Video Phía Tây Hà Nội giáp với tỉnh nào

Kinh Nghiệm về Phía Tây Tp Hà Nội Thủ Đô giáp với tỉnh nào 2022

Bùi Quỳnh Anh đang tìm kiếm từ khóa Phía Tây Tp Hà Nội Thủ Đô giáp với tỉnh nào được Cập Nhật vào lúc : 2022-09-08 08:26:02 . Với phương châm chia sẻ Mẹo về trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi đọc tài liệu vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comment ở cuối bài để Tác giả lý giải và hướng dẫn lại nha.

Mới nhất Xem nhiều International Giáo dụcTrắc nghiệm #is_first #thumbnail_url /thumbnail_url /is_first ^is_first /is_first

Nằm gần trung tâm vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng, Tp Hà Nội Thủ Đô giáp nhiều tỉnh thành khu vực phía Bắc.

Nội dung chính

Mục lụcLịch sửThời kỳ tiền Thăng LongThăng Long, Đông Đô, Đông Quan, Đông KinhThời nhà Nguyễn và Pháp thuộcTrong hai trận chiến tranhHà Nội ngày nayVị trí và lãnh thổĐịa hìnhThủy vănMôi trườngTổ chức hành chính và chính quyềnTổ chức hành chínhChính quyềnKiến trúc và quy hoạch đô thịKhu phố cổKhu thành cổKhu phố PhápKiến trúc hiện đạiCác khu công trình xây dựng nổi bậtTổng quanGiáo dụcĐịa điểm văn hóa, giải tríLàng nghề truyền thốngLễ hội truyền thốngẨm thựcVăn hóa ứng xửĐiện ảnh và truyền hìnhHội họaGiao thôngThành phố kết nghĩaTham khảoChú thíchĐọc thêmLiên kết ngoàiVideo liên quan

Đường sá Tp Hà Nội Thủ Đô nhìn từ trên cao. Ảnh: Giang Huy

Câu 1: Tp Hà Nội Thủ Đô giáp bao nhiêu tỉnh?

a. 6

b. 7

c. 8

Quảng cáo

Tag

Tp Hà Nội Thủ Đô là thủ đô, thành phố trực thuộc trung ương và là một đô thị loại đặc biệt của Việt Nam. Tp Hà Nội Thủ Đô nằm về phía tây bắc của trung tâm vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng, với địa hình gồm có vùng đồng bằng trung tâm và vùng đồi núi ở phía bắc và phía tây thành phố. Với diện tích s quy hoạnh 3.359,82 km²,[2] và dân số 8,33 triệu người,[4] Tp Hà Nội Thủ Đô là thành phố trực thuộc trung ương có diện tích s quy hoạnh lớn số 1 Việt Nam, đồng thời cũng là thành phố đông dân thứ hai và có tỷ lệ dân số cao thứ hai trong 63 đơn vị hành chính cấp tỉnh của Việt Nam, nhưng phân bố dân số không đồng đều. Tp Hà Nội Thủ Đô có 30 đơn vị hành chính cấp huyện, gồm 12 quận, 17 huyện và 1 thị xã.

Tp Hà Nội Thủ Đô

Thành phố trực thuộc trung ương Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô

"Tp Hà Nội Thủ Đô" trong Chữ Hán

Tên tiếng ViệtChữ Quốc ngữHà NộiHán-Nôm河內

Trước khi mang tên gọi như lúc bấy giờ, Tp Hà Nội Thủ Đô đã trải qua nhiều tên gọi rất khác nhau. Tên gọi “Tp Hà Nội Thủ Đô” khởi đầu được dùng làm địa danh ở Việt Nam từ năm Minh Mạng thứ 12 (năm 1831) khi có một tỉnh mang tên là tỉnh Tp Hà Nội Thủ Đô được thành lập ở Bắc Thành. “Tp Hà Nội Thủ Đô” viết bằng chữ Hán là “河內”, nghĩa là "xung quanh bởi những dòng sông", tên gọi này phản ánh vị trí địa lý của tỉnh Tp Hà Nội Thủ Đô. Tỉnh này nằm giữa hai dòng sông là sông Nhị (sông Hồng) ở phía đông bắc và sông Thanh Quyết (sông Đáy) ở phía tây nam.[9][10]

Tỉnh Tp Hà Nội Thủ Đô gồm có bốn phủ là Hoài Đức, Thường Tín, Ứng Hoà và Lý Nhân. Toà thành nơi có đặt trị sở của tỉnh Tp Hà Nội Thủ Đô, tức tỉnh lị của tỉnh Tp Hà Nội Thủ Đô, được gọi là thành Tp Hà Nội Thủ Đô theo tên tỉnh. Thành Tp Hà Nội Thủ Đô nằm trên địa phận hai huyện Thọ Xương và Vĩnh Thuận. Cả hai huyện Thọ Xương và Vĩnh Thuận đều cùng thuộc phủ Hoài Đức.[11] Ngày 1 tháng 10 năm 1888, vua Đồng Khánh ký chỉ dụ cắt toàn bộ huyện Thọ Xương và một phần huyện Vĩnh Thuận của tỉnh Tp Hà Nội Thủ Đô làm nhượng địa cho Pháp để Pháp thành lập thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô.[12][13] Trước đó, ngày 19 tháng 7, tổng thống Pháp Marie François Sadi Carnot ký sắc lệnh thành lập thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô trước khi có sự công nhận của Triều đình Việt Nam.[12] Năm 1890, phủ Lý Nhân bị tách khỏi tỉnh Tp Hà Nội Thủ Đô, đổi thành tỉnh Hà Nam.[13]

Năm 1896, tỉnh lị của tỉnh Tp Hà Nội Thủ Đô được dời ra làng Cầu Đơ thuộc tổng Thanh Oai Thượng, huyện Thanh Oai. Để tránh trùng tên với thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô, năm 1902, tỉnh Tp Hà Nội Thủ Đô được đổi tên thành tỉnh Cầu Đơ theo tên của tỉnh lị. Ngày 6 tháng 12 năm 1904, quan toàn quyền Đông Dương ra nghị định đổi tên tỉnh Cầu Đơ và tỉnh lị của tỉnh này thành “Hợp Đồng Hà Đông”. Tên gọi “Hợp Đồng Hà Đông” là vì quan đốc học tỉnh Cầu Đơ Vũ Phạm Hàm đề xuất, lấy từ một câu nói của Lương Huệ vương được ghi trong sách Mạnh Tử là “河內凶，則移其民於河東，移其粟於河內” (âm Hán Việt: Tp Hà Nội Thủ Đô hung, tắc di kỳ dân ư Hợp Đồng Hà Đông, di kỳ túc ư Tp Hà Nội Thủ Đô), nghĩa là Tp Hà Nội Thủ Đô bị mất mùa thì chuyển dân ở Tp Hà Nội Thủ Đô sang Hợp Đồng Hà Đông, chuyển lương thực ở Hợp Đồng Hà Đông sang Tp Hà Nội Thủ Đô. “Tp Hà Nội Thủ Đô” trong câu nói trên của Lương Huệ vương là chỉ vùng phía bắc sông Hoàng Hà, còn “Hợp Đồng Hà Đông” là chỉ vùng phía đông sông Hoàng Hà, thuộc tây nam bộ tỉnh Sơn Tây của Trung Quốc ngày này.[13]

Lịch sử

Thời kỳ tiền Thăng Long

Cửa Bắc thành Tp Hà Nội Thủ Đô.

Những di chỉ khảo cổ tại Cổ Loa đã cho tất cả chúng ta biết con người đã xuất hiện ở khu vực Tp Hà Nội Thủ Đô từ cách đó 2 vạn năm, quá trình của nền văn hóa Sơn Vi. Nhưng đến thời kỳ băng tan, biển tiến sâu vào đất liền, những dân cư của thời đại đồ đá mới bị đẩy lùi lên vùng núi. Phải tới khoảng chừng 4 hoặc 5 ngàn năm trước Công Nguyên, con người mới quay lại sinh sống ở nơi đây. Các hiện vật khảo cổ quá trình tiếp theo, từ đầu thời đại đồ đồng đến đầu thời đại đồ sắt, minh chứng cho việc hiện hữu của Tp Hà Nội Thủ Đô ở cả bốn thời đại văn hóa: Phùng Nguyên, Đồng Đậu, Gò Mun và Đông Sơn.[14] Những dân cư Tp Hà Nội Thủ Đô thời kỳ đó sinh sống nhờ trồng trọt, chăn nuôi và chài lưới. Giai đoạn tiền sử này tương ứng với thời kỳ của những Vua Hùng trong truyền thuyết. Thế kỷ III trước Công Nguyên, trong trận chiến với quân Tần từ phương Bắc, Thục Phán quyết định đóng đô ở Cổ Loa, nay là huyện Đông Anh, cách trung tâm Tp Hà Nội Thủ Đô khoảng chừng 15km. Sự xuất hiện của thành Cổ Loa ghi dấu Tp Hà Nội Thủ Đô lần đầu tiên trở thành một đô thị trung tâm về chính trị và xã hội.[14]

Thất bại của Thục Phán đầu thế kỷ II trước Công Nguyên đã kết thúc quá trình độc lập của Âu Lạc, khởi đầu quá trình một ngàn năm do những triều đại phong kiến Trung Hoa thống trị. Thời kỳ nhà Hán, Âu Lạc cũ được phân thành ba quận Giao Chỉ, Cửu Chân và Nhật Nam, Tp Hà Nội Thủ Đô khi đó thuộc quận Giao Chỉ. Vắng bóng trong sử sách suốt năm thế kỷ đầu, đến khoảng chừng năm 454–456 thời Lưu Tống, Tp Hà Nội Thủ Đô mới được ghi lại là trung tâm của huyện Tống Bình.[15] Năm 226 Nhà Hán khi cai trị Giao Châu đã đổi tên Tống Bình thành Long Uyên (hoặc Long Biên). Năm 544, Lý Bí nổi dậy chống lại nhà Lương, tự xưng nhà vua, đặt quốc hiệu là Vạn Xuân, đóng đô ở Long Uyên. Người cháu của Lý Bí là Lý Phật Tử tới đóng đô ở Cổ Loa, nhưng nền độc lập này chỉ kéo dãn tới năm 602. Thời kỳ Nhà Đường, An Nam được phân thành 12 châu với 50 huyện, Long Uyên lại được đổi thành Tống Bình, là trung tâm của An Nam đô hộ phủ. Năm 866, viên tướng nhà Đường Cao Biền xây dựng một thành trì mới, Tống Bình được đổi tên thành "Đại La" – thủ phủ của Tĩnh Hải quân. Theo truyền thuyết, khi đắp thành, Cao Biền thấy một vị thần hiện lên tự xưng là thần Long Đỗ. Vì vậy, sử sách còn gọi Thăng Long là đất "Long Đỗ".[16] Thế kỷ X, sau thắng lợi của Ngô Quyền trước quân Nam Hán, Cổ Loa một lần nữa trở thành kinh đô của nước Việt.[14]

Thăng Long, Đông Đô, Đông Quan, Đông Kinh

Bản đồ kinh thành Thăng Long thời Hồng Đức.

Sau khi lên ngôi năm 1009 tại Hoa Lư, năm 1010, Lý Thái Tổ quyết định dời đô về Đại La. Theo một truyền thuyết phổ biến, khi tới Đại La, Lý Thái Tổ nhìn thấy một con rồng bay lên, vì vậy đặt tên kinh thành mới là "Thăng Long". Kinh thành Thăng Long khi đó số lượng giới hạn bởi ba dòng sông: sông Hồng ở phía Đông, sông Tô phía Bắc và sông Kim Ngưu phía Nam. Khu hoàng thành được xây dựng gần hồ Tây với hoàng gia cùng những khu công trình xây dựng chính trị. Phần còn sót lại của đô thị là những khu dân cư, gồm có những phường cả nông nghiệp, công nghiệp và thương nghiệp. Ngay trong thế kỷ X, nhiều khu công trình xây dựng tôn giáo nhanh gọn được xây dựng như chùa Diên Hựu phía Tây hoàng thành xây năm 1049, chùa Báo Thiên xây năm 1057, Văn Miếu xây năm 1070, Văn Miếu dựng năm 1076... Chỉ sau một thế kỷ, Thăng Long trở thành trung tâm văn hóa, chính trị và kinh tế tài chính của tất cả quốc gia.[17]

Nền điện Kính Thiên trong quần thể di tích lịch sử Hoàng thành Thăng Long.

Nhà Trần nối bước nhà Lý cai trị Đại Việt, coi Thăng Long là kinh đô thứ nhất và Thiên Trường là kinh đô thứ hai, nơi những Thượng hoàng ở. Kinh thành Thăng Long tiếp tục được xây dựng. Hoàng thành được củng cố và xuất hiện thêm những hoàng cung. Năm 1230, Thăng Long được phân thành 61 phường, kinh thành đông đúc hơn tuy nhiên địa giới không thay đổi. Giai đoạn này cũng ghi nhận sự xuất hiện của những dân cư ngoại quốc, như người Hoa, người Java và người Ấn Độ. Nền kinh tế tài chính công thương nghiệp cũng sản sinh tầng lớp thị dân và Thăng Long còn là một nơi quy tụ của nhiều học giả, trí thức như Hàn Thuyên, Lê Văn Hưu và Chu Văn An. Trong cuộc trận chiến tranh với nhà Nguyên, kinh thành Thăng Long ba lần bị chiếm giữ nhưng đều kết thúc trong thắng lợi của Đại Việt.[18] Cuối thế kỷ XIV, thời kỳ nhà Trần suy vi, một quý tộc ngoại thích là Hồ Quý Ly thâu tóm quyền lực, ép vua Trần dời kinh đô về Thanh Hóa. Khi Hồ Quý Ly chính thức lên ngôi, lập nên nước Đại Ngu năm 1400, kinh đô mới mang tên Tây Đô, Thăng Long được đổi thành "Đông Đô". Nhưng vương triều của nhà Hồ chỉ tồn tại trong thời gian ngắn ngủi. Năm 1406, nhà Minh đưa quân xâm lược Đại Ngu, Thăng Long bị chiếm đóng và đổi tên thành "Đông Quan". Thời kỳ Bắc thuộc thứ tư bắt nguồn từ năm 1407 và kéo dãn tới năm 1428.[19] Các nho sĩ và người dân Thăng Long thời ấy cũng thường tự nhận Thăng Long là "Tràng An", mang ý nghĩa "bình yên lâu dài" hoặc "phồn thịnh mãi mãi".[20] Tuy nhiên một số trong những nhà nghiên cứu và phân tích nhận định rằng Tràng An là để chỉ vùng đất của Ninh Bình chứ không phải Thăng Long [21].

Đền Ngọc Sơn, 1884.

Phố Hàng Mắm, khoảng chừng năm 1902.

Sau thắng lợi của khởi nghĩa Lam Sơn, Lê Lợi thành lập nhà Lê và Đông Đô cũng lấy lại vị thế kinh thành. Năm 1430, thành phố được đổi tên thành "Đông Kinh", đến 1466 được gọi là phủ Trung Đô. Hoàng thành Thăng Long dưới thời nhà Lê tiếp tục được mở rộng. Bên cạnh, khu vực dân cư được phân thành 2 huyện Vĩnh Xương và Quảng Đức, mỗi huyện 18 phường. Thời kỳ này, đứng đầu cỗ máy hành đó đó là chức Phủ doãn. Thành phố tiếp tục thuở nào kỳ của những phường hội marketing thương mại, tuy bị hạn chế bởi tư tưởng ức thương của nhà Lê. Trong quá trình tranh giành quyền lực giữa nhà Lê, nhà Mạc và chúa Trịnh, Thăng Long vẫn duy trì vị trí kinh đô. Sự phức tạp của chính trị thời kỳ này cũng đem lại cho thành phố một điểm đặc biệt: Bên cạnh hoàng thành của vua Lê, phủ Chúa Trịnh được xây dựng và là trung tâm quyền lực thực sự. Nhờ nền kinh tế tài chính sản phẩm & hàng hóa và sự phát triển của ngoại thương, đô thị Thăng Long bước vào thời kỳ phồn vinh, thu hút thêm nhiều dân cư tới sinh sống. Câu ca Thứ nhất Kinh kỳ, thứ nhì Phố Hiến nói lên sự sầm uất giàu sang của thành phố, quá trình này còn tồn tại tên gọi khác là "Kẻ Chợ". Nhà truyền giáo người Pháp Alexandre de Rhodes ước tính dân số Thăng Long khi đó khoảng chừng 1 triệu người. William Dampier, nhà phiêu lưu người Anh, đưa ra số lượng thường được xem hợp lý hơn, khoảng chừng 2 vạn nóc nhà.[22]

Người Tp Hà Nội Thủ Đô, 1884

Mùa hè năm 1786, quân Tây Sơn tiến ra miền Bắc lật đổ cơ quan ban ngành sở tại chúa Trịnh, chấm hết hai thế kỷ chia cắt Đàng Trong – Đàng Ngoài. Sau khi Nguyễn Huệ cùng quân Tây Sơn quay về miền Nam, năm 1788, nhà Thanh đưa quân xâm lược Đại Việt. Tại Phú Xuân, Nguyễn Huệ lên ngôi ngày 22 tháng 12 năm 1788 rồi đưa quân ra Bắc. Sau thắng lợi ở trận Ngọc Hồi – Đống Đa, nhà Tây Sơn trị vì Đại Việt với kinh đô mới ở Phú Xuân. Hoàng đế Quang Trung đổi tên Thăng Long thành "Bắc Thành".[23]

Thời nhà Nguyễn và Pháp thuộc

Biểu trưng Tp Hà Nội Thủ Đô quá trình Liên bang Đông Dương và Quốc gia Việt Nam.

Triều đại Tây Sơn sụp đổ sau thuở nào gian ngắn ngủi, Gia Long lên ngôi năm 1802 lấy kinh đô ở Phú Xuân, khởi đầu nhà Nguyễn. Năm 1805, Gia Long cho phá tòa thành cũ của Thăng Long, xây dựng thành mới mà dấu vết còn sót lại tới ngày này, bao bọc bởi những con phố Phan Đình Phùng, Hùng Vương, Trần Phú và Phùng Hưng. Năm 1831, trong cuộc cải cách hành chính của Minh Mạng, toàn quốc được phân thành 29 tỉnh, Thăng Long thuộc tỉnh "Tp Hà Nội Thủ Đô".[24] Với hàm nghĩa "nằm trong sông", tỉnh Tp Hà Nội Thủ Đô khi đó gồm 4 phủ, 15 huyện, nằm giữa sông Hồng và Sông Đáy.[25][26] Tỉnh Tp Hà Nội Thủ Đô gồm thành Thăng Long, phủ Hoài Đức của trấn Sơn Tây, và ba phủ Ứng Hoà, Thường Tín, Lý Nhân của trấn Sơn Nam; trong đó Phủ Hoài Đức gồm 3 huyện: Thọ Xương, Vĩnh Thuận, Từ Liêm; phủ Thường Tín gồm 3 huyện: Thượng Phúc, Thanh Trì, Phú Xuyên; phủ Ứng Hoà gồm 4 huyện: Sơn Minh (nay là Ứng Hòa), Hoài An (nay là phía nam Ứng Hòa và một phần Mỹ Đức), Chương Đức (nay là Chương Mỹ – Thanh Oai); và phủ Lý Nhân gồm 5 huyện: Nam Xang (nay là Lý Nhân), Kim Bảng, Duy Tiên, Thanh Liêm, Bình Lục. Tp Hà Nội Thủ Đô mang tên gọi bắt nguồn từ đây.

Rue Paul Bert (nay là Phố Tràng Tiền) và Nhà hát Lớn thời Liên bang Đông Dương.

Nền kinh tế tài chính Tp Hà Nội Thủ Đô nửa đầu thế kỷ XIX cũng khác lạ so với Thăng Long trước đó. Các phường, thôn phía Tây và Nam chuyên về nông nghiệp, còn phía Đông, những khu dân cư sinh sống nhờ thương mại, thủ công làm ra bộ mặt của đô thị Tp Hà Nội Thủ Đô. Bên cạnh một số trong những cửa ô được xây dựng lại, Tp Hà Nội Thủ Đô thời kỳ này còn xuất hiện thêm những khu công trình xây dựng tín ngưỡng, tôn giáo như đền Ngọc Sơn, chùa Báo Ân.[24]

Nhà Đấu xảo được xây dựng cho hội chợ quốc tế 1902 khi Tp Hà Nội Thủ Đô trở thành thủ đô của Liên bang Đông Dương

Năm 1858, Pháp khởi đầu nổ súng xâm chiếm Đông Dương. Sau khi chiếm ba tỉnh Đông Nam Kỳ, quân đội Pháp dưới sự chỉ huy của Francis Garnier tiến đến Tp Hà Nội Thủ Đô đầu tháng 11 năm 1873. Mặc dù triều đình nhà Nguyễn chủ hòa, nhưng dân chúng Tp Hà Nội Thủ Đô vẫn tiếp tục chống lại người Pháp dưới sự chỉ huy của Nguyễn Tri Phương và Hoàng Diệu. Năm 1884, nhà Nguyễn ký hòa ước công nhận sự bảo lãnh của Pháp trên toàn bộ lãnh thổ Việt Nam, Tp Hà Nội Thủ Đô cũng bước vào thời kỳ thuộc địa.[27]

Ngày 19 tháng 7 năm 1888, Tổng thống Pháp Sadi Carnot ký sắc lệnh thành lập thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô. Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô thời điểm hiện nay có diện tích s quy hoạnh nhỏ gồm có 2 huyện Thọ Xương và huyện Vĩnh Thuận thuộc phủ Hoài Đức. Phạm vi thành phố bó hẹp nằm trong khu vực thành Đại La mở rộng thời nhà Mạc. 3 phủ Hoài Đức, Thường Tín, Ứng Hòa thuộc về tỉnh Hợp Đồng Hà Đông. Phủ Lý Nhân tách ra tạo thành tỉnh Hà Nam. Một thời gian ngắn sau, khu vực phía Tây vườn bách thảo và khu vực tương ứng với những quận Đống Đa, Tây Hồ ngày này được tách ra thành huyện Hoàn Long, trực thuộc tỉnh Hợp Đồng Hà Đông, đến khoảng chừng năm 1940 thì sáp nhập trở lại.

Đến năm 1902, Tp Hà Nội Thủ Đô trở thành thủ đô của toàn Liên bang Đông Dương.[28] Nhờ sự quy hoạch của người Pháp, thành phố dần đã có được bộ mặt mới. Lũy thành thời Nguyễn đã bị triệt hạ, chỉ từ lại Cột Cờ, Cửa Bắc với vết đạn năm 1873, Đoan Môn và lan can rồng đá ở trong hoàng thành cũ; đến năm 1897 thì lũy thành hầu như bị phá hủy hoàn toàn.[29] Năm 1901, những khu công trình xây dựng phủ Thống sứ, Nhà bưu điện, Kho bạc, Nhà đốc lý, Nhà hát lớn, cầu Long Biên, Ga Tp Hà Nội Thủ Đô, những quảng trường, bệnh viện... được xây dựng. Tp Hà Nội Thủ Đô cũng luôn có thể có thêm trường đua ngựa, những nhà thời thánh Cơ Đốc giáo, trường Đại học Y khoa, Đại học Đông dương, Đại học Mỹ thuật, những trường Cao đẳng Pháp lý, Nông lâm cùng những nhà máy sản xuất sản xuất rượu bia, diêm, hàng dệt, điện, nước... Khi những nhà tư bản người Pháp tới Tp Hà Nội Thủ Đô ngày một nhiều hơn nữa, những rạp chiếu phim, nhà hát, khách sạn... dần xuất hiện, những con phố cũng thay đổi để phù phù phù hợp với tầng lớp dân cư mới.[27] Vào năm 1921, toàn thành phố có tầm khoảng chừng 4.000 dân châu Âu và 100.000 dân bản địa.[28]

Sự xuất hiện của tầng lớp tư sản Việt Nam khiến văn hóa Tp Hà Nội Thủ Đô cũng thay đổi. Nền văn hóa phương Tây theo chân người Pháp gia nhập vào Việt Nam kéo theo những xáo trộn trong xã hội. Không còn là một một kinh thành thời phong kiến, Tp Hà Nội Thủ Đô ít nhiều mang dáng dấp của một đô thị châu Âu. Thành phố vẫn tiếp tục giữ vai trò trung tâm tri thức, nghệ thuật và thẩm mỹ của tất cả quốc gia, nơi tập trung những nhà thơ mới, những nhạc sĩ tân nhạc cùng những trí thức, học giả nổi tiếng.

Trong hai cuộc trận chiến tranh

Tượng "Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh", tưởng nhớ những ngày đêm chiến đấu bảo vệ Tp Hà Nội Thủ Đô ngày đông năm 1946 (Vườn hoa Hàng Đậu, Quán Thánh)

Giữa thế kỷ XX, Tp Hà Nội Thủ Đô chịu những biến cố phức tạp của lịch sử. Sự kiện Nhật Bản tấn công Đông Dương năm 1940 khiến Việt Nam phải nằm dưới sự cai trị của tất cả đế quốc Pháp và Nhật. Ngày 9 tháng 3 năm 1945, tại Tp Hà Nội Thủ Đô, quân đội Nhật đảo chính Pháp. Nhưng chỉ năm tháng sau, quốc gia này phải đầu hàng quân Đồng Minh, kết thúc cuộc Chiến tranh thế giới thứ hai. Vào thời điểm thuận lợi đó, lực lượng Việt Minh tổ chức cuộc Cách mạng tháng Tám thành công, lật đổ nhà nước Đế quốc Việt Nam, buộc vua Bảo Đại thoái vị, giành lấy quyền lực ở Việt Nam. Ngày 2 tháng 9 năm 1945, Hồ Chí Minh đọc tuyên ngôn độc lập tại quảng trường Ba Đình, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa với thủ đô Tp Hà Nội Thủ Đô. Sau độc lập, thành phố phân thành những thành phố, đổi tên nhiều vườn hoa, đường phố, như đại lộ (Avenue) Paul Doumer đổi tên là Nhân quyền, đường (Rue de la) République đổi tên là Dân Quyền, đại lộ Puginier đổi tên là Dân Chủ Cộng Hòa, đường Ollivier đổi là Hạnh Phúc, đường Dr Morel đổi là Tự Do...

