Mẹo về Nội dung đề nghị cải cách của Nguyễn Lộ Trạch 2022
Hoàng Lê Minh Long đang tìm kiếm từ khóa Nội dung đề nghị cải cách của Nguyễn Lộ Trạch được Update vào lúc : 2022-09-08 07:50:10 . Với phương châm chia sẻ Bí quyết Hướng dẫn trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi tham khảo Post vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Tác giả lý giải và hướng dẫn lại nha.
Kể tên những nhà cải cách cuối thế kỉ XIX. Trình bày nội dung một số trong những đề nghị cải cách.
Đề bài
Kể tên những nhà cải cách cuối thế kỉ XIX. Trình bày nội dung một số trong những đề nghị cải cách.
Phương pháp giải - Xem rõ ràng
nhờ vào sgk trang 135 để trả lời
Lời giải rõ ràng
- Trần Đình Túc và Nguyễn Huy Tế (1868): xin Open biển Trà Lí (Tỉnh Nam Định).
- Đinh Văn Điền xin đẩy mạnh việc khai khẩn đất hoang và khai mỏ, phát triển marketing thương mại, trấn áp và chấn chỉnh quốc phòng.
- Nguyễn Trường Tộ (1863 - 1871): đề nghị trấn áp và chấn chỉnh cỗ máy quan lại. phát triển công, thương nghiệp và tài chính, chỉnh đốn võ bị, mở rộng ngoại giao, cải tổ giáo dục,…
- Nguyễn Lộ Trạch (1877 - 1882): đề nghị chấn hưng dân khí, khai thông dân trí, bảo vệ đất nước.
Loigiaihay.com
Luyện Bài Tập Trắc nghiệm Lịch sử lớp 8 - Xem ngay
Giải bài tập 1 trang 95 sách bài tập Lịch sử 8. Hãy khoanh tròn chữ in hoa trước ý trả lời đúng
Quảng cáo
Lựa chọn câu để xem lời giải nhanh hơn
- Câu 1 Câu 2 Câu 3 Câu 4 Câu 5 Câu 6
Hãy khoanh tròn chữ in hoa trước ý trả lời đúng
Câu 2
Ý nào sau đây không phải là nguyên nhân khiến một số trong những quan lại, sĩ phu đưa ra những đề nghị cải cách
A. Họ có lòng yêu nước, thương dân.
B. Họ mong ước nước nhà giàu mạnh, hoàn toàn có thể đương đầu với cuộc tấn công của quân địch.
C. Họ không còn vị trí xứng đáng trong triều đình.
D. Tình hình đất nước ngày một nguy khốn.
Phương pháp giải:
Xem lại mục 2. Tình hình Việt Nam nửa cuối thế kỉ XIX
Lời giải rõ ràng:
Nguyên nhân khiến một số trong những quan lại, sĩ phu đưa ra những đề nghị cải cách là họ có lòng yêu nước, thương dân, họ mong ước nước nhà giàu mạnh, hoàn toàn có thể đương đầu với cuộc tấn công của quân địch, tình hình đất nước ngày một nguy khốn.
Chọn: C
Chia sẻ
Bình luận Bài tiếp theo 
Quảng cáo
Luyện Bài Tập Trắc nghiệm Lịch sử lớp 8 - Xem ngay
Báo lỗi - Góp ý
Nguyễn Lộ Trạch (1853 - 1898) là nhà cải cách mang tên tuổi ở nước ta vào cuối thế kỉ XIX .Tác phẩm của ông chứa chan lòng ưu thời mẫn thế, niềm phẫn uất đối với sự ươn hèn bất lực của triều đình nhà Nguyễn và một tinh thần tự nhiệm rất cao của người trí thức đối vận mệnh của đất nước.
Clip: Nguyễn Lộ Trạch - khát vọng Duy Tân
.
