Kinh Nghiệm về Phương pháp so sánh trong chính trị học 2022
Dương Minh Dũng đang tìm kiếm từ khóa Phương pháp so sánh trong chính trị học được Cập Nhật vào lúc : 2022-08-21 19:20:10 . Với phương châm chia sẻ Thủ Thuật Hướng dẫn trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết Mới Nhất. Nếu sau khi tham khảo Post vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comment ở cuối bài để Tác giả lý giải và hướng dẫn lại nha.
Trang web này phụ thuộc vào lệch giá từ số lần hiển thị quảng cáo để tồn tại. Vui lòng tắt trình chặn quảng cáo của bạn hoặc tạm dừng tính năng chặn quảng cáo cho trang web này.
Tác giả: Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh (Viện Chính trị học) Số trang: 468
Giá: 74.000đ
Được biên soạn đa phần dành riêng cho học viên cao học chuyên ngành chính trị học, song cuốn sách Chính trị học so sánh từ cách tiếp cận khối mạng lưới hệ thống cấu trúc - hiệu suất cao, do TS. Ngô Huy Đức và TS. Trịnh Thị Xuyến đồng chủ biên, cũng là tài liệu hữu ích đáp ứng nhu yếu tìm hiểu của đông đảo bạn đọc. Thông qua việc phân tích, so sánh sự tương đồng và những khác lạ, thậm chí là tương phản Một trong những khối mạng lưới hệ thống chính trị rất khác nhau, sẽ được cho phép tất cả chúng ta rút ra những kết luận mang giá trị chung, toàn cục về từng khối mạng lưới hệ thống chính trị của những nước qua những thời kỳ, quá trình phát triển rất khác nhau. Từ đó, hoàn toàn có thể lý giải được những hoạt động và sinh hoạt giải trí thực tiễn của mỗi nền chính trị và xác định vai trò của nó đối với sự phát triển toàn diện của đời sống xã hội, đồng thời giúp mỗi nước tự hoàn thiện những khối mạng lưới hệ thống, thể chế chính trị của tớ.
Tùy thuộc vào điều kiện lịch sử, chính trị, tự nhiên, xã hội…, mỗi nước lựa chọn cho mình một quy mô chính trị với cấu trúc quyền lực và những thiết chế chính trị riêng, phù hợp. Có nước lựa chọn quy mô đại nghị, có nước theo quy mô tổng thống hoặc có những nước lại chọn quy mô hỗn hợp của hai quy mô trên… Mặc dù vậy, trong cả Một trong những nước có cùng quy mô khối mạng lưới hệ thống chính trị vẫn có những điểm rất khác nhau.
Trong cuốn sách Chính trị học so sánh từ cách tiếp cận khối mạng lưới hệ thống cấu trúc - hiệu suất cao, những tác giả lựa chọn 9 nước thuộc những vùng địa lý rất khác nhau, có trình độ phát triển và cấu trúc quyền lực rất khác nhau để nghiên cứu và phân tích trên cơ sở phân tích những điểm mạnh, yếu của từng quy mô khối mạng lưới hệ thống chính trị mà những nước lựa chọn. Hệ thống nghị viện của Anh thường được xem là hình mẫu đầu tiên của những khối mạng lưới hệ thống chính trị nghị viện khác, với những luật cơ bản có tính hiến pháp mà không còn một bản hiến pháp thành văn, thể hiện tính tối cao của Nghị viện và tính pháp trị. Ở Mỹ, dù xuất phát cùng một gốc văn hóa với Anh, nhưng quy mô chính trị của Mỹ là quy mô tổng thống và có nhiều khác lạ như: tổng thống là thành viên nắm giữ quyền lực lớn số 1 trong toàn bộ khối mạng lưới hệ thống chính trị hay sự phân chia triệt