Tp Hà Nội Thủ Đô, Tết dương lịch 1974

Cuối năm 1945, quân đội Pháp quay lại Đông Dương. Sau những thương lượng không thành, Chiến tranh Đông Dương bùng nổ vào tháng 12 năm 1946 và thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô nằm trong vùng trấn áp của người Pháp. Sau khi Quốc gia Việt Nam được thành lập năm 1949, Tp Hà Nội Thủ Đô được Pháp chuyển giao cho Quốc gia Việt Nam quản lý. Quốc trưởng Quốc gia Việt Nam Bảo Đại chỉ định dược sĩ Thẩm Hoàng Tín làm Thị trưởng thành phố.[30] Năm 1954, thắng lợi Điện Biên Phủ giúp Việt Minh trấn áp toàn bộ miền Bắc Việt Nam, Tp Hà Nội Thủ Đô tiếp tục giữ vị trí thủ đô của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ngày 30 tháng 9 năm 1954, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Pháp ký Hiệp định chuyển giao Tp Hà Nội Thủ Đô về quân sự; ngày 2 tháng 10, ký Hiệp định chuyển giao Tp Hà Nội Thủ Đô về hành chính.[31] Vào thời điểm được tiếp quản, thành phố gồm 4 quận nội thành với 34 thành phố, 37.000 dân và 4 quận ngoài thành phố với 45 xã, 16.000 dân. Cuối thập niên 1950 và đầu thập niên 1960, Tp Hà Nội Thủ Đô nhiều lần thay đổi về hành chính và địa giới. Năm 1958, bốn quận nội thành bị xóa bỏ và thay bằng 12 thành phố. Năm 1959, khu vực nội thành được chia lại thành 8 thành phố, Tp Hà Nội Thủ Đô cũng luôn có thể có thêm 4 huyện ngoài thành phố. Tháng 4 năm 1961, Quốc hội quyết định mở rộng địa giới Tp Hà Nội Thủ Đô, sáp nhập thêm một số trong những xã của Hợp Đồng Hà Đông, Bắc Ninh, Vĩnh Phúc và Hưng Yên.[32][33] Toàn thành phố có diện tích s quy hoạnh 584 km², dân số 91.000 người. Ngày 31 tháng 5 năm 1961, bốn thành phố nội thành Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng, Ba Đình, Đống Đa và 4 huyện ngoài thành phố Đông Anh, Gia Lâm, Thanh Trì, Từ Liêm được thành lập.[28]

Khi cuộc Chiến tranh Việt Nam leo thang, Tp Hà Nội Thủ Đô phải hứng chịu những cuộc tấn công trực tiếp từ Hoa Kỳ. Riêng trong chiến dịch Linebacker II năm 1972, trong khoảng chừng 2.200 người dân bị thiệt mạng ở miền Bắc,[34][35] số nạn nhân ở Tp Hà Nội Thủ Đô được thống kê là một trong.318 người.[36] Nhiều cơ quan, trường học phải sơ tán tới những tỉnh lân cận.

Tp Hà Nội Thủ Đô ngày này

Sau trận chiến tranh, Tp Hà Nội Thủ Đô tiếp tục giữ vai trò thủ đô của quốc gia Việt Nam thống nhất. Tp Hà Nội Thủ Đô đã được UNESCO trao thương hiệu "Thành phố vì hòa bình" vào ngày 16 tháng 7 năm 1999.[37] Năm 2000, Chủ tịch nước Trần Đức Lương đã tặng thưởng thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô thương hiệu "Thủ đô anh hùng" vào ngày 4 tháng 10. Với tuổi đời hơn 1000 năm, Tp Hà Nội Thủ Đô đó đó là thủ đô lâu lăm nhất trong 11 thủ đô của những quốc gia thuộc khu vực Đông Nam Á.[38]

Ngày 21 tháng 12 năm 1978, Quốc hội Việt Nam phê chuẩn mở rộng địa giới Tp Hà Nội Thủ Đô, sáp nhập thêm 5 huyện Ba Vì, Thạch Thất, Phúc Thọ, Đan Phượng, Hoài Đức và thị xã Sơn Tây của tỉnh Hà Sơn Bình cùng hai huyện của tỉnh Vĩnh Phú là Mê Linh, Sóc Sơn. Dân số Tp Hà Nội Thủ Đô lên tới số lượng 2,5 triệu người.[39] Bên cạnh lượng dân cư những tỉnh tới định cư ở thành phố, trong khoảng chừng thời gian từ 1977 tới 1984, Tp Hà Nội Thủ Đô cũng đưa 12.861 hộ, 21.587 nhân khẩu tới Lâm Đồng theo chủ trương xây dựng kinh tế tài chính mới.[40] Ngày 12 tháng 8 năm 1991, ranh giới Tp Hà Nội Thủ Đô lại được điều chỉnh, chuyển lại 5 huyện và 1 thị xã đã lấy của Hà Sơn Bình năm 1978 cho Hà Tây và Mê Linh được nhập vào tỉnh Vĩnh Phúc.[41] Tp Hà Nội Thủ Đô còn sót lại 4 quận nội thành và 5 huyện ngoài thành phố, với diện tích s quy hoạnh đất tự nhiên 924km².

Ngày 28 tháng 10 năm 1995, quận Tây Hồ được thành lập trên cơ sở toàn bộ diện tích s quy hoạnh tự nhiên và dân số của 3 phường Bưởi, Thụy Khuê, Yên Phụ thuộc quận Ba Đình và 5 xã Tứ Liên, Nhật Tân, Quảng An, Xuân La, Phú Thượng thuộc huyện Từ Liêm.[42] Ngày 26 tháng 11 năm 1996, quận TX Thanh Xuân được thành lập trên cơ sở toàn bộ diện tích s quy hoạnh tự nhiên và dân số của 5 phường TX Thanh Xuân Bắc, TX Thanh Xuân, Thượng Đình, Kim Giang, Phương Liệt cùng một phần phường Nguyễn Trãi và Khương Thượng thuộc quận Đống Đa, với toàn bộ diện tích s quy hoạnh tự nhiên và dân số của xã Nhân Chính thuộc huyện Từ Liêm và xã Khương Đình thuộc huyện Thanh Trì. Cùng lúc đó, quận Cầu Giấy cũng khá được thành lập trên cơ sở toàn bộ diện tích s quy hoạnh tự nhiên và dân số của 4 thị trấn Cầu Giấy, Nghĩa Đô, Nghĩa Tân, Mai Dịch và 3 xã Dịch Vọng, Yên Hòa, Trung Hòa thuộc huyện Từ Liêm.[43]

Ngày 6 tháng 11 năm 2003, thành lập quận Long Biên trên cơ sở toàn bộ diện tích s quy hoạnh tự nhiên và dân số của 10 xã Thượng Thanh, Giang Biên, Ngọc Thụy, Việt Hưng, Hội Xá, Gia Thụy, Bồ Đề, Long Biên, Thạch Bàn, Cự Khối và 3 thị trấn Gia Lâm, Đức Giang, Sài Đồng thuộc huyện Gia Lâm. Cùng lúc đó, quận Q.. Hoàng Mai cũng khá được thành lập trên cơ sở toàn bộ diện tích s quy hoạnh tự nhiên và dân số của 9 xã Định Công, Đại Kim, Hoàng Liệt, Thịnh Liệt, Thanh Trì, Vĩnh Tuy, Lĩnh Nam, Trần Phú, Yên Sở cùng một phần diện tích s quy hoạnh xã Tứ Hiệp thuộc huyện Thanh Trì, và toàn bộ diện tích s quy hoạnh tự nhiên và dân số của 5 phường Mai Động, Tương Mai, Tân Mai, Giáp Bát, Hoàng Văn Thụ thuộc quận Hai Bà Trưng.[44]

Tp Hà Nội Thủ Đô nhìn từ Đại lộ Thăng Long

Với độ cao 336m, Keangnam Hanoi Landmark Tower, quận Nam Từ Liêm, là một trong những tòa nhà cao nhất Việt Nam.

Sau thời kỳ bao cấp, từ cuối thập niên 1990, sự phát triển về kinh tế tài chính dẫn đến những khu vực ngoại ô Tp Hà Nội Thủ Đô nhanh gọn được đô thị hóa. Những cao ốc mọc lên ở khu vực nội đô và những trung tâm công nghiệp cũng khá được xây dựng ở những huyện ngoài thành phố. Sự phát triển cũng kéo theo những hệ lụy. Do không được quy hoạch tốt, giao thông vận tải thành phố thường xuyên ùn tắc khi số lượng xe máy tăng cao. Nhiều thành phố phải chịu tình trạng ngập úng mọi khi mưa lớn. Mật độ dân số quá cao khiến những dân cư nội ô phải sống trong tình trạng eo hẹp và thiếu tiện nghi. Vào năm 2003, 30% dân số Tp Hà Nội Thủ Đô sống dưới mức 3 m² một người.[45] Mật độ cây xanh của thành phố chỉ ở mức 1–2 m²/người, thuộc hàng rất thấp so với những thành phố trên thế giới. Song việc tăng dân số quá nhanh cùng quá trình đô thị hóa thiếu quy hoạch tốt đã khiến Tp Hà Nội Thủ Đô trở nên eo hẹp, ô nhiễm và giao thông vận tải nội ô thường xuyên ùn tắc. Nhiều di sản kiến trúc đang dần biến mất, thay vào đó là những ngôi nhà ống nằm lộn xộn trên những con phố. Tp Hà Nội Thủ Đô còn là một một thành phố phát triển không đồng đều với Một trong những khu vực như Một trong những quận nội thành và huyện ngoài thành phố, nhiều nơi người dân vẫn chưa tồn tại được những điều kiện sinh hoạt thiết yếu.[46] Năm 2012, Tp Hà Nội Thủ Đô được đánh giá là một trong những thành phố ô nhiễm nhất khu vực Đông Nam Á, với hàm lượng bụi cao gấp nhiều lần mức được cho phép.[47]

Ngày 29 tháng 5 năm 2008, Quốc hội Việt Nam thông qua nghị quyết điều chỉnh địa giới hành chính thủ đô Tp Hà Nội Thủ Đô và những tỉnh, có hiệu lực hiện hành từ 1 tháng 8 cùng năm. Theo nghị quyết, toàn bộ tỉnh Hà Tây, huyện Mê Linh của tỉnh Vĩnh Phúc và 4 xã thuộc huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình được sáp nhập về Tp Hà Nội Thủ Đô. Từ diện tích s quy hoạnh gần 1.000km² và dân số khoảng chừng 3,4 triệu người, Tp Hà Nội Thủ Đô sau khi mở rộng có diện tích s quy hoạnh 3.324,92km² và dân số 6.232.940 người, nằm trong 17 thủ đô lớn số 1 thế giới.[48] Ngày 8 tháng 5 năm 2009, địa giới những huyện Thạch Thất và Quốc Oai được điều chỉnh lại. Cũng trong cùng thời điểm này, quận Hợp Đồng Hà Đông được thành lập từ thành phố Hợp Đồng Hà Đông trước đây và thành phố Sơn Tây được chuyển thành thị xã Sơn Tây như cũ.

Năm 2010, Tp Hà Nội Thủ Đô đã tổ chức thành công Đại lễ 1000 năm Thăng Long – Tp Hà Nội Thủ Đô để lại dấu ấn trong lòng người dân và bạn bè quốc tế. Hoàng thành Thăng Long, văn bia tại Văn Miếu – Văn Miếu và Lễ hội Thánh Gióng đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới. Nhiều khu công trình xây dựng quan trọng như cầu Vĩnh Tuy, Bảo tàng Tp Hà Nội Thủ Đô, khu dã ngoại khu vui chơi vui chơi công viên Hòa Bình đã được khánh thành. Ngày 27 tháng 12 năm 2013, huyện Từ Liêm được phân thành hai quận là Bắc Từ Liêm và Nam Từ Liêm.[49] Từ đó, Tp Hà Nội Thủ Đô có 12 quận, 17 huyện và 1 thị xã.

Địa lý

Vị trí và lãnh thổ

Ảnh chụp vệ tinh khu vực trung tâm Tp Hà Nội Thủ Đô Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Bản đồ Tp Hà Nội Thủ Đô.

Thủ đô Tp Hà Nội Thủ Đô nằm về phía tây bắc của trung tâm vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng, trong phạm vi từ 20°34' đến 21°18' vĩ độ Bắc và từ 105°17' đến 106°02' kinh độ Đông, tiếp giáp với 8 tỉnh là Thái Nguyên, Vĩnh Phúc ở phía Bắc, Hà Nam, Hòa Bình phía Nam, Bắc Giang, Bắc Ninh và Hưng Yên phía Đông, Hòa Bình cùng Phú Thọ phía Tây.[50] Tp Hà Nội Thủ Đô cách thành phố cảng Hải Phòng Đất Cảng 120km, cách thành phố Tỉnh Nam Định 87km tạo thành 3 cực chính của Đồng bằng sông Hồng. Hiện nay, thành phố có diện tích s quy hoạnh 3358,6km²[51][52], chiếm khoảng chừng 1% diện tích s quy hoạnh tự nhiên của toàn nước, đứng hàng thứ 41 về diện tích s quy hoạnh trong 63 tỉnh, thành phố ở nước ta [52], và là một trong trong 17 thủ đô có diện tích s quy hoạnh trên 3000km².[53]

Các điểm cực của thủ đô Tp Hà Nội Thủ Đô:

Điểm cực Bắc tại: thôn Đô Lương, xã Bắc Sơn, huyện Sóc Sơn. Điểm cực Tây tại: thôn Lương Khê, xã Thuần Mỹ, huyện Ba Vì. Điểm cực Nam tại: khu danh thắng Hương Sơn, xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức. Điểm cực Đông tại: thôn Cổ Giang, xã Lệ Chi, huyện Gia Lâm.

Địa hình

Đại bộ phận diện tích s quy hoạnh Tp Hà Nội Thủ Đô nằm trong vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng với độ cao trung bình từ 5 đến 20 mét so với mực nước biển.[54] Địa hình của Tp Hà Nội Thủ Đô thấp dần theo hướng từ Bắc xuống Nam và từ Tây sang Đông phản ánh rõ nét qua hướng dòng chảy tự nhiên của những dòng sông chính chảy qua Tp Hà Nội Thủ Đô, và hoàn toàn có thể chia ra làm hai vùng.

Đê tả sông Hồng và núi Ba Vì

Vùng đồng bằng thấp và khá phẳng phiu, chiếm đại bộ phận diện tích s quy hoạnh của những huyện thị xã và những quận nội thành, được bồi đắp bởi những dòng sông với những bãi bồi tân tiến, bãi bồi cao và những bậc thềm. Xen Một trong những bãi bồi tân tiến và những bãi bồi cao còn tồn tại những vùng trũng với những hồ, đầm (dấu vết của những dòng sông cổ). Đó là những ô trũng tự nhiên rất dễ bị úng ngập trong mùa mưa lũ và khi có mưa lớn ở những huyện Đông Anh, Gia Lâm, Thanh Trì, Thanh Oai, Quốc Oai, Chương Mỹ, Ứng Hòa, Mỹ Đức. Do được khai thác và canh tác từ lâu lăm nên lúc bấy giờ ở Tp Hà Nội Thủ Đô có khối mạng lưới hệ thống đê điều ngăn lũ chạy dọc những triền sông. Hệ thống đê điều này làm cho những cánh đồng trong đê không được bồi đắp phù sa hằng năm và phải xây dựng nhiều khu công trình xây dựng thủy lợi để tưới và tiêu nước.

Vùng đồi núi tập trung ở ngoài thành phố phía bắc và phía tây thành phố, thuộc những huyện Sóc Sơn, Thạch Thất, Ba Vì, Quốc Oai và Mỹ Đức, với những đỉnh núi cao như Ba Vì (1296 m),[55][56] Gia Dê (707 m), Hàm Lợn (462 m); trong đó điểm cao nhất của thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô là đỉnh Ba Vì.[57] Khu vực nội thành có một số trong những gò đồi thấp, như gò Đống Đa, núi Nùng.

Thủy văn

Sông Hồng là loại sông chính của thành phố, khởi đầu chảy vào Tp Hà Nội Thủ Đô ở huyện Ba Vì và ra khỏi thành phố ở khu vực huyện Phú Xuyên tiếp giáp Hưng Yên rồi xuôi về Tỉnh Nam Định, thành phố có nhiều link với Thăng Long từ thời nhà Trần. Sông Hồng chảy qua Tp Hà Nội Thủ Đô dài 163km, chiếm khoảng chừng một phần ba chiều dài của dòng sông này trên đất Việt Nam. Tp Hà Nội Thủ Đô còn tồn tại sông Đà là ranh giới giữa Tp Hà Nội Thủ Đô với Phú Thọ, hợp lưu với dòng sông Hồng ở phía Bắc thành phố tại huyện Ba Vì. Ngoài ra, trên địa phận Tp Hà Nội Thủ Đô còn nhiều sông khác ví như sông Đáy, sông Đuống, sông Cầu, sông Cà Lồ... Các sông nhỏ chảy trong khu vực nội thành như sông Tô Lịch, sông Kim Ngưu... là những đường tiêu thoát nước thải của Tp Hà Nội Thủ Đô.[a]

Tp Hà Nội Thủ Đô cũng là một thành phố đặc biệt nhiều đầm hồ, dấu vết còn sót lại của những dòng sông cổ. Trong khu vực nội thành, hồ Tây có diện tích s quy hoạnh lớn số 1, khoảng chừng 500 ha, đóng vai trò quan trọng trong khung cảnh đô thị, ngày này được xung quanh bởi nhiều khách sạn, biệt thự cao cấp. Hồ Gươm nằm ở trung tâm lịch sử của thành phố, khu vực sầm uất nhất, luôn giữ một vị trí đặc biệt đối với Tp Hà Nội Thủ Đô. Trong khu vực nội ô hoàn toàn có thể kể tới những hồ khác ví như Trúc Bạch, Thiền Quang, Thủ Lệ... Ngoài ra, còn nhiều đầm hồ lớn nằm trên địa phận Tp Hà Nội Thủ Đô như Kim Liên, Liên Đàm, Ngải Sơn – Đồng Mô, Suối Hai, Mèo Gù, Xuân Khanh, Tuy Lai, Quan Sơn.

Sông Hồng, nhìn từ Cầu Chương Dương

Do quá trình đô thị hóa mạnh mẽ và tự tin từ năm 1990 đến nay, phần lớn những sông hồ Tp Hà Nội Thủ Đô đều rơi vào tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng. Theo PGS–TS Trần Đức Hạ – Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Cấp thoát nước và Môi trường thuộc Hội Cấp thoát nước Việt Nam, lượng nước thải chưa qua xử lý xả thẳng ra môi trường tự nhiên thiên nhiên quá lớn. Chỉ tính riêng trong khu vực nội đô, mỗi ngày lượng nước thải xả thẳng ra khối mạng lưới hệ thống sông hồ vào khoảng chừng 650.000 m³/ngày (2015). Sông Tô Lịch, trục tiêu thoát nước thải chính của thành phố, hằng ngày phải tiếp nhận khoảng chừng 250.000 m³ nước thải xả thẳng xuống dòng sông mà không hề qua xử lý. Nó bị ô nhiễm nặng nề: nước sông càng lúc càng cạn, màu nước ngày càng đen và bốc mùi hôi thối nặng. Với chiều dài gần 20km chảy qua địa bàn thủ đô, nhiều khúc của sông Nhuệ nước đen kịt, đặc quánh, mùi hôi thối bốc lên nồng nặc và gần như thể không hề xuất hiện sự sống dưới lòng sông.[58] Tương tự, sông Kim Ngưu nhận khoảng chừng 125.000 m³ nước thải sinh hoạt mỗi ngày. Sông Lừ và sông Sét trung bình mỗi ngày cũng đổ vào sông Kim Ngưu khoảng chừng 110.000 m³. Lượng nước thải sinh hoạt và công nghiệp này đều có hàm lượng hóa chất độc hại cao. Các sông mương nội và ngoài thành phố, ngoài vai trò tiêu thoát nước còn phải nhận thêm một phần rác thải của người dân và chất thải công nghiệp. Những làng nghề thủ công cũng góp thêm phần vào gây ra tình trạng ô nhiễm này.[59]

Khí hậu

Biểu đồ nhiệt độ, lượng mưa ở Tp Hà Nội Thủ Đô

Khí hậu Tp Hà Nội Thủ Đô mang đặc điểm của khí hậu nhiệt đới gió mùa gió mùa, được nêu trên trang web chính thức của Tp Hà Nội Thủ Đô.[60] Tuy nhiên, dựa theo Phân loại khí hậu Köppen, trang web ClimaTemps.com lại xếp Tp Hà Nội Thủ Đô mang khí hậu cận nhiệt đới gió mùa ẩm với mã Cwa.[61]

Vào cuối thời điểm tháng 4, Tp Hà Nội Thủ Đô vẫn hoàn toàn có thể xuất hiện mưa nhỏ, mưa phùn.

Thời tiết có sự khác lạ rõ ràng giữa mùa nóng và mùa lạnh, do nằm khá sâu trong nội địa và gần như thể không còn một vùng nước lớn nào giúp điều hoà khí hậu. Mặc dù thời tiết được phân thành hai mùa đó đó là mùa mưa – từ tháng 4 tới tháng 10 – và mùa khô – từ tháng 11 tới tháng 3, nhưng Tp Hà Nội Thủ Đô vẫn được tận hưởng thời tiết bốn mùa nhờ hàng tháng giao mùa. Mùa nóng bắt nguồn từ tháng 5 đến hết tháng 8, khí hậu nóng ẩm vào đầu mùa và cuối mùa mưa nhiều rồi thoáng mát, khô ráo vào tháng 9 và tháng 10. Mùa lạnh bắt nguồn từ cuối thời điểm tháng 11 đến hết tháng 3 năm sau. Từ cuối thời điểm tháng 11 đến nửa đầu tháng 2 rét và hanh hao khô, từ nửa cuối thời điểm tháng 2 đến hết tháng 3 lạnh ẩm và mưa phùn kéo dãn từng đợt. Đôi khi mưa phùn còn tồn tại thể kéo dãn đến tận cuối thời điểm tháng 4. Trong khoảng chừng tháng 9 đến thời điểm giữa tháng 11, Tp Hà Nội Thủ Đô có những ngày thu với tiết trời thoáng mát (rõ rệt hơn Hải Phòng Đất Cảng, Tỉnh Nam Định và nhiều tỉnh phía Bắc khác) do đón vài đợt không khí lạnh yếu tràn về. Tuy nhiên, do chịu sự tác động mạnh mẽ và tự tin của gió mùa nên thời gian khởi đầu và kết thúc của mỗi mùa thường không đồng đều nhau Một trong trong năm, nên sự phân chia hàng tháng chỉ mang tính chất chất tương đối.

Hồ Tây, quận Tây Hồ

Nhiệt độ trung bình ngày đông của thành phố từ tháng 11 đến tháng 3 không vượt quá 22°C, với tháng lạnh nhất là tháng 1 với nhiệt độ trung bình 16,4°C, lúc thấp xuống tới 2,7°C. Nhiệt độ trung bình mùa hạ của Tp Hà Nội Thủ Đô từ tháng 5 đến tháng 9 đều vượt 27°C, với tháng nóng nhất là tháng 7 với nhiệt độ trung bình đạt 29,2°C, lúc cao nhất lên tới 42,8°C. Nhiệt độ trung bình cả năm là 23,6°C, lượng mưa trung bình thường niên vào mức 1.500mm đến 1.900mm. Vào tháng 5 năm 1926, nhiệt độ tại thành phố được ghi lại ở mức kỷ lục 42,8°C. Tháng 1 năm 1955, nhiệt độ xuống mức thấp nhất, 2,7°C do chịu ràng buộc của La Niña. Vào đầu tháng 6 năm 2022 với việc bị ảnh hưởng bởi El Niño trên toàn thế giới, Tp Hà Nội Thủ Đô phải hứng chịu đợt nóng kinh hoàng trong 1 tuần với nhiệt độ lên tới 42,5°C, là nhiệt độ kỷ lục ghi nhận trong lịch sử. Hơn nữa, do chịu ràng buộc của hiệu ứng đô thị và là vùng khí hậu có độ ẩm cao nên những đợt nắng nóng, nhiệt độ cảm nhận thực tế luôn cao hơn mức đo đạc, hoàn toàn có thể lên tới 50°C. Nơi có tuyết vào ngày đông ở Tp Hà Nội Thủ Đô là đỉnh núi Ba Vì ngày 24 tháng 1 năm 2022 với mức nhiệt đo được là 0°C.[62]

Dữ liệu khí hậu của Tp Hà Nội Thủ Đô Tháng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Năm Cao kỉ lục °C (°F) 32.0 34.7 37.2 39.0 42.8 42.5 40.1 38.2 39.0 35.5 34.7 31.5 42,8 Trung bình cao °C (°F) 19.7 20.1 22.9 27.2 31.4 32.9 33.1 32.3 31.2 28.8 25.3 22.0 27,2 Trung bình ngày, °C (°F) 16.4 17.2 20.0 23.9 27.4 28.9 29.2 28.6 27.5 24.9 21.5 18.2 23,6 Trung bình thấp, °C (°F) 14.3 15.3 18.1 21.7 24.6 26.1 26.3 26.0 24.9 22.3 18.9 15.6 21,2 Thấp kỉ lục, °C (°F) 2.7 6.0 6.0 11.8 17.2 20.0 21.0 20.0 16.9 13.0 10.0 5.0 2,7 Lượng mưa, mm (inch) 18
(0.71) 19
(0.75) 34
(1.34) 105
(4.13) 165
(6.5) 266
(10.47) 253
(9.96) 274
(10.79) 243
(9.57) 156
(6.14) 59
(2.32) 20
(0.79) 1.611
(63,43) %độ ẩm 80.9 83.4 87.9 89.4 86.5 82.9 82.2 85.9 87.2 84.2 81.9 81.3 82,0 Số ngày mưa TB 10.3 12.4 16.0 14.4 14.5 14.6 15.6 16.9 13.6 10.9 7.9 5.0 152,1 Số giờ nắng trung bình hàng tháng 74 47 47 90 183 172 195 174 176 167 137 124 1.585 Nguồn #1: Vietnam Institute for Building Science and Technology[63] Nguồn #2: Pogoda.ru (cực độ),[64] (Kỷ lục nhiệt độ cao nhất tháng 5 năm 1926, thấp nhất tháng 1 năm 1955),[65]

Môi trường

Tp Hà Nội Thủ Đô thường xuyên nằm ở top đầu những thành phố ô nhiễm, thậm chí nhiều ngày trong năm là thành phố ô nhiễm không khí nhất thế giới, với chỉ số bụi mịn ở mức nguy hiểm cho sức khỏe con người[66][67][68][69]. Theo Báo cáo chất lượng không khí toàn cầu 2022 thì Tp Hà Nội Thủ Đô có hàm lượng bụi mịn cao gấp 4 lần mức khuyến nghị của WHO (40,8mg/m³, mức khuyến nghị: 10mg/m³)[70][71]. Theo báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam thì Tp Hà Nội Thủ Đô là thành phố ô nhiễm không khí nhất với số ngày chất lượng không khí lên mức kém, xấu, nguy hại chiếm tỷ lệ cao.[70][72] Ngoài ra, những dòng sông chảy qua Tp Hà Nội Thủ Đô (sông Nhuệ, sông Tô Lịch, sông Kim Ngưu, sông Lừ, sông Sét) và những hồ cũng trở nên ô nhiễm rất nặng do 78% nước thải của Tp Hà Nội Thủ Đô xả thẳng trực tiếp ra sông, hồ mà không qua xử lý, trong đó mỗi dòng sông của Tp Hà Nội Thủ Đô tiếp nhận hàng vạn m³ nước thải đổ vào mỗi ngày.[73][74][75]

Tổ chức hành chính và cơ quan ban ngành sở tại

Bản đồ hành chính Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô

Tổ chức hành chính

Tp Hà Nội Thủ Đô là một trong năm thành phố trực thuộc trung ương của Việt Nam, cùng với Thành phố Hồ Chí Minh, Hải Phòng Đất Cảng, Đà Nẵng và Cần Thơ. Riêng Tp Hà Nội Thủ Đô và Thành phố Hồ Chí Minh được xếp vào đơn vị hành chính cấp tỉnh loại đặc biệt và cũng đồng thời là đô thị loại đặc biệt, thỏa mãn những tiêu chuẩn như tỷ lệ lao động phi nông nghiệp trong tổng số lao động trên 90%, quy mô dân số trên 5 triệu, tỷ lệ dân số trung bình từ 15.000 người/km² trở lên, hạ tầng hoàn hảo nhất.[76]

Sau những thay đổi về địa giới hành chính, tính đến năm 2022, Tp Hà Nội Thủ Đô có 30 đơn vị hành chính cấp huyện, gồm 12 quận, 17 huyện, 1 thị xã với 579 đơn vị hành chính cấp xã, gồm 383 xã, 175 phường và 21 thị trấn.[77] Đây là thành phố trực thuộc trung ương duy nhất của Việt Nam có thị xã.[78]

Danh sách những đơn vị hành chính trực thuộc thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô Tên Diện tích (km²) Dân số (người) Hành chính Quận (12) Ba Đình 9,21 226.315 14 phường Bắc Từ Liêm 45,35 354.364 13 phường Cầu Giấy 12,26 294.235 8 phường Đống Đa 9,95 376.709 21 phường Hợp Đồng Hà Đông 49,64 382.637 17 phường Hai Bà Trưng 10,26 304.101 18 phường Hoàn Kiếm 5,35 141.687 18 phường Q.. Hoàng Mai 40,19 540.732 14 phường Long Biên 60,09 337.982 14 phường Nam Từ Liêm 32,19 282.444 10 phường Tây Hồ 24,38 167.851 8 phường TX Thanh Xuân 9,17 293.292 11 phường Thị xã (1) Sơn Tây 117,20 151.090 9 phường, 6 xã Huyện (17) Ba Vì 421,80 305.933 1 thị trấn, 30 xã Tên Diện tích (km²) Dân số (người) Hành chính Chương Mỹ 237,48 347.564 2 thị trấn, 30 xã Đan Phượng 77,83 185.653 1 thị trấn, 15 xã Đông Anh 185,68 409.916 1 thị trấn, 23 xã Gia Lâm 116,64 292.943 2 thị trấn, 20 xã Hoài Đức 84,92 257.633 1 thị trấn, 19 xã Mê Linh 141,29 241.633 2 thị trấn, 16 xã Mỹ Đức 226,31 203.778 1 thị trấn, 21 xã Phú Xuyên 173,56 229.847 2 thị trấn, 25 xã Phúc Thọ 118,50 194.754 1 thị trấn, 20 xã Quốc Oai 151,22 203.079 1 thị trấn, 20 xã Sóc Sơn 305,51 357.652 1 thị trấn, 25 xã Thạch Thất 187,53 223.844 1 thị trấn, 22 xã Thanh Oai 124,47 227.541 1 thị trấn, 20 xã Thanh Trì 63,49 288.839 1 thị trấn, 15 xã Thường Tín 130,13 262.222 1 thị trấn, 28 xã Ứng Hòa 188,24 212.224 1 thị trấn, 28 xã Nguồn: Niên giám thống kê Tp Hà Nội Thủ Đô 2022 (diện tích s quy hoạnh),[79] Thông báo số 64/TB-UBND của UBND Tp Tp Hà Nội Thủ Đô năm 2022 (dân số)[80]

Chính quyền

Cũng như những tỉnh và thành phố khác của Việt Nam, Hội đồng Nhân dân Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô do người dân thành phố trực tiếp bầu lên, là cơ quan quyền lực Nhà nước ở thành phố. Hội đồng Nhân dân Tp Hà Nội Thủ Đô lúc bấy giờ, nhiệm kỳ 2022–2026, gồm 95 đại biểu.[81] Chủ tịch HĐND Tp Hà Nội Thủ Đô lúc bấy giờ là ông Nguyễn Ngọc Tuấn.

