nằm trên vùng không tương đồng.
a. Gen nằm trên đoạn không tương đồng của NST X
- Di truyền theo quy luật chéo. Ví dụ: gen lăn trên NST giới tính X của bố được di truyền cho con gái, sau đó được biểu lộ ở cháu trai.
- Kết quả lai thuận nghịch là rất khác nhau, có những lúc tỉ lệ đều ở 2 giới, có những lúc rất khác nhau ở 2 giới.
b. Gen nằm trên vùng không tương đồng của NST giới tính Y
- Tính trạng do gen này quy định được di truyền theo quy luật di truyền thẳng. Tính trạng được di truyền trực tiếp cho một giới dị giao. Tính trạng được biểu lộ 100%.
Ví dụ: Ở người, tật dính ngón tay 2, 3; túm lông sau tai chỉ có ở phái mạnh.
4. Ý nghĩa của di truyền link với giới tính
- Dựa vào những tính trạng link với giới tính để sớm phân biệt đực, cái, điều chỉnh tỉ lệ đực, cái theo tiềm năng sản xuất.
- Có thể dùng 1 tính trạng dễ nhận ra về hình thái sắc tố do gen nằm trên NST giới tính làm dấu chuẩn để phân biệt giới tính ở những loài động vật.
- Biết được gen quy định tính trạng nằm trên NST giới tính, Dự kiến được xác suất xuất hiện những tính trạng, những tật bệnh di truyền link với giới tính. Tìm hiểu được nguyên nhân, đề xuất phương pháp xuất hiện nhiều chủng loại bệnh di truyền link với giới tính.
II. CÁC DẠNG BÀI TẬP VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI MỖI DẠNG
a) Dạng 1:
BẾT GEN TRỘI LẶN LIÊN KẾT TRÊN NST GIỚI TÍNH X VÀ KIỂU GEN CỦA P. XÁC ĐỊNH KẾT QUẢ LAI
a1) Phương pháp giải
* Qui ước gen cho giới đực và giới cái riêng biệt.
* Lập sơ đồ lai, suy ra tỉ lệ kiểu gen và tỉ lệ kiểu hình.
* Chú ý có hai cách đọc tỉ lệ kiểu hình.
a2) Bài tập vận dụng
Ở ruồi giấm, A là gen qui định cánh dài; a qui định cánh xẻ. Cặp alen này nằm trên NST giới tính X và không còn alen trên NST giới tính Y.
1) Hãy qui ước gen về tính trạng hình dạng cánh của loài ruồi giấm nói trên.
2) Xác định kết quả những phép lai:
a) P1:
XAXA x XaY 
b) P2: 
XaXa x XAY 
c) P3:
XAXa x XAY d) P4: XAXa x XaY
Hướng dẫn giải
1) Qui ước gen: A: Cánh thông thường; a: Cánh xẻ.
Ruồi giấm cái Ruồi giấm đực
XAXA; XAXa: Cánh thông thường XAY: Cánh thông thường
XaXa: Cánh xẻ XaY: Cánh xẻ.
2) Kết quả đời F1
a)
P1: XAXA
x
XaY
GP1:
XA
Xa , Y
F1-1:
1XAXa
:
1XAY
(100% ruồi giấm cánh thông thường)
b)
P2: XaXa
x
XAY
GP2:
Xa
XA , Y
F1-2:
1XAXa
:
1XaY
Tỉ lệ kiểu hình F1-2: 1
cánh thông thường : 1 cánh xẻ hoặc tất cả ruồi giấm cái đều có cánh thông thường, tất cả ruồi giấm đực đều có cánh xẻ.
c)
P3: XAXa
x
XAY
GP3:
(XA : Xa)
x
(XA : Y)
F1-3: 1XAXA : 1XAXa : 1XAY : 1XaY
Tỉ lệ kiểu hình F1-3: 3 ruồi giấm có cánh thông thường, 1 ruồi giấm có cánh xẻ (tất cả ruồi giấm cánh xẻ đều là ruồi giấm đực).
Hoặc 25% là ruồi giấm đực cánh thông thường.
50% là ruồi giấm cái cánh bình thường.