Xuất thân trong một nhà mái ấm gia đình có truyền thống nho học và thuộc tầng lớp quan lại phong kiến, nhưng Nguyễn Lộ Trạch lại không đi theo con phố của ông cha - lúc trẻ ông theo đòi bút nghiên, nhưng không ôm ấp mộng khoa bảng công danh sự nghiệp như hầu hết nho sĩ đương thời . Ông dành thì giờ xôi kinh nấu sử cho việc nghiên cứu và phân tích tìm hiểu tình hình chính trị và những tri thức văn hóa mới trên thế giới. Nguyễn Lộ Trạch không đi thi để đỗ ông nghè ông bảng nhưng lại nổi tiếng là người uyên bác, có kiến thức và kỹ năng mới mẻ đặc biệt là có tầm nhìn xa trông rộng vượt hẳn nho sĩ đương thời. Người ta biết Nguyễn Lộ Trạch qua những điều trần nổi tiếng của ông như: Thời vụ sách thượng, Thời vụ sách hạ, Thiên hạ đại thế luận… Đương thời người đời cũng khâm phục ông ở nhân cách cứng cỏi, lối sống giản dị không ham giàu sang phú quí và lòng yêu nước sâu sắc , chân thành của ông .
Trước cảnh đất nước ngày càng nguy khốn do cuộc xâm lược của thực dân Pháp và sự ươn hèn, bất lực của triều đình nhà Nguyễn, Nguyễn Lộ Trạch ôm ấp tham vọng đem những kiến thức và kỹ năng đã tích lũy được vận dụng vào việc giải cứu cho dân tộc bản địa. Nối gót Nguyễn Trường Tộ và một số trong những trí thức tiến bộ khác , Nguyễn Lộ Trạch lúc mới 25 tuổi đã dâng lên triều đình đứng đầu là vua Tự Đức bản điều trần đầu tiên vào năm đinh sửu 1877. Đặt tên cho điều trần của tớ là “Thời vụ sách”, ông muốn nói rằng đây là những giải pháp có chủ trương lược giải cứu cấp thời trước mắt. Đúng như vậy , tất cả chúng ta không thấy ông trình bày một khối mạng lưới hệ thống cải cách có tính chất toàn diện như Nguyễn Trường Tộ mà chỉ tùy theo tình hình trước mắt mà nêu những giải pháp ứng phó kịp thời để chặn lại sựp sụp đổ hoàn toàn có thể trông thấy. Tính chất “ thời vụ” còn thể hiện rõ 2 bản điều trần cách nhau 5 năm : ở Thời vụsách thượng , ông đã thấy là quá muộn để hoàn toàn có thể tiến hành những cải cách lâu dài, nhưng ông vẫn chủ trương rất là nỗ lực “cứu vãn sau khi việc đã xảy ra” hơn là “chần chừ lo âu” để cho “cái khó càng khó mà việc đời không hề tồn tại ngày hoàn toàn có thể làm gì được nữa”. ĐếnThời vụ sách hạ thì “đại thế ngày này sẽ không như trước nữa. Ngày trước hoàn toàn có thể làm được mà không làm , ngày này muốn làm gì thì làm không kịp”. Do đó đa phần Nguyễn Lộ Trạch nêu những giải pháp có tính chất cấp bách trước mắt. Tuy vậy cũng tránh việc cho là Nguyễn Lộ Trạch chỉ lo giải cứu trước mắt mà không còn cái nhìn lâu dài. Nhiều giải pháp của ông chẳng những để đối phó với tình hình trước mắt, mà còn tạo điều kiện thoát khỏi nguy khốn, làm chỗ tựa cho công cuộc tự cường, tự trị lâu dài, rồi từ từ tiến lên giành thắng lợi ở đầu cuối. Hơn nữa những giải pháp đối phó đó cũng đòi hỏi phải được đặt trên nền tảng cải cách đổi mới, nghĩa là phải đoạn tuyệt với sự thủ cựu về tư tưởng và thái độ cầu an, sợ địch vốn ngự trị trong những người dân cầm quyền thì mới thực sự đã không ra mắt trong đầu óc cũng như trong hành vi của vua quan nhà Nguyễn, cho nên vì thế điều trần của Nguyễn Lộ Trạch đã bị xếp xó in như bao nhiêu bản điều trần của Nguyễn Trường Tộ, người đi trước ông và của nhiều người đương thời với ông.
Tuy điều trần của Nguyễn Lộ Trạch không được thực hiện, nhưng ý nghĩa của nó rất quan trọng đối với lịch sử và văn hóa dân tộc bản địa.