để Một trong những nhánh quyền lực. Còn ở Pháp, nhà nước pháp quyền là trung tâm của khối mạng lưới hệ thống chính trị và tất cả những yếu tố cấu thành khối mạng lưới hệ thống chính trị đều được điều chỉnh bởi hiến pháp và những đạo luật. Mô hình thể chế chính trị Đức là quy mô “dân chủ thủ tướng” bởi quyền hành pháp nằm trong tay thủ tướng, tuy nhiên vẫn có chế định tổng thống. Trong khi khối mạng lưới hệ thống chính trị Nhật Bản đương đại tuy chưa tồn tại bề dày như những nước tư bản phát triển Âu - Mỹ, nhưng vẫn được đánh giá là một khối mạng lưới hệ thống chính trị tân tiến, cơ bản thể hiện được tính dân chủ, tất cả những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt của những bộ phận cấu thành khối mạng lưới hệ thống đều tuân thủ nghiêm ngặt hiến pháp và pháp luật…
Giao Linh
1/ Giới thiệu và đặt vấn đề
Nghiên cứu chính trị học, cũng như mọi khoa học, đều có một tiềm năng tiếp cận là những kiến thức và kỹ năng chắc như đinh và tin cậy. Hơn thế nữa, việc lý giải những hiện tượng kỳ lạ, những liên hệ nhân – quả, tức những lý thuyết hay những quy mô lại phải chịu sự hạn chế về tính toàn diện. Cụ thể hơn, lý thuyết hay quy mô đó phải tập trung vào một số trong những lượng nhỏ (thậm chí là rất nhỏ) nếu so với một số trong những lượng những yếu tố có tiềm năng đóng một vai trò nhất định trong hiện tượng kỳ lạ mà ta muốn lý giải. Cũng như trong việc lý giải hiện tượng kỳ lạ “dân chủ”: có nhiều yếu tố ảnh hưởng tới mức độ phát triển dân chủ”, nhưng người ta thường tập trung vào những yếu tố chính như: kinh tế tài chính, hiến pháp, luật, trình độ dân trí.
Làm thế nào để tất cả chúng ta tin tưởng rằng đây là những yếu tố chính? Chỉ hoàn toàn có thể bằng phương pháp kiểm nghiệm thực tế. Đối với khoa học xã hội, khi tất cả chúng ta không thể tạo lập nên một phòng thí nghiệm như những khoa học tự nhiên để kiểm chứng, phương pháp so sánh là tất yếu. Vì trong việc so sánh Một trong những trường hợp “dân chủ”, đó đó là người ta đang dùng những sự kiện thực tế như thể những “phòng thí nghiệm” để kiểm chứng kết luận của lý thuyết. Đương nhiên, nếu kết luận không được xác nhận, tức giả sử như “dân chủ” đó đó là vì điều kiện thời tiết và địa lý, hoặc do tất cả mọi yếu tố ngẫu nhiên tạo nên, sự so sánh, chí ít cũng luôn có thể có tác dụng gợi lên một giả thuyết mới, một định hướng mới cho nghiên cứu và phân tích và phát triển sự hiểu biết của tất cả chúng ta.
Vậy chính trị học so sánh sẽ so sánh cái gì, ra làm sao và để làm gì?
Về cơ bản, với tư cách là kiểm chứng (hay phát hiện những dẫn chứng về giả thuyết mới), phương pháp so sánh về thực chất là sự việc trấn áp những yếu tố của mối liên hệ nhân – quả. Một ví dụ đơn giản nhất là không thay đổi tất cả những yếu tố khác không đổi, trong khi chỉ xem xét hai yếu tố biến hóa là: “dân chủ” (kết quả) và “thu nhập” (nguyên nhân). Khi xem xét một loạt những nước rất khác nhau, người ta hoàn toàn có thể kết luận rằng có sự tương quan giữa hai yếu tố này. Trong toán học, đây đó đó là phép lấy đạo hàm.