25% là ruồi giấm đực cánh xẻ.
d)
P4: XAXa
x
XaY
GP4:
(XA : Xa)
x
(Xa : Y)
Kết quả F1-4:
Tỉ lệ kiểu gen: 1XAXa : 1XaXa : 1XAY : 1XaY Tỉ lệ kiểu hình: 25% là ruồi giấm cái cánh thông thường. 25% là ruồi giấm cái cánh xẻ. 25% là ruồi giấm đực cánh thông thường. 25% là ruồi giấm đực cánh xẻ.b) Dạng 2:
CÁC PHƯƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH QUI LUẬT LIÊN KẾT GIỚI TÍNH X
b1) Phương pháp giải
Khi xét về sự di truyền của một tính trạng nào đó, nếu tính trạng này do gen liên kết gen trên NST giới tính X, không còn alen trên NST giới tính Y, sự di truyền tính trạng sẽ có đặc điểm:
* Di truyền chéo.
* Tỉ lệ phân li kiểu hình ở thế hệ sau biểu lộ rất khác nhau giữa giới đực và cái.
* Kết quả phép lai thuận khác với kết quả phép lai nghịch.
* Có trường hợp P thuần chủng, nhưng F1 lại phân tính (P: XaXa x XAY).
b2) Bài tập vận dụng
Khảo sát sự di truyền tính trạng sắc tố mắt của một loài ruồi giấm, người ta thực hiện hai phép lai và thu được kết quả sau:
1) Phép lai 1: P1: Ruồi giấm cái mắt đỏ (t/c) x Ruồi giấm đực mắt trắng (t/c)
F1-1: 152 ruồi giấm mắt đỏ
F2-1: 1004 ruồi giấm đực có mắt trắng;
998 ruồi giấm đực có mắt đỏ;
1997 ruồi giấm cái có mắt đỏ.
2) Phép lai 2:
P2: Ruồi giấm cái mắt trắng (t/c) x Ruồi giấm đực có mắt đỏ (t/c)
F1-2: 69 ruồi giấm cái đều có mắt đỏ.
72 ruồi giấm đực đều có mắt trắng
F2-2: 397 ruồi giấm cái có mắt đỏ ; 402 ruồi giấm cái mắt trắng
404 ruồi giấm đực mắt đỏ ; 396 ruồi giấm đực mắt trắng.
Biện luận qui luật di truyền và viết sơ đồ lai từ P đến F2 cho từng trường hợp.
Hướng dẫn giải
1) Phép lai 1:
a) Qui luật di truyền:
F2-1 phân li kiểu hình phân bố không đồng đều giữa giới đực và giới cái: tất cả ruồi giấm cái có mắt đỏ, trong lúc ở ruồi giấm đực có
mắt đỏ, 
mắt trắng. Điều này chứng tỏ gen qui định màu mắt của ruồi giấm link trên NST giới tính X và không còn alcn trên NST giới tính Y.
b) Sơ đồ lai:
F1-1 đồng loạt xuât hiện mắt đỏ. Suy ra tính trạng mắt đỏ trội so với mắt trắng.
Qui ước: A: mắt đỏ a: mắt trắng
Ruồi giấm cái Ruồi giấm đực
XAY: mắt đỏ
XaXa: mắt trắng XaY: mắt trắng
P1: XAXA (
mắt đỏ) x XaY ( mắt trắng)
GP1: XA Xa , Y
F1-1: 1XAXa : 1XAY (100% mắt đỏ)
GF1-1:
(XA : Xa) x (XA : Y)
F2-1: 1XAXA : 1XAXa : 1XAY : 1XaY
Tỉ lệ kiểu hình: 25%
mắt đỏ ; 50% mắt đỏ ; 25% đực mắt trắng.
2) Phép lai 2:
P2: XaXa (
mắt trắng) x XAY ( mắt đỏ)
GP2: Xa XA, Y
F1-2: 1XAXa : 1XaY (1
mắt đỏ: 1 mắt trắng)
GF1-2 :
(XA : Xa) x (Xa : Y)
F2-2: 1XAXa : 1 XaXa : 1XAY : 1XaY
F2-2: 25% ruồi giấm cái có mắt đỏ; 25% ruồi giấm cái mắt trắng
25% ruồi giấm đực mắt đỏ; 25% ruồi giấm đực mắt trắng.
c) Dạng 3:
BIẾT KIỂU HÌNH THẾ HỆ LAI. XÁC ĐỊNH KIỂU GEN CỦA P
c1) Phương pháp giải
* Xác định quy luật di truyền
* Xác định tính trạng trội lặn và quy ước gen cho giới đực và giới cái riêng biệt.
