Clip Vì sao phải dạy trẻ nghe và phát âm đúng - Lớp.VN

Thủ Thuật về Vì sao phải dạy trẻ nghe và phát âm đúng Mới Nhất

Lê Nguyễn Hà Linh đang tìm kiếm từ khóa Vì sao phải dạy trẻ nghe và phát âm đúng được Update vào lúc : 2022-03-04 13:39:33 . Với phương châm chia sẻ Thủ Thuật về trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi Read Post vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại phản hồi ở cuối bài để Tác giả lý giải và hướng dẫn lại nha.

ĐẠI HỌC HUẾ TRUNG TÂM ĐÀO TẠO TỪ XA TRỊNH THỊ HÀ BẮC TÀI LIỆU HƯỚNG DẪN ÔN THI TỐT NGHIỆP LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ EM NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC HUẾ Huế, 2013 1 2 LỜI GIỚI THIỆU Để đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng đào tạo, Trung tâm Đào tạo từ xa – Đại học Huế đã tổ chức biên soạn những tài liệu hướng dẫn ôn thi tốt nghiệp cho tất cả những ngành đào tạo của Trung tâm. Để tạo điều kiện cho những người dân học khối mạng lưới hệ thống hóa kiến thức và kỹ năng trước khi tham gia thi tốt nghiệp, Trung tâm Đào tạo từ xa – Đại học Huế đã xuất bản cuốn Tài liệu hướng dẫn ôn thi tốt nghiệp Phương pháp phát triển ngôn từ cho trẻ em (năm 2010). Thực hiện Thông tư số 37/2010/TT-BGDĐT, ngày 21/12/2010 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT về việc Ban hành chương trình khung giáo dục đại học ngành Giáo dục đào tạo mần nin thiếu nhi, chương trình đào tạo ngành Giáo dục đào tạo Mầm non của Trung tâm Đào tạo từ xa – Đại học Huế đã có sự điều chỉnh. Tài liệu hướng dẫn ôn thi tốt nghiệp Lý luận và phương pháp phát triển ngôn từ cho trẻ em được biên soạn trên cơ sở chương trình đào tạo mới và đề cương ôn thi tốt nghiệp dành riêng cho sinh viên ngành Giáo dục đào tạo Mầm non đã được Trung tâm Đào tạo từ xa – Đại học Huế phát hành. Tài liệu gồm hai phần: Phần I: Những nội dung cơ bản của môn học Lý luận và phương pháp phát triển ngôn từ cho trẻ em. Phần II: Câu hỏi ôn tập và gợi ý trả lời. Phần I đã tóm tắt những nội dung cơ bản của môn học mà những giáo trình có liên quan đã đề cập. Tuy nhiên, đây chỉ là những vấn đề gợi ý, giúp sinh viên nắm được nội dung đa phần nhất của chương trình ôn tập. Để làm phong phú hiểu biết của tớ và tương hỗ cho việc ôn tập đạt kết quả tốt, sinh viên nên phải đọc thêm những tài liệu tham khảo đã ra mắt. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực nhưng tài liệu này chắc như đinh không tránh khỏi những điều thiếu sót. Xin trân trọng đón nhận những ý kiến góp ý chân thành của bạn đọc, đặc biệt là đội ngũ giảng viên, sinh viên để tài liệu được hoàn hảo nhất hơn. Trung tâm Đào tạo từ xa – Đại học Huế 3 4 PHẦN I NHỮNG NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA MÔN HỌC LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ EM A. VAI TRÒ, NHIỆM VỤ PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ I. VAI TRÒ CỦA NGÔN NGỮ TRONG SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TRẺ EM Ngôn ngữ là một hiện tượng kỳ lạ xã hội đặc biệt, tồn tại và phát triển theo sự tồn tại, phát triển của xã hội loài người. Ngôn ngữ là một khối mạng lưới hệ thống tín hiệu đặc biệt. Ngôn ngữ là phương tiện nhận thức và tiếp xúc hữu hiệu nhất của con người. Nhờ có ngôn từ, con người mới có phương tiện để nhận thức và thể hiện nhận thức của tớ, để tiếp xúc và hợp tác với nhau… Nói đến sự phát triển của xã hội không thể không nói đến vai trò đặc biệt quan trọng của ngôn từ. Đối với trẻ em, sự phát triển ngôn từ được phân thành 2 quá trình: quá trình tiền ngôn từ (dưới 12 tháng tuổi) và quá trình ngôn từ (từ 12 tháng tuổi trở lên). Ngôn ngữ đóng một vai trò cũng đặc biệt quan trọng trong việc phát triển tư duy, hình thành và phát triển nhân cách; là công cụ để trẻ tiếp xúc, học tập, vui chơi… 1. Vai trò của ngôn từ đối với việc phát triển trí tuệ Ngôn ngữ có vai trò rất lớn trong việc phát triển trí tuệ cho trẻ. – Ngôn ngữ là phương tiện nhận thức thế giới xung quanh, là cơ sở của mọi sự suy nghĩ, là công cụ của tư duy. + Trẻ có nhu yếu tìm hiểu thế giới xung quanh. Thông qua ngôn từ, lời nói của người lớn, trẻ làm quen với những sự vật, hiện tượng kỳ lạ và hiểu những đặc điểm, tính chất, cấu trúc, hiệu suất cao… của chúng và trẻ học được từ tương ứng (từ và hình ảnh trực quan đi vào nhận thức của trẻ cùng một lúc). Ngôn ngữ giúp trẻ mở rộng hiểu biết về thế giới xung quanh. Từ ngữ tương hỗ cho việc củng cố những hình tượng đã được hình thành. 5 + Sự phát triển của ngôn từ tương hỗ cho hoạt động và sinh hoạt giải trí trí tuệ, những thao tác tư duy ngày càng được hoàn thiện, kích thích trẻ tích cực, sáng tạo hoạt động và sinh hoạt giải trí trí tuệ. – Có nhiều phương tiện để nhận thức thế giới xung quanh nhưng ngôn từ là phương tiện nhận thức hữu hiệu. Thông qua ngôn từ trẻ nhận thức thế giới xung quanh đúng chuẩn, rõ ràng, sâu và rộng. Ngôn ngữ giúp trẻ tích cực, sáng tạo trong hoạt động và sinh hoạt giải trí trí tuệ do vậy việc phát triển trí tuệ không thể tách rời với việc phát triển ngôn từ. 2. Vai trò của ngôn từ đối với việc giáo dục đạo đức – Ngôn ngữ có vai trò rất lớn trong việc hình thành và điều chỉnh những hành vi của trẻ. – Thông qua ngôn từ trẻ biết những gì nên, tránh việc…, qua đó rèn luyện những phẩm chất đạo đức tốt ở trẻ, từ từ hình thành ở trẻ những khái niệm ban đầu về đạo đức (ngoan – hư, tốt – xấu…). – Ngôn ngữ có tác dụng to lớn trong việc hình thành những phẩm chất đạo đức tốt đẹp ở trẻ. Ngôn ngữ đã góp thêm phần không nhỏ vào việc trang bị cho trẻ những hiểu biết về những nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức, rèn luyện cho trẻ những tình cảm và hành vi đạo đức phù phù phù hợp với xã hội mà trẻ đang sống. 3. Vai trò của ngôn từ đối với việc giáo dục thẩm mĩ – Ngôn ngữ có vai trò quan trọng trong quá trình tác động có mục tiêu, có khối mạng lưới hệ thống nhằm mục đích phát triển ở trẻ năng lực cảm thụ nét trẻ đẹp và hiểu đúng đắn nét trẻ đẹp trong tự nhiên, trong đời sống xã hội, trong nghệ thuật và thẩm mỹ, giáo dục cho trẻ lòng yêu nét trẻ đẹp và năng lực tạo ra nét trẻ đẹp. – Thông qua ngôn từ, trẻ nhận thức được nét trẻ đẹp ở thế giới xung quanh, qua đó làm cho tâm hồn trẻ càng thêm bay bổng, trí tưởng tượng càng phong phú; đồng thời trẻ càng yêu quý nét trẻ đẹp, trân trọng nét trẻ đẹp và có ý thức sáng tạo ra nét trẻ đẹp. – Thông qua ngôn từ văn học, trẻ cảm nhận được cái hay, nét trẻ đẹp trong ngôn từ tiếng mẹ đẻ, nét trẻ đẹp trong hành vi, nét trẻ đẹp trong môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường. Có thể xác định rằng ngôn từ đã góp thêm phần không nhỏ vào quá trình giáo dục cho trẻ những tình cảm thẩm mĩ cao đẹp. 6 4. Vai trò của ngôn từ đối với việc phát triển thể lực Để phát triển thể lực cho trẻ cần phối hợp nhiều phương pháp rất khác nhau, trong đó, ngôn từ đóng góp một vai trò quan trọng đáng kể. Trong những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt góp thêm phần phát triển thể lực như những trò chơi vận động, những giờ thể dục, trong chính sách ăn… giáo viên đều cần dùng đến ngôn từ để hướng dẫn trẻ thực hiện tốt những yêu cầu cần đạt. Hoạt động nói năng liên quan đến những đơn vị hô hấp, thính giác, cỗ máy phát âm… Quá trình phát âm là quá trình rèn luyện cỗ máy cấu âm, rèn luyện phổi, khí quản và những bộ phận khác của khung hình. Để hoàn toàn có thể lực tốt nên phải có một chính sách vệ sinh hợp lý. Ngôn ngữ cũng tham gia vào quá trình chăm sóc vệ sinh để trẻ phát triển thể lực. II. NHIỆM VỤ PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ 1. Giáo dục đào tạo chuẩn mực ngữ âm tiếng Việt (Luyện phát âm đúng cho trẻ) – Luyện cho trẻ nghe âm thanh ngôn từ. – Dạy trẻ phát âm đúng là dạy cho trẻ biết phát âm đúng chuẩn những âm vị, âm tiết, từ, câu theo chuẩn mực âm thanh tiếng mẹ đẻ. – Dạy trẻ phát âm đúng là còn phải dạy cho trẻ biết điều chỉnh âm lượng, thể hiện đúng ngữ điệu, có tác phong văn hoá trong quá trình tiếp xúc. – Sửa những lỗi phát âm cho trẻ. 2. Hình thành và phát triển vốn từ cho trẻ Trẻ nói được nhờ nghe người lớn nói và bắt chước. Phát triển vốn từ cho trẻ là việc tổ chức có kế hoạch, có khoa học nhằm mục đích đáp ứng, làm giàu vốn từ, nâng cao kĩ năng hiểu nghĩa của từ, củng cố và tích cực hoá vốn từ cho trẻ, giúp trẻ biết vận dụng phù hợp vốn từ đó trong hoạt động và sinh hoạt giải trí tiếp xúc. 3. Dạy trẻ nói đúng ngữ pháp và nói những kiểu câu theo mục tiêu phát ngôn – Dạy trẻ nói đúng ngữ pháp: Dạy trẻ nói đúng ngữ pháp là dạy trẻ nói được những quy mô câu, những thành phần câu cũng như vị trí của những thành phần bằng phương pháp cho trẻ thường xuyên được nghe, được nói theo những quy mô câu chuẩn để từ đó từ từ nắm được cách cấu trúc nhiều chủng loại câu của tiếng mẹ đẻ. 7 Dạy trẻ nói đúng ngữ pháp còn là một củng cố cách sử dụng đúng một số trong những kiểu câu, sửa một số trong những kiểu câu sai cho trẻ, cho trẻ làm quen với những kiểu câu mới khó hơn và ở đầu cuối sẽ hình thành cho trẻ thói quen nói đúng ngữ pháp. – Dạy trẻ nói những kiểu câu theo mục tiêu phát ngôn: Dạy trẻ nói những kiểu câu theo mục tiêu phát ngôn gồm: Câu kể (câu tường thuật, câu trần thuật), thắc mắc (câu nghi vấn), câu cầu khiến, câu cảm thán. 4. Phát triển ngôn từ mạch lạc Phát triển ngôn từ mạch lạc cho trẻ là phát triển kĩ năng nghe, hiểu ngôn từ, kĩ năng trình bày có logic, trình tự, đúng chuẩn, đúng ngữ pháp và có hình ảnh một nội dung nhất định. Đơn vị tiếp xúc thấp nhất là câu và cao nhất là ngôn bản. Vì thế, sự mạch lạc của lời nói rất thiết yếu. Nó được phát triển ngay từ khi trẻ khởi đầu học nói. Phát triển ngôn từ mạch lạc cho trẻ thực chất là rèn luyện kĩ năng tư duy ngôn từ và sử dụng lời nói để tiếp xúc chính bới sự mạch lạc của ngôn từ đó đó là sự việc mạch lạc của tư duy. Dạy lời nói mạch lạc có hai dạng là đối thoại và độc thoại. Dạy lời nói mạch lạc trong ngôn từ đối thoại: Dạy trẻ biết nghe và hiểu lời nói đối thoại, biết nói chuyện, trả lời thắc mắc và biết đặt ra những thắc mắc. Khi nói chuyện, nên phải biết điều khiển bản thân một cách có văn hoá, nên phải lịch sự khi trả lời và đặt thắc mắc. Dạy lời nói mạch lạc trong ngôn từ độc thoại: Dạy trẻ biết kể lại những truyện trẻ được nghe; biết kể lại những gì trẻ được tận mắt tận mắt chứng kiến; biết tự đặt được truyện đơn giản mà nội dung và hình thức của truyện nên phải thể hiện tính độc lập và sáng tạo của trẻ… 5. Giáo dục đào tạo văn hoá tiếp xúc ngôn từ Văn hoá tiếp xúc ngôn từ thể hiện trong tất cả những thành tố ngôn từ như: – Sử dụng âm thanh, ngữ điệu sao cho phù hợp, biểu cảm. – Sử dụng từ đúng chuẩn, phong phú, quyến rũ. – Sử dụng bộ sưu tập câu phù phù phù hợp với thực trạng tiếp xúc. 8 – Lời nói rõ ràng, mạch lạc, sử dụng những phương tiện biểu cảm, những phương tiện tu từ; tăng cường hiệu suất cao tiếp xúc một cách có văn hoá. – Chú ý rèn luyện cho trẻ biết phối hợp những phương tiện phi ngôn từ… 6. Phát triển ngôn từ nghệ thuật và thẩm mỹ thông qua việc cho trẻ tiếp xúc với tác phẩm văn học Qua dạy trẻ làm quen với tác phẩm văn học, giáo viên giúp trẻ biết nghe và hiểu được tác phẩm văn học, biết đánh giá những nhân vật trong tác phẩm; nhớ nội dung những bài thơ, biết phương pháp đọc diễn cảm… Cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học là cho trẻ làm quen với phong cách ngôn từ văn chương. Qua làm quen tác phẩm văn học, vốn từ nghệ thuật và thẩm mỹ của trẻ được mở rộng, trẻ làm quen với cách dùng từ, cách đặt câu, cách diễn đạt, lời nói có vần, nhịp, nói có ngữ điệu… 7. Chuẩn bị cho trẻ học tập ở trường phổ thông Để trẻ vào lớp 1 được thuận lợi trong việc học đọc học viết, ở lứa tuổi mẫu giáo, cho trẻ làm quen với câu, từ, âm tiết, những nguyên âm, phụ âm… Luyện cho trẻ cách phát âm chuẩn, cách dùng từ, diễn đạt… Tập cho trẻ một số trong những thao tác, kĩ năng của hoạt động và sinh hoạt giải trí học tập qua việc dạy trẻ làm quen vần âm (Thực hiện trách nhiệm học tập, rèn luyện sức khoẻ, cơ tay, sự tỉ mỉ, đúng chuẩn, khôn khéo…). B. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA PHƯƠNG PHÁP PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ EM Phương pháp phát triển ngôn từ cho trẻ nhờ vào những cơ sở chính sau đây: I. CƠ SỞ TÂM LÝ HỌC Phát triển ngôn từ cho trẻ thực chất là phát triển hoạt động và sinh hoạt giải trí lời nói. Quá trình phát triển lời nói của trẻ gắn bó rất ngặt nghèo với 2 cơ chế của hoạt động và sinh hoạt giải trí lời nói là sản sinh ngôn từ và tiếp nhận ngôn từ. Quá trình hình thành lời nói ở trẻ gắn bó rất ngặt nghèo với hoạt động và sinh hoạt giải trí của tư duy. Sự mạch lạc trong lời nói của trẻ thực chất là sự việc mạch lạc của tư duy. Việc tiếp thu ngôn từ có nhiều đặc điểm khác với việc tiếp thu kiến thức và kỹ năng trong những nghành khác. Ngôn ngữ được hình thành từ rất sớm. Ban 9 đầu trẻ không còn ý thức về ngôn từ và học nói theo cách tự nhiên; về sau, khi tư duy phát triển thì hoàn toàn có thể tổ chức học nói có ý thức hơn. Tâm lí của trẻ trước tuổi học được phân thành nhiều thời kì, do vậy cần nhờ vào đó để tìm ra phương pháp, hình thức tổ chức dạy nói cho phù hợp. II. CƠ SỞ GIÁO DỤC HỌC Phát triển ngôn từ cho trẻ có quan hệ mật thiết với giáo dục học. Phương pháp phát triển ngôn từ cho trẻ góp thêm phần thực hiện những tiềm năng giáo dục trẻ. Từ tiềm năng chung đó, phương pháp phát triển ngôn từ cho trẻ xác định mục tiêu của tớ là phát triển ngôn từ cho trẻ để tiếp xúc và tư duy. Giáo dục đào tạo học là cơ sở để xác định nội dung và phương pháp tốt nhất để dạy nói cho trẻ. III. CƠ SỞ NGÔN NGỮ HỌC Phát triển ngôn từ cho trẻ gồm có tất cả những kiến thức và kỹ năng về ngôn từ học. Kiến thức về ngôn từ học sẽ là những kiến thức và kỹ năng cơ sở tương hỗ cho những nhà giáo dục hiểu đúng trách nhiệm, nội dung, tìm ra những phương pháp, giải pháp hữu hiệu để phát triển ngôn từ cho trẻ. Bộ môn phương pháp phát triển ngôn từ cho trẻ có quan hệ khăng khít với ngôn từ học chính bới nó là khoa học ứng dụng của ngôn từ học. IV. CƠ SỞ SINH LÝ HỌC Ngôn ngữ có cơ sở sinh lí. Hoạt động lời nói có cơ sở sinh lí học. Đây là cơ sở tự nhiên của phương pháp phát triển ngôn từ cho trẻ. Việc phát triển ngôn từ cho trẻ phải liên quan mật thiết với việc phát triển của bán cầu đại não và hệ thần kinh nói chung, cỗ máy phát âm nói riêng. Vì thế nên phải phát triển ngôn từ đúng lúc mới đạt kết quả tốt. C. PHƯƠNG PHÁP PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ I. NHÓM PHƯƠNG PHÁP TRỰC QUAN Phương pháp trực quan là phương pháp chủ yếu trong quá trình phát triển ngôn từ cho trẻ. Phương pháp trực quan được sử dụng rộng rãi trong 10 mọi nghành dạy nói cho trẻ (luyện phát âm, phát triển vốn từ, nói đúng ngữ pháp, nói mạch lạc…) và được tiến hành trên giờ học, mọi lúc, mọi nơi. Theo nghĩa rộng, trực quan hoàn toàn có thể được hiểu: Trực tiếp sử dụng những giác quan (để tiếp xúc với đối tượng); những đối tượng để tiếp xúc (đồ dùng trực quan). * Các dạng trực quan: – Cho trẻ tiếp xúc với vật thật: Là hình thức cô cho trẻ được tiếp xúc với từng vật rõ ràng qua đó giúp trẻ nhận ra, tri giác vật một cách khái quát và rõ ràng từng rõ ràng, từ được gọi đúng chuẩn với vật và đặc điểm của vật. Trong khi xem xét, cô giáo phối hợp chỉ vào vật hoặc từng rõ ràng, đặc điểm của vật với từ được gọi (trong trường hợp không còn vật thật, cô giáo cho trẻ tiếp xúc với đồ chơi, tranh ảnh…). – Quan sát: Là dạy trẻ sử dụng những giác quan, cỗ máy vận động của tớ để tích lũy từ từ những kinh nghiệm tay nghề, những hình ảnh, những hình tượng và kỹ xảo ngôn từ. Khi tổ chức quan sát, tránh việc chỉ hướng sự để ý quan tâm của trẻ vào những sự vật và hiện tượng kỳ lạ riêng lẻ, mà nên phải làm cho trẻ thấy được quan hệ giữa chúng. Điều đó giúp trẻ suy nghĩ mạch lạc và biểu lộ những ấn tượng của tớ bằng lời nói trôi chảy. Ví dụ: Quan sát lá cây để nhận ra được gió mạnh hay gió nhẹ. * Hình thức trực quan: – Tham quan: Là con phố đưa trẻ đến gần sự vật, hiện tượng kỳ lạ. Trẻ hoàn toàn có thể quan sát những sự vật… và mở rộng nhận thức của tớ. Nội dung tham quan phải đáp ứng được sở thích của trẻ. Buổi tham quan không mang tính chất chất chất của một bài học kinh nghiệm tay nghề. Sau buổi tham quan cần tổ chức ngay những giải pháp củng cố những nhận thức và ấn tượng thu lượm được… thông qua việc trao đổi, trò chuyện… – Xem phim: Là hình thức sử dụng máy móc, thiết bị tân tiến vào quá trình dạy trẻ, tạo