Chính trị học so sánh lấy sự so sánh những khối mạng lưới hệ thống chính trị làm đối tượng nghiên cứu và phân tích cơ bản nhằm mục đích rút ra những kết luận, những liên hệ (những tương quan) có tính nhân – quả. Điều này sẽ không riêng gì có hàm ý là lấy những khối mạng lưới hệ thống chính trị ở những nước rất khác nhau, mà còn tồn tại thể lấy khối mạng lưới hệ thống chính trị ở trong cùng một nước, ở những thời kỳ rất khác nhau để so sánh. Hơn thế nữa, sự lựa chọn những trường hợp, những nước để so sánh không thể là sự việc lựa chọn tùy tiện. Tùy thuộc vào mục tiêu nghiên cứu và phân tích, giả thuyết khoa học mà tất cả chúng ta phải có sự lựa chọn phù phù hợp với tiềm năng. Nếu lập luận rằng, “dân chủ là vì số lượng đảng chính trị hợp pháp và có tiềm lực đối đầu đối đầu quyết định” thì không thể chỉ lựa chọn những nước có đa đảng, mà nên phải lựa chọn cả những nước có một đảng và những nước này cũng phải có những yếu tố khác tương tự như văn hóa, kinh tế tài chính… Nếu không, mức độ “dân chủ” rất khác nhau trong thực tế lại hoàn toàn có thể do sự rất khác nhau của những yếu tố không liên quan đến số lượng đảng. Điều này cũng chỉ ra rằng tất cả chúng ta không bao giờ hoàn toàn có thể chọn được những nước thỏa mãn những điều kiện kiểm nghiệm ngặt nghèo như vậy. Đây là vấn đề yếu cố hữu của so sánh trong khoa học xã hội nói chung, và rất dễ được dùng để phản biện mọi kết luận, từ đó đưa ra những tư tưởng biệt phái, ví dụ: một phản biện hay được sử dụng là “Điều này sẽ không thể đúng và áp dụng ở nước A vì những nước được nghiên cứu và phân tích đều không còn những điều kiện giống nước A”. Nói cách khác, những người dân theo trường phái này sẽ không tin (hoặc rất nghi ngờ) rằng có cái gọi là tính khoa học của những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt chính trị, hoặc ít nhất, họ nhận định rằng, những giá trị chung sẽ có tính ứng dụng khá hạn hẹp.
Tóm lại, chính trị học so sánh lựa chọn một số trong những những khối mạng lưới hệ thống chính trị điển hình, để trấn áp những yếu tố ảnh hưởng, và rút ra những kết luận nhân – quả thông qua việc so sánh những yếu tố đó mà tất cả chúng ta thường gọi là “những giá trị chung, phổ quát” của những khối mạng lưới hệ thống chính trị. Có thể nói, lịch sử phát triển của chính trị học so sánh cũng đó đó là lịch sử của sự việc phát triển những phương pháp so sánh nhằm mục đích nâng cao độ tin cậy của những kết luận.
2/ Lược sử và những vấn đề chính của chính trị học so sánh trên thế giới
So sánh chính trị với nghĩa rộng nhất đã có từ lâu. Hầu hết những tác phẩm tầm cỡ từ thời Hy – La cổ đại, về cơ bản là nhờ vào cách phân tích so sánh. Thông qua những quan sát về những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt, những hiệp hội rất khác nhau mà những nhà tư tưởng đã phát triển những lý thuyết và lập luận của tớ.
Aristote khi viết tác phẩm Chính trị (Politics) đã dầy công thu thập, đối chiếu và phân tích 158 bản hiến pháp của những thành bang Hy Lạp thời đó. Thông qua sự phân tích so sánh, ông đã khái quát hóa và phát triển một khối mạng lưới hệ thống phân loại những kiểu chính sách chính trị cũng như lôgích của sự việc chuyển hóa lẫn nhau giữa chúng.
Nicole Machiavelli với tác phẩm Quân vương (1532), Karl Marx với tác phẩm Sự thống trị của Anh ở Ấn Độ (1853), Những kết quả tương lai của Sự thống trị của Anh ở Ấn Độ (1853) và Tocqueville với Nền dân trị Mỹ (1835 – 1840) đều là những tác phẩm tầm cỡ trong lịch sử phát triển của môn chính trị học so sánh. Các nhà tư tưởng phương Đông như Khổng Tử cũng xem những phương pháp cai trị thời Chiến quốc trong việc lập thuyết của tớ.
Tuy mang tính chất chất tầm cỡ như vậy, những tác phẩm nghiên cứu và phân tích của thời kỳ này còn có sáu điểm hạn chế đa phần là:
Thứ nhất, mô tả cấu trúc là chính, không hoặc ít so sánh. Từ đó, sự nhìn nhận về những mối liên hệ nhân – quả, kĩ năng lý giải những sự khác lạ cũng không mạnh mẽ và tự tin.
Thứ hai, nhấn mạnh vấn đề văn bản luật, dễ bỏ qua hiện thực và không thấy hết sự cách biệt giữa văn bản pháp lý và vận hành thực tế.
Thứ ba. Thiển cận với phạm vi nghiên cứu và phân tích hẹp, chỉ tập trung vào những nước Âu – Mỹ, nhận định rằng đó là những quy mô lý tưởng, tiềm ẩn những tác nhân hợp lý mà những nước khác, bất kể những đặc điểm lịch sử, văn hóa truyền thống đều hoàn toàn có thể noi theo và áp dụng.