Trụ sở UBND, HĐND thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô.

Ủy ban nhân dân thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô là cơ quan chấp hành của hội đồng nhân dân và là cơ quan hành chính nhà nước ở thành phố, phụ trách chấp hành hiến pháp, pháp luật, những văn bản của Chính phủ và những nghị quyết của hội đồng nhân dân thành phố. Chủ tịch UBND Tp Hà Nội Thủ Đô lúc bấy giờ là ông Trần Sỹ Thanh. Ngoài những sở, ban như những tỉnh khác, thuộc Ủy ban nhân dân thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô còn tồn tại thêm báo Tp Hà Nội Thủ Đô mới, báo Kinh tế và Đô thị, Đài Phát thanh – Truyền hình Tp Hà Nội Thủ Đô, Ban Chỉ đạo 1000 năm Thăng Long, Ban quản lý thành phố cổ... và một số trong những tổng công ty trên địa bàn thành phố. Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân Tp Hà Nội Thủ Đô có trụ sở nằm ở số 12 phố Lê Lai, cạnh bên hồ Hoàn Kiếm.[82]

Tòa án nhân dân thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô là cơ quan xét xử ở thành phố. Chánh án TANDTC Tp Hà Nội Thủ Đô lúc bấy giờ là ông Nguyễn Hữu Chính.

Về phía Đảng ủy, Ban chấp hành Đảng bộ Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô – thường gọi tắt là Thành ủy Tp Hà Nội Thủ Đô – là cơ quan lãnh đạo cao nhất của Đảng bộ Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô giữa hai kỳ đại hội đại biểu của Đảng bộ Thành phố. Ban chấp hành Đảng bộ Tp Hà Nội Thủ Đô khóa XVII nhiệm kỳ 2022-2025 gồm có 71 người, bầu ra Ban Thường vụ Thành ủy Tp Hà Nội Thủ Đô 2022–2025 gồm 16 ủy viên.[83] Đứng đầu Đảng ủy Thành phố là Bí thư Thành ủy và phải là ủy viên Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Việt Nam. Bí thư Thành ủy hiện tại là ông Đinh Tiến Dũng, Ủy viên Bộ Chính trị khóa XIII.

Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô nhiệm kỳ XVII (2022–2024) được Đại hội đại biểu MTTQ Việt Nam TP Tp Hà Nội Thủ Đô lần thứ XVII (2022–2024) bầu ngày 25 tháng 7 năm 2022 gồm 132ủyviên, bầu ra Ban thường trực UBMTTQ Thành phố gồm 12 thành viên.[84][85] Chủ tịch UBMTTQ TP Tp Hà Nội Thủ Đô đương nhiệm là bà Nguyễn Lan Hương (được bầu ngày 14 tháng 3 năm 2022 thay thế ông Vũ Hồng Khanh đã nhận quyết định nghỉ hưu từ ngày một-2-2022.).[86]

Kiến trúc và quy hoạch đô thị

Lịch sử lâu lăm cùng nền văn hóa phong phú đã giúp Tp Hà Nội Thủ Đô đã có được kiến trúc đa dạng và mang dấu tích riêng. Nhưng sau thuở nào gian phát triển thiếu quy hoạch, thành phố lúc bấy giờ tràn ngập những ngôi nhà ống trên những con phố lắt léo, những khu công trình xây dựng tôn giáo nằm sâu trong những khu dân cư, những cao ốc bên những thành phố cũ, những cột điện chăng kín dây... Nhưng thiếu vắng không khí công cộng. Năm 2010, Tp Hà Nội Thủ Đô lập Đồ án Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Tp Hà Nội Thủ Đô đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050 cho một thành phố 9,1 triệu dân vào năm 2030 và trên 10 triệu người vào năm 2050.[87] Về mặt kiến trúc, hoàn toàn có thể chia Tp Hà Nội Thủ Đô ngày này thành bốn khu vực: thành phố cổ, khu thành cổ, thành phố Pháp và những khu mới quy hoạch.

Khu phố cổ

Một góc thành phố cổ Tp Hà Nội Thủ Đô

Khu phố cổ Tp Hà Nội Thủ Đô, trung tâm lịch sử của thành phố, lúc bấy giờ vẫn là khu vực đông đúc nhất. Địa giới không khí thành phố cổ hoàn toàn có thể xem là một hình tam giác cân với đỉnh là phố Hàng Than, cạnh phía Đông là đê sông Hồng, cạnh phía Tây là Hàng Cót, Hàng Điếu, Hàng Da, còn đáy là trục Hàng Bông–Hàng Gai–Cầu Gỗ. Qua nhiều năm, những dân cư sinh sống nhờ những nghề thủ công, marketing thương mại tiểu thương đã hình thành những con phố nghề đặc trưng mang những tên gọi như Hàng Bạc, Hàng Bồ, Hàng Đường, Hàng Thùng...

Tất cả những ngôi nhà hai bên đường thành phố cổ đều theo kiểu nhà ống, mang nét đặc trưng: bề ngang hẹp, chiều dài sâu, đôi khi thông sang phố khác. Bên trong những ngôi nhà này cũng luôn có thể có cách sắp xếp gần như thể nhau: gian ngoài là nơi bán hoặc làm hàng, tiếp đó là khoảng chừng sân lộ thiên để lấy ánh sáng, trên sân có bể cạn trang trí, quanh sân là hoa lá cây cảnh, giàn hoa, gian nhà trong mới là nơi ăn ở và nối tiếp là khu phụ.[88] Những năm mới gần đây, tỷ lệ dân số cao khiến phố cổ Tp Hà Nội Thủ Đô xuống cấp khá nghiêm trọng. Một phần dân cư ở đây phải sống trong điều kiện thiếu tiện nghi, thậm chí phiền phức, nguy hiểm. Một vài trường hợp đặc biệt được ghi nhận như ba người sống trong một diện tích s quy hoạnh 1,5 m² hay bốn người sống trong một căn phòng 10 m² nhưng trên nóc một Tolet chung.[89] Trong khu 36 phố phường thuộc dự án công trình bất Động sản bảo tồn, hiện chỉ từ một vài nhà cổ có mức giá trị, còn sót lại hầu hết đã được xây mới hoặc tái tạo tùy tiện.[90]

Khu thành cổ

Đoan Môn, Hoàng thành Thăng Long

Chùa Một Cột

Khu thành cổ, tức hoàng thành Thăng Long, nằm ở khoảng chừng giữa hồ Tây và hồ Hoàn Kiếm, xuất hiện cùng với kinh đô Thăng Long. Trải qua nhiều lần phá hủy, xây dựng lại rồi tiếp tục bị tàn phá, hoàng thành Thăng Long hiện chỉ lưu lại ở một vài dấu vết. Trên phố Phan Đình Phùng lúc bấy giờ còn cửa Bắc của thành được xây bằng đá điêu khắc và gạch rất kiên cố. Cột cờ Tp Hà Nội Thủ Đô xây năm 1812 hiện nằm trên đường Điện Biên Phủ. Công trình cao 40 mét này gồm ba nền thềm rộng và tháp cổ hình lăng trụ, bên trong có cầu thang xoắn ốc dẫn lên kỳ đài.[91] Phía Nam thành cổ còn lưu lại được một quần thể di tích lịch sử đa dạng là Văn Miếu-Văn Miếu, được xây từ đầu thế kỷ XI. Gồm hai di tích lịch sử chính, Văn Miếu – nơi thờ Khổng Tử, những bậc hiền triết của Nho giáo và Chu Văn An – và Văn Miếu – trường quốc học cao cấp đầu tiên của Việt Nam – khu công trình xây dựng không riêng gì có là vấn đề du lịch mê hoặc mà còn là một nơi tổ chức nhiều hoạt động và sinh hoạt giải trí văn hóa.

Ngày 31 tháng 7 năm 2010, tại kỳ họp lần thứ 34 tại Brasilia, thủ đô của Brasil, Ủy ban di sản thế giới của UNESCO đã công nhận khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long là di sản văn hóa thế giới nhờ vào 3 tiêu chí: Chiều dài lịch sử văn hóa, Tính liên tục của tài sản với tư cách là một trung tâm quyền lực, và Các tầng di tích lịch sử di vật đa dạng, phong phú.[92] Sáng ngày một tháng 10 năm 2010, trong buổi khai mạc Đại lễ 1000 năm Thăng Long – Tp Hà Nội Thủ Đô, Tổng Giám đốc UNESCO Irina Bokova đã trao bằng Di sản văn hóa thế giới khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long cho lãnh đạo Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô.[93]

Khu phố Pháp

Nhà thờ Lớn Tp Hà Nội Thủ Đô

Năm 1883, người Pháp khởi đầu lên kế hoạch xây dựng lại thành phố. Dựa trên những thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô vốn có, những kiến trúc sư người Pháp vạch thêm những con phố mới, xây dựng những khu công trình xây dựng theo hướng thích nghi với môi trường tự nhiên thiên nhiên sở tại, tạo nên một phong cách ngày này được gọi là kiến trúc thuộc địa.[90] Khu vực đô thị do người Pháp quy hoạch và xây dựng gồm ba khu: nhượng địa, thành cũ và nam hồ Hoàn Kiếm, ngày này mang tên chung là thành phố cũ, hay thành phố Pháp.

Khu nhượng địa mang hình chữ nhật được số lượng giới hạn bởi những con phố Bạch Đằng, Tràng Tiền, Lê Thánh Tông, Trần Nhân Tông và Nguyễn Huy Tự lúc bấy giờ. Vốn là đồn thủy quân của Tp Hà Nội Thủ Đô cổ, đến năm 1875, khu vực này được nhượng lại cho quân đội Pháp xây doanh trại, dinh thự và bệnh viện. Những khu công trình xây dựng kiến trúc ở đây có mái lợp ngói đá đen, hiên chạy xung quanh, nhà cuốn hình cung. Dinh thự Tổng tham mưu trưởng quân Pháp, ngày này là Nhà khách Bộ Quốc phòng xây dựng trong khoảng chừng thời gian 1874 đến 1877. Bệnh viện Lanessan, hiện là Quân y viện 108 và Bệnh viện Hữu Nghị, khánh thành năm 1893.[94] Khu thành cũ gồm những phố Phan Đình Phùng, Hùng Vương, Hoàng Diệu, Điện Biên Phủ, Lê Hồng Phong, Chu Văn An, Trần Phú. Những con phố ở đây rộng, dài và được trồng nhiều cây xanh. Các biệt thự cao cấp mang kiến trúc miền Bắc nước Pháp với trang trí cầu kỳ, tỷ mỉ. Một khu công trình xây dựng kiến trúc tiêu biểu và quan trọng của khu thành cũ là Phủ Toàn quyền, ngày này là Phủ Chủ tịch, được xây dựng trong khoảng chừng 1900 đến 1902. Khu nam hồ Hoàn Kiếm cũng là một hình chữ nhật với hai cạnh dài là phố Tràng Thi – Tràng Tiền và phố Trần Hưng Đạo, hai cạnh ngang là phố Phan Bội Châu và phố Phan Chu Trinh. Khu vực này được xây dựng đồng thời với khu thành cũ song quy trình quy hoạch có chậm hơn do phải giải tỏa nhiều làng xóm. Một khu công trình xây dựng quan trọng của thành phố là Nhà hát Lớn nằm ở đầu phố Tràng Tiền, được xây từ 1902 tới 1911, theo mẫu Opéra Garnier của Paris.[95]

Kiến trúc Pháp thường được xem như một di sản của Tp Hà Nội Thủ Đô, nhưng ngày này đã phải chịu nhiều biến hóa. Những khu công trình xây dựng cao tầng và những ngôi nhà giả phong cách Pháp làm thành phố cũ trở nên khó nhận diện. Bên cạnh đó, nhiều thửa đất được sáp nhập để xây dựng những cao ốc khiến cảnh sắc bị phá vỡ. Những hàng rào thấp dọc những con phố, những sắc tố tiêu biểu – tường vàng và cửa gỗ màu xanh – cũng trở nên thay đổi và che lấp bởi những biểu hiệu quảng cáo. Hiện Sở Quy hoạch Kiến trúc Tp Hà Nội Thủ Đô với sự giúp sức của vùng Île-de-France đang triển khai dự án công trình bất Động sản bảo tồn và phát triển thành phố này.

Kiến trúc tân tiến

Vào trong năm 1960 và 1970, hàng loạt những khu nhà tập thể theo kiểu lắp ghép xuất hiện ở những thành phố Khương Thượng, Trung Tự, Giảng Võ, Thành Công, TX Thanh Xuân Bắc... Do sử dụng những cấu kiện bê tông cốt thép sản xuất theo quy trình thủ công, với những dãy nhà 4 tầng đầu tiên ở khu Khương Thượng và sau đó là 5 tầng. Riêng khu Kim Liên xây dựng nhà hộp kiểu Trung Quốc. những khu công trình xây dựng này hiện rơi vào tình trạng xuống cấp nghiệm trọng.[90] Không chỉ vậy, do thiếu diện tích s quy hoạnh sinh hoạt, những dân cư những khu nhà tập thế lắp ghép còn xây dựng thêm những lồng sắt gắn ngoài trời xung quanh những căn hộ cao cấp – thường được gọi là chuồng cọp – gây mất mỹ quan đô thị. Hiện những nhà tập thể này đang dần được thay thể bởi những chung cư mới.

Chung cư Times City nằm giao giữa quận Hai Bà Trưng và Q.. Hoàng Mai

Cuối thập niên 1990 và thập niên 2000, nhiều con phố giao thông vận tải chính của Tp Hà Nội Thủ Đô, như Giải Phóng, Nguyễn Văn Cừ, Láng Hạ, Ngọc Khánh, Thái Hà... được mở rộng. Các khách sạn, cao ốc văn phòng mọc lên, những khu đô thị mới như Khu đô thị mới NTL, Bắc Thăng Long, Du lịch Hồ Tây, Định Công, Bắc Linh Đàm... Cũng dần xuất hiện.[96] Khoảng thời gian mới gần đây,[khi nào?] khu vực Mỹ Đình được đô thị hóa nhanh gọn với hàng loạt những ngôi nhà cao tầng mọc lên. Tuy vậy, những khu đô thị mới này cũng gặp nhiều vấn đề, như hiệu suất không hợp lý, thiếu quy hoạch đồng bộ, không đủ không khí công cộng.[90] Trong trận mưa kỷ lục thời điểm ở thời điểm cuối năm 2008, Mỹ Đình là một trong những khu vực chịu thiệt hại nặng nề vì nước ngập.

Cùng với dự phát triển, đô thị hóa những khu vực Tp Hà Nội Thủ Đô mở rộng, nhiều đường phố mới đã được đặt tên: Năm 2010 là 43[97] và năm 2012 là 34 đường, phố mới.[98] Khoảng thời gian 2010–2012 tận mắt tận mắt chứng kiến sự bùng nổ những dự án công trình bất Động sản đầu tư xây dựng những khu đô thị, tòa cao ốc, chung dân cư dã và cao cấp, trung tâm thương mại với giá cả cao hơn giá tiền tương đối nhiều.[99] Tính đến giữa năm 2022, công an phòng cháy và chữa cháy thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô thống kê được 994 tòa nhà cao tầng.[100]

Các khu công trình xây dựng nổi bật

Chùa Trấn Quốc

Trước khi trở thành một trung tâm chính trị – vào thế kỷ V với triều đại nhà Tiền Lý – Tp Hà Nội Thủ Đô đã là một trung tâm của Phật giáo với những thiền phái nổi tiếng.[101] Theo văn bia, từ thời điểm giữa thế kỷ VI, chùa Trấn Quốc được xây dựng trên bãi Yên Hoa ngoài sông Hồng, tới 1615 do bãi sông bị lở, chùa mới dời về địa điểm lúc bấy giờ.[102] Đến thế kỷ XI, với sự xuất hiện của kinh đô Thăng Long, khi Phật giáo trở thành quốc giáo, những chùa chiền, thiền viện, sư tăng mới phát triển thực sự mạnh mẽ và tự tin. Trong nhiều thế kỷ, Tp Hà Nội Thủ Đô tiếp tục xây dựng những ngôi chùa, trong đó một số trong những vẫn tồn tại tới ngày này. Có thể kể tới những ngôi chùa như chùa Một Cột xây lần đầu năm 1049, chùa Láng từ thế kỷ XII, chùa Quán Sứ, chùa Kim Liên xuất hiện vào thế kỷ XVII. Tuy vậy, hầu hết những ngôi chùa trong nội ô ngày này đều được xây dựng lại vào thế kỷ XIX.[103] Những triều đại Lý, Trần, Lê để lại rất ít dấu tích.

Phủ Chủ tịch

Vùng ngoài thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô cũng luôn có thể có nhiều ngôi chùa nổi tiếng. Ở xã Hương Sơn, Mỹ Đức, huyện Mỹ Đức, một quần thể văn hóa–tôn giáo gồm hàng trăm ngôi chùa thờ Phật, những ngôi đền thờ thần, những ngôi đình thờ tín ngưỡng nông nghiệp... thường được gọi chung là Chùa Hương. Từ lâu, di tích lịch sử này đã trở thành một địa điểm du lịch quan trọng, đặc biệt với lễ hội Chùa Hương được tổ chức vào mỗi ngày xuân. Cách trung tâm Tp Hà Nội Thủ Đô khoảng chừng 20km về phía Tây, Chùa Thầy nằm trên địa phận của xã Sài Sơn, huyện Quốc Oai. Ngôi chùa, thường gắn sát với tên tuổi vị thiền sư Từ Đạo Hạnh, là một di sản kiến trúc, văn hóa, lịch sử giá trị. Giống như Chùa Hương, lễ hội Chùa Thầy cũng khá được tổ chức vào ngày xuân, đầu tháng 3 thường niên.[104]

Cùng với những ngôi chùa, Tp Hà Nội Thủ Đô còn tồn tại quá nhiều đền thờ Đạo Lão, Đạo Khổng hay những thần bảo lãnh như Thăng Long tứ trấn, Văn Miếu-Văn Miếu, Đền Ngọc Sơn... Trong thành phố cổ còn nhiều ngôi đình vẫn được những người dân dân thường xuyên tới lui tới bày tỏ lòng thành kính. Kitô giáo theo chân những người dân châu Âu vào Việt Nam, giúp Tp Hà Nội Thủ Đô đã có được Nhà thờ Lớn, Nhà thờ Cửa Bắc, Nhà thờ Hàm Long... Ngoài ra có thánh đường Hồi Giáo Jamia Al Noor tại Hàng Lược,[105] Thánh thất Cao Đài thủ đô. Các khu công trình xây dựng tôn giáo ngày này là một phần quan trọng của kiến trúc thành phố, nhưng quá nhiều hiện phải nằm trong những khu dân cư đông đúc, thiếu không khí.

Lăng quản trị Hồ Chí Minh

Trung tâm Hội nghị Quốc gia Việt Nam

Thời kỳ thuộc địa đã để lại Tp Hà Nội Thủ Đô rất nhiều những khu công trình xây dựng kiến trúc lớn, hiện vẫn đóng vai trò quan trọng về hiệu suất, như Nhà hát Lớn, Phủ Chủ tịch, Bắc Bộ phủ, trụ sở Bộ Ngoại giao, Bảo tàng Lịch sử, Khách sạn Sofitel Metropole... Một số khu công trình xây dựng bị phá bỏ để xây mới – như Tòa thị chính được thay thế bằng trụ sở Ủy ban nhân dân thành phố – hoặc tu sửa nhưng không giữ được kiến trúc cũ – như ga Hàng Cỏ. Thời kỳ tiếp theo, Tp Hà Nội Thủ Đô cũng luôn có thể có thêm những khu công trình xây dựng mới. Lăng Hồ Chí Minh, Bảo tàng Hồ Chí Minh, Hội trường Ba Đình, ghi đậm dấu ấn của quá trình này.

Hai thập niên mới gần đây, cùng với sự phát triển về kinh tế tài chính, rất nhiều cao ốc và khách sạn như Daewoo, Sofitel Plaza, Melia, tòa nhà Tháp Tp Hà Nội Thủ Đô... Mọc lên mang lại cho thành phố dáng vóc tân tiến. Tp Hà Nội Thủ Đô cũng tận mắt tận mắt chứng kiến sự ra đời của những khu công trình xây dựng quan trọng như Trung tâm Hội nghị Quốc gia, Sân vận động Quốc gia Mỹ Đình... Để kỷ niệm lễ 1.000 năm Thăng Long – Tp Hà Nội Thủ Đô, lúc bấy giờ rất nhiều khu công trình xây dựng được xây dựng, hoàn toàn có thể kể tới Keangnam Hanoi Landmark Tower, Lotte Center Tp Hà Nội Thủ Đô, Bảo tàng Tp Hà Nội Thủ Đô và Tòa nhà Quốc hội.

Kinh tế

Tổng quan

Chợ Đồng Xuân, một trung tâm marketing thương mại truyền thống của thành phố

Trụ sở ngân hàng nhà nước Nhà nước Việt Nam, quận Hoàn Kiếm

Năm 2010 Tp Hà Nội Thủ Đô đạt được những kết quả khả quan trọng trong phát triển kinh tế tài chính. GDP tăng 11%, thu nhập trung bình đầu người xấp xỉ đạt 2.000 Đô la Mỹ. Tổng thu ngân sách trên địa bàn vượt 100.000 tỷ đồng. Năm 2022, Tp Hà Nội Thủ Đô là đơn vị hành chính Việt Nam xếp thứ 2 về tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP), xếp thứ 8 về GRDP trung bình đầu người, đứng thứ 41 về tốc độ tăng trưởng GRDP. GRDP của thành phố đạt 971.700 tỷ đồng (41,85 tỷ USD), GRDP trung bình đầu người đạt 120,6 triệu đồng (5.200 USD), tốc độ tăng trưởng GRDP đạt 7,62%.[106] Quy mô GRDP năm 2022 theo giá hiện hành ước đạt 1.016 nghìn tỷ đồng, xếp thứ hai những tỉnh thành toàn nước; GRDP trung bình đầu người đạt 122,7 triệu đồng (5.285 USD, xếp hạng 7), GRDP theo giá so sánh năm 2010 ước tăng 3,94%, cao gấp khoảng chừng 1,5 lần mức tăng của toàn nước (xếp hạng 26) (báo cáo của địa phương, Tổng cục Thống kê sẽ công bố số liệu đánh giá lại)[107]. Thu nhập trung bình đầu người sơ bộ năm 2022 là 6,403 triệu đồng/tháng (xếp hạng 3).

Năm 2022, GRDP của Thành phố tăng 3,98% so với năm 2022 (quý 1 tăng 4,13%; quý II tăng 1,76%; quý III tăng 3,95%; quỷ IV tăng 3,77%), đạt mức thấp so với kế hoạch và mức tăng trưởng của năm 2022, đa phần do ảnh hưởng nặng nề từ đại dịch Covid-19.

Khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản năm 2022 ước tính tăng 4.2% so với năm 2022, đóng góp 0,09% vào mức tăng GRDP. Đây là khu vực ghi nhận tốc độ tăng cao hơn mức tăng chung và cao hơn mức tăng của nhiều năm qua. Nguyên nhân đa phần do dịch tả lợn châu Phi cơ bản được trấn áp, công tác thao tác tái đàn được quan tâm, quy mô đàn lợn hiện có một,36 triệu con, tăng 26,2% so với cùng thời điểm; chăn nuôi gia cầm và hoạt động và sinh hoạt giải trí thủy sản phát triển tốt (quy mô đàn gia cầm hiện có 39,9 triệu con, tăng 9,3%; sản lượng thịt gia cầm xuất chuồng năm 2022 tăng 25,3%; sản lượng thủy sản tăng 3,5%). Bên cạnh đó, thời tiết quá trình lúa trỗ bông khá thuận lợi, cùng với công tác thao tác bảo vệ thực vật được chú trọng đã góp thêm phần tăng năng suất lúa; sản lượng lúa vụ mùa 2022 toàn Thành phố ước đạt 447,2 nghìn tắn, tăng 2,4% so với vụ mùa 2022.

Khu vực công nghiệp và xây dựng ước tính năm 2022 tăng 6,39% so với năm 2022, đóng góp 1,43% vào mức tăng GRDP. Trong số đó: Ngành công nghiệp cả năm tăng 4,91%, đóng góp 0,69% vào mức tăng chung. Năm 2022, ngành công nghiệp Tp Hà Nội Thủ Đô đang dần chuyển dời theo hướng phát triển những khu vực công nghiệp tân tiến có mức giá trị xuất khẩu lớn như: Điều khiển kỹ thuật số, tự động hóa, rô-bốt, nano, plasma, laser, công nghệ tiên tiến sinh học. Tuy nhiên, ngành này cũng chịu ràng buộc nặng nề từ đại dịch Covid-19, nhất là những ngành sản xuất, xuất khẩu sản phẩm và sử dụng nhiều nguyên, vật liệu, phụ kiện nhập khẩu; Nghị định 100/2022/NĐ-CP của Chính phủ cũng ảnh hưởng đến ngành sản xuất đồ uống của Thành phố. Ngành xây dựng tiếp tục tăng cao 8,9% so với năm 2022, đóng góp 0,74% vào mức tăng chung, trong đó công tác thao tác giải ngân cho vay vốn đầu tư công có chuyền biến tích cực; đã khởi công một số trong những khu công trình xây dựng lớn và hoàn thành xong đưa vào sử dụng một số trong những khu công trình xây dựng trọng điểm, góp thêm phần phát triển kinh tế tài chính – xã hội Thủ đô.

Khu trung tâm thương mại Vincom Center Bà Triệu, quận Hai Bà Trưng

Khu vực dịch vụ năm 2022 tăng 3,29% so với năm trước (đóng góp 2,1% vào mức tăng GRDP), thấp hơn nhiều so với mức tăng 7,27% năm 2022 và 7,59% năm 2022 do chịu ràng buộc nặng nề từ đại địch Covid-19, nhất là những ngành, nghành: Du lịch, khách sạn, nhà hàng quán ăn, vận tải, xuất nhập khẩu, vui chơi, vui chơi... Ngành bán sỉ, bán lẻ là vấn đề sáng trong khu vực dịch vụ năm 2022 với mức tăng 8,84%, là một trong những ngành đóng góp tích cực vào tăng trưởng chung của Thành phố (đóng góp 0,81% vào mức tăng GRDP). Một số ngành duy trì tăng trưởng khá: Tài chính, ngân hàng nhà nước, bảo hiểm tăng 7,21%; thông tin và truyền thông tăng 6,89%.

Năm 2022, hoạt động và sinh hoạt giải trí y tế, giáo dục được quan tâm, chú trọng; giá trị tăng thêm ngành y tế và trợ giúp xã hội ước tăng 14,23% so với năm 2022; ngành giáo dục và đào tạo tăng 7,01%. Một số ngành dịch vụ bị ảnh hưởng trực tiếp bởi dịch Covid-19 có mức tăng trưởng âm trong năm nay, trong đó: Dịch Vụ TM lưu trú và ăn uống giảm 18,93% so với 2022; hoạt động và sinh hoạt giải trí hành chính và dịch vụ tương hỗ (trong đó du lịch, lữ hành chiếm 30%) giảm 16,88%; hoạt động và sinh hoạt giải trí nghệ thuật và thẩm mỹ, vui chơi và vui chơi giảm 6,15%; ngành vận tải, kho bãi giảm 1,25%; marketing thương mại bất động sản giảm 0,16%.

Quy mô GRDP năm 2022 theo giá hiện hành ước đạt 1.016 nghìn tỷ đồng; GRDP trung bình đầu người đạt 122,7 triệu đồng (tương đương 5.285 USD), tăng 2,34% so với năm 2022. Cơ cấu khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản chiếm 2,24% GRDP; khu vực công nghiệp và xây dựng chiếm 23,67%; khu vực dịch vụ chiếm 62,79%; thuế sản phẩm trừ trợ cấp sản phẩm chiếm 11,3% (Cơ cầu tương ứng năm 2022 là: 2,02%; 22,9%; 63,73% và 1 1,35%). Tổng thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn năm 2022 ước thực hiện 280,5 nghìn tỷ đồng, đạt 100,6% dự trù HĐND Thành phố giao, tăng 3,9% so với thực hiện năm 2022, trong đó: Thu từ hoạt động và sinh hoạt giải trí xuất, nhập khẩu ước thực hiện 18,9 nghìn tỷ đồng, đạt 102,7% dự trù và bằng 99,8% so với thực hiện năm 2022; thu từ dầu thô 2,1 nghìn tỷ đồng, đạt 99,5% và bằng 63,2%; thu nội địa (không kể đầu thô) 259,5 nghìn tỷ, đạt 100,5% và tăng 4,7%.

Du lịch

Wikivoyage có cẩm nang du lịch về Tp Hà Nội Thủ Đô.

Khách sạn 5 sao Sofitel Metropole nằm trên phố Ngô Quyền, trung tâm thành phố

So với những tỉnh, thành phố khác của Việt Nam, Tp Hà Nội Thủ Đô là một thành phố có tiềm năng để phát triển du lịch. Trong nội ô, cùng với những khu công trình xây dựng kiến trúc, Tp Hà Nội Thủ Đô còn sở hữu một khối mạng lưới hệ thống kho tàng trữ bảo tàng đa dạng số 1 Việt Nam. Thành phố cũng luôn có thể có nhiều lợi thế trong việc ra mắt văn hóa Việt Nam với hành khách nước ngoài thông qua những nhà hát sân khấu dân gian, những làng nghề truyền thống. Du lịch Tp Hà Nội Thủ Đô đang ngày càng trở nên mê hoặc hơn với những hành khách. Năm 2007, Tp Hà Nội Thủ Đô đón 1,1 triệu lượt khách du lịch ngoại quốc.[108] Năm 2008, trong 9 triệu lượt khách của thành phố, có một,3 triệu lượt khách nước ngoài.[109]

Tỷ lệ hành khách tới thăm những kho tàng trữ bảo tàng Tp Hà Nội Thủ Đô cũng không đảm bảo. Một trong những kho tàng trữ bảo tàng thu hút nhiều khách tham quan nhất là Bảo tàng dân tộc bản địa học. Hàng năm, Bảo tàng Dân tộc học, điểm đến được yêu thích trong những sách hướng dẫn du lịch, có 180.000 khách tới thăm, trong đó một nửa là người nước ngoài.[110]

Theo thống kê năm 2022, Tp Hà Nội Thủ Đô có 3.499 cơ sở lưu trú với tổng số 60.812 phòng buồng. Trong số này 561 cơ sở lưu trú du lịch đã xếp hạng với 22.749 phòng buồng gồm có 67 khách sạn được xếp hạng từ 3–5 sao và 7 khu nhà cao cấp du lịch cao cấp từ 4–5 sao.[111] Với mức giá được xem là khá đắt ở Việt Nam, khoảng chừng 126,26 USD một đêm cho phòng khách sạn 5 sao, hiệu suất thuê phòng những khách sạn 3–5 sao ở Tp Hà Nội Thủ Đô hiện xấp xỉ từ 80% đến 90%. Ngoài 11 khách sạn 5 sao là Daewoo, Horison, Hilton Hanoi Opera, Melia, Nikko, Sofitel Metropole, Sheraton, Sofitel Plaza, và InterContinental, Crown Plaza, Marriot, thành phố còn 6 khách sạn 4 sao và 19 khách sạn 3 sao.[112]

Du lịch ở Tp Hà Nội Thủ Đô cũng còn quá nhiều những tệ nạn, tiêu cực. Trang Lonely Planet chú ý tình trạng hành khách nước ngoài bị taxi và xe buýt lừa đến một số trong những khách sạn giả danh và bị đòi giá cao; ở quanh khu vực hồ Hoàn Kiếm hành khách đồng tính nam hoàn toàn có thể bị mời mọc vào những quán karaoke, nơi hóa đơn thanh toán cho một vài đồ uống hoàn toàn có thể tới 100 USD hoặc hơn.[113]

Xã hội

Dân cư

Từ rất lâu, Thăng Long đã trở thành điểm đến của những người dân dân tứ xứ. Vào thế kỷ XV, dân những trấn về Thăng Long quá đông khiến vua Lê Thánh Tông có ý định buộc tất cả phải về nguyên quán. Nhưng khi nhận thấy họ đó đó là nhân lực và nguồn thuế quan trọng, triều đình đã được cho phép họ ở lại. Tìm đến kinh đô Thăng Long còn tồn tại cả những dân cư ngoại quốc, phần lớn là người Hoa. Trong hơn một ngàn năm Bắc thuộc, rất nhiều những người dân Hoa đã ở lại sinh sống thành phố này. Trải qua những triều đại Lý, Trần, Lê, vẫn có những người dân Hoa tới xin phép cư ngụ lại Thăng Long. Theo Dư địa chí của Nguyễn Trãi, trong số 36 phường họp thành kinh đô Thăng Long có một phường người Hoa là phường Đường Nhân, nay hoàn toàn có thể là khu vực phố Hàng Ngang.[114] Những thay đổi về dân cư vẫn ra mắt liên tục và kéo dãn cho tới ngày này.[115] Cùng với đó, quá trình đổi thay liên tục của địa giới hành chính (đặc biệt là sau khi sát nhập Gia Lâm trong thời gian 1954 – 1961, phần lớn tỉnh Phúc Yên khoảng chừng năm 1980 và toàn bộ tỉnh Hà Tây năm 2008), đã phần nào thay đổi định nghĩa người Tp Hà Nội Thủ Đô trong từng thời kỳ lịch sử.

Trong thời kỳ Pháp thuộc, với vai trò là thủ phủ của Liên bang Đông Dương, Tp Hà Nội Thủ Đô đã thu hút một lượng đáng kể người Pháp, người Hoa và người Việt từ những vùng lân cận. Vào thập niên 1940, dân số thành phố được thống kê là 132.145 người,[116] nhưng đến năm 1954 thì hạ xuống chỉ từ 53.000 dân trên một diện tích s quy hoạnh 152 km², điều này là vì phần lớn người dân đã di tản lên những vùng Việt Minh trấn áp sau khi thực dân Pháp trở lại chiếm đóng Tp Hà Nội Thủ Đô năm 1946. Sau khi cơ quan ban ngành sở tại Việt Minh tiếp quản Tp Hà Nội Thủ Đô, hầu hết người Pháp và người Hoa đã rời bỏ thành phố để vào miền Nam hoặc trở về quê hương. Ở những làng ngoài thành phố, ven đô cũ, nơi người dân sống đa phần nhờ nông nghiệp, thường không còn sự thay đổi lớn. Nhiều mái ấm gia đình nơi đây vẫn giữ được gia phả từ những thế kỷ XV, XVI. Trong nội thành, chỉ từ lại vài dòng họ đã định cư liên tục tại Thăng Long từ thế kỉ XV như dòng họ Nguyễn ở phường Đông Tác. Do tính chất của việc làm, nhiều thương nhân và thợ thủ công ít khi trụ nhiều đời tại một điểm. Gặp trở ngại vất vả trong marketing thương mại, những thời điểm sa sút, họ tìm tới vùng đất khác. Cũng có những trường hợp, một mái ấm gia đình có người đỗ đạt được chỉ định làm quan tỉnh khác và đem theo gia quyến, đôi khi cả họ hàng.[115]

Các thống kê trong lịch sử đã cho tất cả chúng ta biết dân số Tp Hà Nội Thủ Đô tăng nhanh trong nửa thời điểm cuối thế kỷ XX. Vào thời điểm năm 1954, thành phố có 53.000 dân, trên một diện tích s quy hoạnh 152km². Đến năm 1961, thành phố mở rộng diện tích s quy hoạnh lên 584km² với dân số 91.000 người. Năm 1978, Quốc hội quyết định mở rộng thủ đô lần thứ hai với diện tích s quy hoạnh đất tự nhiên 2.136km², dân số 2,5 triệu người.[28] Tới năm 1991, địa giới Tp Hà Nội Thủ Đô tiếp tục thay đổi, chỉ từ 924km², nhưng dân số vẫn ở mức hơn 2 triệu người. Trong suốt thập niên 1990, với việc những khu vực ngoại ô dần được đô thị hóa, dân số Tp Hà Nội Thủ Đô tăng đều đặn, đạt số lượng 2.675.166 người vào năm 1999.[117][118][119] Sau đợt mở rộng địa giới hành chính vào tháng 8 năm 2008, thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô có hơn 6,23 triệu dân và nằm trong 17 thủ đô có diện tích s quy hoạnh lớn số 1 thế giới.[48] Theo kết quả cuộc điều tra dân số ngày một tháng 4 năm 2009, dân số toàn Tp Hà Nội Thủ Đô là 6.451.909 người.[120] Dân số trung bình của thành phố năm 2010 là 6.561.900 người.[121] Tính đến hết năm 2015, dân số Tp Hà Nội Thủ Đô là 7.558.956 người. Tính đến ngày một tháng 4 năm 2022, dân số Tp Hà Nội Thủ Đô là 8.053.663 người, trong đó 49,2% dân số (tức 3,96 triệu người) sống ở thành thị, và 50,8% dân số sống ở nông thôn (tức 4,09 triệu người).[122][123]

Về cơ cấu tổ chức dân số, dân cư Tp Hà Nội Thủ Đô đa phần là người Kinh, chiếm tỷ lệ khoảng chừng 99%, theo sau là người Mường, người Tày và những dân tộc bản địa thiểu số khác.[120][122] Đồng bào những dân tộc bản địa thiểu số sinh sống xen kẽ với người Kinh ở tất cả 30 đơn vị hành chính cấp huyện của thành phố, trong đó cư trú tập trung ở 14 xã của 5 huyện Ba Vì, Thạch Thất, Quốc Oai, Chương Mỹ và Mỹ Đức.[124] Tính đến năm 2022, toàn thành phố có 278.450 người theo 9 tôn giáo rất khác nhau, nhiều nhất là Công giáo có 192.958 người, tiếp theo là Phật giáo đạt 80.679 người, đạo Tin lành có 4.226 người, còn sót lại những tôn giáo khác ví như đạo Cao Đài, Hồi giáo, Baha'i giáo, Phật giáo Hòa Hảo, Minh Lý đạo, Minh Sư đạo và Tịnh độ cư sĩ Phật hội Việt Nam.

Tp Hà Nội Thủ Đô là đơn vị hành chính cấp tỉnh đông dân thứ hai Việt Nam với 8,05 triệu dân cư (2022), trong đó 49,2% dân cư là người thành thị. Cũng theo số liệu năm 2022, tỷ lệ dân số của Tp Hà Nội Thủ Đô là 2.398 người/km², cao thứ hai trong tất cả những tỉnh, nhưng phân bố dân số không đồng đều; khoảng chừng cách về dân số giữa quận và huyện, giữa thành thị và nông thôn còn lớn với xu hướng tiếp tục ngày càng tăng.[123] Mật độ dân số cao nhất là ở quận Đống Đa lên tới hơn 42.000 người/km² (2022), trong khi đó, ở những huyện ngoài thành phố như Ba Vì, Mỹ Đức tỷ lệ dưới 1.000 người/km².[cần dẫn nguồn]

Nhà ở

Nhà tập thể với chuồng cọp phổ biến ở Tp Hà Nội Thủ Đô

Mặc dù là thủ đô của một quốc gia thu nhập trung bình đầu người trung bình thấp, nhưng Tp Hà Nội Thủ Đô lại là một trong những thành phố đắt đỏ nhất thế giới và giá bất động sản không thua kém những quốc gia giàu sang.[125] Điều này đã khiến người dân Tp Hà Nội Thủ Đô, đặc biệt tầng lớp có thu nhập thấp, phải sống trong điều kiện eo hẹp, thiếu tiện nghi. Theo số liệu năm 2003, 30% dân số Tp Hà Nội Thủ Đô sống dưới mức 3 m² một người.[45] Ở những thành phố trung tâm, tình trạng còn bi đát hơn rất nhiều. Nhà nước cũng không đủ kĩ năng để tương hỗ cho những người dân dân. Chỉ khoảng chừng 30% cán bộ, công nhân, viên chức được phân phối nhà tại.[126] Do truyền thống văn hóa và những trở ngại vất vả về chỗ ở, hiện tượng kỳ lạ ba, bốn thế hệ cùng sống chung trong một ngôi nhà rất phổ biến ở Tp Hà Nội Thủ Đô.[cần dẫn nguồn]

Hầu hết những hộ dân cư cư của thành phố đều có nhà tại và đa phần sống trong nhiều chủng loại nhà kiên cố và bán kiên cố.[123] Mỗi năm, thành phố xây dựng mới hàng triệu mét vuông nhà, nhưng giá vẫn ở mức quá cao so với phần lớn người dân. Gần như 100% những mái ấm gia đình trẻ ở Tp Hà Nội Thủ Đô chưa tồn tại nhà tại, phải sống ghép chung hoặc thuê nhà tại tạm[127]. Với giá từ 500 triệu tới 1,5 tỷ đồng một căn hộ cao cấp chung cư, một người dân có thu nhập trung bình chỉ hoàn toàn có thể mua được sau nhiều năm tích lũy tài chính.[126] Bên cạnh những khu chung cư mới mọc thêm ngày càng nhiều, vẫn còn những bộ phận dân cư phải sống trong những điều kiện rất là lỗi thời. Tại những khu vực ven sông Hồng và những bãi bồi thuộc trung tâm thành phố, hàng trăm mái ấm gia đình sống trong những ngôi nhà lợp mái tre, không còn điện, không còn trường học và không được chăm sóc về y tế.[128]

Y tế

Bệnh viện Vinmec

Năm 2010, thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô có 650 cơ sở khám chữa bệnh trực thuộc sở Y tế thành phố, trong đó có 40 bệnh viện, 29 phòng khám khu vực và 575 trạm y tế.[129] Số giường bệnh trực thuộc sở Y tế Tp Hà Nội Thủ Đô là 11.536 giường, chiếm khoảng chừng một phần hai mươi số giường bệnh toàn quốc; tính trung bình ở Tp Hà Nội Thủ Đô 569 người/giường bệnh so với 310 người/giường bệnh ở Thành phố Hồ Chí Minh.[130] Điều này dẫn đến tình trạng nhiều bệnh viện 1 giường bệnh có đến 2-3 bệnh nhân nằm điều trị là thường xuyên gặp.[131] Cũng theo thống kê năm 2010, thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô có 2.974 bác sĩ, 2.584 y sĩ và 3.970 y tá.[132]

Do sự phát triển không đồng đều, những bệnh viện lớn của Tp Hà Nội Thủ Đô, cũng là của tất cả miền Bắc, chỉ tập trung trong khu vực nội ô thành phố. Các bệnh viện Việt Đức, Bạch Mai, Bệnh viện Nhi Trung ương và Bệnh viện Phụ sản Tp Hà Nội Thủ Đô đều trong tình trạng quá tải.[133][134] Cùng với khối mạng lưới hệ thống y tế của nhà nước, Tp Hà Nội Thủ Đô cũng luôn có thể có một khối mạng lưới hệ thống bệnh viện, phòng khám tư nhân đang dần phát triển. Năm 2007, toàn thành phố có 8 bệnh viện tư nhân với khoảng chừng 300 giường bệnh. Theo đề án đang được triển khai, đến năm 2010, Tp Hà Nội Thủ Đô sẽ có thêm 8 đến 10 bệnh viện tư nhân. Khi đó, tổng số giường bệnh tư nhân sẽ lên tới khoảng chừng 2.500 giường.[135]

Cũng in như Thành phố Hồ Chí Minh, điều kiện chăm sóc y tế giữa nội ô và những huyện ngoài thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô có sự chênh lệch lớn. Sau đợt mở rộng địa giới hành chính năm 2008, mức chênh lệch này càng tăng, thể hiện qua những chỉ số y tế cơ bản. Nếu như tại địa phận Tp Hà Nội Thủ Đô cũ, tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng là 9,7%, thì ở Hà Tây, số lượng lên tới 17%. Tương tự, tuổi thọ trung bình tại khu vực Tp Hà Nội Thủ Đô cũ không nhỏ, 79 tuổi, nhưng sau khi mở rộng, số lượng này bị hạ xuống còn 75,6 tuổi. Tại quá nhiều khu vực thuộc những huyện ngoài thành phố, dân cư vẫn phải sống trong điều kiện vệ sinh yếu kém, thiếu nước sạch để sinh hoạt, phải sử dụng nước ao, nước giếng.[136]

Giáo dục đào tạo

Đại học Y Tp Hà Nội Thủ Đô, một trong những đại học đầu tiên của Việt Nam

Từ nhiều thế kỷ, vị thế kinh đô đã giúp Thăng Long – Tp Hà Nội Thủ Đô trở thành trung tâm giáo dục của Việt Nam. Từ thời điểm giữa thế kỷ XV cho tới thời điểm cuối thế kỷ XIX, Tp Hà Nội Thủ Đô vẫn là một trong những địa điểm chính để tổ chức những cuộc thi thuộc khối mạng lưới hệ thống khoa bảng, nhằm mục đích chọn những nhân vật tài năng tương hỗ update vào cỗ máy quan lại. Tuy vậy, về số lượng trạng nguyên, Tp Hà Nội Thủ Đô lại thấp hơn những vùng đất truyền thống khác ví như Bắc Ninh, Tp Hải Dương, Tỉnh Nam Định.[137] Tới thời Pháp thuộc, với vị trí là thủ đô của Liên bang Đông Dương. Một thời kì trường thi Tp Hà Nội Thủ Đô bị nhập vào với trường Tỉnh Nam Định gọi là trường Hà Nam thi tại Tỉnh Nam Định (1884 đến 1915). Tp Hà Nội Thủ Đô là một trung tâm giáo dục của khu vực, nơi người Pháp đặt những trường dạy nghề và giáo dục bậc đại học, trong đó có Viện Đại học Đông Dương, Trường Y khoa Đông Dương, Trường Bách nghệ Tp Hà Nội Thủ Đô là những trường mà sau này trở thành nền móng của giáo dục đại học ở Việt Nam.[138]

Trường THPT Tp Hà Nội Thủ Đô – Amsterdam

Tp Hà Nội Thủ Đô ngày này vẫn là trung tâm giáo dục lớn số 1 Việt Nam. Năm 2009, Tp Hà Nội Thủ Đô có 677 trường tiểu học, 581 trường trung học cơ sở và 186 trường trung học phổ thông (THPT) với 27.552 lớp học, 982.579 học viên.[139][140][141] Hệ thống trường trung học phổ thông, Tp Hà Nội Thủ Đô có 40 trường công lập, một vài trong số đó có chất lượng giảng dạy và truyền thống lâu lăm, như trường THPT chuyên Tp Hà Nội Thủ Đô – Amsterdam, trường THPT chuyên Nguyễn Huệ, trường THPT Chu Văn An, trường THPT Trần Phú. Bên cạnh những trường công lập, thành phố còn tồn tại 65 trường dân lập và 5 trường bán công.[142] Tp Hà Nội Thủ Đô cũng là địa điểm của ba trường trung học đặc biệt, trực thuộc những trường đại học, là trường THPT chuyên ngoại ngữ thuộc trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Tp Hà Nội Thủ Đô, trường THPT chuyên Khoa học Tự nhiên thuộc trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Tp Hà Nội Thủ Đô và trường THPT chuyên Đại học Sư phạm Tp Hà Nội Thủ Đô thuộc trường Đại học Sư phạm Tp Hà Nội Thủ Đô. Các trường trung học chuyên này là nơi tập trung nhiều học viên phổ thông ưu tú không riêng gì có của Tp Hà Nội Thủ Đô mà còn của toàn Việt Nam. Cùng với những trung học nổi tiếng, khối mạng lưới hệ thống giáo dục của thành phố vẫn duy trì những trường bổ túc và cả những lớp học xóa mù chữ. Sau khi Hà Tây được sáp nhập vào thành phố, Tp Hà Nội Thủ Đô hiện đứng đầu Việt Nam về số rất đông người không biết chữ. Năm 2008, toàn thành phố có tầm khoảng chừng gần 235.000 người mù chữ trên tổng số 1,7 triệu người của tất cả quốc gia,[143] tuy nhiên đến năm 2022, thành phố xác nhận đã hoàn thành xong chương trình xoá mù chữ mức độ 2.[144]

Là một trong hai trung tâm giáo dục đại học lớn số 1 quốc gia, trên địa bàn Tp Hà Nội Thủ Đô có trên 50 trường đại học cùng rất nhiều cao đẳng, đạo tạo hầu hết những ngành nghề quan trọng. Năm 2007, tại thành phố có 606.207 sinh viên, Hà Tây cũng tập trung 29.435 sinh viên.[145] Nhiều trường đại học ở đây như Đại học Quốc gia Tp Hà Nội Thủ Đô, Đại học Y Tp Hà Nội Thủ Đô, Đại học Bách khoa Tp Hà Nội Thủ Đô, Học viện An ninh nhân dân, Học viện Kỹ thuật Quân sự, Đại học Kinh tế Quốc dân, Đại học Ngoại thương, Đại học Sư phạm Tp Hà Nội Thủ Đô, Học viện Nông nghiệp Việt Nam là những trường đào tạo đa ngành và chuyên ngành số 1 của Việt Nam. Dù vậy, giáo dục đại học phải đối mặt với nhiều chưa ổn. Khuôn viên có tính truyền thống, phong cách sư phạm và có hồn văn hóa của những trường lập ra từ xưa nay bị xẻ thịt thành nhà tại, nhà hàng quán ăn, nhà băng...[146] Đại học Bách khoa bị cắt bởi đường phố, và còn lập ra cả phường như phường Bách Khoa quận Hai Bà Trưng. Khuôn viên cổ kính của Viện Đại học Đông Dương thì chen vào nhà hàng quán ăn 23 Lê Thánh Tông phục vụ dân nhậu. Các ký túc xá cũ lẫn mới thường được tạo điều kiện để sinh viên không ở được, như cho hộ mái ấm gia đình thuê trọ, mở nhà hàng quán ăn.. để sinh viên tự tìm chỗ ở yên tĩnh mà học tập, từ đó quy đổi sử dụng ký túc. Phái thực dụng còn lên tiếng đòi những trường phải di tán đi đâu đó quang đãng mà học, nhường lại "đất vàng" cho những hoạt động và sinh hoạt giải trí hái ra tiền trước mắt.[147]

Văn hóa

Thể thao

Sân vận động Quốc gia Mỹ Đình, từ năm 2003 là sân nhà đất của Đội tuyển Quốc gia Việt Nam

Với vai trò thủ đô, Tp Hà Nội Thủ Đô là nơi tập trung nhiều câu lạc bộ thể thao lớn cùng những khu công trình xây dựng thể thao quan trọng của Việt Nam. Hiện nay thành phố có một câu lạc bộ bóng đá nam: Tp Hà Nội Thủ Đô FC thi đấu tại V.League 1 và hai câu lạc bộ bóng đá nữ: Câu lạc bộ bóng đá nữ Tp Hà Nội Thủ Đô I và Câu lạc bộ bóng đá nữ Tp Hà Nội Thủ Đô II. Ngoài ra, trong quá khứ, Tp Hà Nội Thủ Đô từng có nhiều đội bóng mạnh như Thể Công, Công an Tp Hà Nội Thủ Đô, Tổng cục Đường sắt, Tổng cục Bưu điện (thành lập năm 1957), Phòng không Không quân, Thanh niên Tp Hà Nội Thủ Đô,[148] Quân khu Thủ đô, Công nhân Xây dựng Tp Hà Nội Thủ Đô. Những vận động viên của Tp Hà Nội Thủ Đô luôn đóng vai trò quan trọng trong đoàn thể thao Việt Nam tham dự những kỳ thi đấu quốc tế. Từ năm 2001 đến 2003, những vận động viên của thành phố đã đạt được tổng cộng 3.414 huy chương, gồm: 54 huy chương thế giới, 95 huy chương châu Á, 647 huy chương Đông Nam Á và quốc tế, cùng 2.591 huy chương tại những giải đấu quốc gia.[149]

Bệnh viện Thể thao Việt Nam, cơ quan đầu ngành về Y học Thể thao tại quận Nam Từ Liêm

Tp Hà Nội Thủ Đô đứng vị trí số 1 Việt Nam về tỷ lệ người thường xuyên tập luyện thể thao với 28,5%.[150] Nhưng dân số quá đông, không khí đô thị ngày càng eo hẹp khiến những địa điểm thể thao trở nên khan hiếm và không đáp ứng đủ nhu yếu của người dân. Hầu hết những trường đại học và cao đẳng tại Tp Hà Nội Thủ Đô đều trong tình trạng thiếu sân chơi. Một vài trường có diện tích s quy hoạnh rộng, nhưng lại sử dụng một phần để xây dựng sân quần vợt với hiệu suất sử dụng không đảm bảo. Các sinh viên của thành phố thường phải chơi bóng trong những khoảng chừng sân có diện tích s quy hoạnh nhỏ hẹp.[151]

Sân vận động Hàng Đẫy, trước năm 2003 là sân nhà đất của Đội tuyển Quốc gia Việt Nam.