điều kiện cho trẻ hoàn toàn có thể quan sát, tham quan cảnh vật mà trẻ không thể đi đến nơi xem được hoặc xem lại cảnh quay trong quá khứ. 11 Xem phim cũng góp thêm phần phát triển ngôn từ cho trẻ nếu cô giáo lựa chọn phim phù phù phù hợp với nhận thức, sở thích… của trẻ kết phù phù hợp với tổ chức trò chuyện, đàm thoại sau đó. Nhóm phương pháp trực quan được sử dụng nhằm mục đích vào những mục tiêu phát triển ngôn từ sau: – Rèn luyện phát âm cho trẻ. Dạy cho trẻ phương pháp phát âm. Ví dụ: Khi cho trẻ quan sát nhiều chủng loại hoa, cây cối…, cô giáo yêu cầu trẻ gọi tên những bộ phận của cây… Nếu trẻ chỉ vào cành cây mà nói là cằn cây hoặc chỉ vào lá mà nói thành ná thì cô giáo phải sửa ngay lỗi phát âm sai này của trẻ. – Hình thành và phát triển vốn từ cho trẻ. Ví dụ: Sau khi cho trẻ xem phim về thế giới động vật, cô giáo trò chuyện với trẻ, yêu cầu trẻ kể lại những gì đã xem được. Muốn kể lại, trẻ phải lôi kéo từ ngữ và sử dụng từ đúng chuẩn… – Củng cố kiến thức và kỹ năng, củng cố vốn từ. Ví dụ: Trong hoạt động và sinh hoạt giải trí ngoài trời, cô giáo hoàn toàn có thể chỉ vào bồn hoa hình vuông vắn và hỏi trẻ “Bồn hoa có hình gì?” Nếu trẻ không nhớ, cô giáo hoàn toàn có thể nói rằng với trẻ “Bồn hoa hình vuông vắn. Nó có 4 cạnh bằng nhau”. – Phát triển ngôn từ mạch lạc. Tập cho trẻ diễn đạt… Ví dụ: Khi cho trẻ quan sát hiện tượng kỳ lạ gió, trẻ nhìn lên vòm cây và nói: “Cành cây lắc lư ghê lắm. Gió thổi rất mạnh”… – Khi trực quan, trẻ tích lũy từ từ những kinh nghiệm tay nghề, những hình ảnh, những hình tượng và dùng phương tiện ngôn từ để củng cố và diễn đạt lại. II. NHÓM PHƯƠNG PHÁP DÙNG LỜI NÓI 1. Đọc thơ (ca dao, tục ngữ, đồng dao) Lời thơ, ca dao… mang tính chất chất nhịp điệu cao, có vần điệu, vì vậy, khi đọc cần đọc chậm rãi, vừa phải, để ý quan tâm ngắt giọng sau mỗi câu và nhấn vào những từ mang vần. Cần truyền đạt được âm điệu vui tươi, sảng khoái đến với trẻ. Đọc thơ, ca dao, đồng dao… giúp trẻ cảm nhận được vần điệu, nhịp điệu của tiếng Việt. Khi đọc thơ cho trẻ nghe, cô giáo phối hợp lý giải những 12 từ khó, từ xa lạ đối với trẻ. Đây là việc làm góp thêm phần phát triển vốn từ nói riêng, phát triển ngôn từ nói chung cho trẻ. 2. Kể và đọc truyện Là phương pháp đa phần giúp trẻ làm quen với văn học. Khi đọc, kể chuyện cô giáo sử dụng ngữ điệu giọng nói để thể hiện được đặc điểm, tính cách nhân vật. Đọc kể phải chậm rãi, vừa phải để trẻ còn lắng nghe và ghi nhớ được những từ ngữ, câu văn trong truyện… điều đó giúp trẻ tích luỹ vốn từ và học được cách thể hiện qua giọng đọc, giọng kể của cô. 3. Kể lại chuyện Là hình thức kể lại một cách sáng tạo câu truyện theo mẫu trẻ đã được nghe, nhận ra được sự tác động lên cảm xúc, giúp trẻ ghi nhớ và kể lại những điều đã được nghe. Trẻ sẽ biết vận dụng ngôn từ của tớ để kể lại chuyện một cách sáng tạo, phù hợp. 4. Đàm thoại Đàm thoại là sự việc tiếp xúc bằng ngôn từ giữa người với người. Đàm thoại không phải chỉ là hỏi và đáp. Đàm thoại được sắp xếp có tổ chức, có kế hoạch nhằm mục đích mục tiêu đi sâu, làm cho đúng chuẩn và khối mạng lưới hệ thống tất cả những hình tượng và kiến thức và kỹ năng mà trẻ thu lượm được. Mục đích của đàm thoại là củng cố và khối mạng lưới hệ thống hóa bằng công cụ ngôn từ tất cả những kiến thức và kỹ năng mà trẻ thu nhận được. Trong khi đàm thoại, yêu cầu trẻ phải suy nghĩ, lựa chọn từ ngữ, cách diễn đạt… để thực hiện cuộc tiếp xúc. Qua quá trình đàm thoại, trẻ được nói về những suy nghĩ, hiểu biết của tớ, điều đó đã góp thêm phần phát triển ngôn từ cho trẻ. 5. Nói mẫu Được sử dụng khi chỉ cho đứa trẻ phương pháp tốt nhất để diễn đạt ý nghĩ của tớ (nghĩa là sử dụng câu đúng để diễn đạt). Nói mẫu còn sử dụng để củng cố, nhắc lại đúng chuẩn hóa từ, câu hay một đoạn văn. Tuy nhiên, số lượng câu trong mẫu phải phù phù phù hợp với kĩ năng để ý quan tâm và trí nhớ của trẻ. Ví dụ: Mẫu câu: Chủ ngữ – Vị ngữ – Bổ ngữ Con ăn cơm (C – V – B) 13 Khi nói mẫu, giáo viên phải để ý quan tâm không nhắc lại cái sai của trẻ. 6. Giảng giải Cô dùng lời lẽ của tớ để nói cho trẻ hiểu về bản chất, đặc điểm… của một vật hoặc một hành vi nào đó. Khi cô sử dụng những từ trẻ đã biết để giải nghĩa cho những từ trẻ chưa chắc như đinh sẽ góp thêm phần rất lớn trong việc phát triển vốn từ cho trẻ. 7. Câu hỏi Hệ thống thắc mắc được xây dựng theo mục tiêu phát triển ngôn từ của giáo viên. Ví dụ nếu muốn dạy trẻ nói những câu ghép, giáo viên sẽ sử dụng những dạng thắc mắc mà khi trả lời, trẻ phải trả lời bằng câu ghép… Câu hỏi đưa ra có mục tiêu phát triển ngôn từ yêu cầu trẻ biết lựa chọn từ ngữ, sử dụng những kiểu câu và diễn đạt khi trả lời. Câu hỏi góp thêm phần quan trọng trong việc dạy trẻ nói đúng ngữ pháp. Câu hỏi thường hướng sự để ý quan tâm của trẻ tới việc nhận thức đối tượng. Câu hỏi ở lứa tuổi mần nin thiếu nhi thường được kết phù phù hợp với trực quan. * Vai trò của nhóm PP dùng lời – Giúp trẻ cảm nhận được vần điệu, nhịp điệu của tiếng Việt thông qua việc đọc, kể thơ truyện. – Phát triển ngôn từ nghệ thuật và thẩm mỹ cho trẻ, giúp trẻ làm quen với cách diễn đạt của ngôn từ văn học… – Việc lý giải những từ khó, từ xa lạ đối với trẻ trong những tác phẩm văn học cũng góp thêm phần phát triển ngôn từ cho trẻ. Việc cô sử dụng những từ trẻ đã biết để giải nghĩa cho những từ trẻ chưa chắc như đinh góp thêm phần quan trọng vào quá trình phát triển vốn từ, mở rộng vốn sống, vốn hiểu biết của trẻ… – Sử dụng thắc mắc, đàm thoại… được sắp xếp có tổ chức, có kế hoạch nhằm mục đích mục tiêu đi sâu, làm cho đúng chuẩn và khối mạng lưới hệ thống tất cả những hình tượng và kiến thức và kỹ năng mà trẻ thu lượm được; yêu cầu trẻ phải suy nghĩ, lựa chọn từ ngữ để trả lời thắc mắc được đặt ra… – Phương pháp dùng lời chỉ cho đứa trẻ phương pháp tốt nhất để diễn đạt ý nghĩ của tớ, nói rõ hơn nghĩa là sử dụng câu đúng để diễn đạt, đồng thời để củng cố, nhắc lại đúng chuẩn hóa từ, câu hay một đoạn văn… 14 III. NHÓM PHƯƠNG PHÁP THỰC HÀNH 1. Phát triển ngôn từ cho trẻ qua trò chơi Ngôn ngữ và tư duy liên hệ ngặt nghèo với hoạt động và sinh hoạt giải trí, lao động của con người. Hoạt động vui chơi là hoạt động và sinh hoạt giải trí chủ yếu của trẻ em. Vui chơi được thể hiện qua những trò chơi. Trò chơi góp thêm phần phát triển toàn diện cho trẻ trong đó có ngôn từ. Từ những kinh nghiệm tay nghề trong trò chơi trẻ mày mò ra những hình tượng rồi liên hệ chúng với từ. Mỗi vật mang tên riêng, mỗi hành vi có một động từ riêng để chỉ nó… cho nên vì thế nếu cô giáo tổ chức tốt hoạt động và sinh hoạt giải trí chơi, đáp ứng đủ đồ dùng, đồ chơi thì trẻ có điều kiện tăng cường hoạt động và sinh hoạt giải trí ngôn từ. Trò chơi đóng vai theo chủ đề phát triển ngôn từ và nhiều mặt cho trẻ, đặc biệt là khẩu ngữ. Trong quá trình chơi trẻ không hề im re mà còn chia sẻ với nhau những kinh nghiệm tay nghề của tớ, điều này cần đến ngôn từ. Có thể nói hoạt động và sinh hoạt giải trí vui chơi là hoạt động và sinh hoạt giải trí góp thêm phần phát triển toàn diện cho trẻ, trong đó có ngôn từ. 2. Phát triển ngôn từ cho trẻ qua tiếp xúc, những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt, lao động… Trong trường mần nin thiếu nhi, trẻ được tham gia vào nhiều hoạt động và sinh hoạt giải trí rất khác nhau như hoạt động và sinh hoạt giải trí chơi, học tập, tiếp xúc, kể chuyện, lao động… Tất cả những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt đó đều tạo ra những kĩ năng to lớn để làm phong phú ngôn từ cho trẻ. Ngôn ngữ xuất hiện nhằm mục đích thoả mãn nhu yếu tiếp xúc và nhận thức thông qua lao động, hoạt động và sinh hoạt giải trí, tiếp xúc. Các hoạt động và sinh hoạt giải trí, lao động… của trẻ trong trường mần nin thiếu nhi đều cần đến ngôn từ để trao đổi, để hướng dẫn, để chia sẻ… và những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt này góp thêm phần giúp trẻ thực hành ngôn từ, trẻ trực tiếp tham gia vào hoạt động và sinh hoạt giải trí tiếp xúc, nhờ vậy vốn từ của trẻ tăng lên, trẻ sẽ nói đúng ngữ pháp, rèn luyện cách diễn đạt sao cho mạch lạc… IV. PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG TRÒ CHƠI Đây là phương pháp mà giáo viên sẽ sử dụng nhiều chủng loại trò chơi rất