Thời vụ sách thượng được viết vào năm Đinh sửu 1877, sau hòa ước Giáp tuất có 3 năm , tức là lúc quân Pháp đã nuốt gọn sáu tỉnh Nam kì và bước đầu đặt chân thôn tính toàn nước ta . Thời vụ sách thượng biểu lộ những lo âu trăn trở của ngưới trí thức trẻ tuổi không thể im re ngồi yên trước thảm họa của dân tộc bản địa sắp xảy ra , trong khi kẻ cầm quyền lại đang say sưa tự mãn , mất cảnh giác trước âm mưa của giặc.
Một nét đặc sắc của Thời vụ sách thượng là quan niệm về chiến – thủ – hòarất đúng đắn. Lúc này phái chủ hòa đang thắng thế, phái chủ chiến gặp trở ngại vất vả. Nguyễn Lộ Trạch phê phán kịch liệt quan niệm chủ hòa mà không chiến, Ông cũng không tán thành chủ trương chỉ thủ một cách bi động của một số trong những võ thần. Ông không tách rời chiến – thủ – hòara, mà phân tích quan hệ tương hỗ giữa chiến – thủ – hòa một cách rất là sáng suốt để đi đến đích ở đầu cuối là đánh địch và thắng địch. Có thể nói quan điểm kế hoạch của Nguyễn Lộ Trạch thời điểm hiện nay là chiến để thủ, và trên cơ sở thủ vững chắc mới hoàn toàn có thể thực hiện chữ hòa để tự cường tự trị.
Trong tình hình hiện tại, xét đơn thuần về quân đội và vũ khí thì có sự chênh lệch quá xa giữa địch và ta. Nguyễn Lộ Trạch chủ trương khắc phục chênh lệch đó, bằng phương pháp học lấy cái sở trường của địch, tức là tàu và súng để thể tân tiến hóa quân đội ta “làm cách nào cho thế và lực ngang với họ”. Ông mạnh dạn đề nghị phòng thủ tích cực trên biển để hạn chế sở trường của địch, chứ tránh việc cố thủ một cách thụ động.
Bàn luận chiến – thủ, Nguyễn Lộ Trạch không phải hoàn toàn duy ý chí, vì ông đặt nó trên cơ sở tự cường tự trị, nước giàu dân mạnh, và coi đó là tuyệt kỹ thành công: “Về cách chống giặc, nói rõ ra từng mục thì rất nhiều, nhưng điều quan trọng nhất chẳng qua chỉ một tiếng “tự trị” mà thôi”.
Với Thời vụ sách thượng,Nguyễn Lộ Trạch đã thể hiện một nhãn quan sáng suốt, tầm nhìn xa rộng, một kiểu suy nghĩ mới lạ và nhiệt tình yêu nước cháy bỏng của tớ. Tiếc thay ý kiến của ông đã không được tirều đình tiếp thu. Tuy vậy ông không nản chí mà vẫn tiếp tục theo dõi thời cuộc và có dịp là trình bày những điều mình suy nghĩ trăn trở và đề ra giải pháp khả dĩ giải cứu cho đất nước.
Mộ Nguyễn Lộ Trạch tại quê gốc của ông: làng Kế Môn – Xã Điền Môn – Huyên Phong Điền – Tỉnh Thừa Thiên Huế. Đã được công nhận di tích lịch sử lịch sử theo quyết định số 52/2001/QĐ-BVHTT ngày 28/12/2001
.
Năm 1882, quân Pháp tiến ra Bắc Kỳ, hạ thành Tp Hà Nội Thủ Đô, rồi tấn công Nam định. Hòa cuộc coi như không hề, trận chiến tranh bùng lên dữ đội ở những tỉnh Bắc Kỳ. Nguyễn Lộ Trạch được gợi ý viết điều trần để hiến kế giải cứu. Thời vụ sách hạ đã ra đời trong thực trạng ấy.
So với hồi viết Thời vụ sách thượng, thì tình hình đã biến chuyển khác rồi. Chiến tranh tái phát, nội tình đất nước càng rối ren, đánh giữ đều rất là trở ngại vất vả, rủi ro tiềm ẩn tiềm ẩn mất toàn bộ lãnh thổ đã xuất hiện. Tuy vậy Nguyễn Lộ Trạch vẫn nỗ lực đề nghị lên triều đình những phương sách hành vi tích cực để cứu vãn tình thế.