Sau nhiều năm sử dụng Sân vận động Hàng Đẫy, được xây dựng năm 1958,[148] nằm trong trung tâm thành phố làm nơi thi đấu chính, từ năm 2003, Tp Hà Nội Thủ Đô có thêm Sân vận động Mỹ Đình nằm tại phía Nam thành phố, sức chứa 40.192 chỗ ngồi.[152]

Sân vận động Quốc gia Mỹ Đình, nằm trong Liên hợp thể thao quốc gia, từng là địa điểm chính của Đại hội Thể thao Đông Nam Á năm 2003, nơi tổ chức lễ khai mạc, lễ bế mạc, những trận thi đấu bóng đá nam & những cuộc tranh tài trong môn điền kinh. Tại Giải vô địch bóng đá Đông Nam Á 2008, trước bốn vạn người theo dõi, Mỹ Đình là nơi tận mắt tận mắt chứng kiến Đội tuyển quốc gia Việt Nam bước lên ngôi cao nhất của bóng đá Đông Nam Á. Một số trung tâm thể thao lớn khác của thành phố hoàn toàn có thể kể tới như Nhà thi đấu Quần Ngựa, Trung tâm Huấn luyện thể thao Quốc gia I... Cùng hơn 20 điểm sân bãi, nhà tập khác.

Ngày 8 tháng 11 năm 2012, Tp Hà Nội Thủ Đô được Hội đồng Thể thao châu Á trao quyền đăng cai ASIAD 18,[153][154] nhưng đến ngày 17 tháng 4 năm 2014, Việt Nam đã xin rút quyền đăng cai giải do vấn đề về kinh phí đầu tư tổ chức.[155][156]

Địa điểm văn hóa, vui chơi

Nhà hát Lớn Tp Hà Nội Thủ Đô

Theo số lượng giữa năm 2008, toàn thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô có 17 rạp hát, trong đó 12 rạp thuộc hai quận Hoàn Kiếm và Hai Bà Trưng. Nhà hát Lớn của thành phố, nằm tại số 1 phố Tràng Tiền, quận Hoàn kiếm do người Pháp xây dựng và hoàn thành xong vào năm 1911. Ngày nay, đây là nơi màn biểu diễn nhiều chủng quy mô nghệ thuật và thẩm mỹ cổ xưa như opera, nhạc thính phòng, kịch nói, cũng là trung tâm của những hội nghị, gặp gỡ. Nằm tại số 91 phố Trần Hưng Đạo, Cung Văn hóa Hữu nghị Tp Hà Nội Thủ Đô cũng là một địa điểm màn biểu diễn quan trọng, nơi ra mắt những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt văn hóa, nghệ thuật và thẩm mỹ, thời trang, những cuộc thi hoa khôi... Cùng những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt khoa học, hội thảo chiến lược, hội nghị, triển lãm.

Bảo tàng Chiến thắng B52

Dành cho sân khấu kịch, thành phố có Nhà hát Tuổi trẻ tại số quận Hai Bà Trưng với 650 chỗ ngồi, Nhà hát Chuông Vàng tại quận Hoàn kiếm với 250 ghế ngồi, Nhà hát Kịch Việt Nam nằm trên con phố nhỏ sau sống lưng Nhà hát Lớn với 170 ghế. Các môn nghệ thuật và thẩm mỹ truyền thống của Việt Nam cũng luôn có thể có sân khấu riêng. Nhà hát Hồng Hà tại Đường Thành dành riêng cho sân khấu tuồng. Nhà hát Cải lương Trung ương nằm tại quận Hai Bà Trưng. Môn nghệ thuật và thẩm mỹ chèo cũng luôn có thể có riêng Nhà hát Chèo Việt Nam ở khu Văn công Mai Dịch, huyện Từ Liêm, và từ năm 2007 thêm một điểm màn biểu diễn ở Kim Mã, Giang Văn Minh.[157] Rạp múa rối nước Thăng Long ở phố Đinh Tiên Hoàng, bờ hồ Hoàn Kiếm, thường được nhiều khách du lịch tìm đến.[125]

Công viên Thống Nhất và Rạp xiếc Trung ương.

Tp Hà Nội Thủ Đô là thành phố có khối mạng lưới hệ thống kho tàng trữ bảo tàng đa dạng số 1 Việt Nam. Một phần lớn trong số đó là những kho tàng trữ bảo tàng lịch sử, như Bảo tàng Lịch sử Quân sự, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam, Bảo tàng Chiến thắng B52, Bảo tàng Cách mạng... Các nghành khác hoàn toàn có thể kể tới Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam.

Tổng cộng, Tp Hà Nội Thủ Đô có hơn 10 kho tàng trữ bảo tàng, so với khối mạng lưới hệ thống gần 120 kho tàng trữ bảo tàng của Việt Nam.[158] Năm 2009, tại Tp Hà Nội Thủ Đô có 32 thư viện do địa phương quản lý với lượng sách 565 nghìn bản. Như vậy, số thư viện địa phương của Tp Hà Nội Thủ Đô lúc bấy giờ to hơn Thành phố Hồ Chí Minh – 26 thư viện với 2.420 ngàn cuốn – nhưng lượng sách chỉ bằng khoảng chừng một phần tư.[159] Ngoài khối mạng lưới hệ thống thư viện địa phương, tại Tp Hà Nội Thủ Đô còn phải kể tới những thư viện trong trường đại học. Thư viện Quốc gia tọa lạc tại 31 phố Tràng Thi, với 800.752 đầu sách, 8.677 tựa báo, tạp chí, hoàn toàn có thể xem như thư viện quan trọng nhất của Việt Nam.[160]

Rạp chiếu phim CGV

Trong hơn 10 rạp chiếu phim của Tp Hà Nội Thủ Đô, chỉ một vài rạp được trang bị tân tiến và thu hút người theo dõi, như khối mạng lưới hệ thống rạp CGV, Lotte Cinema, Platinum Cineplex, Galaxy Cinema, BHD Star Cineplex hay Trung tâm chiếu phim quốc gia. Những rạp khác ví như Đặng Dung, Tháng 8 thì vắng người xem hơn. Fansland, rạp chiếu phim thuở nào với những tác phẩm điện ảnh tầm cỡ, đã phải đóng cửa vào giữa năm 2008 bởi không còn người theo dõi.[161] Các quán bar, vũ trường cũng là vấn đề đến của một bộ phận thanh niên Tp Hà Nội Thủ Đô, trong đó nổi bật là vũ trường 1900 Le Theatre nằm trong top 100 vũ trường nổi tiếng nhất thế giới năm 2022 của tạp chí DJ Mag.[162] Nhiều vũ trường từng nổi tiếng nhưng chỉ tồn tại thuở nào gian rồi đóng cửa vì nhiều nguyên do. Vũ trường New Century trên phố Tràng Thi Open từ năm 1999, từng là tụ điểm ăn chơi số 1 của Tp Hà Nội Thủ Đô, đã phải đóng cửa vào năm 2007 bởi dính líu tới mại dâm và ma túy. Trước đó, vũ trường Đêm Màu Hồng ở phố Hàng Chiếu cũng kết thúc trong một vụ cháy lớn vào năm 1999.[163]

Nằm ở quận Tây Hồ, Công viên nước Hồ Tây là một địa điểm vui chơi mê hoặc của Tp Hà Nội Thủ Đô. Công viên có diện tích s quy hoạnh 35.560 m², phân thành 5 khu vui chơi được trang bị tân tiến với những đường trượt cao tốc, bể tạo sóng, bể massage.[164] Trong nội ô thành phố cũng luôn có thể có một vài khu dã ngoại khu vui chơi vui chơi công viên lớn như Công viên Thống Nhất, Công viên Thủ Lệ, Công viên Tuổi Trẻ, Công viên Yên Sở. Hàng loạt những trung tâm thương mại lớn được xây dựng như: Vinhomes Riverside Royal City, Vinhomes Riverside Times City, AEON Mall Long Biên, Aeon Mall Hợp Đồng Hà Đông, Big C Thăng Long, Metro Q.. Hoàng Mai, Metro Từ Liêm, Melinh Plaza... Là nơi tập trung shopping của đông đảo người dân. Khu vực phố đi bộ Hồ Gươm được đưa vào hoạt động và sinh hoạt giải trí ngày một tháng 9 năm 2022 gồm 16 tuyến phố.

Làng nghề truyền thống

Sản phẩm gốm của làng nghề truyền thống Bát Tràng trên con phố Gốm sứ

Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô trước kia đã có những làng nghề phong phú, thể hiện qua câu thành ngữ quen thuộc "Tp Hà Nội Thủ Đô 36 phố phường". Theo thời gian, bộ mặt đô thị của thành phố cổ đã có nhiều thay đổi, nhưng những con phố nơi đây vẫn không thay đổi những tên gọi thuở trước và quá nhiều trong số đó vẫn là nơi marketing thương mại, marketing thương mại những món đồ truyền thống cũ. Sau khi Hà Tây được sáp nhập vào Tp Hà Nội Thủ Đô, Tp Hà Nội Thủ Đô còn tồn tại thêm nhiều làng nghề nổi tiếng khác. Theo số liệu thời điểm ở thời điểm cuối năm 2008, toàn Tp Hà Nội Thủ Đô có một.264 làng nghề, là nơi tập trung làng nghề đông đúc số 1 Việt Nam.[165]

Nằm trong trung tâm thành phố cổ, Hàng Bạc trước đây là nơi tập trung những người dân sinh sống bằng những nghề đúc bạc nén, kim hoàn và đổi tiền. Những thợ kim hoàn của Hàng Bạc có kỹ thuật tinh xảo, xuất thân từ ba làng nghề làm đồ vàng bạc của miền Bắc Việt Nam: làng Châu Khê ở tỉnh Tp Hải Dương, làng Định Công ở quận Q.. Hoàng Mai và làng Đồng Xâm thuộc tỉnh Thái Bình. Thế kỷ XV, Lưu Xuân Tín, vị quan thượng thư bộ Lại vốn người làng Châu Khê, được triều đình nhà Lê giao cho việc lập xưởng đúc bạc nén tại kinh thành Thǎng Long. Nhờ vậy, những người dân thợ Châu Khê tới Tp Hà Nội Thủ Đô và không riêng gì có làm bạc nén, họ làm cả nghề trang trí vàng bạc. Khi nhà Nguyễn lấy Huế làm kinh đô, xưởng đúc bạc nén cũng chuyển tới kinh thành mới, nhưng những người dân thợ Châu Khê vẫn ở lại Thăng Long và lập nên con phố Hàng Bạc ngày này. Vào thời kỳ thuộc địa, con phố Hàng Bạc còn được mang tên Rue changeurs, có nghĩa phố Đổi Bạc. Dân cư ở đây không riêng gì có sản xuất đồ kim hoàn mà còn marketing thương mại, đổi bạc nén lấy bạc vụn. Ngày nay, nghề marketing thương mại vàng bạc xuất hiện ở nhiều con phố khác, nhưng Hàng Bạc vẫn là nơi đông đúc số 1.

Làng gốm Bát Tràng nằm ở huyện Gia Lâm, phía Nam thành phố từ lâu đã có những sản phẩm gốm mang tên chính ngôi làng này. Làng xuất hiện vào thế kỷ XIV khi những người dân dân làm gốm từ làng Bồ Bát, Ninh Bình và làng Ninh Tràng, Thanh Hóa tụ họp về đây lập nên ngôi làng mới mang tên Bát Tràng. Những người dân Bát Tràng trước kia ít sống với nghề gốm và nông nghiệp, đa phần marketing thương mại cau khô, nước mắm. Nghề gốm ở đây chỉ thực sự phát triển sau năm 1954, khi miền Bắc Việt Nam bước vào thời kỳ hòa bình. Nhiều mẫu mã, nhiều chủng loại men truyền thống được những nghệ nhân của làng phục hồi, sản phẩm gốm Bát Tràng nhanh gọn đạt được nổi tiếng. Bát Tràng lúc bấy giờ không riêng gì có là một làng nghề sản xuất thuần túy. Với nhiều khu công trình xây dựng tín ngưỡng, văn hóa cùng sản phẩm gốm, ngôi làng trở thành một địa điểm du lịch thu hút của thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô.

Vẽ truyền thần, một nghề truyền thống độc đáo trong thành phố cổ Tp Hà Nội Thủ Đô

Một làng nghề khác của Tp Hà Nội Thủ Đô ngày này là làng lụa Vạn Phúc, vốn thuộc thành phố Hợp Đồng Hà Đông tỉnh Hà Tây trước đây, nay là quận Hợp Đồng Hà Đông. Sản phẩm lụa của làng từ rất lâu đã có tiếng với tên gọi "lụa Hợp Đồng Hà Đông", từng được ca tụng trong âm nhạc, thi ca và điện ảnh. Tương truyền, bà tổ làng lụa Vạn Phúc vốn người Hàng Châu, Trung Quốc, theo chồng chinh chiến rồi tới ở lại và truyền nghề dệt cho làng.[166] Theo một truyền thuyết khác, cách đó hơn 1200 năm, một cô nàng người Cao Bằng tên là A Lã Thị Nương đã đến làm dâu và mang nghề dệt lụa tới làng. Trải qua thời gian, nghề lụa trở thành nghề truyền thống của Vạn Phúc. Ngày nay, phần lớn những mái ấm gia đình ở đây vẫn sống bằng nghệ dệt. Bên cạnh những khung dệt cổ, nhiều mái ấm gia đình sử dụng những khung dệt cơ khí tân tiến. Các con phố Hàng Gai, Hàng Đào của Tp Hà Nội Thủ Đô là nơi tập trung nhiều shop bán sản phẩm lụa Vạn Phúc.

Lễ hội truyền thống

Những chiếc đò chở hành khách vào lễ hội chùa Hương

Thăng Long – Tp Hà Nội Thủ Đô là một trong ba vùng tập trung nhiều hội lễ của miền Bắc Việt Nam, cùng với vùng đất tổ Phú Thọ và xứ Kinh Bắc. Cũng như những vùng đất khác, những lễ hội truyền thống ở khu vực Tp Hà Nội Thủ Đô được tổ chức nhiều nhất vào ngày xuân. Phần nhiều những lễ hội tưởng nhớ những nhân vật lịch sử, truyền thuyết như Thánh Gióng, Hai Bà Trưng, Quang Trung, An Dương Vương... Một vài lễ hội có tổ chức những trò chơi dân gian độc đáo như hội thổi cơm thi làng Thị Cấm, hội bơi cạn và bắt chạch làng Hồ, hội chạy cờ làng Đơ Thao, lễ hội thả diều truyền thống Bá Giang.

Lễ hội Bình Đà, một di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, tại Đền Nội Bình Đà, xã Bình Minh, huyện Thanh Oai, Tp Hà Nội Thủ Đô

Lễ hội Bình Đà, di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đầu tiên của thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô, được tổ chức thường niên tại làng Bình Đà, xã Bình Minh, huyện Thanh Oai, thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô. Đây là lễ hội truyền thống từ xa xưa, một trong những lễ hội lớn số 1 trong vùng và toàn nước. Lễ hội kéo dãn từ ngày 24 tháng 2 đến ngày mồng 6 tháng 3 âm lịch hằng năm nhằm mục đích phối hợp lễ tưởng nhớ Quốc tổ Lạc Long Quân, và Thành Hoàng Làng Linh Lang Đại Vương đã có nhiều công đức trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước. Với lòng thành kính, từ hàng nghìn năm nay, người dân Bình Đà đã duy trì lễ hội truyền thống với những hình thức thực hành tín ngưỡng độc đáo. Nghi thức thả bánh thánh đặc biệt và thần bí, chứa được nhiều giá trị lịch sử – văn hóa đặc sắc, thu hút đông đảo những thế hệ dân cư trong vùng và địa phương khác về dự hội. Đây là lễ hội mang đậm bản sắc văn hóa của người Việt Nam nhằm mục đích ôn lại ký ức của buổi đầu khai sinh lập địa.

Từ ngày 9 đến 12 tháng Giêng âm lịch, lễ hội Triều Khúc được tổ chức tại ngôi làng cùng tên, thuộc xã Tân Triều, huyện Thanh Trì, nơi có nghề làm nón quai thao và may những đồ thờ như lọng, tàn, trướng, y môn, tán tía. Lễ hội được mở đầu bằng lễ rước long bào từ đình Sắc về đình Lớn. Khi cuộc tế lễ trong đình khởi đầu thì ngoài sân đình những trò vui cũng khá được tổ chức. Một trong những trò vui được nhiều người ưa thích nhất là trò "con đĩ đánh bồng". Đĩ đánh bồng do hai nam thanh niên mặc trang phục nữ giới màn biểu diễn, nhún nhảy và đánh chiếc trống Bồng đeo trước bụng. Nhiều trò vui khác ví như múa lân hí cầu, đấu vật, hát Chèo Tàu sẽ được tổ chức cho tới ngày 12, hội kết thúc bằng lễ rã đám.[167]

Ông Đồ viết chữ trong dịp Tết Nguyên Đán

Một trong những hội lễ lớn số 1 ở đồng bằng Bắc Bộ là lễ hội Thánh Gióng hay còn gọi là hội làng Phù Đổng, xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm, xuất phát từ một câu truyện truyền thuyết về Thánh Gióng, một trong Tứ bất tử của tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Vào 9 tháng 4 âm lịch thường niên, những người dân dân ở khắp nơi tụ hội về đây tham dự, xem lễ hội làng. Lễ hội làng Gióng được cử hành trên một diễn trường rộng lớn dài khoảng chừng 3km gồm đền Thượng, đền Mẫu và chùa Kiến Sơ. Bắt đầu từ ngày 6, người dân làng tổ chức rước lễ rước cờ tới đền Mẫu, rước cơm chay lên đền Thượng và ngày chính hội tổ chức hội trận, tái hiện cảnh Thánh Gióng phá giặc Ân. Các ngày từ 10 đến 12 được tiếp nối bằng những lễ rửa khí giới, rước cờ đáp ứng thông tin thắng trận với trời đất và ở đầu cuối là lễ khao quân, đến đêm có hát chèo. Ngoài lễ hội chính tại làng Phù Đổng, một vài nơi khác cũng tổ chức hội Gióng như hội đền Sóc ở phường Xuân Đỉnh, quận Bắc Từ Liêm, hội Sóc Sơn ở huyện Sóc Sơn, hội Phù Thánh Gióng ở làng Chi Nam, xã Lệ Chi, huyện Gia Lâm.[168]

Trong nội ô thành phố, vào ngày 5 Tết Nguyên Đán, lễ hội Đống Đa được tổ chức ở gò Đống Đa, thuộc quận Đống Đa. Địa điểm này từng là nơi ra mắt trận đánh giữa nhà Tây Sơn và quân Thanh vào đêm 4 rạng ngày 5 tháng 1 năm Kỷ Dậu, tức 1789. Lễ hội Đống Đa được tổ chức với nhiều trò vui, trong đó tiết mục rước rồng lửa do thanh niên mặc quần áo võ sinh thời cổ rước đi quanh sân lớn, cùng một đám võ sinh múa côn quyền tái hiện hình ảnh của quá khứ.[169]

Ở xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức, lễ hội chùa Hương tấp nập hành khách từ thời điểm giữa tháng 1 tới tận tháng 3 âm lịch, nhưng đông nhất vào khoảng chừng từ ngày rằm tháng giêng đến 18 tháng 2. Với cảnh núi non, sông nước cùng quần thể di tích lịch sử chùa Hương, lễ hội là vấn đề đến của những tăng ni, phật tử, những người dân hành hương và khách du lịch. Theo hành trình dài phổ biến, khách trẩy hội thường bắt nguồn từ bến Đục, ngồi đò theo dòng suối Yến ghé lễ đền Trình. Từ đó, hành khách tiếp tục đi qua cầu Hội, hang Sơn thủy hữu tình, núi Đồi Chèo, núi Con Voi, núi Mâm Xôi, núi Con Gà... Rồi cập bờ vào chùa Thiên Trù. Từ đây, hành khách khởi đầu hành trình dài đi bộ thăm chùa Tiên, chùa Giải Oan, đền Cửa Võng và đến đệ nhất động Hương Tích. Đây là một trong những lễ hội lớn và kéo dãn nhất Việt Nam.[170]

Ẩm thực

Một số món ngon của Tp Hà Nội Thủ Đô

Là trung tâm văn hóa của tất cả miền Bắc từ nhiều thế kỷ, tại Tp Hà Nội Thủ Đô hoàn toàn có thể tìm thấy và thưởng thức những món ăn của nhiều vùng đất khác, nhưng ẩm thực Tp Hà Nội Thủ Đô cũng luôn có thể có những nét riêng biệt. Cốm làng Vòng được những người dân dân của ngôi làng cùng tên thuộc quận Cầu Giấy làm đặc trưng bởi mùi thơm và sắc tố. Cốm làm từ giống nếp vàng gặt lúc còn non, gói trong những tàu lá sen màu ngọc thạch và được những người dân bán hàng rao bán ngay từ sáng sớm. Tuy phổ biến nhất là cốm tươi, nhưng món ăn này còn được chế trở thành món chả cốm. Đây cũng là một món quà được dùng trong những dịp vui.[171]

Thanh Trì, làng vùng ngoại ô khác thuộc phường Thanh Trì, quận Q.. Hoàng Mai, với món bánh cuốn Thanh Trì. Bánh được làm từ gạo gié cánh, tám thơm, tráng mỏng dính như tờ giấy. Những phụ nữ vùng Thanh Trì cho bánh vào thúng, đội trên đầu và đi rao khắp những ngõ phố của Tp Hà Nội Thủ Đô. Bánh xếp trong thúng, từng lớp gối nhau trên những tàu lá chuối. Khi ăn, bánh được bóc từng lớp rồi cuộn lại, bày trên những chiếc đĩa. Món bánh cuốn Thanh Trì được ăn cùng với loại nước mắm pha theo công thức đặc biệt của người Thanh Trì xưa kia được thêm tinh dầu từ con Cà cuống với mùi thơm đặc trưng, đậu phụ rán nóng, chả quế. Ngày nay, bánh còn được ăn với thịt ba chỉ quay giòn.[172]

Một bát phở bò chín ăn cùng với quẩy.

Một món ăn khác có tiếng của Tp Hà Nội Thủ Đô là chả cá Lã Vọng. Vào thời Pháp thuộc, mái ấm gia đình họ Đoàn phố Hàng Sơn, ngày này là 14 phố Chả Cá, đã tạo nên một món ăn mà nổi tiếng của nó làm thay đổi cả tên con phố. Chả được làm từ thịt cá lăng – hoặc cá quả, cá nheo nhưng sẽ kém ngon hơn – thái mỏng dính ướp với nước riềng, nghệ, mẻ, hạt tiêu, nước mắm rồi kẹp vào cặp tre nướng trên lò than ngay trên bàn ăn của thực khách. Chả cá Lã Vọng phải ăn nóng, kèm với bánh đa nướng hay bún rối, lạc rang, rau mùi, húng láng, thì là, hành củ tươi chẻ nhỏ, chấm với mắm tôm.[173]

Phở là món ăn rất phổ biến ở Việt Nam, nhưng phở Tp Hà Nội Thủ Đô có những cách chế biến đặc trưng riêng. Phở Tp Hà Nội Thủ Đô mang vị ngọt của xương bò, thịt vừa chín đến độ để vẫn dẻo mà không dai, màu nước phở trong, bánh phở mỏng dính và mềm. Sau khi được trần qua nước nóng, bánh phở được dàn đều trong bát, phía trên là những lát thịt mỏng dính cùng hành hoa, rau thơm.[174] Cùng với thời gian, nhiều món phở mới xuất hiện với những cách chế biến rất khác nhau, như phở xào, phở rán, phở cuốn.

Làng Lệ Mật nổi tiếng với những món ăn chế biến từ rắn. Rượu ngâm xương rắn được phục vụ miễn phí.

Ở Tp Hà Nội Thủ Đô còn tồn tại nhiều món ăn đặc trưng khác ví như phở cuốn, bún thang, bún chả, bún nem, bún bung, bún mọc, đậu phụ Mơ, bánh tôm Hồ Tây, bún ốc, xôi Phú Thượng, bánh tẻ Phú Nhi, tào phớ An Phú, nem chua Đông Ngạc, nem Phùng, giò chả Ước Lễ.