khác nhau để phát triển ngôn từ cho trẻ. 15 Trò chơi chiếm giữ một vị trí quan trọng trong những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt giáo dục ở trường mần nin thiếu nhi. Đối với việc dạy nói cho trẻ thì điều này càng rõ. Có nhiều trò chơi hoàn toàn có thể sử dụng được vào mục tiêu dạy nói cho trẻ. Đó là những trò chơi luyện phát âm, luyện thở ngôn từ, phát triển vốn từ, nói đúng ngữ pháp, nói mạch lạc… Ví dụ: – Trò chơi luyện phát âm như ngửi hoa, thổi bóng… – Các trò chơi để phát triển vốn từ: Chiếc túi kỳ diệu… – Các trò chơi để phát triển kỹ năng nói mạch lạc, tiếp xúc ngôn từ có văn hoá như những trò chơi đóng vai theo chủ đề: mẹ và con, bán hàng, cô giáo, bác sĩ… Trò chơi chiếm giữ một vị trí quan trọng trong những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt giáo dục ở trường mần nin thiếu nhi. Thông qua trò chơi trẻ sẽ được thực hành ngôn từ, dùng ngôn từ để nói ra những ý nghĩ của tớ và học hỏi, chia sẻ kinh nghiệm tay nghề với bạn… Sử dụng trò chơi để phát triển ngôn từ tạo cho trẻ một trạng thái học nói tự nhiên, là con phố nhanh nhất có thể để trẻ bắt chước, tập nói và ghi nhớ lâu những từ ngữ mới học được… D. CÁC HÌNH THỨC PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ 1. Phát triển ngôn từ cho trẻ qua giờ học Có hai hình thức phát triển ngôn từ cho trẻ, đó là những giờ học và hoạt động và sinh hoạt giải trí ngoài giờ học. Giờ học hoàn toàn có thể phân thành ba loại: loại giờ học chuyên biệt (giờ học Nhận biết – Tập nói ở độ tuổi nhà trẻ, giờ học làm quen vần âm ở độ tuổi mẫu giáo), loại giờ học có ưu thế phát triển lời nói (giờ học làm quen với văn học – cho trẻ nhà trẻ và mẫu giáo, giờ học làm quen với môi trường tự nhiên thiên nhiên xung quanh – cho trẻ mẫu giáo), và những giờ học khác (cho trẻ làm quen với toán, tổ chức hoạt động và sinh hoạt giải trí tạo hình, giáo dục âm nhạc…). 1.1. Giờ học Nhận biết – Tập nói (ở lứa tuối nhà trẻ) Dạy Nhận biết – Tập nói là phía dẫn trẻ quan sát một sự vật, một hiện tượng kỳ lạ quen thuộc đối với trẻ, qua đó hình thành khái niệm ban đầu về sự vật, hiện tượng kỳ lạ và phát triển ngôn từ cho trẻ. 16 Ví dụ: Dạy trẻ nhận ra quả cam là giúp trẻ nhận ra và gọi tên được quả cam, những bộ phận, hiệu suất cao… Loại giờ học này tạo điều kiện để rèn luyện kỹ năng phát âm, rèn luyện câu theo cấu trúc ngữ pháp và đặc biệt là tăng nhanh vốn từ của trẻ. 1.2. Giờ học Khám phá khoa học và làm quen với môi trường tự nhiên thiên nhiên xung quanh (ở lứa tuổi mẫu giáo) Giờ học Khám phá khoa học và làm quen với môi trường tự nhiên thiên nhiên xung quanh giúp trẻ tiếp xúc với những sự vật hiện tượng kỳ lạ, biết được những đặc điểm, cấu trúc, tín hiệu, hình dáng, vật liệu…của sự việc vật. Cho trẻ làm quen với môi trường tự nhiên thiên nhiên xung quanh có trách nhiệm mở rộng dần nhận thức của trẻ về thế giới tự nhiên và xã hội, đòi hỏi cô giáo phải đáp ứng vốn từ tương ứng với những sự vật và hiện tượng kỳ lạ đem đến cho trẻ. Ở những giờ học này, trẻ được rèn luyện kỹ năng phát âm, rèn luyện câu theo cấu trúc ngữ pháp và vốn từ của trẻ tăng lên rất nhanh tạo điều kiện phát triển ngôn từ mạch lạc cho trẻ. 1.3. Giờ làm quen với tác phẩm văn học (ở nhà trẻ và mẫu giáo) Giờ học này còn có tác dụng làm giàu vốn từ (đặc biệt là vốn từ nghệ thuật và thẩm mỹ), phát triển ngôn từ mạch lạc cho trẻ, tu dưỡng năng lực cảm thụ tác phẩm nghệ thuật và thẩm mỹ và diễn đạt bằng ngôn từ văn học… 1.4. Các giờ học khác Các tiết học khác (cho trẻ làm quen với toán, tổ chức hoạt động và sinh hoạt giải trí tạo hình, giáo dục âm nhạc…) cũng luôn có thể có tác dụng tốt đối với việc phát triển ngôn từ của trẻ. Qua những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt đó, trẻ được rèn luyện về mặt phát âm, có thêm được nhiều từ mới và hiểu được hơn ý nghĩa của những từ đã biết và được rèn luyện thêm về mặt ngữ pháp. Giáo viên cần sử dụng những giờ học này như thể một phương tiện để củng cố những nội dung ngôn từ mà trẻ đã được học trong những giờ nói trên. 2. Phát triển ngôn từ cho trẻ qua những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt ngoài giờ học 2.1. Phát triển ngôn từ cho trẻ qua hoạt động và sinh hoạt giải trí vui chơi Thông qua hoạt động và sinh hoạt giải trí vui chơi, những hình tượng mà trẻ thu nhận trước đây được đúng chuẩn hoá bằng ngôn từ. Trò chơi đã giúp trẻ nhớ ngôn từ, đồng thời tạo ra những tình huống để trẻ sử dụng vốn từ đã tích luỹ được… 17 2.2. Phát triển ngôn từ cho trẻ qua hoạt động và sinh hoạt giải trí lao động Khi tham gia vào những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt lao động, trẻ được tiếp xúc với trực tiếp với thiên nhiên, với đồ dùng lao động, đồ dùng sinh hoạt… Trẻ nhận ra được đặc điểm của những dụng cụ lao động, những thao tác lao động, sản phẩm lao động… Như vậy, trẻ có điều kiện hình thành những hình tượng chưa tồn tại và khắc sâu những hình tượng đã có. Từ đó, trẻ sẽ biết sử dụng ngôn từ trong hoạt động và sinh hoạt giải trí lao động. Vốn ngôn từ của trẻ sẽ tăng lên. 2.3. Phát triển ngôn từ cho trẻ qua hoạt động và sinh hoạt giải trí đi dạo, tham quan Hoạt động đi dạo, tham quan có tác dụng rất tốt đối với việc mở rộng tầm hiểu biết của trẻ. Trẻ rất thích đi dạo. Đồng thời trong quá trình đi dạo trẻ đặt nhiều thắc mắc về tên gọi, hiệu suất cao… của sự việc vật mà trẻ được tiếp xúc. Vì vậy, đi dạo, tham quan có tác dụng lớn trong việc phát triển vốn từ. 2.4. Phát triển ngôn từ cho trẻ qua sinh hoạt hằng ngày – Các thời điểm hoàn toàn có thể tạo ra những tình huống phát triển ngôn từ cho trẻ: + Cho trẻ ăn. + Cho trẻ đi ngủ. + Vệ sinh. + Chơi tự do. – Giáo viên cần chọn những nội dung thích hợp, trò chuyện với trẻ về những nội dung việc làm trong sinh hoạt hằng ngày có liên quan với trẻ. – Ngoài ra, trong những thời điểm đón trẻ, trả trẻ, giờ chơi tự do giáo viên cần dữ thế chủ động trò chuyện với trẻ, gợi mở giúp trẻ tích cực tiếp xúc bằng ngôn từ. E. NỘI DUNG PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ I. GIÁO DỤC CHUẨN MỰC NGỮ ÂM TIẾNG VIỆT 1. Khái niệm Giáo dục đào tạo chuẩn mực ngữ âm cho trẻ (luyện phát âm đúng cho trẻ) đó đó là phía dẫn trẻ phát âm đúng âm thanh ngôn từ của tiếng mẹ đẻ, 18 phát âm rõ ràng những từ, câu theo đúng qui định và luyện cho trẻ biết điều chỉnh giọng nói của tớ sao cho diễn cảm, phù phù phù hợp với từng thực trạng tiếp xúc (điều chỉnh cường độ giọng nói to, nhỏ, tốc độ nhanh hay chậm, nhịp độ sao cho uyển chuyển, ngắt nghỉ đúng chỗ và nói có ngữ điệu, thể hiện sắc thái biểu cảm của lời nói). Luyện phát âm cho trẻ còn là một phát triển kĩ năng nghe âm thanh ngôn từ, điều khiển hơi thở đúng… 2. Đặc điểm ngữ âm của trẻ từ 0 đến 6 tuổi 2.1. Giai đoạn tiền ngôn từ (0 đến 12 tháng tuổi) Trong quá trình tiền ngôn từ, trẻ em đã tự học cách sử dụng cỗ máy phát âm, tập phát âm những âm vị, tập lắng nghe và nhìn sự hoạt động và sinh hoạt giải trí của cơ quan phát âm (của người nói). Đây là cơ sở ban đầu rất quan trọng để trẻ tiếp thu ngôn từ ở quá trình sau. 2.2. Giai đoạn ngôn từ (từ 1 đến 6 tuổi) – Với trẻ từ 1 đến 3 tuổi: Trẻ ở độ tuổi này hoàn toàn có thể nghe và hiểu được những từ thân mật, quen thuộc (bà, bố, mẹ), những câu đơn giản (bé chào bà), đồng thời trẻ cũng khởi đầu thể hiện nhu yếu, mong ước của tớ bằng lời nói, tuy nhiên việc phát âm của trẻ còn rất trở ngại vất vả. Trẻ vẫn còn sử dụng những âm bập bẹ để thể hiện những nhu yếu rất khác nhau. Đến 3 tuổi, cơ quan phát âm và tai nghe ngôn từ của trẻ ở độ tuổi này đã phát triển, hoàn thiện hơn. Trẻ hoàn toàn có thể phát âm đúng hầu hết những âm đơn và thanh điệu. – Với trẻ từ 3 đến 6 tuổi: Ở thời kì này trẻ hoàn thiện dần về mặt ngữ âm. Các phụ âm đầu, âm cuối, thanh điệu từ từ được định vị. Trẻ phát âm đúng hầu hết những âm vị của tiếng mẹ đẻ, biết điều chỉnh nhịp điệu, cường độ của giọng nói khi tiếp xúc. Tuy vậy, trẻ vẫn còn mắc một số trong những lỗi về phát âm, còn nhầm lẫn khi phát âm một vài phụ âm và nguyên âm, thanh điệu. Kết luận: Khả năng hoàn hảo nhất về mặt phát âm của trẻ được tăng dần theo từng độ tuổi, trẻ nhanh gọn định vị được những âm vị có cấu âm đơn giản, những âm vị có cấu âm phức tạp trẻ dễ mắc lỗi nhưng