Trong tình hình rối ren phức tạp, phe chủ hòa vỡ mộng, không hề dám khoe khoang phép lạ làm cho “thiên hạ tự nhiên vô sự… không phải lo ngại gì?” như trước, nhưng lại chỉ “ngồi nhìn mà than thở, buông xuôi bất lực”mà thôi. Còn phe chủ chiến, có người lại liều lĩnh định “thu thập tàn lực quyết chiến một phe”. Nguyễn Lộ Trạch phê phán cả hai loại chủ trương sai lầm ấy. Để đối phó với tình hình cực kỳ trở ngại vất vả, ông đề nghị 5 giải pháp tích cực có tính chất giải cứu:
1.Dựa vào địa thế hiểm yếu để giữ vững gốc nước.
2.Tích lũy tiền gạo để có đủ lương thực.
3.Huấn luyện binh lính để có đủ binh sĩ.
4.Học kỹ thuật để chống giặc.
5.Ngoại giao rộng rãi đê nhờ ủng hộ.
So với Thời vụ sách thượng, thì những giải pháp này bao quát hơn, rõ ràng hơn và hoàn toàn có thể tiến hành ngay. Lúc này Pháp đã xé bỏ Hòa ước Giáp tuất (1874) nên không hề cái gì hoàn toàn có thể ràng buộc triều đình trong việc thực hiện những giải pháp tự vệ, do đó mà có những điều cấm kỵ trước đây như học kỹ thuật, ngoại giao rộng rãi đã được đề cập đến như những kĩ năng hoàn toàn có thể thực hiện được. Tuy là giải pháp rõ ràng, nhưng Thời vụ sách hạ vẫn cho ta thấy tầm nhìn kế hoạch của Nguyễn Lộ Trạch. Nguyễn Lộ Trạch không riêng gì có đề xuất sách lược chung mà còn dự kiến khá rõ ràng điều kiện thực hiện. Trong bức thư trình lên quan chấp chính (Nhâm ngọ niên nhị nguyệt thướng chấp chính thư) viết trước Thời vụ sách hạ mấy tháng (chúng tôi đã nói ở trên), Nguyễn Lộ Trạch xin nhận lấy trách nhiệm trở ngại vất vả là đi tiếp xúc với nước ngoài.
Trong Thời vụ sách ha lần này ông nói tiêu chuẩn rõ ràng hơn trong việc chọn người bí mật ngoại giao, phương pháp tiến hành cũng như vậy :
“Tôi xin hãy lựa chọn người nào biết giữ gìn tiết tháo và trước đó chưa từng vinh hiển (…), dùng danh nghĩa là người đi buôn, cấp nhiều tiền của để làm phí tổn cho việc giao du rộng rãi, nội trong môt hian ăm tất phải có kết quả để báo mệnh triều đình”.
Hy vọng nhiều vào chủ trương này, nhưng đầu óc sáng suốt của nhà kế hoạch Nguyễn Lộ Trạch không bao giờ nhận định rằng chỉ trông cậy vào sự giúp sức của nước ngoài là đủ. Trong Nhâm ngọ niên nhị nguyệt thướng chấp chính thư và cả Thời vụ sách ha, Nguyễn Lộ Trạch luôn luôn nhấn mạnh vấn đề đến tự cường tự trị, lấy đó làm cái gốc vững chắc, rồi mới tương hỗ update bằng ngoại vịên.
Ý kiến thực là xác đáng. Đương thời, tưởng không còn ai có một tầm nhìn kế hoạch, một chủ trương đúng đắn được đến như vậy ! Tiếc rằng Nguyễn Lộ Trạch không còn quyền quyết định số phận của những bản điều trần này.