* Từ kiểu hình của giới dị giao tử XY, suy ra kiểu gen của giới đồng giao tử XX theo thứ tự từ dưới lên theo sơ đồ sau:
* Viết sơ đồ lai.
c2) Bài tập vận dụng
Tính trạng sắc tố mắt của một loài bọ cánh cứng được qui định bởi một cặp gen. Đem giao phối giữa bố mẹ đều thuần chủng, nhận được F1 đồng loạt có mắt hạt lựu, đời F2 xuất hiện những kiểu hình phân phối theo số liệu sau: 1197 con cháu có mắt hạt lựu; 596 con đực có mắt vàng mơ; 605 con đực có hạl lựu.
1) Màu sắc mắt của loài bọ cánh cứng nói trên được chi phối bởi qui luật di truyền nào?
2) Viết sớ đồ lai của P và của F1.
3) Đem lai ngược giữa 1 thành viên F1 với một trong hai thành viên bố mẹ, thu được thế hệ lai phân li kiểu hình theo tỉ lệ 1 con cháu mắt hạt lựu, 1 con đực mắt vàng mơ. Xác định kiểu gen của thành viên ở P và F1.
Hướng dẫn giải
1) Qui luật di truyền:
+ F2 phân li kiểu hình rất khác nhau giữa hai giới đực và cái: tất cả con cháu đều có mắt hạt lựu trong lúc ở giới đực xuất hiện cả mắt hạt lựu và mắt vàng mơ với tỉ lệ xấp xỉ 1:1 Vậy gen qui định màu mắt ruồi giấm link với NST giới tính không còn alen trên NST giới tính Y.
2) Sơ đồ lai của P và F1:
F2 phân li kiểu hình theo tỉ lệ mắt hạt lựu, mắt vàng mơ ≈ 3:1. Suy ra tính trạng mắt hạt lựu trội so với tính trạng mắt vàng mơ.
Qui ước: A: Mắt hạt lựu a: Mắt vàng mơ
Giới cái Giới đực
XAY: Mắt hạt lựu
XaXa: Mắt vàng mơ XaY: Mắt vàng mơ
F2 xuất hiện con đực có mắt hạt lựu, kiểu gen XAY và đực mắt vàng mơ, kiểu gen XaY trong đó Y do bố truyền, XA và Xa do mẹ truyền. Vậy kiểu gen của con cái F1 là XAXa (mắt hạt lựu).
+ F2 xuất hiện tất cả giới cái có mắt hạt lựu, suy ra con đực đời F1 phải có kiểu gen XAY (vì nếu là XaY, F2 phải xuất hiện con cháu mắt vàng mơ XaXa, điều này xích míc đề).
+ F1 xuất hiện con đực mắt hạt lựu kiểu gen XAY, trong đó Y do bố, XA do mẹ truyền.
+ Vì mẹ thuần chủng nên kiểu gen của thành viên mẹ ở đời P là XAXA (mắt hạt lựu).
+ F1 xuất hiện con cháu mắt hạt lựu kiểu gen XAXa trong đó Xa phải được truyền từ bố (vì mẹ có kiểu gen XAXA). Suy ra kiểu gen của bố là XaY (mắt vàng mơ).
* Sơ đồ lai của P:
P: XAXA( mắt hạt lựu) x XaY ( mắt vàng mơ)
GP:
XA Xa, Y
F1:
XAXa : XAY (100% có mắt hạt lựu).
* Sơ đồ lai của F1:
F1: XAXa( mắt hạt lựu) x XAY ( mắt hạt lựu)
GF1:
(XA : Xa) x (XA : Y)
F1:
1XAY : 1XAXA : 1XAXa : 1XaY.
Tỉ lệ kiểu hình F2: 25% là đực có mắt hạt lựu; 50% là cái có mắt hạt lựu;
25% là đực có mắt vàng mơ.
3) Kiểu gen thành viên P và F1:
+ Thế hệ lai xuất hiện con đực mắt vàng mơ kiểu gen XaY, trong đó Y do bố , Xa do mẹ. Suy ra kiểu gen con cháu đời trước là XaXa.
+ Thế hệ lai xuất hiện con cháu mắt hạt lựu (XAX) trong đó XA phải của bố. Suy ra kiểu gen thành viên được dùng làm bố là XAY-.
* Sơ đồ lai:
XaXa (thành viên P)
x
XAY (thành viên F1)
G:
Xa
XA, Y
F lai:
XAXa
:
XaY
Tỉ lệ kiểu hình: 1
hạt lựu: 1 vàng mơ.