nếu kiên trì tập luyện thì trẻ sẽ hoàn toàn có thể định vị những âm vị của tiếng mẹ đẻ. 19 3. Nhiệm vụ giáo dục chuẩn mực ngữ âm 3.1. Rèn luyện kĩ năng nghe lời nói (rèn luyện thính giác ngôn từ) – Luyện cho trẻ kĩ năng nghe được những âm vị và sớm phân biệt chúng (nhà khác già…). – Luyện cho trẻ tri giác được tính biểu cảm của ngôn từ (sự âu yếm, rất khó chịu, sự du dương của một bài hát ru…). – Luyện kĩ năng nghe: Chú ý nghe, nghe cao độ, nghe từng âm vị, tri giác tốc độ, nhịp độ lời nói… Cần đặt trẻ vào trong môi trường tự nhiên thiên nhiên âm thanh, trẻ phải được nghe âm và âm thanh ngôn từ. Trẻ càng thu nhận được nhiều tín hiệu ngôn từ bao nhiêu thì sự phát triển lời nói càng nhanh gọn bấy nhiêu. Khả năng nghe tốt sẽ tạo điều kiện cho kĩ năng nói phát triển 3.2. Rèn luyện kĩ năng phát âm – Rèn luyện cỗ máy phát âm: Phát triển sự linh hoạt của lưỡi, môi, hàm dưới… Sự hoạt động và sinh hoạt giải trí uyển chuyển, linh hoạt của cỗ máy phát âm sẽ tương hỗ cho âm thanh ngôn từ chuẩn hơn. – Luyện thở ngôn từ: Luồng hơi từ phổi ra tương hỗ cho việc cấu âm gọi là thở ngôn từ. Thở ngôn từ khác thở thông thường ở chỗ nó là thở có lí trí, thở thông thường là thở sinh lý. Thở lí trí giúp tất cả chúng ta điều khiển sự thở để ngừng nghỉ khi nói, khi phát âm… Trẻ chưa tồn tại kĩ năng điều chỉnh sự thở, do vậy, điều chỉnh sự thở là rất là thiết yếu trong quá trình luyện phát âm. Luyện thở ngôn từ cho trẻ là luyện cho trẻ kĩ năng hít vào nhanh, ngắn và thở ra uyển chuyển, tạo điều kiện cho kĩ năng nói những câu một cách thoải mái trong quá trình diễn đạt. Thở ngôn từ đúng tạo điều kiện phát âm rõ nét, giữ được cường độ nói phù hợp, lời nói khúc triết, uyển chuyển, ngữ điệu biểu cảm… – Luyện giọng: Giọng nói thể hiện đầy đủ tất cả những mặt âm thanh ngôn từ của trẻ. Luyện giọng cho trẻ là giúp trẻ biểu lộ thái độ, tình cảm của tớ bằng lời nói, trong lời nói. Luyện giọng cho trẻ là rèn luyện đặc tính của giọng nói (Cao độ, cường độ, âm sắc…). Phương pháp cơ bản để luyện giọng là đọc và kể diễn cảm dưới nhiều cách thức (bằng nói, bằng trò chơi đóng kịch…). 20 Yêu cầu ở đầu cuối của trách nhiệm rèn luyện kĩ năng phát âm là trẻ phải phát âm đúng tất cả những âm vị trong tiếng Việt. 3.3. Hoàn thiện chuẩn mực chính âm Chính âm: Tức là qui định thống nhất về âm thanh ngôn từ tiếng nói của một quốc gia, dân tộc bản địa. Để góp thêm phần hoàn thiện chuẩn mực chính âm cho trẻ, cô giáo phải nắm vững chính âm và phải phát âm chuẩn. Căn cứ vào đó làm mẫu cho trẻ phát âm theo chính âm, khắc phục những lỗi do tiếng địa phương gây ra. 3.4. Rèn luyện ngữ điệu của lời nói Ngữ điệu là tổng hợp những phương tiện biểu cảm ngữ âm của lời nói, gồm có giai điệu, tốc độ, nhịp điệu, trọng âm, âm sắc… Rèn luyện ngữ điệu của lời nói cho trẻ giúp trẻ biết phương pháp điều chỉnh hơi thở ngôn từ để tạo nên sự hợp lý của âm thanh ngôn từ về cường độ, nhịp điệu, tốc độ của lời nói. Rèn luyện cho trẻ sử dụng ngữ điệu để tạo nên sự biểu cảm về phương diện âm thanh lời nói. 3.5. Sửa những lỗi phát âm của trẻ – Trẻ thường mắc những lỗi phát âm: + Lỗi về âm đầu. + Lỗi về âm đệm. + Lỗi về âm chính. + Lỗi về âm cuối. + Lỗi về thanh điệu. – Nguyên nhân mắc lỗi: + Do cỗ máy phát âm của trẻ chưa phát triển hoàn thiện. + Do đặc điểm phương ngữ, môi trường tự nhiên thiên nhiên tiếp xúc, sự nuông chiều của người lớn… + Do một số trong những âm tiết tiếng Việt khó phát âm, khó định vị… (khuya khoắt, loắt choắt…). – Để sửa lỗi cho trẻ, cô giáo cần: + Kiểm tra tình hình phát âm của trẻ và thường xuyên vận dụng những phương pháp, giải pháp để luyện phát âm cho trẻ phù hợp. 21 + Cô giáo cần xác định đúng được những lỗi phát âm của trẻ, xác định được nguyên nhân mắc lỗi và có giải pháp rõ ràng để sửa lỗi phát âm đó cho trẻ. + Cô giáo cũng phải tự rèn luyện để phát âm chuẩn theo qui định. Phát âm chuẩn trong quá trình tiếp xúc với trẻ. + Tổ chức những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt cho trẻ thực hành luyện phát âm… 4. Nội dung, giải pháp luyện phát âm cho trẻ quá trình tiền ngôn từ 4.1. Giai đoạn 2 – 4 tháng – Nội dung: Hình thành sự tập trung thính giác và thị giác cho trẻ. – Biện pháp: + Trò chuyện với trẻ là phương pháp ưu việt để dạy trẻ học nói. + Cô giáo phải thường xuyên nói chuyện trực tiếp với từng trẻ kết phù phù hợp với việc đưa ra những đồ vật có sắc tố sặc sỡ, có tiếng kêu… 4.2. Giai đoạn 5 – 12 tháng – Nội dung: + Tiếp tục phát triển thính giác, thị giác, giúp trẻ nhận ra hướng phát âm, phân biệt được ngữ điệu lời nói rất khác nhau, nghe những bài hát có giai điệu êm dịu. + Nhìn và nghe người lớn lắc những đồ vật có âm thanh theo nhịp điệu. + Phát triển những vận động ngôn từ và rèn luyện cỗ máy phát âm. + Tập cho trẻ phát âm. + Dạy cho trẻ nói một số trong những từ, bắt chước tiếng kêu của một số trong những đồ vật (trẻ 12 tháng tuổi). – Biện pháp: + Cô cần để ý quan tâm lắng nghe những âm trẻ phát ra và kịp thời nhắc lại những âm đó để kích thích trẻ phát âm tiếp hoặc phát âm trước để trẻ phát âm theo (ba ba, ta ta, ma ma…). + Dạy trẻ nói một số trong những từ bằng phương pháp nói theo cô (dùng đồ vật đồ chơi, gọi tên vật để trẻ gọi theo…). 22 + Tăng cường trò chuyện với trẻ (cô cần phối hợp ngữ điệu giọng nói với biểu lộ nét mặt). + Cô hát cho trẻ nghe bài hát có giai điệu vui và êm dịu để trẻ làm quen với những giai điệu rất khác nhau… 5. Nội dung, giải pháp luyện phát âm cho trẻ quá trình ngôn từ (1 – 6 tuổi) 5.1. Nội dung 5.1.1. Rèn luyện thính giác ngôn từ Là rèn luyện kĩ năng tri giác âm thanh ngôn từ, giúp trẻ phân biệt âm thanh nói chung (phân biệt tiếng gõ ghế, tiếng chuông reo…) và phân biệt âm thanh ngôn từ với nhau (phân biệt m và n, n và l…), phân biệt âm tiết (bắp và bắc…). 5.1.2. Luyện cơ quan phát âm Cơ quan phát âm gồm: răng, lưỡi, môi, ngạc cứng, ngạc mềm, hàm dưới… Luyện cơ quan phát âm là làm cho những bộ phận của cơ quan này hoạt động và sinh hoạt giải trí linh hoạt, uyển chuyển, giúp trẻ thuận tiện và đơn giản điều khiển nó khi phát âm. Luyện cơ quan phát âm có hai nội dung: luyện vận động tự do và luyện vận động theo phương thức phát âm. 5.1.3. Luyện thở ngôn từ Luyện thở là vấn đề chỉnh luồng hơi sao cho thích phù phù hợp với việc nói năng. Các bài tập luyện thở có hai nội dung: thở tự do và thở ngôn từ (thể hiện qua việc phát âm những từ hay việc ngừng nghỉ khi đọc thơ, trò chuyện…). 5.1.4. Luyện giọng Giúp trẻ hoàn toàn có thể điều khiển giọng nói của tớ, làm cho giọng nói của tớ trở nên biểu cảm, rõ ràng, thể hiện được thái độ, tình cảm của người nói trong những âm điệu âu yếm, trầm bổng, vang, to, nhỏ, nhanh, chậm… 5.2. Biện pháp 5.2.1. Luyện phát âm theo mẫu – Đối với trẻ 1-3 tuổi, cho trẻ bắt chước người lớn phát âm theo mẫu. 23 Dạy trẻ phát âm với cường độ, tốc độ rất khác nhau. – Đối với trẻ 3-6 tuổi, cần củng cố, đúng chuẩn hoá lại những âm vị bằng phương pháp phát âm mẫu. Cô giáo hoàn toàn có thể chỉ ra cho trẻ biết vị trí của những bộ phận phát âm như môi, răng… Ví dụ: Dạy trẻ phát âm lá, cô dạy trẻ biết cong lưỡi lên, bật mạnh ra… 5.2.2. Luyện phát âm qua trò chơi Luyện phát âm qua trò chơi là việc cô giáo sử dụng những trò chơi rất khác nhau nhằm mục đích mục tiêu luyện phát âm cho trẻ. Để đạt được hiệu suất cao của giải pháp này, yêu cầu: – Cô giáo phải nắm được mục tiêu, yêu cầu, nội dung chơi, phương pháp chơi và chơi mẫu cho trẻ xem. – Trong quá trình trẻ chơi, cô phải luôn theo dõi, sửa sai cho trẻ. Một số trò chơi luyện phát âm như: + Trò chơi luyện thở giúp trẻ biết hít thở đều, biết phương pháp lấy hơi khi nói: thổi nơ, thổi bóng… + Trò chơi luyện thính giác: Đoán tiếng kêu của những loài vật… + Trò chơi truyền tin (góp thêm phần luyện thính giác và luyện phát âm). + Trò chơi luyện cơ quan phát âm: Trò chơi gọi gà (bập bập), “kim đồng hồ quay”… + Trò chơi luyện giọng: Bắt chước tiếng kêu của những loài vật (ò ó o, meo meo, ù ù). Việc tổ chức trò chơi luyện phát âm cho trẻ được thực hiện theo trình tự sau: Hoạt động 1: Ổn định, trò chuyện… Hoạt động 2: Giới thiệu tên trò chơi, lối chơi, luật chơi (hoàn toàn có thể chơi mẫu nếu dạy trẻ chơi trò chơi mới). Hoạt động 3: Cho trẻ chơi. Lưu ý vai trò của cô giáo khi