Trước thời cuộc không hề kỳ vọng gì xoay chuyển được nữa mà sự sụp đổ lại ra mắt đúng như chiều chuyển hướng tôi đã thấy trước và đã nỗ lực tìm giải pháp ngăn ngừa mà không được, vì triều đình thiển cận ươn hèn, Nguyễn Lộ Trạch ngồi nhà đem điều trần xếp vào thành một tập đặt tên là Quỳ ưu lục, tự viết bài tựa đề ngày 16 tháng 9 năm Giáp Thân (1884), và lời đề cuối tập sách này. Cà hai bài đều thể hiện nỗi xót xa, đau buồn của người trí thức có tâm huyết, thấy trứơc được tai hoạ cho dân tộc bản địa, đã nỗ lực tìm lối thoát bằng những điều trần trình lên trên người cầm quyền mà không được dùng. Cuối cùng chỉ từ lại nỗi uất hận và được tiếng hão là người tiên tri, còn dân tôc thì vẫn bị chìm đắm, bị dày xéo trước gót giày xâm lăng:
“Than ôi ! Ta nhọc nhiều lời, không đựơc dùng đến, mắt thấy buổi khó, kể chẳng ai làm, mà sự đời lại thay đổi như lời ta tiên đoán. Thế thì đời ta, không mảy may có ích, có tội với đời, chẳng nhiều lắm sao…Những người bàn định việc đời có xúc động khi đọc sách này chăng ?
Mi Sơn Tô Lão Tuyền có nói : “Thiên hạ sắp bị tai họa mà ta được tiếng tiên tri ,đáng buồn thay !”
Ơ sách này ta cũng nói như vậy !”
Trong bài tựa, ông so sánh những nỗ lực của tớ như Giả Nghị đời Hán, Trương Cửu Linh đời Đường và Văn Thiên Tường đời Tống : thấy trứơc đựơc tai hoạ mà không làm gì được, những điều mình viết để giúp đời ở đầu cuối chỉ từ lại như những tác phẩm văn chương. Giọng văn của ông lâm ly mà bao hàm nỗi phẫn uất, xúc động lòng người:
“Trương Quảng Khê vịnh Giả Nghị có câu rằng:
Ngã diệc vị quân trường thái tức
“Trị an” đồ tác Hán văn chương.
(Ta cũng vì ông than thở mãi.
“Trị an” một áng văn chương)
Ta thường đọc đi đọc lại câu ấy mà rơi nước mắt”.
Viết những dòng này, Nguyễn Lộ Trạch muốn bày tỏ nỗi khổ tâm của tớ với hậu thế.
Thất vọng, đau buồn nhưng lòng Nguyễn Lộ Trạch không bao giờ nguội lạnh việc đời, ông đi dạo khắp núi sông, giao du với những người dân cùng chí hướng. Lớp nho sĩ, hậu học có nhiệt tâm nhiệt huyết với đất nước coi ông như bậc đàn anh. Chí lớn cứu đời vẫn thôi thúc ông, nên 10 năm sau Thời Vụ sách hạ, Nguyễn Lộ trạch lại viết một luận văn có tiếng vang rất lớn đương thời, đó là bài Thiên hạ đại thế luận.
Nếu như 15 năm về trứơc, Nguyễn Lộ Trạch viết Thời vụ sách thượng vì phản ứng lại một đầu đề kỳ thi hội, thì lần này nhân đầu đề kỳ thi đình có hỏi về đại thế hoàn cầu, tuy không đi thi, nhưng ông lại thấy đây là dịp tốt để bày tỏ quan điểm của tớ đối với thời cuộc, nhằm mục đích tác động vào triều đình và giới trí thức đương thời.
Những điều trần và tài liệu của Nguyễn Lộ Trạch được soạn thảo cách tất cả chúng ta hơn một thế kỷ rồi, những vấn đề mà nó nên lên bị thời gian vượt qua, nhưng không còn ai nghi ngờ về giá trị to lớn của nó trong toàn cảnh lịch sử xã hội đương thời. Đọc Nguyễn Lộ Trạch, tất cả chúng ta tự hào và khâm phục bản lĩnh kiên cường và tầm hiểu biết sâu rộng của người trí thức áo vải. Nếu như tất cả chúng ta kính phục Nguyễn Trường Tộ, nhà cải cách đi tiên phong có những điều trần mới mẻ và táo bạo, thì tất cả chúng ta càng quý trọng Nguyễn Lộ Trạch, coi ông như người nối tiếp sự cải cách mà Nguyễn Trường Tộ còn làm dang dở.