Văn hóa ứng xử

Lễ tế trong một hội làng tại nội thành Tp Hà Nội Thủ Đô

Tp Hà Nội Thủ Đô thường được xem như nơi tập trung những tinh hoa văn hóa của miền Bắc và cả Việt Nam. Trong Hàng trăm năm, vị trí kinh đô khiến thành phố này trở thành nơi quy tụ của những nhân vật ưu tú, những thương nhân, những nghệ nhân, những thợ thủ công tay nghề cao. Họ tới đây lập nghiệp, mang theo những phong tục, tập quán địa phương và tỉnh Tp Hà Nội Thủ Đô trở thành mảnh đất nền tiêu biểu cho nền văn hóa của tất cả Việt Nam. Những danh nhân, nhân vật của Việt Nam phần đông xuất thân từ những vùng đất khác, nhưng kinh đô Thăng Long thường là nơi họ xây hình thành sự nghiệp. Môi trường đối đầu đối đầu của đất kinh thành khiến những thương nhân, thợ thủ công trụ vững lại Tp Hà Nội Thủ Đô phải là những người dân xuất sắc, tài năng. Khi những người dân dân tứ xứ về định cư tại Thăng Long, những phong tục tập quán mà người ta mang theo cũng dần thay đổi, tạo nên nét văn hóa của Tp Hà Nội Thủ Đô.[175]

Thăng Long – Tp Hà Nội Thủ Đô, kinh đô của Việt Nam, còn là một nơi giao thoa của những nền văn hóa lớn. Hơn một nghìn năm Bắc thuộc đã để lại trên vùng đất Tp Hà Nội Thủ Đô ít nhiều những dấu ấn của nền văn minh Trung Hoa. Khi những người dân Pháp vào Việt Nam, nhiều người trong số họ chỉ coi Tp Hà Nội Thủ Đô như một tỉnh của Trung Quốc, hoặc đơn thuần là một vùng chuyển tiếp giữa Ấn Độ và Trung Hoa.[176] Qua những người dân Pháp, Tp Hà Nội Thủ Đô – trung tâm văn hóa của quốc gia – biết tới nền văn minh phương Tây để rồi xây hình thành những cơ sở đầu tiên của nền nghệ thuật và thẩm mỹ Việt Nam tân tiến với tân nhạc, thơ mới, hội họa, văn học tân tiến, điện ảnh, nhiếp ảnh. Nhưng Tp Hà Nội Thủ Đô đầu thế kỷ XX cũng là nơi những giá trị Pháp thống trị, hiên chạy cửa số mở ra thế giới mới của giới thượng lưu Việt Nam. Như lời của sử gia về Đông Nam Á Pierre-Richard Féray: "Ngay khi một người Việt Nam đạt được giàu sang và sống tại thành phố, anh ta khởi đầu trở nên đặc trưng Pháp. Anh ta nỗ lực nói đúng giọng Pháp. Anh ta ăn, sống và thở theo cách Pháp".[177] Những thập niên mới gần đây, Tp Hà Nội Thủ Đô cùng Việt Nam lại tiếp nhận những làn sóng văn hóa từ châu Âu và Mỹ.

Tuy là thủ đô, trung tâm văn hóa của Việt Nam, nhưng một số trong những sự kiện văn hóa tổ chức ở Tp Hà Nội Thủ Đô mới gần đây đã xảy ra nhiều sự việc đáng để ý quan tâm, điển hình là vụ tàn phá hoa của người Tp Hà Nội Thủ Đô tại Lễ hội hoa anh đào ra mắt giữa thủ đô năm 2008,[178] hay những hành vi thiếu ý thức, kém văn minh tại Lễ hội phố hoa Tp Hà Nội Thủ Đô vào Tết Dương lịch 2009 tổ chức tại hồ Hoàn Kiếm,[179] dấy lên làn sóng phản đối mạnh mẽ và tự tin từ dư luận toàn nước trên những phương tiện thông tin đại chúng, đặt thắc mắc lớn về "văn hóa người Tràng An" trong thời đại ngày này.[180] Có nhiều ý kiến nhận xét lối cư xử nhã nhặn, thanh lịch của người Tp Hà Nội Thủ Đô đang mất dần, thay vào đó là cách cư xử thiếu văn hóa nhất là ở người trẻ tuổi Tp Hà Nội Thủ Đô.[181][182][183][184] Tp Hà Nội Thủ Đô còn tồn tại "bún mắng, cháo chửi" ngày càng trở nên phổ biến đã bị nhiều báo phản ánh và phê phán tuy nhiên những quán ăn có phong cách phục vụ vô văn hóa, thô lỗ, xem thường, xúc phạm người tiêu dùng này vẫn thu hút được nhiều người đến ăn.[185][186][187][188][189][190][191] Sau sự kiện "bún chửi" Tp Hà Nội Thủ Đô lên sóng CNN trong mục "món ăn đặc sắc" tháng 9 năm 2022 thì giới chức Tp Hà Nội Thủ Đô "tuyên chiến với nói tục, chửi bậy".[192]

Một người bán sen trên đường phố Tp Hà Nội Thủ Đô

Âm nhạc

Tp Hà Nội Thủ Đô là một niềm cảm hứng sáng tác của nhiều nhạc sĩ. Đã có hàng nghìn bài hát viết về Tp Hà Nội Thủ Đô trong nhiều đề tài. Trước hết đó là hình ảnh của một Tp Hà Nội Thủ Đô với khí thế hào hùng và mạnh mẽ và tự tin trong vị thế thủ đô trong cuộc đấu tranh vệ quốc. Trong trong năm tháng này, Văn Cao đã viết cho Tp Hà Nội Thủ Đô một số trong những hành khúc như Thăng Long hành khúc ca, Gò Đống Đa, Tiến về Tp Hà Nội Thủ Đô. Khi những người dân lính thuộc Trung đoàn Thủ Đô phải rời xa Tp Hà Nội Thủ Đô, một trong số đó, nhạc sĩ Nguyễn Đình Thi đã viết ca khúc "Người Tp Hà Nội Thủ Đô", ngày này đã trở nên quen thuộc.[193] Hình ảnh Tp Hà Nội Thủ Đô trong trận chiến với thực dân Pháp cũng là đề tài của những tác phẩm như: "Sẽ về Thủ đô" của Huy Du, "Cảm xúc tháng Mười" của Nguyễn Thành, "Ba Đình nắng" của Bùi Công Kỳ. Trong những tháng năm chống Mỹ, Thủ đô anh hùng trong chiến đấu và thiết kế được khắc họa đâm nét trong những tác phẩm như "Bài ca Tp Hà Nội Thủ Đô" của Vũ Thanh, "Tp Hà Nội Thủ Đô – Điện Biên Phủ" của Phạm Tuyên, "Khi thành phố lên đèn" của Thái Cơ, "Tiếng nói Tp Hà Nội Thủ Đô" của Văn An v.v... Bên cạnh đó, Tp Hà Nội Thủ Đô hiện lên với dáng vóc cổ xưa, kiêu ngạo và lãng mạn, với "ánh đèn giăng mắc", "có bóng trăng thơ in trên mặt hồ", với hình ảnh người con gái "khăn san bay lả lơi trên vai ai", "áo trắng Trưng Vương, Tây Sơn em tan trường về" trong những nhạc phẩm mang nhiều tính chất hoài niệm như Hướng về Tp Hà Nội Thủ Đô của Hoàng Dương, Nỗi lòng người đi của Anh Bằng, Tp Hà Nội Thủ Đô ngày tháng cũ của Song Ngọc hay Gửi người em gái miền Nam của Đoàn Chuẩn. Vẻ đẹp của thiên nhiên, cảnh vật, con người, truyền thống lịch sử và nét thanh lịch độc đáo của Tp Hà Nội Thủ Đô được khắc họa đậm nét qua giai điệu của nhiều nhạc sĩ Việt Nam thuộc nhiều thế hệ rất khác nhau, như Hoàng Hiệp với "Nhớ về Tp Hà Nội Thủ Đô", Phan Nhân với "Tp Hà Nội Thủ Đô niềm tin và kỳ vọng", Hoàng Vân với "Tình yêu Tp Hà Nội Thủ Đô", Văn Ký với "Trời Tp Hà Nội Thủ Đô xanh" và "Tp Hà Nội Thủ Đô ngày xuân", Nguyễn Đức Toàn với "Tp Hà Nội Thủ Đô trái tim hồng", Trần Hoàn với "Khúc hát người Tp Hà Nội Thủ Đô", Trịnh Công Sơn với "Nhớ ngày thu Tp Hà Nội Thủ Đô", Nguyễn Cường với "Mãi vẫn là tuổi thơ tôi Tp Hà Nội Thủ Đô", Dương Thụ với "Mong về Tp Hà Nội Thủ Đô", Phú Quang với "Em ơi, Tp Hà Nội Thủ Đô phố", "Tp Hà Nội Thủ Đô ngày trở về", "Im lặng đêm Tp Hà Nội Thủ Đô", Phạm Minh Tuấn với "Tp Hà Nội Thủ Đô ơi thầm hát trong tôi", Nguyễn Tiến với "Chiều mưa Tp Hà Nội Thủ Đô", Trần Quang Lộc với "Có phải em ngày thu Tp Hà Nội Thủ Đô", Trương Quý Hải với "Tp Hà Nội Thủ Đô mùa vắng những con mưa", Lê Vinh với "Tp Hà Nội Thủ Đô và tôi", Vũ Quang Trung với "Chiều Tp Hà Nội Thủ Đô" v.v... Một số địa danh của Tp Hà Nội Thủ Đô cũng đi trở thành chủ đề sáng tác trong âm nhạc như "Một thoáng Tây Hồ" của Phó Đức Phương, "Ngẫu hứng sông Hồng" của Trần Tiến, "Chiều Hồ Gươm" của Đặng An Nguyên, "Truyền thuyết Hồ Gươm" của Hoàng Phúc Thắng, "Bên lăng Bác Hồ" của Dân Huyền v.v... Có một số trong những tác phẩm tuy không nhắc tới địa danh Tp Hà Nội Thủ Đô trong tựa đề hoặc trong ca từ nhưng được lấy cảm hứng hoặc viết về chính mảnh đất nền này như: "Những ánh sao đêm" của Phan Huỳnh Điểu, "Từ một ngã tư đường phố" của Phạm Tuyên, "Mùa xuân làng lúa làng hoa" của Ngọc Khuê, "Hoa sữa" của Hồng Đăng, "Thu quyến rũ" của Đoàn Chuẩn, "Phố nghèo", "Ngẫu hứng phố" của Trần Tiến.. Một Tp Hà Nội Thủ Đô với ngập tràn những loài hoa đã được nhạc sĩ Giáng Son khắc họa trong "Tp Hà Nội Thủ Đô 12 mùa hoa" – Đây cũng là một vẻ đẹp rất riêng của thủ đô Tp Hà Nội Thủ Đô.[194]

Văn học

Hoa Đào Nhật Tân

Trong văn học Việt Nam, Tp Hà Nội Thủ Đô hiện ra như một đô thị có lịch sử lâu lăm, giàu truyền thống và bản sắc văn hóa.[195] Thời phong kiến, thành Thăng Long từng là đề tài của nhiều bài thơ như Long thành cầm giả ca của Nguyễn Du hay Thăng Long thành hoài cổ của Bà Huyện Thanh Quan. Ba nhà văn thường được nhắc tới khi nói về đề tài Tp Hà Nội Thủ Đô trong văn học là Nguyễn Tuân, Vũ Bằng và Thạch Lam.[195] Nguyễn Tuân, người sinh ra và lớn lên trong môi trường tự nhiên thiên nhiên nho giáo, thất vọng bởi môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường trong xã hội "kim khí" xô bồ, thường tìm về những giá trị cũ. Bóng dáng Tp Hà Nội Thủ Đô trong tác phẩm của Nguyễn Tuân là những thú chơi của những bậc tao nhân mặc khách trong Vang bóng thuở nào như thưởng trà, thả thơ, đánh thơ, hát ca trù... Vũ Bằng lại qua những trang viết, như Miếng ngon Tp Hà Nội Thủ Đô và Thương nhớ mười hai, thể hiện nỗi nhớ và tình yêu Tp Hà Nội Thủ Đô, ca tụng sự tinh tế của những món ăn, khung cảnh thiên nhiên, đất trời, cảnh vật, con người, văn hóa của thành phố. Thạch Lam được nghe biết qua tập bút ký Tp Hà Nội Thủ Đô 36 phố phường. Tác phẩm của Thạch Lam thể hiện sự thương xót trước những người dân nghèo khó, miêu tả mùi vị của những món quà quê, những tiếng rao... tất cả những thứ tạo nên văn hóa Tp Hà Nội Thủ Đô.[195] Nhiều nhà văn khác cũng luôn có thể có những tác phẩm về thành phố này như Phố của Chu Lai, Sống mãi với thủ đô của Nguyễn Huy Tưởng. Bảo Ninh trong Nỗi buồn trận chiến tranh cũng để để nhiều trang viết về Tp Hà Nội Thủ Đô.

Điện ảnh và truyền hình

Hình ảnh Tp Hà Nội Thủ Đô xuất hiện rất nhiều trên cả màn ảnh lớn và màn ảnh nhỏ. Sau khi được giải phóng vào năm 1954, quá nhiều những bộ phim truyện của điện ảnh cách mạng đã nói về Tp Hà Nội Thủ Đô, trong đó hoàn toàn có thể đến đến Giông tố, Sao tháng Tám, Tp Hà Nội Thủ Đô ngày đông năm 1946, Em bé Tp Hà Nội Thủ Đô, Phía bắc Thủ đô, Tiền tuyến gọi.[196] Em bé Tp Hà Nội Thủ Đô, tác phẩm của đạo diễn Hải Ninh, khắc họa môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường của Tp Hà Nội Thủ Đô trong thời gian quân đội Hoa Kỳ ném bom miền Bắc đã giành Bông sen vàng tại Liên hoan phim Việt Nam năm 1975 và giải đặc biệt của HĐ Giám Khảo LHP Liên hoan phim Moskva cùng năm đó.[197] Sau khi Việt Nam thống nhất, một số trong những bộ phim truyện khác khai thác đề tài về lớp thanh niên sống ở Tp Hà Nội Thủ Đô thời kỳ sau trận chiến tranh, như Tuổi mười bảy, Những người đã gặp, Hãy tha thứ cho em, Cách sống của tôi, Tp Hà Nội Thủ Đô mùa chim làm tổ.[196] Nhưng Tính từ lúc năm 1990, trong suốt một thập niên, phim về Tp Hà Nội Thủ Đô dường như vắng bóng trên màn ảnh của điện ảnh Việt Nam. Năm 2000, đạo diễn Việt kiều Trần Anh Hùng về Việt Nam sản xuất Mùa hè chiều thẳng đứng, một bộ phim truyện chính kịch, xoay quanh môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường của ba chị em gái với toàn cảnh Tp Hà Nội Thủ Đô. Để sẵn sàng sẵn sàng cho lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long – Tp Hà Nội Thủ Đô, nhiều nhà làm phim Việt Nam đã sản xuất một vài bộ phim truyện về đề tài này.

Hội họa

Trong hội họa, họa sỹ Bùi Xuân Phái là một trong những người dân thành công và gắn bó nhất với Tp Hà Nội Thủ Đô. Trong tranh của Bùi Xuân Phái, Tp Hà Nội Thủ Đô mang đầy vẻ xưa cũ với những ngôi nhà mái nâu, những con phố nhỏ. Những bức vẽ về phố cổ Tp Hà Nội Thủ Đô của Bùi Xuân Phái ngày này thường được nghe biết với tên gọi Phố Phái. Ngoài ra, còn tồn tại một số trong những họa phẩm của những họa sỹ khác vẽ về người Tp Hà Nội Thủ Đô đã đi vào lịch sử như Thiếu nữ bên hoa huệ của Tô Ngọc Vân, Em Thúy của Trần Văn Cẩn, Tan ca mời chị em ra họp thi thợ giỏi của Nguyễn Đỗ Cung.

Giao thông

Ga Tp Hà Nội Thủ Đô

Là thành phố thủ đô và có vị trí ở khu vực trung tâm của miền Bắc, cạnh bên dòng sông Hồng, giao thông vận tải từ Tp Hà Nội Thủ Đô đến những tỉnh khác của Việt Nam tương đối thuận tiện, gồm có cả đường không, đường bộ, đường thủy và đường sắt. Giao thông đường không, ngoài sân bay quốc tế Nội Bài cách trung tâm khoảng chừng 35km, thành phố còn tồn tại sân bay Gia Lâm ở phía Đông, thuộc quận Long Biên, từng là sân bay chính của Tp Hà Nội Thủ Đô trong năm 1970, hiện sân bay Gia Lâm chỉ phục vụ cho những chuyến bay dịch vụ của trực thăng, gồm cả dịch vụ du lịch. Bên cạnh đó là sân bay Bạch Mai thuộc quận TX Thanh Xuân được xây dựng từ năm 1919 và có thời gian đóng vai trò như một sân bay quân sự.[198] Ngoài ra, Tp Hà Nội Thủ Đô còn tồn tại sân bay quân sự Hòa Lạc tại huyện Thạch Thất, sân bay quân sự Miếu Môn tại huyện Chương Mỹ. Tp Hà Nội Thủ Đô là đầu mối giao thông vận tải của năm tuyến đường sắt trong nước và một tuyến liên vận sang Bắc Kinh, Trung Quốc, đi nhiều nước châu Âu, một tuyến quốc tế sang Côn Minh, Trung Quốc. Các bến xe Phía Nam, Gia Lâm, Nước Ngầm, Giáp Bát, Yên Nghĩa, Mỹ Đình là nơi những xe chở khách liên tỉnh tỏa đi khắp đất nước theo những Quốc lộ 1 xuyên Bắc – Nam và rẽ Quốc lộ 21 đi Tỉnh Nam Định, Quốc lộ 2 đến Hà Giang, Quốc lộ 3 đến Bắc Kạn, Cao Bằng, Thái Nguyên; Quốc lộ 5 đi Hải Phòng Đất Cảng, Quốc lộ 17 đi Quảng Ninh, Quốc lộ 6 và Quốc lộ 32 đi những tỉnh Tây Bắc.

Nhà ga T2, Cảng hàng không quốc tế Nội Bài

Cầu Nhật Tân

Tp Hà Nội Thủ Đô có nhiều tuyến đường cao tốc trên địa bàn như Đại lộ Thăng Long, Pháp Vân – Cầu Giẽ, Tp Hà Nội Thủ Đô – Bắc Giang, Tp Hà Nội Thủ Đô – Hải Phòng Đất Cảng, Nội Bài – Tỉnh Lào Cai, Tp Hà Nội Thủ Đô – Thái Nguyên, Tp Hà Nội Thủ Đô – Hòa Bình, được xây dựng và hoàn thành xong nhằm mục đích link nhanh gọn, thuận tiện thủ đô với những tỉnh.[199] Về giao thông vận tải đường thủy, Tp Hà Nội Thủ Đô cũng là đầu mối giao thông vận tải quan trọng với bến Phà Đen đi Hưng Yên, Tỉnh Nam Định, Thái Bình, Việt Trì và bến Hàm Tử Quan đi Phả Lại.

Trong nội ô, những con phố của Tp Hà Nội Thủ Đô thường xuyên ùn tắc do hạ tầng đô thị còn thấp kém, lượng phương tiện tham gia giao thông vận tải quá lớn – đặc biệt là xe máy –, và ý thức chưa tốt của những dân cư thành phố.[200] Lại thêm khâu xử lý vi phạm giao thông vận tải của công an giao thông vận tải lúc bấy giờ chưa nghiêm, việc quản lý nhà nước và tổ chức giao thông vận tải còn nhiều chưa ổn, luôn thay đổi tùy tiện.[200][201] Giáo sư Seymour Papert – nhà khoa học máy tính từ Viện Công nghệ Massachusetts bị tai nạn ở Tp Hà Nội Thủ Đô vào thời điểm ở thời điểm cuối năm 2006 – đã miêu tả giao thông vận tải của thành phố như một ví dụ minh họa cho giả thuyết về "hành vi hợp trội", phương thức mà những đám đông, tuân theo những nguyên tắc đơn giản và không cần sự lãnh đạo, tạo ra những vận động và khối mạng lưới hệ thống phức tạp.[202] Trên những đường phố Tp Hà Nội Thủ Đô, vỉa hè thường bị chiếm hữu khiến người đi bộ phải đi xuống lòng đường. Trong trong năm mới gần đây, Tp Hà Nội Thủ Đô chỉ phát triển thêm 5 tới 10km đường mỗi năm.[203] Nhiều trục đường của thành phố thiết kế chưa khoa học, không đồng bộ và khối mạng lưới hệ thống đèn giao thông vận tải ở một vài điểm cũng thiếu hợp lý. Thêm nữa, hiện tượng kỳ lạ ngập úng mọi khi mưa lớn cũng gây trở ngại vất vả cho những người dân tham gia giao thông vận tải. Trong thập niên 2000, khối mạng lưới hệ thống xe buýt – quy mô phương tiện giao thông vận tải công cộng duy nhất – của thành phố có phát triển mạnh, nhưng phần đông người dân vẫn sử dụng những phương tiện thành viên, đa phần là xe máy.

Theo quy hoạch giao thông vận tải Tp Hà Nội Thủ Đô được Thủ tướng chính phủ nước nhà Nguyễn Tấn Dũng phê duyệt năm 2008, ngân sách cho phần phát triển đường bộ lên tới 100.000 tỷ đồng. Ba tuyến đường vành đai, 30 tuyến đường trục chính cùng rất nhiều tuyến phố sẽ được xây dựng mới hoặc tái tạo lại.[203] Cho đến thời điểm ở thời điểm cuối năm 2011, Tp Hà Nội Thủ Đô có 7.365km đường giao thông vận tải, trong đó 20% là trục đường chính, 7 trục hướng tâm và 3 tuyến vành đai, cũng như đang quản lý hơn 4,3 triệu phương tiện giao thông vận tải nhiều chủng loại, trong đó riêng xe máy chiếm khoảng chừng 4 triệu.

Vinh danh

Tên gọi của thành phố cũng khá được sử dụng cho nhiều loài sinh vật:

Aderus hanoiensis Bellatheta hanoiensis (tên khác: Emmelostiba hanoiensis)[204] Adoretus hanoiensis[205] Anosia hanoiensis[206] Camptothlipsis hanoiensis[207] Coccophagus hanoiensis[208] Coniophora hanoiensis Dasyhelea hanoiensis[209] Diduga hanoiensis[210] Draconarius hanoiensis [211] Drusilla hanoiensis[212] Floresorchestia hanoiensis[213] Heterapoderus hanoiensis Icerya hanoiensis[214] Issatchenkia hanoiensis: loài nấm tìm thấy và công bố 1 tháng 10 năm 2003.[215] Miridiba hanoiensis[216] Oberea hanoiensis Scydmaenus hanoiensis Silesis hanoiensis Stenomastax hanoiensis[217] Stethorus hanoiensis[218] Tomato leaf curl Hanoi virus[219] Trachys hanoiensis Guaranisaria hanoi Lemyra hanoica Dermatopelte hanoica[220] Spilosoma hanoica Siler hanoicus Elasmus hanoicus

Tên Tp Hà Nội Thủ Đô còn được đặt cho tiểu hành tinh 7816 Hanoi phát hiện năm 1987 có đường kính gần 3 km.[221]

Thành phố kết nghĩa

Viêng Chăn (Lào) Hồng Kông (Trung Quốc) Ankara (Thổ Nhĩ Kỳ) Warszawa (Ba Lan) Toulouse (Pháp) Victoria (Seychelles)[222] Bangkok (Thái Lan) Washington D.C (Hoa Kỳ) Jakarta (Indonesia)

Fukuoka (Nhật Bản)[223] Moskva (Nga) Manila (Philippines) Seoul (Nước Hàn) Islamabad (Pakistan) Phnom Penh (Campuchia) Bắc Kinh (Trung Quốc) Ulaanbaatar (Mông Cổ) Palermo (Italia)

Tham khảo

Ghi chú

^a:Sông chảy qua Tp Hà Nội Thủ Đô gồm khoảng chừng gần 20 sông: Sông Hồng chảy từ phường Thượng Cát, quận Bắc Từ Liêm đến xã Vạn Phúc, huyện Thanh Trì, dài khoảng chừng 30km. Sông Đuống là phân lưu của sông Hồng, tách sông Hồng ở thôn Bắc Cầu, phường Ngọc Thuỵ, đoạn chảy qua Tp Hà Nội Thủ Đô dài 17,5 km.[224] Sông Tô Lịch thì chảy trong địa phận Tp Hà Nội Thủ Đô, là phân lưu của sông Hồng, tách ra từ đoạn Hồ Tây, chỗ phố Võ Chí Công và nhập vào sông Nhuệ ở đoạn Hữu Hòa - Mậu Lương