trẻ chơi… Hoạt động 4: Nhận xét, kết thúc hoạt động và sinh hoạt giải trí. 5.2.3. Luyện phát âm qua xem vật thật, đồ chơi, tranh ảnh Đây là giải pháp cô sử dụng nhiều chủng loại tranh ảnh, đồ chơi, vật thật… 24 rất khác nhau, sau đó cô cho trẻ xem tranh, vật thật, đồ chơi… rồi yêu cầu trẻ gọi tên vật đó (cô phải sẵn sàng sẵn sàng sẵn những lọai đồ dùng đồ chơi phong phú, đa dạng). Ví dụ: Để luyện âm r, cô cho trẻ gọi tên những đồ vật, đồ chơi như: rổ, rá, rùa, rắn, cá rô…tranh vẽ con rùa… Trong quá trình trẻ chơi và phát âm, cô phải theo dõi, sửa sai cho trẻ. 5.2.4. Luyện phát âm qua việc đọc thơ, đọc câu nói có vần, đọc đồng dao và tập nói nhanh, nói đúng. Cô đọc cho trẻ nghe những bài ca dao, đồng dao, câu nói có vần sau đó hướng dẫn trẻ đọc để rèn luyện kỹ năng phát âm đúng, rõ ràng, có nhịp điệu… Ví dụ: Hoa sen đã nở Rực rỡ đầy hồ Thoang thoảng gió đưa Mùi mừi hương ngát Lá sen xanh mát Đọng hạt sương đêm Gió rung êm đềm Sương lộng lẫy chạy. Khi đọc đoạn thơ này trẻ sẽ được luyện phát âm những âm s, x, r, l… Tập cho trẻ nói nhanh, nói đúng cũng là hình thức rèn luyện tốt (sử dụng cho trẻ 4 – 6 tuổi). Cô sẽ chọn những câu nói trong đó có những âm cần luyện rồi nói mẫu từng câu, từng từ một cách rõ ràng và yêu cầu trẻ nói theo. Ví dụ: Lúa nếp là lúa nếp làng Lúa lên lớp lớp lòng nàng lâng lâng. * Những điều cần lưu ý khi luyện phát âm cho trẻ – Luyện phát âm cho trẻ cần tiến hành thường xuyên, tỉ mỉ. – Cần khai thác triệt để những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt giáo dục trong trường mần nin thiếu nhi vào việc rèn luyện và phát triển kĩ năng phát âm của trẻ. 25 – Khi trẻ phát âm sai tránh việc nhắc lại cái sai của trẻ mà cần đáp ứng ngay âm đúng và yêu cầu trẻ nói lại. – Không bắt trẻ tập nói đi nói lại một âm riêng lẻ nhiều lần ngay một lúc sẽ làm trẻ bị ức chế, chán nản, dễ tạo ra lỗi sai trong cách phát âm của trẻ (nói lắp, nói nhịu…). 6. Hình thức giáo dục chuẩn mực ngữ âm cho trẻ mần nin thiếu nhi 6.1. Tiết học rèn luyện ngữ âm (giờ chơi – tập) Hình thức tiết học này dành riêng cho những nhóm nhỏ trong thời gian khoảng chừng thời gian nhất định, phù phù phù hợp với từng độ tuổi. Mỗi độ tuổi sẽ khuynh hướng về phía những nội dung luyện phát âm rất khác nhau. Giờ chơi – tập giành cho trẻ nhỏ kéo dãn khoảng chừng 10 phút. Những giờ chơi – tập này phát triển ở trẻ sự để ý quan tâm hiểu lời nói, phát triển cỗ máy cấu âm; khuynh hướng về phía việc tích cực hóa vốn từ cho trẻ… Trẻ 2 – 3 tuổi: Nội dung khuynh hướng về phía phát triển tri giác nghe, thở ngôn từ, phát triển cỗ máy phát âm. Biện pháp bắt chước được ưu tiên sử dụng. Cụ thể: cho trẻ bắt chước những âm thanh của những đồ vật, những loài vật rất khác nhau qua những bài thơ, bài hát, đồng dao, trò chơi dân gian… Trẻ 3 – 5 tuổi: Tiết học khuynh hướng về phía phát triển kĩ năng nghe, hoàn thiện vận động cỗ máy phát âm, củng cố kỹ năng phát âm đúng tất cả những âm của tiếng mẹ đẻ, hoàn thiện việc phát âm đúng từ, câu; phát triển kỹ năng sử dụng cường độ giọng nói thich hợp, tốc độ, ngữ điệu hợp lý. Các giải pháp thường được sử dụng để dạy trẻ là trò chơi phát triển ngôn từ, sử dụng những ngữ điệu rất khác nhau khi kể chuyện, sử dụng câu đố… Trẻ 5 – 6 tuổi: Giai đoạn này rèn luyện và củng cố, hoàn thiện những kỹ năng, kĩ xảo có liên quan đến tất cả những mặt của chuẩn mực ngữ âm. Sự để ý quan tâm đặc biệt được khuynh hướng về phía phân biệt những nhóm âm vị: s – x, ch – tr, r – d, l – n, … 6.2. Rèn luyện ngữ âm trong những tiết học phát triển lời nói Giáo dục đào tạo ngôn từ là giáo dục hoạt động và sinh hoạt giải trí tiếp xúc bằng ngôn từ. Vì thế, mặc dầu là rèn phát âm, nội dung này cũng gắn chặt những nội dung khác của giáo dục lời nói. Bất cứ một tiết học phát triển lời nói nào trong đó cũng hoàn toàn có thể đưa vào nội dung rèn ngữ âm. 26 Ví dụ: Giờ kể chuyện yêu cầu trẻ kể diễn cảm, mạch lạc, phát âm rõ ràng… Giờ học phát triển vốn từ yêu cầu trẻ phát âm đúng từng từ… 6.3. Rèn luyện ngữ âm trong những tiết học âm nhạc – Khi nói và hát, trẻ cùng sử dụng một cỗ máy phát âm. Vì thế, dạy hát cho trẻ cũng là luyện âm thanh ngôn từ. Dạy trẻ hát tức là rèn luyện cho trẻ kĩ năng điều khiển cỗ máy phát âm của tớ. – Các tiết học âm nhạc góp thêm phần luyện tai nghe cho trẻ. Tai nghe âm nhạc tương hỗ cho kĩ năng nghe tinh tế hơn, nhạy cảm hơn rất nhiều bởi bản chất của âm thanh âm nhạc. Nghe nhạc là nghe một cách toàn diện cả về cao độ, cường độ, nhịp điệu, âm sắc… – Khi hát những bài hát, trẻ phải làm chủ việc điều khiển cỗ máy phát âm để hát vừa đúng nhạc, vừa biểu cảm… 6.4. Rèn luyện ngữ âm trong những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt khác Ở mọi lúc mọi nơi, cô giáo đều hoàn toàn có thể có thời cơ luyện phát âm cho trẻ: khi đón trẻ, tập thể dục, trả trẻ, đi dạo, tham quan… Cô giáo phải nắm vững kĩ năng phát âm của trẻ để có cách vận dụng phù hợp trong từng thời điểm với mỗi trẻ. II. HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN VỐN TỪ CHO TRẺ 1. Khái niệm Phát triển vốn từ cho trẻ là giúp trẻ nắm được nhiều từ, hiểu ý nghĩa của từ và biết sử dụng từ trong những tình huống tiếp xúc. 2. Đặc điểm vốn từ của trẻ 2.1. Đặc điểm vốn từ của trẻ từ 0 – 3 tuổi 2.1.1. Về số lượng từ – Trẻ dưới 1 tuổi có tầm khoảng chừng 5 – 10 từ. – Giai đoạn từ 1 – 2 tuổi vốn từ của trẻ tăng lên rõ rệt. Đã khởi đầu xuất hiện những từ ghép. Vốn từ dữ thế chủ động của trẻ tăng rất nhanh. – Trẻ 2 – 3 tuổi có vốn từ tăng rất nhanh. 27 2.1.2. Về từ loại – Vốn từ của trẻ dưới 1 tuổi đa phần là danh từ, rất ít động từ, chưa tồn tại tính từ và những từ loại khác. – Trẻ thời điểm ở thời điểm cuối năm thứ hai có đầy đủ những từ loại: danh từ, động từ, tính từ, đại phó từ. – Đến cuối 3 tuổi, trong vốn từ của trẻ có tất cả những từ loại: danh từ, động từ, tính từ, số từ… 2.2. Đặc điểm vốn từ của trẻ từ 3 – 6 tuổi 2.2.1. Vốn từ xét về mặt số lượng – Số lượng từ của trẻ tăng nhanh theo thời gian, phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố rất khác nhau, trong đó quan trọng nhất là những tác động của môi trường tự nhiên thiên nhiên như: sự tiếp xúc ngôn từ thường xuyên của những người dân xung quanh, trình độ của cha mẹ… – Sự tăng có tốc độ không đồng đều. – Năm thứ 3 có tốc độ tăng nhanh nhất có thể. – Từ 3 – 6 tuổi tốc độ tăng vốn từ giảm dần. 2.2.2. Vốn từ xét về mặt cơ cấu tổ chức từ loại Danh từ là những từ loại xuất hiện sớm nhất, sau đó là những từ loại như động từ, tính từ, đại từ, số từ, trạng từ, quan hệ từ… – Giai đoạn 3 – 4 tuổi, về cơ bản trong vốn từ của trẻ đã có đủ nhiều chủng loại từ, trong đó tỉ lệ danh từ, động từ cao hơn nhiều so với nhiều chủng loại khác. – Giai đoạn 5 – 6 tuổi, tỉ lệ danh từ, động từ giảm sút nhường chỗ cho tính từ và những từ loại khác tăng lên. 2.3. Khả năng hiểu nghĩa từ của trẻ mần nin thiếu nhi Theo Fedorenko (Nga), ở trẻ em có 5 mức độ hiểu nghĩa khái quát của từ như: – Mức độ 0: Cuối tuổi lên 1, đầu tuổi lên 2, trẻ tương ứng tên gọi với một người rõ ràng, một đồ vật rõ ràng (Bà, Hùng, bàn, bát…) để chỉ một vật rõ ràng, riêng biệt (nghĩa biểu danh). – Mức độ thứ nhất của sự việc khái quát: Cuối tuổi lên hai, trẻ nắm được mức độ thứ nhất của sự việc khái quát, tức là tên gọi gọi chung của đối tượng cùng 28 loại (đồ vật, hành vi, tính chất): “Bóng” chỉ một quả bóng bất kỳ, “Búp bê” chỉ một con búp bê bất kỳ nào… (nghĩa biểu niệm ở mức độ thấp). – Mức độ thứ hai của sự việc khái quát: Trẻ nắm được mức độ thứ hai của sự việc khái quát, tức là tên gọi gọi chung của những sự vật không cùng loại: “Quả” hoàn toàn có thể chỉ bất kỳ loại quả nào (Quả cam, đu đủ, chuối…). “Xe” hoàn toàn có thể chỉ bất kỳ loại xe nào (Ô tô, xích lô…). + Cam, chuối, đu đủ: mức độ thứ nhất của sự việc khái quát. + Quả: mức độ thứ hai của sự việc khái quát. – Mức độ thứ ba của sự việc khái quát: Trẻ khoảng chừng 5-6 tuổi hoàn toàn có thể nắm được mức độ thứ ba của sự việc khái quát: “đồ vật” hoàn toàn có thể chỉ đồ chơi (búp bê, ôtô, máy bay…), đồ gỗ (giường, tủ, bàn và ghế…), đồ nấu nhà bếp (nồi, bát, chảo…). + Búp bê: Mức độ thứ nhất của sự việc khái quát. + Đồ chơi: Mức độ thứ hai của sự việc khái quát. + Đồ vật: Mức độ thứ ba của sự việc khái quát. – Mức độ thứ tư của sự việc khái quát: Là những biểu thị sự khái quát tối đa như: Vật chất, hành vi, trạng thái, chất lượng, số lượng, quan hệ, khái niệm… Khả năng nắm được mức độ thứ tư của sự việc khái quát xuất hiện vào tuổi thiếu niên. Trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi cũng hoàn toàn có thể hiểu được một số trong những khái niệm mang tính chất chất khái quát ở mức độ 4 nhưng phải thường xuyên được làm quen, hiểu được nghĩa của từ, được thực hành với những từ ngữ đó và gắn với những tình huống rõ ràng (từ niềm sung sướng…). 