Dù cho những quan điểm canh tân đất nước của Nguyễn Lộ Trạch không đựơc triều đình thực hiện, hoặc thực hiện nửa vời không đi đến đâu, nhưng toàn bộ tư tưởgn cải cách của Nguyễn Lộ Trạch đã đựơc nhiều thế hệ đánh giá cao. Nguyễn Lộ Trạch đã để lại cho đời nhiều di sản quý báu. Ngày nay đọc Nguyễn Lộ Trạch không riêng gì có tìm hiểu tư liệu lịch sử đã lui vào dĩ vãng, mà trái lại, những vấn đề mà Nguyễn Lộ Trạch đặt ra, nêu lên ở thời đại ông vẫn nóng hổi tính thời sự đối với tất cả chúng ta khi mà đất nước đang bước vào thời kỳ đổi mới, hướng tới tiềm năng dân giàu nước mạnh.
*
Nguyễn Lộ Trạch không riêng gì có viết những bản điều trần ông còn làm thơ, và thơ ông cũng rất hay. Năm 1932, trên báo Tiếng Dân, Bồ Cảng (có lẽ rằng là bút hiệu của nhà chí sĩ Huỳnh Thúc Kháng) có viết về thơ của ông như vậy này: Tiên sinh “có 8 bài hoạt thi Thu hứng Đỗ Phủ, ký giả có nhớ vài câu:
Cần lao nẫm tải dư thường ngạc,
Văn hiến thiên niên cạnh thực âu
....
Thập vạn hoàng mai chỉ thủ tiếu
Quân khan thu thảo mãn thành phì.
(...)
Xem hai câu thơ trên đủ thấy tấm lòng khảng khái cảm phẫn là thế nào.”[1]
May mắn là chúng tôi đã sưu tập được quá nhiều thơ của ông, trong đó có bài thơ nói ở trên. Xin ra mắt dưới đây mấy bài thơ của ông[2]:
THU HOÀI – BÁT THỦ
Dụng Đỗ Lăng Thu hứng bát thủ chi vận
(Nỗi lòng ngày thu - 8 bài
dùng vần 8 bài Thu hứng của Đỗ Phủ)
I
Cực tiềm năng sơ hồng diệp lâm,
Thiên sơn tĩnh lập ảnh sâm sâm
Tiều lâu đoạn giác minh sương lãnh
Chiến lũy trầm lân khốc nhật âm
Thảo muội kinh dinh tiên thế nghiệp
Giang hồ ưu ái hủ nho tâm
Vạn gia chinh phạt hàn y tận,
Sầu sát thu khuê xứ xứ châm.
Đầy rừng lá đỏ cảnh tiêu sơ,
Sừng sững nghìn non bóng tỏa mờ.
Tiếng giốc trên đồn sương lạnh lẽo,
Lửa ma dưới lũy bóng âm u.
Gian nan dựng nghiệp, công tiền bối,
Phiêu bạt lo đời, chí hậu nho.
Chinh chiến muôn nhà không áo rét,
Phòng khuê đứt ruột tiếng chày thu.
II
Bình Sơn lập mã nhật tà tà
Liệu vọng đương niên ức tuế hoa.
Đại địa tiêu trầm hoàn hạo kiếp,
Cửu châu ly hợp tận phù tra.
Thanh phần Hán khuyết hà nhân kiếm,
Minh nguyệt Hồ thiên kỷ xứ già.
Thượng uyển thu đường hồng lịch lịch,
Nhất thời hóa tác đỗ quyên hoa.
Ghìm cương núi Ngự bóng chiều tà,
Nhớ lại năm nào độ tuổi hoa.
Tai họa đắm chìm hình đất nước.
Mảng bè trôi nổi cảnh sơn hà.
Trời Hồ kèn vọng đêm trăng sáng,
Cửa Hán gươm tuôn, khí độc lòa.
Thượng uyển hải đường thu đỏ rực,
Chợt nhìn như thể đỗ quyên hoa.
III
Thương tâm vô kế vãn tà huy,
Nhẫn hướng song tiền phúThức vi.