Chú thích

^ “Tp Hà Nội Thủ Đô - thành phố không ngừng nghỉ vươn lên - Hànộimới”. Lưu trữ bản gốc ngày 17 tháng 2 năm 2022. Truy cập ngày 17 tháng 2 năm 2022. ^ a b “Phê duyệt và công bố kết quả thống kê diện tích s quy hoạnh đất đai năm 2022”. Quyết địnhsố 387/QĐ-BTNMT2022. Bộ Tài nguyên và Môi trường (Việt Nam). ^ Tổng cục Thống kê (2022). Niên giám Thống kê Việt Nam năm 2022 (PDF). Nhà Xuất bản Thống kê. tr.89. Lưu trữ (PDF) bản gốc ngày một tháng 8 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 8 năm 2022. ^ a b Tổng cục Thống kê (2022). Niên giám Thống kê Việt Nam năm 2022 (PDF). Nhà Xuất bản Thống kê. tr.92. Lưu trữ (PDF) bản gốc ngày một tháng 8 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 8 năm 2022. ^ Tổng cục Thống kê (2022). Niên giám Thống kê Việt Nam năm 2022 (PDF). Nhà Xuất bản Thống kê. tr.98. Lưu trữ (PDF) bản gốc ngày một tháng 8 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 8 năm 2022. ^ Tổng cục Thống kê (2022). Niên giám Thống kê Việt Nam năm 2022 (PDF). Nhà Xuất bản Thống kê. tr.100. Lưu trữ (PDF) bản gốc ngày một tháng 8 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 8 năm 2022. ^ Tổng cục Thống kê (2022). Niên giám Thống kê Việt Nam năm 2022 (PDF). Nhà Xuất bản Thống kê. tr.89. Lưu trữ (PDF) bản gốc ngày một tháng 8 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 8 năm 2022. ^ “Tổng cục Thống kê”. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 26 tháng 12 năm 2022. ^ An Chi. Chuyện Đông chuyện Tây, tập 2. Tái bản lần thứ nhất, có sửa chữa. Nhà xuất bản Trẻ. Năm 2006. Trang 88. ^ An Chi. Chuyện Đông chuyện Tây, tập 4. Tái bản lần thứ nhất, có sửa chữa. Nhà xuất bản Trẻ. Năm 2006. Trang 19. ^ An Chi. Chuyện Đông chuyện Tây, tập 2. Tái bản lần thứ nhất, có sửa chữa. Nhà xuất bản Trẻ. Năm 2006. Trang 88 và 89. ^ a b Địa giới Tp Hà Nội Thủ Đô thời Pháp xâm lược, tạm chiếm Lưu trữ 2022-03-10 tại Wayback Machine, VietnamPlus, truy cập ngày 3 tháng 6 năm 2022. ^ a b c Nguyễn Ngọc Tiến, Tỉnh Tp Hà Nội Thủ Đô và thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô Lưu trữ 2022-12-01 tại Wayback Machine, Tp Hà Nội Thủ Đô mới, truy cập ngày 3 tháng 6 năm 2022. ^ a b c “Thời kỳ tiền Thăng Long”. Tp Hà Nội Thủ Đô theo năm tháng. ủy ban nhân dân Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010.[liên kết hỏng] ^ “Tp Hà Nội Thủ Đô trong nghìn năm Bắc thuộc và chống Bắc thuộc”. Báo điện tử Đài Tiếng nói Việt Nam. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 15 tháng 12 năm 2012. ^ “Tp Hà Nội Thủ Đô đã có bao nhiêu tên gọi?”. VDC. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 2 năm 2006. ^ “Thăng Long thời Lý”. Tp Hà Nội Thủ Đô theo năm tháng. ủy ban nhân dân Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010.[liên kết hỏng] ^ “Thăng Long thời Trần”. Tp Hà Nội Thủ Đô theo năm tháng. ủy ban nhân dân Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |ngày truy cập= (trợ giúp)[liên kết hỏng] ^ “Thăng Long - Đông Đô - Đông Quan”. Tp Hà Nội Thủ Đô theo năm tháng. ủy ban nhân dân Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010.[liên kết hỏng] ^ “Văn hóa người Tràng An sau 10 năm hợp nhất”. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 26 tháng 7 năm 2022. ^ “Tràng An là đất ở đâu? | Báo Công an nhân dân điện tử”. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 26 tháng 7 năm 2022. ^ “Đông Kinh Kẻ Chợ thời Mạc và Lê Mạt”. Tp Hà Nội Thủ Đô theo năm tháng. ủy ban nhân dân Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |ngày truy cập= (trợ giúp)[liên kết hỏng] ^ “Thăng Long thời Tây Sơn”. Tp Hà Nội Thủ Đô theo năm tháng. ủy ban nhân dân Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010.[liên kết hỏng] ^ a b “Thời kỳ Tp Hà Nội Thủ Đô”. Tp Hà Nội Thủ Đô theo năm tháng. ủy ban nhân dân Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010.[liên kết hỏng] ^ Nguyễn Vinh Phúc. “Tp Hà Nội Thủ Đô nghĩa là gì?”. VDC. Lưu trữ bản gốc ngày 8 tháng 9 năm 2003. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010.Quản lý CS1: bot: trạng thái URL ban đầu không rõ (link) ^ An Chi (ngày 26 tháng 9 năm 2010). “Bản sao đã tàng trữ”. Chuyên đề An ninh thế giới số 996 (996). An ninh thế giới. Bản gốc tàng trữ ngày 11 tháng 5 năm 2022. Truy cập ngày 11 tháng 5 năm 2022. "trước khi nước Đại Nam bị thực dân Pháp xâm lược và cai trị thì Tp Hà Nội Thủ Đô chưa bao giờ là tên gọi của một kinh thành hay một thành phố cả" Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ a b “Tp Hà Nội Thủ Đô thời Pháp thuộc”. Tp Hà Nội Thủ Đô theo năm tháng. ủy ban nhân dân Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô. Lưu trữ bản gốc ngày 22 tháng 11 năm 2008. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ a b c d Papin, Philippe (2001). Histoire de Hanoi. Fayard. tr.381–386. ISBN2213606714. ^ Logan, William Stewart (2000). Hanoi: Biography of a City. UNSW Press. tr.86. ISBN9780868404431. Bản gốc tàng trữ ngày 11 tháng 5 năm 2011. Truy cập ngày 9 tháng 11 năm 2010. ^ Tên phố và khu dã ngoại khu vui chơi vui chơi công viên Tp Hà Nội Thủ Đô trước năm 1954 Lưu trữ 2022-01-10 tại Wayback Machine, Tạp chí Quê hương, 22/05/2012 ^ Chỉ thị của Ban chấp hành Đảng bộ Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô về vận động nhân dân hoan nghênh cơ quan ban ngành sở tại, bộ đội ta vào tiếp quản thành phố Lưu trữ 2022-01-10 tại Wayback Machine, Báo Tp Hà Nội Thủ Đô mới, 10/10/2022 ^ “Nghị quyết không số của Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa về việc mở rộng thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô” (Thông cáo báo chí). Phó Chủ tịch Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa II. ngày 20 tháng 4 năm 1961. Bản gốc tàng trữ ngày một tháng 4 năm 2022. Truy cập ngày 11 tháng 11 năm 2012. ^ “Quyết định 78-CP chia những khu vực nội thành và ngoài thành phố của Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô” (Thông cáo báo chí). Thủ tướng Hội đồng Chính phủ. ngày 31 tháng 5 năm 1961. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 11 tháng 11 năm 2012. ^ Herring, George (1979). America's Longest War. John Wikey & Sons. tr.248. ^ Morocco, John (1985). Rain of Fire: Air War, 1969–1973. Boston: Boston Publishing Company. tr.150. ^ “North Vietnam Says 1,318 Dead in the Raids on Hanoi”. Tp New York Times. ngày 4 tháng 1 năm 1973. tr.3. ^ unesco. “DELFT, HANOI, ZUK MIKAEL, QUITO AND TIMBUCTU TO RECEIVE 1998-1999 UNESCO CITIES FOR PEACE PRIZE”. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 1 năm 2014. Truy cập ngày 21 tháng 7 năm 2013. ^ “Tp Hà Nội Thủ Đô xây dựng chủ nghĩa xã hội trong năm thời điểm cuối thế kỷ 20”. Văn phòng Ban chỉ huy Quốc gia Kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 9 năm 2010. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010.Quản lý CS1: bot: trạng thái URL ban đầu không rõ (link) ^ “Tp Hà Nội Thủ Đô ngày này”. Tp Hà Nội Thủ Đô theo năm tháng. ủy ban nhân dân Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010.[liên kết hỏng] ^ Nguyễn Phú Trọng. “Tp Hà Nội Thủ Đô - 50 năm chiến đấu, xây dưng và phát triển”. ủy ban nhân dân Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô. Lưu trữ bản gốc ngày 7 tháng 10 năm 2009. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ “NGHỊ QUYẾT CỦA KỲ HỌP THỨ 9, QUỐC HỘI KHÓA VIII, NGÀY 12-8-1991 VỀ VIỆC ĐIỀU CHỈNH ĐỊA GIỚI HÀNH CHÍNH MỘT SỐ TỈNH, THÀNH PHỐ TRỰC THUỘC TRUNG ƯƠNG” (Thông cáo báo chí). Chủ tịch Quốc hội Việt Nam khóa VIII. ngày 12 tháng 8 năm 1991. Lưu trữ bản gốc ngày 22 tháng 8 năm 2014. Truy cập ngày 21 tháng 12 năm 2011. Đã định rõ hơn một tham số trong |archiveurl= và |archive-url= (trợ giúp); Đã định rõ hơn một tham số trong |archivedate= và |archive-date= (trợ giúp)Quản lý CS1: bot: trạng thái URL ban đầu không rõ (link) ^ “Nghị định 69-CP năm 1995 về việc thành lập quận Tây Hồ”. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 28 tháng 11 năm 2013. ^ “Nghị định 74-CP năm 1996 về việc thành lập quận TX Thanh Xuân và quận Cầu Giấy”. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 28 tháng 11 năm 2013. ^ “Nghị định 132/2003/NĐ-CP năm 2003 về việc thành lập quận Long Biên và quận Q.. Hoàng Mai”. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 28 tháng 11 năm 2013. ^ a b “30% dân số nội thành ở Tp Hà Nội Thủ Đô sống dưới mức 3m2/người”. Lao Động. ngày một tháng 7 năm 2003. Bản gốc tàng trữ ngày một tháng 3 năm 2022. ^ Nguyễn Hiền. “Tp Hà Nội Thủ Đô phát triển và đầu tư”. Dân trí. Lưu trữ bản gốc ngày một tháng 12 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ Hương Thu. “Không khí Tp Hà Nội Thủ Đô 'bẩn hạng nhất châu Á'”. VnExpress. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 3 năm 2012. ^ a b Hồng Khánh (ngày 29 tháng 5 năm 2008). “Bản sao đã tàng trữ”. VnExpress. Bản gốc tàng trữ ngày 4 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ “Nghị quyết 132/NQ-CP năm 2013 chia huyện Từ Liêm thành 2 quận Bắc Từ Liêm và Nam Từ Liêm”. Lưu trữ bản gốc ngày 29 tháng 12 năm 2013. Truy cập ngày 28 tháng 12 năm 2013. ^ Lâm Quang Dốc (chủ trì), Địa lí Tp Hà Nội Thủ Đô, NXB Đại học Sư phạm, 2011 ^ “Niên giám thống kê tóm tắt 2022”. ngày 31 tháng 12 năm 2022. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 20 tháng 7 năm 2022. ^ a b “Niên giám thống kê 2022” (PDF). Tổng cục Thống kê. ngày 30 tháng 6 năm 2022. Lưu trữ (PDF) bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 18 tháng 12 năm 2022. ^ “Sở Nội vụ tổ chức khai mạc triển lãm tài liệu tàng trữ với chủ đề "Dấu ấn địa giới hành chính Tp Hà Nội Thủ Đô qua tài liệu tàng trữ"”. ngày 3 tháng 10 năm 2022. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 20 tháng 12 năm 2022. ^ “Giới thiệu tổng quan và khái quát về địa lí thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô”. ngày 25 tháng 12 năm 2014. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 20 tháng 12 năm 2022. ^ “Đền thờ Bác Hồ trên đỉnh Ba Vì”. ngày 3 tháng 10 năm 2022. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 24 tháng 12 năm 2022. ^ “Leo bộ lên đỉnh Ba Vì, bạn đã thử chưa?”. ngày 16 tháng 4 năm 2014. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 24 tháng 12 năm 2022. ^ “Hai ngày thời điểm vào buổi tối cuối tuần ăn chơi ở Sóc Sơn”. ngày 17 tháng 12 năm 2022. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 24 tháng 12 năm 2022. ^ Sông ‘chết’ vây hãm Tp Hà Nội Thủ Đô Lưu trữ 2022-01-10 tại Wayback Machine, thanhnien, 22.6.2015 ^ Khánh Lan (12 tháng 4 năm 2007). “Bản sao đã tàng trữ”. Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên đến Tp Hà Nội Thủ Đô[liên kết hỏng], CỔNG GIAO TIẾP ĐIỆN TỬ HÀ NỘI ^ Climate of Hanoi Lưu trữ 2022-01-10 tại Wayback Machine. ^ Đoàn Loan (24 tháng 1 năm 2022). “Tuyết rơi trên núi Ba Vì, Tp Hà Nội Thủ Đô”. VnExpress. Truy cập ngày 14 tháng 7 năm 2022. ^ “Vietnam Building Code Natural Physical & Climatic Data for Construction” (PDF). Vietnam Institute for Building Science and Technology. Bản gốc (PDF) tàng trữ ngày 22 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 23 tháng 7 năm 2022. ^ “ПОГОДА в Ханое” [Weather in Hanoi] (bằng tiếng Nga). Weather and Climate (Погода и климат). Bản gốc tàng trữ ngày 6 tháng 3 năm 2022. Truy cập ngày 17 tháng 10 năm 2015. ^ Giới thiệu tổng quan và khái quát về địa lý thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô Lưu trữ 2022-01-10 tại Wayback Machine Phương Anh, Cổng Giao tiếp điện tử Tp Hà Nội Thủ Đô update 07:13 25/12/2014 ^ “Hôm nay Tp Hà Nội Thủ Đô lại là thành phố ô nhiễm không khí nhất thế giới: Chỉ số AQI lên tới 190, vượt xa cả Bắc Kinh lẫn Jakarta!”. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 27 tháng 9 năm 2022. ^ “Sáng nay, không khí Tp Hà Nội Thủ Đô ô nhiễm nhất thế giới”. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 27 tháng 9 năm 2022. ^ “Cảnh báo: Tp Hà Nội Thủ Đô "vượt mặt" Bắc Kinh, đứng đầu thế giới về ô nhiễm không khí trong ngày 26/8”. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 27 tháng 9 năm 2022. ^ “Tp Hà Nội Thủ Đô là một trong hai thành phố ô nhiễm bụi nặng nề nhất Đông Nam Á”. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 27 tháng 9 năm 2022. ^ a b “Tp Hà Nội Thủ Đô ô nhiễm không khí thứ 2 ở Đông Nam Á”. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 7 tháng 10 năm 2022. ^ “WHO: Chất lượng không khí ở Việt Nam kém đi rất nhiều”. Lưu trữ bản gốc ngày 11 tháng 10 năm 2022. Truy cập ngày 11 tháng 10 năm 2022. ^ “Ảnh Tp Hà Nội Thủ Đô trong báo động đỏ về ô nhiễm không khí”. Lưu trữ bản gốc ngày 7 tháng 10 năm 2022. Truy cập ngày 7 tháng 10 năm 2022. ^ “Nước thải đầu độc sông, hồ Tp Hà Nội Thủ Đô”. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 14 tháng 11 năm 2022. ^ “Những dòng sông 'chết' ở Tp Hà Nội Thủ Đô”. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 14 tháng 11 năm 2022. ^ “Tp Hà Nội Thủ Đô ngày càng ô nhiễm 'vì không gom được nước thải'”. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 14 tháng 11 năm 2022. ^ Thủ tướng chính phủ nước nhà. “Nghị định số 42/2009/NĐ-CP của Chính phủ: Về việc phân loại đô thị ở Việt Nam”. Chính phủ Việt Nam. Lưu trữ bản gốc ngày 25 tháng 7 năm 2015. Truy cập ngày 7 tháng 1 năm 2009. ^ “Nghị quyết số 895/NQ-UBTVQH14 năm 2022 về việc sắp xếp những đơn vị hành chính cấp xã thuộc thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô”. Lưu trữ bản gốc ngày 22 tháng 1 năm 2022. ^ Lê Nam (27 tháng 2 năm 2022). “Thị xã duy nhất nào trực thuộc thành phố?”. VnExpress. Truy cập ngày 17 tháng 7 năm 2022. ^ Cục thống kê thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô (2022). Niên giám thống kê thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô 2022. Tp Hà Nội Thủ Đô: Nhà xuất bản thống kê. tr.44–45. ISBN978-604-75-1877-7. ^ Ủy ban nhân dân thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô (21 tháng 1 năm 2022). “Thông báo 64/TB-UBND Tp Hà Nội Thủ Đô 2022 đánh giá Lever dịch trong phòng, chống dịch COVID-19 update 09h00 ngày 21/01/2022”. LuatVietnam. ^ “Báo cáo kết quả bầu cử HĐND nhiệm kỳ 2022 - 2022” (PDF). TRANG WEB ĐOÀN ĐẠI BIỂU QUỐC HỘI VÀ HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HÀ NỘI. Lưu trữ (PDF) bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 28 tháng 10 năm 2022. ^ Anhthu (24 tháng 7 năm 2008). “Công bố trụ sở chính thức của những đơn vị TP Tp Hà Nội Thủ Đô (mới)”. Báo Hànộimới. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 24 tháng 6 năm 2015. ^ “Danh sách Ban chấp hành Đảng bộ TP Tp Hà Nội Thủ Đô khóa XVI”. Báo Hànộimới - Cơ quan chủ quản: Thành ủy Tp Hà Nội Thủ Đô. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 2 tháng 11 năm 2015. ^ “Đại hội đại biểu MTTQ Việt Nam TP Tp Hà Nội Thủ Đô lần thứ XVI, nhiệm kỳ 2014 - 2022: Phát huy dân chủ, trí tuệ, đổi mới; xây dựng Thủ đô văn minh - tân tiến”. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam - Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô. Bản gốc tàng trữ ngày 7 tháng 11 năm 2022. Truy cập ngày 26 tháng 6 năm 2014. ^ “Đại hội đại biểu MTTQ Việt Nam TP Tp Hà Nội Thủ Đô lần thứ XVI thành công tốt đẹp”. Báo Hànộimới - Cơ quan chủ quản: Thành ủy Tp Hà Nội Thủ Đô. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 27 tháng 6 năm 2014. ^ “Ủy ban Mặt trận Tổ quốc TP Tp Hà Nội Thủ Đô bầu Chủ tịch mới”. Báo An ninh Thủ đô. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 15 tháng 3 năm 2022. ^ An Trân (ngày 30 tháng 3 năm 2010). “Bản sao đã tàng trữ”. Tp Hà Nội Thủ Đô mới. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 15 tháng 12 năm 2012. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ “Khu phố cổ”. Kiến trúc Tp Hà Nội Thủ Đô. Sở Du lịch Tp Hà Nội Thủ Đô. Lưu trữ bản gốc ngày 12 tháng 6 năm 2004. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ Văn Phúc Hậu (ngày 5 tháng 2 năm 2006). “Bản sao đã tàng trữ”. Đến với thành phố cổ Tp Hà Nội Thủ Đô. Sài Gòn giải phóng. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ a b c d Lý Trực Dũng (ngày 21 tháng 2 năm 2008). “Bản sao đã tàng trữ”. Tia Sáng. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ “Khu thành cổ”. Kiến trúc Tp Hà Nội Thủ Đô. Sở Du lịch Tp Hà Nội Thủ Đô. Lưu trữ bản gốc ngày 27 tháng 11 năm 2006. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ Kim Tân (ngày một tháng 8 năm 2010). “Hoàng thành Thăng Long được công nhận di sản văn hoá thế giới”. Dân trí. Lưu trữ bản gốc ngày 11 tháng 5 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ Kim Tân (ngày một tháng 10 năm 2010). “Khai lễ kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long”. Dân trí. Lưu trữ bản gốc ngày 11 tháng 5 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ Nguyễn Vinh Phúc (ngày 31 tháng 12 năm 2008). “Bản sao đã tàng trữ”. Báo Người Tp Hà Nội Thủ Đô. Bản gốc tàng trữ ngày 14 tháng 12 năm 2011. Truy cập ngày 2 tháng 10 năm 2010. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ “Kiến trúc thời Pháp thuộc”. Kiến trúc Tp Hà Nội Thủ Đô. Sở Du lịch Tp Hà Nội Thủ Đô. Lưu trữ bản gốc ngày 27 tháng 11 năm 2006. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ “Kiến trúc tân tiến”. Kiến trúc Tp Hà Nội Thủ Đô. Sở Du lịch Tp Hà Nội Thủ Đô. Lưu trữ bản gốc ngày 27 tháng 11 năm 2006. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ “Tp Hà Nội Thủ Đô có thêm 43 tuyến đường, phố mới” (Thông cáo báo chí). Lưu Vân, báo Diễn đàn Doanh nghiệp. ngày 25 tháng 8 năm 2010. Bản gốc tàng trữ ngày 11 tháng 5 năm 2022. Truy cập ngày 23 tháng 10 năm 2012. ^ “Tp Hà Nội Thủ Đô đặt tên cho 34 đường phố mới” (Thông cáo báo chí). Liên Phương, Cổng tin tức điện tử Chính phủ. ngày 13 tháng 7 năm 2012. Lưu trữ bản gốc ngày 17 tháng 7 năm 2012. Truy cập ngày 23 tháng 10 năm 2012.Quản lý CS1: bot: trạng thái URL ban đầu không rõ (link) “Bế mạc kỳ họp thứ 5 HĐND thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô khóa XIV” (Thông cáo báo chí). Báo Hànộimới. 13 tháng 7 năm 2012. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 23 tháng 10 năm 2012. ^ “"Nghĩa địa chôn" 140.000 tỷ đồng ở Tp Hà Nội Thủ Đô, TP Hồ Chí Minh?” (Thông cáo báo chí). Ngọc Sơn, báo Diễn đàn Doanh nghiệp. ngày 22 tháng 10 năm 2012. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 23 tháng 10 năm 2012. ^ Kiểm tra thực hiện Tháng cao điểm về bảo vệ an toàn và đáng tin cậy PCCC tại Tp Hà Nội Thủ Đô Lưu trữ 2022-08-02 tại Wayback Machine Theo báo cáo kết quả thực hiện Tháng cao điểm về bảo vệ an toàn và đáng tin cậy PCCC đối với nhà, khu công trình xây dựng cao tầng, siêu cao tầng, trung tâm thương mại trên địa bàn thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô năm 2022, hiện tại Tp Hà Nội Thủ Đô có 994 nhà cao tầng, 33 Trung tâm thương mại Chu Thúy. Cảnh sát PC&CC TP Tp Hà Nội Thủ Đô. Cập nhật lúc: Thứ sáu 28/07/2022 14:37 ^ “Công trình tôn giáo - tín ngưỡng”. Kiến trúc Tp Hà Nội Thủ Đô. Sở Du lịch Tp Hà Nội Thủ Đô. Lưu trữ bản gốc ngày 6 tháng 6 năm 2004. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010.Quản lý CS1: bot: trạng thái URL ban đầu không rõ (link) ^ “Chùa Trấn Quốc”. ủy ban nhân dân Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010.[liên kết hỏng] [sai nguồn] ^ (tiếng Anh) Logan, William Stewart (2000). Hanoi: Biography of a City. Kensington: UNSW Press. tr.90. ISBN9780868404431. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 9 tháng 11 năm 2010. ^ “Chùa Thầy - Thiên Phúc Tự - Nét đẹp cổ kính”. Đài Truyền hình Việt Nam. ngày 8 tháng 4 năm 2008. Bản gốc tàng trữ ngày 9 tháng 4 năm 2008. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010.[liên kết hỏng] ^ Thánh đường Hồi giáo giữa lòng thủ đô Lưu trữ 2013-12-28 tại Wayback Machine Mai Uyên, VnExpress 28/4/2014 ^ BÁO CÁO Tình hình kinh tế tài chính - xã ḥi quý IV và năm 2022 Lưu trữ 2022-01-10 tại Wayback Machine số 609/BC-CTK 25/12/2022 ^ “Tăng trưởng GRDP năm 2022 của Tp Hà Nội Thủ Đô đạt mức cao so với mức chung của toàn nước”. Lưu trữ bản gốc ngày 19 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 25 tháng 1 năm 2022. ^ “Bản sao đã tàng trữ”. Tổng cục Du lịch. ngày 28 tháng 11 năm 2007. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ Lê Nam (ngày 18 tháng 12 năm 2008). “Bản sao đã tàng trữ”. Kinh tế & Đô thị. Bản gốc tàng trữ ngày 7 tháng 4 năm 2014. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ Khánh Linh (ngày 2 tháng 10 năm 2006). “Bản sao đã tàng trữ”. Vietnam Net. Bản gốc tàng trữ ngày 19 tháng 1 năm 2012. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ Thủy Bích (27 tháng 8 năm 2022). “Hơn 500.000 lượt khách quốc tế đến Tp Hà Nội Thủ Đô trong tháng 8/2022”. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Truy cập ngày 15 tháng 7 năm 2022. ^ Nguyên Minh (ngày 12 tháng 10 năm 2007). “Tp Hà Nội Thủ Đô: Chạy đua đầu tư khách sạn cao cấp”. SGGP. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 25 tháng 3 năm 2011. ^ “Health in Hanoi - Lonely Planet”. Lonely Planet. Lưu trữ bản gốc ngày 4 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ “Diện mạo phường phố Thăng Long thời Lý”. Lưu trữ bản gốc ngày 21 tháng 2 năm 2022. ^ a b “Nguồn gốc dân cư”. Khái quát về Tp Hà Nội Thủ Đô. Ủy ban nhân dân Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô. Bản gốc tàng trữ ngày 5 tháng 1 năm 2007. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ Baron & La Salle. Dictionnaire des Communes administratif et militaire, France métropolitaine et France d'outre-mer. Paris: Charles-Lavauzelle & Cie, 1949. ^ “Tổng điều tra dân số và nhà tại năm 1999”. Tổng cục Thống kê. Lưu trữ bản gốc ngày 31 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 30 tháng 7 năm 2022. ^ “Dân số Tp Hà Nội Thủ Đô đứng thứ 2 toàn nước” (Thông cáo báo chí). báo Hànộimới. ngày 12 tháng 11 năm 2009. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 10 tháng 10 năm 2011. ^ Tổng cục Thống kê (Việt Nam) (ngày một tháng 4 năm 1999). “Dân số và tỷ lệ dân số tại thời điểm 1/4/1999 phân theo địa phương” (xls). Tổng cục Thống kê (Việt Nam). Lưu trữ bản gốc ngày 30 tháng 4 năm 2012. Truy cập ngày 25 tháng 11 năm 2011. Tp Hà Nội Thủ Đô diện tích s quy hoạnh 921,0 km², dân số 2675166, tỷ lệ dân số 2904,6 ^ a b “Tổng điều tra dân số và nhà tại Việt Nam năm 2009: Kết quả toàn bộ. Trang 149-150”. Ban chỉ huy Tổng điều tra dân số và nhà tại trung ương. tháng 6 năm 2010. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 11 năm 2012. Truy cập ngày 26 tháng 12 năm 2010. ^ “Dân số và tỷ lệ dân số năm 2009 phân theo địa phương”. Tổng cục Thống kê Việt Nam. Lưu trữ bản gốc ngày 30 tháng 6 năm 2011. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ a b “Kết quả toàn bộ Tổng điều tra dân số và nhà tại năm 2022”. Tổng cục Thống kê. 17 tháng 10 năm 2022. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 12 tháng 4 năm 2022. ^ a b c “Tp Hà Nội Thủ Đô: Kết quả sơ bộ Tổng điều tra Dân số và Nhà ở năm 2022”. Con số & sự kiện. 4 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 17 tháng 7 năm 2022. ^ Minh Huệ (28 tháng 10 năm 2014). “Đại hội đại biểu những dân tộc bản địa thiểu số thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô lần II”. Tp Hà Nội Thủ Đô Mới. Truy cập ngày 15 tháng 7 năm 2022. ^ T.Trúc (ngày 27 tháng 6 năm 2006). “Bản sao đã tàng trữ”. Tuổi Trẻ. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ a b “Bản sao đã tàng trữ”. An ninh Thủ đô. ngày 15 tháng 10 năm 2007. Bản gốc tàng trữ ngày 24 tháng 6 năm 2015. Truy cập ngày 24 tháng 6 năm 2015. Sở Tài nguyên Môi trường và Nhà đất Tp Hà Nội Thủ Đô vừa cho biết thêm thêm, qua điều tra sơ bộ, trên địa bàn thành phố, chỉ có tầm khoảng chừng 30% cán bộ, công nhân, viên chức được phân phối nhà tại Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ ONLINE, TUOI TRE (19 tháng 1 năm 2007). “Tp Hà Nội Thủ Đô: gần 100% hộ mái ấm gia đình trẻ chưa tồn tại nhà”. TUOI TRE ONLINE. Truy cập ngày 6 tháng 3 năm 2022. ^ Đức Văn (ngày 5 tháng 8 năm 2009). “Bản sao đã tàng trữ”. Lao động. Lưu trữ bản gốc ngày 7 tháng 1 năm 2010. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp)Quản lý CS1: bot: trạng thái URL ban đầu không rõ (link) ^ “Số cơ sở khám, chữa bệnh trực thuộc sở Y tế phân theo địa phương”. Tổng cục Thống kê Việt Nam. Lưu trữ bản gốc ngày 8 tháng 12 năm 2013. Truy cập ngày 10 tháng 1 năm 2012. ^ “Số giường bệnh trực thuộc sở Y tế phân theo địa phương”. Tổng cục Thống kê Việt Nam. Lưu trữ bản gốc ngày 21 tháng 2 năm 2014. Truy cập ngày 10 tháng 1 năm 2012. ^ Cá biệt có khi lên đến mức 8-9 người bệnh/giường ^ “Số cán bộ ngành Y trực thuộc sở Y tế phân theo địa phương”. Tổng cục Thống kê Việt Nam. Lưu trữ bản gốc ngày 21 tháng 2 năm 2014. Truy cập ngày 10 tháng 1 năm 2012. ^ “Bệnh viện quá tải, Thủ tướng yêu cầu đầu tư cho tuyến dưới” (Thông cáo báo chí). Nam Phương, VnExpress. ngày 24 tháng 11 năm 2009. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. ^ “Tp Hà Nội Thủ Đô: quá tải ở những bệnh viện chuyên khoa đầu ngành” (Thông cáo báo chí). Lan Anh, Tuổi Trẻ (báo). ngày 2 tháng 9 năm 2004. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. ^ Hạnh Ngân (ngày 12 tháng 7 năm 2007). “Bản sao đã tàng trữ”. Tiền Phong. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ P. Thanh (ngày 15 tháng 8 năm 2008). “Bản sao đã tàng trữ”. Dân Trí. Bản gốc tàng trữ ngày 7 tháng 4 năm 2014. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ Trạng nguyên Việt Nam#Thống kê ^ “Đại học Đông Dương: Nền móng của giáo dục đại học tân tiến ở Việt Nam”. Tạp chí Hoạt động Khoa học. Lưu trữ bản gốc ngày 25 tháng 3 năm 2007. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010.Quản lý CS1: bot: trạng thái URL ban đầu không rõ (link) ^ “Số lớp học phổ thông tại thời điểm 30/9 phân theo địa phương”. Tổng cục Thống kê Việt Nam. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 11 năm 2010. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ “Số trường phổ thông tại thời điểm 30/9 phân theo địa phương”. Tổng cục Thống kê Việt Nam. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 11 năm 2010. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ “Số học viên phổ thông tại thời điểm 31/12 phân theo địa phương”. Tổng cục Thống kê Việt Nam. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 11 năm 2010. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ “Danh sách những trường THPT công lập, dân lập và bán công”. Sở Giáo dục đào tạo và Đào tại Tp Hà Nội Thủ Đô. Bản gốc tàng trữ ngày 11 tháng 3 năm 2009. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ Tiến Dũng (ngày 29 tháng 10 năm 2008). “Tp Hà Nội Thủ Đô đứng vị trí số 1 toàn nước về số người mù chữ”. VnExpress. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ Xuân Long (16 tháng 2 năm 2022). “Tp Hà Nội Thủ Đô công bố hoàn thành xong chương trình xoá mù chữ”. Tuổi Trẻ Online. Truy cập ngày 15 tháng 7 năm 2022. ^ “Số giáo viên, số sinh viên đại học và cao đẳng phân theo địa phương”. Tổng cục Thống kê Việt Nam. Lưu trữ bản gốc ngày 19 tháng 5 năm 2011. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ Đất vàng ĐH Bách khoa Tp Hà Nội Thủ Đô đang bị "xẻ thịt" Lưu trữ 2022-01-10 tại Wayback Machine. Dantri, 16/06/2009. Truy cập 02/10/2022. ^ 12 trường đại học, cao đẳng Tp Hà Nội Thủ Đô phải ra ngoài thành phố Lưu trữ 2022-01-10 tại Wayback Machine. vneconomy, 10/2/2011. Truy cập 02/10/2022. ^ a b Phạm Tấn (ngày một tháng 2 năm 2009). “Bản sao đã tàng trữ”. Thể thao & Văn hóa Online. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ “Bản sao đã tàng trữ”. Người lao động. ngày 28 tháng 10 năm 2004. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ Minh Giang (ngày 10 tháng 3 năm 2008). “Bản sao đã tàng trữ”. Nhân dân. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ Huệ Anh (ngày 31 tháng 10 năm 2008). “Bản sao đã tàng trữ”. An ninh Thủ đô. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ X.T. (ngày 2 tháng 9 năm 2003). “Bản sao đã tàng trữ”. VnExpress. Bản gốc tàng trữ ngày 7 tháng 4 năm 2014. Truy cập ngày 23 tháng 10 năm 2012. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ “Bản sao đã tàng trữ”. 8 tháng 11 năm 2012. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 25 tháng 4 năm 2014. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ “Bản sao đã tàng trữ”. 8 tháng 11 năm 2012. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 25 tháng 4 năm 2014. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ “Bản sao đã tàng trữ”. 17 tháng 4 năm 2014. Bản gốc tàng trữ ngày 20 tháng 4 năm 2014. Truy cập ngày 25 tháng 4 năm 2014. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ Tiểu Hàn (17 tháng 4 năm 2014). “Bản sao đã tàng trữ”. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 25 tháng 4 năm 2014. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ “Điểm màn biểu diễn Văn hóa nghệ thuật và thẩm mỹ”. ủy ban nhân dân Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010.[liên kết hỏng] ^ D. Diễm (ngày 18 tháng 5 năm 2005). “Bản sao đã tàng trữ”. VietNamNet. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 6 tháng 1 năm 2009. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ “Số thư viện do địa phương quản lý phân theo địa phương”. Tổng cục Thống kê Việt Nam. Lưu trữ bản gốc ngày 19 tháng 5 năm 2011. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ “Nguồn lực thông tin”. Thư viện Quốc gia Việt Nam. Lưu trữ bản gốc ngày 18 tháng 6 năm 2008. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010.Quản lý CS1: bot: trạng thái URL ban đầu không rõ (link) ^ Bích Hạnh (ngày 19 tháng 12 năm 2008). “Bản sao đã tàng trữ”. VietNamNet. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 21 tháng 6 năm 2011. "Trong khi có rạp chiếu hoặc là đóng cửa, hoặc hoạt động và sinh hoạt giải trí thoi thóp thì rạp chiếu khác lại phải tận dụng không khí chật hẹp xây thêm phòng chiếu để xử lý và xử lý tạm thời tình trạng quá tải" Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ “Poll Clubs 2022: 1900 Le Theatre”. DJMag.com. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 30 tháng 6 năm 2022. ^ “Bản sao đã tàng trữ”. VnExpress. ngày 9 tháng 10 năm 2001. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ “Công viên nước Hồ Tây”. Thương Hội Du lịch Việt Nam. Bản gốc tàng trữ ngày 15 tháng 12 năm 2011. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ Ngân Tuyền (ngày 11 tháng 9 năm 2008). “Bản sao đã tàng trữ”. Tp Hà Nội Thủ Đô đất trăm nghề và rủi ro tiềm ẩn tiềm ẩn mất nghiệp. An ninh Thủ đô. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ Hoàng Thắng (ngày 10 tháng 11 năm 2008). “Làng nghề cũng khóc vì ô nhiễm”. Báo Công an Nhân dân. Bản gốc tàng trữ ngày 11 tháng 1 năm 2012. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ “Lễ hội Triều Khúc”. Lễ hội truyền thống. ủy ban nhân dân Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010.[liên kết hỏng] ^ “Lễ hội Thánh Gióng”. Lễ hội truyền thống. ủy ban nhân dân Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010.[liên kết hỏng] ^ “Lễ hội Quang Trung”. Lễ hội truyền thống. ủy ban nhân dân Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010.[liên kết hỏng] ^ Trần Thùy Linh (ngày 22 tháng 2 năm 2010). “Lãng phí tài nguyên du lịch: Nghịch lý du lịch lễ hội”. báo Thanh Niên. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 21 tháng 6 năm 2011. ^ “Cốm Vòng”. ủy ban nhân dân Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô. Bản gốc tàng trữ ngày 19 tháng 5 năm 2010. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010.[liên kết hỏng] ^ “Bánh cuốn Thanh Trì”. ủy ban nhân dân Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010.[liên kết hỏng] ^ “Chả cá Lã Vọng”. ủy ban nhân dân Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010.[liên kết hỏng] ^ “Phở, bún chả, bún thang Tp Hà Nội Thủ Đô được công nhận món ăn đạt giá trị chuẩn châu Á”. ủy ban nhân dân Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô. Bản gốc tàng trữ ngày 14 tháng 3 năm 2022. Truy cập ngày 4 tháng 10 năm 2013. ^ “Tinh hoa văn hóa Tp Hà Nội Thủ Đô”. Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô. Tổng cục Du lịch Việt Nam. Bản gốc tàng trữ ngày 3 tháng 1 năm 2015. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ (tiếng Anh) Logan, William Stewart (2000). Hanoi: Biography of a City. Kensington: UNSW Press. tr.80–81. ISBN9780868404431. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 9 tháng 11 năm 2010. ^ (tiếng Anh) Logan, William Stewart (2000). Hanoi: Biography of a City. Kensington: UNSW Press. tr.111. ISBN9780868404431. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 9 tháng 11 năm 2010. ^ Tuyết Anh (ngày 5 tháng 1 năm 2009). “Văn hóa thưởng thức cũng cần phải được tập dượt”. Báo Thể thao Văn hóa. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ Đình Hiếu (ngày 5 tháng 1 năm 2009). “Viết cho lễ hội phố hoa Tp Hà Nội Thủ Đô năm 2010”. Báo Thể thao Văn hóa. Bản gốc tàng trữ ngày 4 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ Anh Thư (ngày 4 tháng 1 năm 2009). “Nhà văn Băng Sơn: 'Xấu hổ cho những người dân Tp Hà Nội Thủ Đô'”. VnExpress. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ "Chị gái" hớ hênh tốc váy khi qua đường dù không mang nội y khiến dân tình sửng sốt Lưu trữ 2022-10-20 tại Wayback Machine. NetLife, 18/10/2022. ^ 1001 thói xấu của người Tp Hà Nội Thủ Đô tân tiến Lưu trữ 2022-01-10 tại Wayback Machine, Báo Điện tử Giáo dục đào tạo Việt Nam, 10/12/2012 ^ Quan chức văn hóa đau lòng vì Tp Hà Nội Thủ Đô Lưu trữ 2022-01-10 tại Wayback Machine, 04/01/2013, Báo Điện tử Giáo dục đào tạo Việt Nam ^ Vài lời tâm sự về văn hóa của một người Tây Nguyên gửi người Tp Hà Nội Thủ Đô Lưu trữ 2022-01-10 tại Wayback Machine, Báo Điện tử Giáo dục đào tạo Việt Nam, 25/08/2012 ^ "Bún mắng, cháo chửi" đang ngày càng phổ biến ở Tp Hà Nội Thủ Đô Lưu trữ 2014-11-01 tại Wayback Machine, Báo điện tử Dân trí, Hội Khuyến học Việt Nam ^ Bún 'mắng', cháo 'chửi' Lưu trữ 2022-01-10 tại Wayback Machine, VnExpress, 14/9/2008 ^ 'Không buồn với bún mắng, cháo chửi ở Tp Hà Nội Thủ Đô' Lưu trữ 2014-11-01 tại Wayback Machine, Báo Tuổi Trẻ Thủ Đô, 15/04/2014 ^ Bún 'mắng', cháo 'chửi', phở xếp hàng vẫn đắt khách Lưu trữ 2022-01-10 tại Wayback Machine, báo điện tử Tiền Phong, 30 tháng 7 năm 2011 ^ Nói người bán phở Tp Hà Nội Thủ Đô thô lỗ cũng chẳng oan sai Lưu trữ 2022-01-10 tại Wayback Machine, 21/02/2013, Báo Điện tử Giáo dục đào tạo Việt Nam ^ Biết "bún mắng, cháo chửi" nhưng sao thực khách ở Tp Hà Nội Thủ Đô vẫn cứ ăn? Lưu trữ 2022-01-10 tại Wayback Machine, Báo Điện tử Giáo dục đào tạo Việt Nam, 16/07/2012 ^ "Bún mắng, cháo chửi" ở Tp Hà Nội Thủ Đô chỉ là một vài trường hợp riêng biệt? Lưu trữ 2022-01-10 tại Wayback Machine, Báo Điện tử Giáo dục đào tạo Việt Nam, 01/03/2013 ^ Tp Hà Nội Thủ Đô tuyên chiến với “rác” ngôn từ Lưu trữ 2022-01-10 tại Wayback Machine. laodong, 06/10/2022. Truy cập 06/10/2022 ^ Hà Diệu (ngày 13 tháng 3 năm 2007). “Sáu mươi năm vang vọng một bài ca”. VietNamNet. Bản gốc tàng trữ ngày 7 tháng 4 năm 2014. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ “Mười hai tháng 12 mùa hoa Tp Hà Nội Thủ Đô”. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 13 tháng 2 năm 2022. ^ a b c Tuấn Hải (ngày 31 tháng 1 năm 2008). “Bản sao đã tàng trữ”. Vietimes. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 24 tháng 6 năm 2015. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ a b Vũ Hà (ngày 19 tháng 10 năm 2008). “Bản sao đã tàng trữ”. Đài Tiếng nói Việt Nam. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 24 tháng 6 năm 2015. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ Thu Nguyên (18 tháng 3 năm 2007). “Bản sao đã tàng trữ”. Dân Trí. Bản gốc tàng trữ ngày 21 tháng 3 năm 2013. Truy cập ngày 4 tháng 4 năm 2013. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ T.Mai (ngày 17 tháng 8 năm 2010). “Bản sao đã tàng trữ”. Pháp Luật & Xã hội. Lưu trữ bản gốc ngày 2 tháng 4 năm 2015. Truy cập ngày 30 tháng 1 năm 2012. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp)Quản lý CS1: bot: trạng thái URL ban đầu không rõ (link) ^ Bá Đô; Giang Huy (14 tháng 11 năm 2022). “9 cao tốc link những tỉnh phía Bắc với thủ đô”. VnExpress. Truy cập ngày 31 tháng 7 năm 2022. ^ a b “Giao thông Tp Hà Nội Thủ Đô: Tùy tiện, hỗn loạn”. Báo Tin tức VN. ngày 15 tháng 8 năm 2012. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 24 tháng 6 năm 2015. ^ “'Hết bịt lại thông' ngã ba - tư: Dấu hiệu phá sản?”. Đất Việt. ngày 4 tháng 6 năm 2010. Bản gốc tàng trữ ngày 7 tháng 6 năm 2010. Truy cập ngày 28 tháng 8 năm 2013. Đã định rõ hơn một tham số trong |archiveurl= và |archive-url= (trợ giúp); Đã định rõ hơn một tham số trong |archivedate= và |archive-date= (trợ giúp) ^ Đặng Lê (ngày 8 tháng 12 năm 2006). “Bản sao đã tàng trữ”. Dân Trí (báo). Bản gốc tàng trữ ngày 7 tháng 4 năm 2014. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. Đã định rõ hơn một tham số trong |tên bài= và |title= (trợ giúp) ^ a b Hà Lan (ngày 29 tháng 7 năm 2008). “Quy hoạch giao thông vận tải Tp Hà Nội Thủ Đô mở rộng: Cần 100.000 tỷ đồng”. Sài Gòn giải phóng. Bản gốc tàng trữ ngày 29 tháng 12 năm 2008. Truy cập ngày một tháng 10 năm 2010. ^ Pace, R. 2001. Aleocharinae di Hanoi (Vietnam) (Coleoptera, Staphylinidae) Lưu trữ 2022-01-10 tại Wayback Machine. [Aleocharinae from Hanoi (Vietnam) (Coleoptera, Staphylinidae)]. Bulletin de l'Institut Royal des Sciences Naturelles de Belgique, entomologie 71: 135–144. ^ Adoretus (Adoretus) hanoiensis Frey, 1972 (tên đồng ý) Lưu trữ 2022-01-10 tại Wayback Machine Catalogue of Life: 29th January 2022 ^ Anosia hanoiensis Dufrane 1948 (provisionally accepted name) Lưu trữ 2022-01-10 tại Wayback Machine Catalogue of Life: 2011 Annual Checklist ^ Revision of the Agathidinae (Hymenoptera, Braconidae) of Vietnam, with the description of forty-two new species and three new genera Lưu trữ 2022-01-28 tại Wayback Machine Achterberg, C., van; Long, K.D. 2010 ZooKeys, 54: 1-184 9 Sep 2010. doi:10.3897/zookeys.54.475 ^ “Coccophagus hanoiensis Sugonjaev, 1996”. Lưu trữ bản gốc ngày 27 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 1 năm 2022. ^ A new species of the genus Dasyhelea Kieffer (Diptera: Ceratopogonidae) from Vietnam Lưu trữ 2022-04-27 tại Wayback Machine Entomologia Sinica Volume 10, Issue 1, pages 69–71, March 2003 doi:10.1111/j.1744-7917.2003.tb00367.x ^ [https://web.archive.org/web/20210517094158/https://www.biotaxa.org/Zootaxa/article/view/zootaxa.4624.3.5 Lưu trữ 2021-05-17 tại Wayback Machine Four new and one newly recorded species of Diduga Moore, [1887] (Lepidoptera, Erebidae, Arctiinae) from Vietnam, with redescription of the little known species Diduga haematomiformis van Eecke, 1920] doi:10.11646/zootaxa.4624.3.5 ^ First record of the subfamily Coelotinae in Laos, with review of Coelotinae embolus morphology and description of seven new species from Laos and Vietnam (Araneae, Amaurobiidae) Journal of Natural History. Volume 42, Issue 35-36, 2008. Published online: 02 Dec 2010 doi:10.1080/00222930802209783 ^ “Three new species of Aleocharinae from Vietnam (Coleoptera, Staphylinidae)”. Lưu trữ bản gốc ngày 27 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 1 năm 2022. ^ Floresorchestia hanoiensis Hou & Li, 2003 Lưu trữ 2015-10-23 tại Wayback Machine 2010-12-20 08:10:25 Lowry, Jim ^ Icerya hanoiensis Jashenko, 1992 (accepted name) Lưu trữ 2022-01-28 tại Wayback Machine Catalogue of Life: 2011 Annual Checklist ^ Issatchenkia hanoiensis, a new yeast species isolated from frass of the litchi fruit borer Conopomorpha cramerella Snellen Lưu trữ 2022-06-14 tại Wayback Machine Volume 4, Issue 1Pp. 113 - 117. First published online: ngày một tháng 10 năm 2003. doi:10.1016/S1567-1356(03)00079-5 ^ Miridiba hanoiensis Keith, 2006 (tên đồng ý) Lưu trữ 2022-02-23 tại Wayback Machine Catalogue of Life: 29th January 2022 ^ “Stenomastax hanoiensis Pace 1992”. Lưu trữ bản gốc ngày 23 tháng 2 năm 2022. Truy cập ngày 16 tháng 2 năm 2022. ^ “Stethorus (Parastethorus) hanoiensis Hoang Duc Nhuan 1982”. Lưu trữ bản gốc ngày 23 tháng 2 năm 2022. Truy cập ngày 16 tháng 2 năm 2022. ^ Molecular characterization of Tomato leaf curl Hainan virus and Tomato leaf curl Hanoi virus in Vietnam Lưu trữ 2022-08-10 tại Wayback Machine Ha Viet Cuong, Le Van Hai, Tran Ngoc Tiep and Ngo Bich Hao. ISSAAS Journal Volume 17 Number 2 (Dec. 2011) ^ ROGER A. BURKS, ZOYA A. YEFREMOVA (ngày 17 tháng 4 năm 2015). “First report of Dermatopelte Erdős & Novicky (Hymenoptera, Eulophidae) from the Indo-Malayan realm, with descriptions of new species” (PDF) (bằng tiếng (tiếng Anh)). Zootaxa. doi:10.11646/zootaxa.3947.4.5. Lưu trữ (PDF) bản gốc ngày 19 tháng 5 năm 2022. Truy cập ngày 19 tháng 5 năm 2022.Quản lý CS1: ngôn từ không rõ (link) ^ JPL Small-Body Database Browser: 7816 Hanoi (1987 YA) Lưu trữ 2022-09-18 tại Wayback Machine 11/06/2010 ^ “Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng hội kiến Tổng thống Seychelles”. BÁO ĐIỆN TỬ CỦA CHÍNH PHỦ NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Việt Nam. Lưu trữ bản gốc ngày 31 tháng 8 năm 2013. Truy cập ngày 29 tháng 8 năm 2013. ^ “(3)Sisters (friendship) tie-up city etc”. Trang web của tỉnh Fukuoka. Lưu trữ bản gốc ngày 19 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 27 tháng 11 năm 2012. ^ Những dòng sông chảy qua thành Thăng Long Lưu trữ 2022-05-11 tại Wayback Machine Nguyễn Vinh Phúc Thứ ba, ngày 30 tháng 12 năm 2008