Thứ tư, bảo thủ, nhận định rằng những quy mô lý tưởng sẽ không cần thay đổi nhiều. Nói cách khác là những quy mô này đã tính đến những yếu tố có tính cơ bản nhất.
Thứ năm, thiếu tính khối mạng lưới hệ thống và tầm nhìn lý thuyết, dễ sa vào tranh biện về đạo lý.
Thứ sáu, không xác định rõ cách tiếp cận nên khó kiểm nghiệm một cách nghiêm khắc. Đặc biệt trong việc đo lường, chọn mẫu, nếu cách tiếp cận không rõ ràng và nhất quán, những kiểm nghiệm thực tế sẽ khó hoàn toàn có thể tiến hành, hay là không thỏa mãn những yếu cầu nghiêm khắc của khoa học.
Mặc dù có nguồn gốc lý luận sâu xa như vậy, nhưng phải đến khoảng chừng trong năm 50 của thế kỷ XX, việc nghiên cứu và phân tích so sánh mới trở thành một chuyên ngành nghiên cứu và phân tích của khoa học chính trị, với tên gọi là chính trị học so sánh.
Trong suốt hai thập kỷ sau đó, khuynh hướng nghiên cứu và phân tích so sánh đã có những phát triển mạnh và rộng ở những nước phương Tây, đặc biệt là tại Mỹ. Khuynh phía này được hình thành từ ba trào lưu cơ bản sau:
Trào lưu thứ nhất, tại Mỹ, những nhà nghiên cứu và phân tích đặc biệt quan tâm đến việc nghiên cứu và phân tích và giảng dạy về thể chế chính trị của những nước trong khối Ănglôxắcxông (như Anh, Canađa, Xcốtlen). Trong khi đó ở Tây Âu, những nhà nghiên cứu và phân tích cũng luôn có thể có rất nhiều khu công trình xây dựng giá trị nghiên cứu và phân tích về những khối mạng lưới hệ thống chính trị ở một loạt những nước rất khác nhau như:
+ Ralf Dahrendorf và Karl Bracher với Xã hội và nền dân chủ Đức (1967) phân tích về ảnh hưởng của chủ nghĩa phát xít đối với xã hội Đức.
+ Samuel Beer với Nền chính trị Anh trong kỷ nguyên của những người dân theo chủ nghĩa tập thể (1966) khảo sát sự thay đổi về cấu trúc và tư tưởng trong những đảng phái chính trị ở Anh.
+ Harry Eckstein xem xét nền dân chủ Na Uy qua Sự phân chia và cố kết trong một nền dân chủ: trường hợp Nauy (1966).
+ Albert Hofman, người Đức, phân tích sự phát triển của Pháp qua những nền cộng hòa trong tác phẩm Suy sụp hay đổi mới: nước Pháp từ trong năm 1930 (1974). Trong khi đó, tác giả người Pháp, Merle Faisnod lại tập trung vào tìm hiểu Liên Xô qua tác phẩm Nước Nga được cai trị ra làm sao? (1963).
+ Các nhà nghiên cứu và phân tích từ những nước khác ví như Italia có Robert Scalapino phân tích Nhật Bản qua Nền dân chủ và phong trào đảng phái ở Nhật trước trận chiến tranh (1953).
Trào lưu nghiên cứu và phân tích những nền chính trị nước ngoài như vậy, dù đầu tiên chỉ có tính chất sư phạm như ở Mỹ hay mang tính chất chất quan sát, mô tả, đã và đang đáp ứng khối lượng tư liệu và quan sát phong phú, làm cơ sở cho việc phân tích so sánh với phạm vi rộng hơn và sâu hơn.