Cấn nhạc tân dư hoa thặng lệ,
Ô, Y trần hậu yến cô phi.
Long xà dược thạch biên trù thiết,
Đàn điếm binh xa quốc kế vi.
Thập vạn kiếm hoành chỉ thủ tiếu
Quân khan thu thảo mãn thành phì.
Lòng đau khôn kéo ánh tà huy,
Song vắng ngậm ngùi đọc Thức vi.
Hoa khóc lửa tàn miền Cấn Nhạc,
Bụi mờ én lạc ngõ Ô Y.
Biên phòng cấp bách điều trần rõ,
Hòa hội sai lầm, quốc sách nguy.
Chục vạn tay gươm vô tích sự,
Đầy thành cỏ dại phủ xanh rì.
VIII
Âm phù độc mặc dạ di di,
Thủ phách Long tuyền lệ thạch phi(pha).
Hồ mã khởi năng du bắc tái,
Việt cầm chung tự luyến nam chi.
Ngang tàng mạn tác vân khê dật,
Trì mộ không lân tuế nguyệt di.
Kỷ xứ xung quanh caBạch thủy,
Tiêu tiêu hàn vũ mãn giang thùy.
Binh thư lặng lẽ đọc đêm dài
Tay tuốt Long Tuyền tựa đá mài.
Ải bắc ngựa Hồ khôn thể vượt,
Cành nam chim Việt nở nào rời.
Ngang tàng ẩn dật khe mây vắng,
Già cả long đong năm tháng trôi.
Bạch thủy giọng ca đầy phẫn khích,
Trên sông mưa lạnh mịt mù rơi.
(Mai Cao Chương dịch)
THƠ TẶNG NGƯỜI BẠN TRUNG HOA HỌ TRÌNH[3]
I
Thôn hồng dật khí trực hoành thâu,
Cao ngọa Nguyên Long bách xích lâu.
Kiếp lý âm phù tiên đố hóa,
Phiêu nhiên nhất diệp Phạm Lê (Lãi) châu.
Nuốt mây chí lạ ngang trời,
Nằm cao ngạo nghễ thói đời đáng khinh.
Trong rương hóa mọt sách binh,
Thuyền đơn Phạm Lãi bồng bềnh rong chơi.
II
Lạc lạc trần hoàn khuynh cái nhân,
Oanh hoa tam nguyệt ẩm quân thuần.
Dao liên đại sấu hàn mai tứ,
Trù trướng thiên nhai cố cố xuân.
Trên đời mấy kẻ tri âm,
Tháng chém gió nở mời ông rượu đào
Xương mai lạnh, ý thương sao,
Nhớ xuân xưa, dạ buồn đau cuối trời.
III
Gia sơn cựu trú Vũ Di điên,
Hung lý thâm điền vạn khoảnh yên.
Thân thị Nhạc Dương tam túy khách,
Vị ưng lâu thượng tọa Quỳnh Tiên.
Vũ Di nơi ấy quê nhà,
Trong tim vạn dặm la đà khói vương.
Thân mình say khướt Nhạc Dương,
Bao giờ thỏa ước Đoàn Lang cùng ngồi.
(Đoàn Lê Giang dịch)
[1] Bồ Cảng, Một ít dật sử của ông Nguyễn Lộ Trạch, báo Tiếng Dân số 453,454 năm 1932. Mấy câu thơ này tác giả chép theo trí nhớ nên có sai sót đôi chỗ. Xin xem bài Thu hoàisố 3 ở dưới.
[2] Để tránh cho nội dung bài viết dài quá, chúng tôi xin lược phần dịch thơ và chú thích. Xin xem toàn bộ trong Nguyễn Lộ Trạch, điều trần và thơ văn, Mai Cao Chương, Đoàn Lê Giang biên soạn, Nxb. Khoa học Xã hội, 1995.
[3] Đầu đề chúng tôi tạm đặt. Ba bài thơ này vốn nằm trong bức thư Thư trả lời người bạn Trung Hoa họ Trình của Nguyễn Lộ Trạch.
Tải thêm tài liệu liên quan đến nội dung bài viết Nội dung đề nghị cải cách của Nguyễn Lộ Trạch