3. Nhiệm vụ phát triển vốn từ cho trẻ 3.1. Làm giàu vốn từ cho trẻ, giúp trẻ làm quen với những từ mới và để ý quan tâm đến cơ cấu tổ chức từ loại hợp lý trong vốn từ của trẻ – Việc làm giàu vốn từ cần tiến hành trên nguyên tắc mở rộng dần từ rõ ràng đến khái quát và cần cho môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường của trẻ. – Ở quá trình đầu, cần đáp ứng cho trẻ những từ ngữ mang ý nghĩa rõ ràng (Các đồ vật trong mái ấm gia đình, những cây, con… thân mật, những động từ biểu thị hoạt động và sinh hoạt giải trí cơ bản của con người, những tính từ chỉ đặc điểm bên phía ngoài của sự việc vật…). – Ở quá trình sau, đáp ứng cho trẻ những từ mang ý nghĩa khái quát hơn. 29 – Làm giàu những từ ngữ chỉ số, những từ ngữ trừu tượng. – Cho trẻ biết một từ hoàn toàn có thể có nhiều nghĩa (đi học, đi găng tay), có nghĩa chính và nghĩa phụ (đối với trẻ mẫu giáo 4 – 5 tuổi và mẫu giáo 5 – 6 tuổi). – Trên cơ sở nghĩa vốn có, hoàn toàn có thể phát triển thêm những nghĩa mới của từ. Có thể cho trẻ biết một số trong những ẩn dụ (răng lược, chân ghế, mũi kim) và hoán dụ (đỏ mặt tía tai) dễ hiểu. – Để làm phong phú vốn từ, hoàn toàn có thể cho trẻ tìm từ trái nghĩa. – Cần phải dạy trẻ mần nin thiếu nhi biết ghi nhớ và sử dụng những thành ngữ (đen như mực, chậm như rùa, đỏ như gấc), tục ngữ với nội dung phù hợp và cách nói quyến rũ, dễ nhớ của những thành ngữ, tục ngữ đó. – Trong khi hình thành vốn từ cho trẻ cần để ý quan tâm đến cơ cấu tổ chức từ loại (sao cho có đủ những từ loại tiếng Việt với tỉ lệ thích hợp). 3.2. Củng cố vốn từ, giúp trẻ hiểu được ý nghĩa và tầm quan trọng của từ – Nhắc lại nhiều lần những từ mới học. – Củng cố những từ khó phát âm bằng việc nói mẫu… – Tích cực sửa sai cho trẻ và để ý quan tâm dạy trẻ phát âm đúng những từ mới học. – Chú ý đến việc củng cố nghĩa của từ, nhắc lại nhiều lần ý nghĩa của từ để củng cố vững chắc cho trẻ. 3.3. Tích cực hóa vốn từ cho trẻ – Giúp trẻ biết lựa chọn từ để sử dụng một cách đúng chuẩn, thành thạo, biểu cảm. – Giúp trẻ có một trí nhớ linh hoạt để tìm ra những từ ngữ thiết yếu cho việc diễn đạt. – Tích cực hoá vốn từ giúp trẻ vận dụng từ vào lời nói làm cho vốn từ ngữ thụ động chuyển sang từ ngữ tích cực. – Ngăn ngừa trẻ sử dụng những từ ngữ thô tục, thiếu văn hoá. 4. Nội dung phát triển vốn từ cho trẻ ở trường mần nin thiếu nhi 4.1. Những nguyên tắc xây dựng nội dung – Phát triển vốn từ gắn chặt với quá trình phát triển của tư duy, kết quả 30 của hoạt động và sinh hoạt giải trí nhận thức. – Các nội dung phát triển vốn từ phải đưa vào tất cả những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt của trẻ (học tập, vui chơi, sinh hoạt). – Nội dung phát triển vốn từ cần phải phức tạp hóa dần cùng với sự tăng độ tuổi của trẻ. Cụ thể: + Mở rộng vốn từ của trẻ trên cơ sở cho trẻ làm quen với thế giới những sự vật, hiện tượng kỳ lạ đang từ từ mở rộng. + Đưa vào những từ chỉ rõ những thuộc tính, phẩm chất, quan hệ trên cơ sở cho trẻ hiểu sâu thêm về những sự vật, hiện tượng kỳ lạ của thế giới xung quanh. + Đưa ra những từ chỉ rõ những khái niệm sơ đẳng trên cơ sở phân biệt và khái quát những sự vật theo những tín hiệu cơ bản. 4.2. Nội dung phát triển vốn từ 4.2.1. Những từ ngữ về môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường riêng – Mẫu giáo 3 – 4 tuổi: + Gọi tên nơi ở, tên bố mẹ anh chị em, tên trường mần nin thiếu nhi, tên cô giáo, tên những bạn. + Gọi đúng tên vị trí những phần trong nhà, trường, lớp. + Làm quen với những đồ dùng trong nhà hằng ngày. Gọi đúng tên nơi để những đồ dùng. + Biết và gọi tên việc làm của người lớn trong mái ấm gia đình, trường mần nin thiếu nhi. – Mẫu giáo 4 – 5 tuổi: + Mở rộng thế giới đồ vật trong tầm nhìn của trẻ: cho trẻ tiếp xúc với tất cả những đồ vật có trong nhà, trường mần nin thiếu nhi. Trẻ phân biệt được những đặc điểm của những đồ dùng, đồ vật gần nhau. + Nhớ địa chỉ trường, nhận ra được môi trường tự nhiên thiên nhiên xung quanh một cách có phương hướng; sử dụng được những từ chỉ hoạt động và sinh hoạt giải trí hằng ngày của trẻ. + Nhận biết và gọi đúng những màu xanh, đỏ, đen, trắng, tím, vàng… – Mẫu giáo 5 – 6 tuổi: + Hiểu và dùng từ đúng về môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường mái ấm gia đình, về việc làm của bố 31 mẹ, anh chị em. + Nắm được từ ngữ về nội qui, qui định ở trường lớp, nơi công cộng. + Hiểu biết rõ ràng và gọi tên những sự vật trong tầm nhìn của trẻ, nói về đặc điểm, hiệu suất cao của đồ vật; điện thoại để nói chuyện với người ở xa… + Nắm được những khái niệm và dùng đúng những từ chỉ thời gian. + Cung cấp những từ khái quát ở mức độ 3. + Cho trẻ biết và sử dụng đúng một số trong những từ ghép, từ láy. + Bước đầu cho trẻ biết một vài từ nhiều nghĩa, từ đồng nghĩa. + Bước đầu cho trẻ biết một số trong những ẩn dụ. + Bước đầu dạy trẻ một số trong những thành ngữ. 4.2.2. Những từ ngữ về môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường xã hội – Mẫu giáo 3 – 4 tuổi: + Cho trẻ làm quen với môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường của đất nước: ngày lễ hội, Tết Nguyên đán, tết Trung thu. + Nói được một số trong những từ ngữ về những chú bộ đội, công an, những bác công nhân, nông dân… + Gọi đúng tên và quyền lợi của một số trong những phương tiện giao thông vận tải phổ biến ở địa phương. – Mẫu giáo 4 – 5 tuổi: + Cho trẻ biết thêm những ngày lễ lớn; kể về nơi Bác thao tác; kể về Lăng Bác, về Bảo tàng Hồ Chí Minh. + Cung cấp cho trẻ tên gọi một số trong những cơ quan nhà nước và hiệu suất cao của chúng. + Quan sát, gọi tên và hiểu hiệu suất cao của những khu công trình xây dựng công cộng. + Tiếp tục đáp ứng vốn từ về bộ đội, công an, nông dân, công nhân… – Mẫu giáo 5 – 6 tuổi: + Mở rộng vốn từ về phương tiện giao thông vận tải và những đặc điểm, hoạt động và sinh hoạt giải trí của nó. 32 + Hình thành khái niệm về tổ quốc, quê hương, nhân dân. + Cung cấp hiểu biết, vốn từ về địa phương. + Mở rộng hiểu biết và vốn từ về những ngày lễ lớn. + Hiểu về mái ấm gia đình và xã hội: mái ấm gia đình; họ hàng; nhân dân. + Hiểu về những sinh hoạt chung của xã hội. 4.2.3. Những từ ngữ nói về thế giới tự nhiên – Mẫu giáo 3 – 4 tuổi: + Cho trẻ nhận ra và gọi tên một số trong những loại rau, hoa, quả thông thường. + Nhận biết và gọi đúng tên một số trong những loài vật nuôi trong mái ấm gia đình. + Dạy cho trẻ nói đúng những từ chỉ những hiện tượng kỳ lạ tự nhiên. – Mẫu giáo 4 – 5 tuổi: + Cho trẻ nhận ra và gọi tên đúng mùi vị một số trong những loại rau, hoa, quả. + Cho trẻ gọi tên những loài vật tương đối giống nhau, cho trẻ so sánh để thấy được những điểm giống và rất khác nhau giữa chúng. + Cung cấp cho trẻ tên gọi về ích lợi và tác hại của một số trong những loài vật. + Mở rộng hiểu biết về thiên nhiên, đặc điểm từng mùa. – Mẫu giáo 5 – 6 tuổi: + Cho trẻ so sánh những loài vật, yêu cầu trẻ tìm kiếm những điểm giống nhau để từ từ biết phân loại, khái quát. + Cho trẻ nhận ra và nói về từng mùa trong năm, đặc điểm của từng mùa. 5. Một số giải pháp phát triển vốn từ cho trẻ mần nin thiếu nhi 5.1. Trẻ dưới 3 tuổi Biện pháp phát triển vốn từ cho trẻ dưới 3 tuổi hoàn toàn có thể thực hiện dưới những hình thức giờ học phát triển vốn từ hoặc trong tiếp xúc tự do… 5.1.1. Giờ học phát triển vốn từ: Nhận biết – Tập nói Mục đích: Nhằm hướng dẫn trẻ xem xét sự vật, hiện tượng kỳ lạ xung quanh thân mật với trẻ, giúp trẻ nhận ra được sự vật, những đặc điểm, cấu trúc của sự việc vật, hành vi với sự vật… trên cơ sở đó đáp ứng những từ tương ứng. 33 Yêu cầu: – Phải có đồ dùng trực quan. Đồ dùng trực quan phải phù phù phù hợp