Trào lưu thứ hai, nghiên cứu và phân tích một cách có khối mạng lưới hệ thống những thể chế chính trị thuộc những nền văn hóa rất khác nhau, đặc biệt là những nhà khoa học chính trị số 1 tại Mỹ. Trào lưu này sẽ không bằng lòng với việc hcỉ tạm dừng ở việc quan sát và mô tả. Các nhà nghiên cứu và phân tích đã nỗ lực đi sâu, chú trọng đến việc lý giải sự khác lạ hay tương đồng Một trong những thể chế chính trị rất khác nhau ở những nền văn hóa rất khác nhau. Do nhu yếu này mà việc xây dựng và kiểm nghiệm những lý thuyết được đặc biệt để ý quan tâm và tranh luận. Khuynh hướng như vậy đã ngày càng trở thành một bộ phận quan trọng và chủ yếu của chính trị học so sánh nói riêng và khoa học chính trị nói chung trên thế giới. Nổi bật trong những nhà nghiên cứu và phân tích này hoàn toàn có thể kể ra là David Easton với Phân tích những khối mạng lưới hệ thống về đời sống chính trị (1965); Karl Deutsch với Hệ thống thần kinh của chính phủ nước nhà (1963); Seymour Lipset với Con người chính trị: nền tảng xã hội của chính trị (1968); Gabriel Almond và Sydney Verba với Nền văn hóa công dân (1963); Robert A.Dahl với Nền chính trị đa nguyên: sự tham gia và đối lập (1971); David Buttler và Donald Stokes với Sự biến hóa chính trị ở Anh (1969; Maurice Duverger với Các đảng phái chính trị (1969). Đây đều là những tên tuổi đã có ảnh hưởng lớn đến sự hình thành những lý thuyết, trường phái trong những nghành nghiên cứu và phân tích của chính trị học như lý thuyết khối mạng lưới hệ thống, chủ nghĩa đa nguyên mới, lý thuyết bầu cử, lý thuyết đảng chính trị, văn hóa chính trị…
Trào lưu thứ ba, là trào lưu tập trung vào những vấn đề về phương pháp luận của nghiên cứu và phân tích so sánh. Theo đó, những chuẩn mực và những nguyên tắc khoa học được tranh luận, xác lập và phát triển. Các nghiên cứu và phân tích theo phía này sẽ không riêng gì có làm rõ những kĩ năng và lợi thế của nghiên cứu và phân tích so sánh mà còn chỉ ra những Lever cùng với những hạn chế của chính trị học so sánh.
Ba trào lưu như vậy đã tạo nên những phát triển đặc biệt của chính trị học so sánh thời kỳ 1950 – 1970. Các nhà khoa học đã có cái nhìn chung hơn và sâu sắc hơn, thể hiện thông qua một khối mạng lưới hệ thống những khái niệm cơ bản, những công cụ và những phương pháp nghiên cứu và phân tích tin cậy hơn, mặc dầu vẫn còn nhiều vấn đề phải bàn cãi. Chính trị học so sánh đã đi vào nghiên cứu và phân tích sâu những biểu lộ thực tiễn của những nguyên tắc chính trị, vai trò của lãnh đạo chính trị, những yếu tố kinh tế tài chính, văn hóa, xã hội ảnh hưởng đến hoạt động và sinh hoạt giải trí chính trị. Các đảng phái chính trị và nhóm quyền lợi, mối liên hệ giữa nhà nước và xã hội công dân, lãnh đạo và quần chúng cũng khá được đào sâu nghiên cứu và phân tích trong những nền văn hóa rất khác nhau. Xu phía này ngày càng nhấn mạnh vấn đề sự phân tích hướng tới phân tích vai trò chính trị đối với phát triển, do vậy cũng thường được gọi là chính trị học so sánh mới, với nghĩa là nó từ bỏ việc coi trọng quá mức những phân tích thể chế, chuẩn mực một cách trừu tượng, mà đặt những thể chế đó trong toàn bộ quá trình phát triển của xã hội, trong mối tương tác với tăng trưởng kinh tế tài chính, dân chủ hóa… Điều này rõ ràng có ảnh hưởng bởi việc một loạt những nước thế giới thứ ba giành được độc lập và tìm kiếm cho mình những quy mô cơ quan ban ngành sở tại hiệu suất cao để phát triển, cũng như việc có một loạt những nước xã hội chủ nghĩa đã có những thành công trong phát triển dù có quy mô chính trị khác lạ với những nước giàu sang phương Tây.
(còn tiếp)
TH: T.Giang – SCDRC
Nguồn tham khảo: Viện CTH – Chính trị học so sánh – từ cách tiếp cận khối mạng lưới hệ thống cấu trúc hiệu suất cao – NXB ST 2012.
Tải thêm tài liệu liên quan đến nội dung bài viết Phương pháp so sánh trong chính trị học