Đọc thêm

Nguyễn Vinh Phúc (2004). Tp Hà Nội Thủ Đô - Con đường, dòng sông và lịch sử. Tp Hà Nội Thủ Đô: Nhà xuất bản Trẻ. Tô Hoài (2007). Chuyện cũ Tp Hà Nội Thủ Đô. Tp Hà Nội Thủ Đô: Nhà xuất bản Hội Nhà Văn. Nguyễn Vinh Phúc (2004). Tp Hà Nội Thủ Đô qua trong năm tháng. Tp Hà Nội Thủ Đô: Nhà xuất bản Trẻ. Clément, Pierre (2003). Tp Hà Nội Thủ Đô chu kỳ luân hồi của những đổi thay hình thái kiến trúc và đô thị. Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật. Nguyễn Vinh Phúc (2004). Phố và đường Tp Hà Nội Thủ Đô. Tp Hà Nội Thủ Đô: Nhà xuất bản Giao thông Vận tải. Logan, William Stewart (2000). Hanoi: Biography of a City. UNSW Press. ISBN9780868404431. Truy cập ngày 9 tháng 11 năm 2010. Papin, Philippe (2001). Histoire de Hanoi. Fayard. ISBN2213606714. Truy cập ngày 9 tháng 11 năm 2010. Boudarel, Georges (2002). Hanoi: City of the Rising Dragon. Rowman & Littlefield. ISBN0742516555. Truy cập ngày 9 tháng 11 năm 2010. Boudarel, Georges (1997). Hanoi 1936-1996: du drapeau rouge au billet vert. Autrement. ISBN9782862607191. Truy cập ngày 9 tháng 11 năm 2010..

Liên kết ngoài

Tra Tp Hà Nội Thủ Đô trong từ điển mở tiếng Việt WiktionaryWikiquote có sưu tập danh ngôn về:

Tp Hà Nội Thủ Đô

Wikisource tiếng Việt có toàn văn tác phẩm về:

Tp Hà Nội Thủ Đô băm sáu phố phường

Wikivoyage có cẩm nang du lịch về Tp Hà Nội Thủ Đô.

Phương tiện liên quan tới Hanoi tại Wikimedia Commons Dữ liệu địa lý liên quan đến Tp Hà Nội Thủ Đô tại OpenStreetMap Tp Hà Nội Thủ Đô tại Từ điển bách khoa Việt Nam Tp Hà Nội Thủ Đô tại Encyclopædia Britannica (tiếng Anh) Trang web chính thức Tp Hà Nội Thủ Đô trên Meta Hanoi trên Citizendium của Larry Sanger Thống kê dân số và lao động ở Tp Hà Nội Thủ Đô Bản đồ thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô năm 1968 trên website Thư viện Đại học Texas tại Austin (The University of Texas Austin), Hoa Kỳ.

Phú Thọ Vĩnh Phúc, Thái Nguyên Bắc Giang Phú Thọ B Bắc Ninh
Hưng Yên T Tp Hà Nội Thủ Đô Đ N Hòa Bình Hà Nam Hà Nam

“Tp Hà Nội Thủ Đô” là một nội dung bài viết tinh lọc của Wikipedia tiếng Việt.
Mời bạn xem phiên bản đã được bầu chọn vào ngày 16 tháng 8 năm 2009 và so sánh sự khác lạ với phiên bản hiện tại. Tải thêm tài liệu liên quan đến nội dung bài viết Phía Tây Tp Hà Nội Thủ Đô giáp với tỉnh nào

Review Phía Tây Tp Hà Nội Thủ Đô giáp với tỉnh nào ?

Bạn vừa tham khảo Post Với Một số hướng dẫn một cách rõ ràng hơn về Review Phía Tây Tp Hà Nội Thủ Đô giáp với tỉnh nào tiên tiến nhất

Share Link Download Phía Tây Tp Hà Nội Thủ Đô giáp với tỉnh nào miễn phí

Heros đang tìm một số trong những Chia SẻLink Download Phía Tây Tp Hà Nội Thủ Đô giáp với tỉnh nào miễn phí.

Thảo Luận thắc mắc về Phía Tây Tp Hà Nội Thủ Đô giáp với tỉnh nào

Nếu sau khi đọc nội dung bài viết Phía Tây Tp Hà Nội Thủ Đô giáp với tỉnh nào vẫn chưa hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comment ở cuối bài để Mình lý giải và hướng dẫn lại nha #Phía #Tây #Hà #Nội #giáp #với #tỉnh #nào - 2022-09-08 08:26:02

Video Phía Tây Hà Nội giáp với tỉnh nào - Lớp.VN

Kinh Nghiệm về Phía Tây Tp Hà Nội Thủ Đô giáp với tỉnh nào 2022

Lịch sử

Thời kỳ tiền Thăng Long

Thăng Long, Đông Đô, Đông Quan, Đông Kinh

Thời nhà Nguyễn và Pháp thuộc

Trong hai cuộc trận chiến tranh

Tp Hà Nội Thủ Đô ngày này

Vị trí và lãnh thổ

Địa hình

Thủy văn

Khí hậu

Môi trường

Tổ chức hành chính và cơ quan ban ngành sở tại

Tổ chức hành chính

Chính quyền

Kiến trúc và quy hoạch đô thị

Khu phố cổ

Khu thành cổ

Khu phố Pháp

Kiến trúc tân tiến

Các khu công trình xây dựng nổi bật

Tổng quan

Du lịch

Dân cư

Nhà ở

Y tế

Giáo dục đào tạo

Thể thao

Địa điểm văn hóa, vui chơi

Làng nghề truyền thống

Lễ hội truyền thống

Ẩm thực

Văn hóa ứng xử

Âm nhạc

Văn học

Điện ảnh và truyền hình

Hội họa

Giao thông

Thành phố kết nghĩa

Tham khảo

Ghi chú

Chú thích

Đọc thêm

Liên kết ngoài

Review Phía Tây Tp Hà Nội Thủ Đô giáp với tỉnh nào ?

Share Link Download Phía Tây Tp Hà Nội Thủ Đô giáp với tỉnh nào miễn phí

Thảo Luận thắc mắc về Phía Tây Tp Hà Nội Thủ Đô giáp với tỉnh nào

Contact Form