với việc phát triển vốn từ cho trẻ. – Một hình tượng được đáp ứng phải gọi ra từ tương ứng. – Tiết học phải được tiến hành từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp… Phương pháp hướng dẫn trẻ Nhận biết – Tập nói: * Trẻ dưới 24 tháng tuổi: Căn cứ vào đặc điểm độ tuổi của trẻ để sử dụng những phương pháp theo mức độ tăng dần như sau: – Dùng nhiều chủng loại đồ chơi sặc sỡ có phát ra âm thanh… để thu hút sự để ý quan tâm của trẻ kèm theo việc trò chuyện với trẻ. – Cho trẻ cầm nắm những đồ chơi để phát triển xúc giác. – Cho trẻ chơi những đồ chơi có sắc tố rực rỡ, phát ra âm thanh, cho trẻ chơi những trò chơi đòi hỏi sự để ý quan tâm và phát triển những giác quan (lồng hộp, bỏ vào lấy ra, lăn bóng, ú oà…). – Cho trẻ chơi với những đồ chơi nhỏ bằng cao su, nhựa. Trong khi trẻ chơi với những đồ chơi đó, cô phát âm đúng chuẩn, rõ ràng những từ biểu thị tên gọi những sự vật đó rồi yêu cầu trẻ chỉ vào vật và bắt chước cách phát âm của cô. – Cho trẻ tiếp xúc với vật thật sau đó cô hỏi trẻ và yêu cầu trẻ trả lời. Nếu trẻ không để ý quan tâm thì dùng thủ pháp dấu vật để thu hút sự để ý quan tâm của trẻ. Khi dạy, cô cần dùng những câu ngắn gọn, dễ hiểu, cần phối hợp ngặt nghèo giữa lời nói và hành vi với sự vật. – Dạy trẻ biết sử dụng từ trong một câu trọn vẹn (câu có 4 – 6 từ). – Dạy trẻ nói theo 4 chủ đề: chủ đề về hoa, chủ đề về nhiều chủng loại quả, về những loài vật, đồ vật. Mỗi chủ đề cho trẻ làm quen với 4 – 5 đối tượng. Trên 1 tiết học cho trẻ làm quen một đối tượng, biết tên gọi 4 – 5 rõ ràng hoặc hiệu suất cao, hoạt động và sinh hoạt giải trí của nó. – Cô cho trẻ quan sát đối tượng, ra mắt tên gọi, những cụ ông cụ bà thể, hiệu suất cao, hoạt động và sinh hoạt giải trí của nó đồng thời dạy trẻ nói bằng phương pháp trả lời những thắc mắc của cô. * Trẻ từ 24 – 36 tháng tuổi: Với lứa tuổi này dạy theo chủ đề, mỗi chủ đề theo 2 loại bài: 34 Loại 1: Dạy trẻ từng vật riêng lẻ, dạy trẻ tên gọi của vật, những cụ ông cụ bà thể, đặc điểm, cấu trúc, hiệu suất cao… của vật và hoạt động và sinh hoạt giải trí của chúng. Loại 2: Dạy trẻ ở mức độ khái quát theo từng thể loại… Cấu trúc một tiết học Nhận biết – Tập nói cho trẻ 24 – 36 tháng tuổi: – Cô chuyển từ hoạt động và sinh hoạt giải trí chơi sang hoạt động và sinh hoạt giải trí học: Chú ý không thật đột ngột, gò bó, phải gây được hứng thú của trẻ. Tuỳ theo đặc điểm của trẻ mà lựa chọn hình thức cho phù hợp. – Cô ra mắt vật cần dạy trẻ Nhận biết – Tập nói: cần ngắn gọn, mê hoặc bằng những thủ thuật rất khác nhau (bắt chước tiếng kêu, dấu để trẻ tìm, đoán vật, cho trẻ trực tiếp tiếp xúc với vật…). Ví dụ: Cho trẻ nhận ra – tập nói về con gà trống, cô sẽ bắt chước tiếng gáy của gà trống, hỏi trẻ đó là tiếng gáy của con gì, sau đó đưa hình ảnh gà trống ra mắt cho trẻ… – Cô hướng dẫn trẻ Nhận biết – Tập nói theo trình tự: Cô ra mắt tên gọi của vật (hoặc hỏi trẻ nếu trẻ đã biết vật đó), sau đó ra mắt những cụ ông cụ bà thể, đặc điểm của vật. Cho trẻ nhận ra – tập nói bằng những thắc mắc rất khác nhau. Nếu trẻ không trả lời được, cô gợi ý cho trẻ. Cô hỏi đến đâu thì tạm dừng cho trẻ tập nói những từ gọi tên đặc điểm của vật. Ví dụ: Cô chỉ vào bức tranh có nhiều loài vật và hỏi “Con gà đâu?”, hoặc chỉ vào hình ảnh con gà và hỏi “Con gì đây?”… Lưu ý: Trong khi hướng dẫn cần cho trẻ trực tiếp tiếp xúc với vật, vừa cho trẻ chơi vừa hỏi trẻ. Cần động viên khuyến khích trẻ ngay trong quá trình dạy. Phải phát huy tính tích cực của trẻ. – Củng cố: Nhắc lại tên gọi của vật, của những cụ ông cụ bà thể, đặc điểm của vật (cho trẻ nhắc lại hoặc cô nhắc lại nếu trẻ chưa nhớ). – Kết thúc tiết học: Khen trẻ, khôn khéo nhắc nhở những trẻ chưa để ý quan tâm. 5.1.2. Phát triển vốn từ trong tiếp xúc tự do Căn cứ vào đặc điểm độ tuổi của trẻ để sử dụng những phương pháp theo mức độ tăng dần sau: – Cô tăng cường nói chuyện với từng nhóm trẻ trong hoạt động và sinh hoạt giải trí chơi. Trong giờ chơi, cô nói chuyện, chơi với từng trẻ hoặc 2-3 trẻ. 35 Ví dụ: Chơi ú oà, tìm vật theo tên gọi, trốn cô… – Trong giờ chơi, cô tập cho trẻ vỗ tay, bắt tay, vừa làm động tác vừa nói rõ ràng từ biểu thị hành vi đó. Sau khi trẻ đã hiểu từ biểu thị hành vi, cô hoàn toàn có thể yêu cầu trẻ làm hoặc cô làm cho trẻ bắt chước. – Trong giờ ăn, giờ đón trẻ, trả trẻ, cô thường xuyên nói với trẻ một số trong những từ và tập cho trẻ nói theo. – Cô cùng chơi với trẻ, cho trẻ chơi với những đồ chơi, gọi tên 1-2 rõ ràng của đồ chơi rồi hỏi trẻ. – Khi nói chuyện với trẻ cô nên gọi tên trẻ, tên những bạn, tên cô trong lớp rồi hỏi trẻ. – Khi ăn, mặc, vệ sinh, cô gọi tên những đồ dùng quen thuộc, gọi tên những hành vi mà cô, trẻ thực hiện (ăn cháo, uống nước…) để cho trẻ làm quen dần. – Trong khi tập luyện, cô hoàn toàn có thể dạy trẻ biết tên gọi những bộ phận của khung hình. Dạy trẻ tuân theo một số trong những yêu cầu của cô, thông qua đó dạy trẻ một số trong những từ chỉ hành vi của sự việc vật (ăn, đứng, ngồi, đưa cho cô…). – Cô tăng cường nói chuyện với trẻ trong giờ chơi tự do. Dạy trẻ nhận ra những đồ han đồ vật quen thuộc. Cô hoàn toàn có thể sử dụng nhiều chủng loại thắc mắc để hỏi trẻ. Chú ý dạy trẻ phát âm đúng. Trong khi tập luyện, hoàn toàn có thể đưa han từ mới vào dạy trẻ han qua việc đưa han đồ chơi, động tác chơi. Ví dụ: Con tết tóc cho em bé đi. – Trong giờ tiếp xúc tự do, để ý quan tâm không riêng gì có đáp ứng danh từ mà còn đáp ứng động từ, tính từ chỉ hành vi, đặc điểm của sự việc vật Ví dụ: Bông hoa đẹp, thơm phức, red color… – Cô khuyến khích trẻ nói, sử dụng nhiều từ trong khi tập luyện với bạn. Chú ý sửa cho trẻ khi cháu dùng từ không đúng chuẩn. – Trò chuyện với trẻ về trò chơi, hỏi trẻ về đồ vật, đồ chơi ở nhà, về những người dân thân trong gia đình trong mái ấm gia đình…, để ý quan tâm dạy trẻ những từ mới trong khi trẻ chơi. – Tổ chức cho trẻ chơi những trò chơi với từ đơn giản. 5.2. Trẻ từ 3-6 tuổi Biện pháp phát triển vốn từ của trẻ từ 3 – 6 tuổi được thực hiện trên những giờ học và trong tiếp xúc tự do. 36 5.2.1. Phát triển vốn từ trên những giờ học – Giờ học Khám phá khoa học và làm quen với môi trường tự nhiên thiên nhiên xung quanh: – Giờ học này đáp ứng một số trong những lượng lớn những từ. Để những tiết học này còn có hiệu suất cao cực tốt trong việc phát triển vốn từ cho trẻ, cô nên phải thực hiện tốt những yêu cầu chung về tổ chức giờ học nhưng cũng cần phải đầu tư thích đáng cho trách nhiệm phát triển vốn từ bằng việc xác định những từ ngữ cần đáp ứng, cho trẻ lặp đi lặp lại nhiều lần những từ mới, từ khó… – Giờ học Làm quen với tác phẩm văn học: + Cung cấp cho trẻ những từ có hình ảnh. + Cần lý giải những từ trong tác phẩm một cách rõ ràng, dễ hiểu, hoàn toàn có thể dùng nhiều cách thức rất khác nhau để lý giải. Với những từ khó hoàn toàn có thể lý giải thì tránh việc nỗ lực mà làm sai lệch đi nghĩa của từ. – Giờ học Phát triển ngôn từ mạch lạc: + Cô khuyến khích, hướng dẫn trẻ sử dụng những từ hay. + Cô hoàn toàn có thể kể một câu truyện ngắn, trong đó có những từ không hay và đề nghị trẻ chọn từ khác thay thế. Ngoài những giờ học trên còn tồn tại nhiều giờ học khác hoàn toàn có thể góp thêm phần phát triển vốn từ cho trẻ. Khi sử dụng những giờ học này nên phải sử dụng phương pháp trực quan, phải tích cực hoá quá trình nhận thức và ngôn từ của trẻ. Ví dụ: Giờ học gọi tên những từ biểu thị khái niệm về loại (đồ chơi, đồ gỗ…). Ngoài ra, hoàn toàn có thể tổ chức những tiết hướng dẫn trẻ quan sát những sự vật, hiện tượng kỳ lạ, ra mắt tranh, quan sát đồ chơi, trò chơi học tập, trò chơi ngôn từ… để phát triển từ, làm đúng chuẩn hoá, tích cực hoá vốn từ cho trẻ. 5.2.2. Phát triển vốn từ trong tiếp xúc tự do * Sử dụng trò chơi để phát triển vốn từ cho trẻ – Trong khi trẻ chơi, bằng phương pháp đưa thêm đồ chơi, nội dung chơi vào cho trẻ để đưa thêm từ mới cho trẻ làm quen, để ý quan tâm cách dùng từ và sửa sai cho trẻ. 37 Ví dụ: Trong trò chơi đóng vai theo chủ đề Gia đình, cô giáo đưa thêm đồ chơi như quần áo, bàn là (bàn ủi)… và gợi ý trẻ biết những thao tác giặt, vò. vắt, phơi, ủi…áo quần. – Cô tăng cường tổ chức những trò chơi với từ, nội dung chơi phong phú hơn so với trẻ 2-3 tuổi… Ví dụ: Trò chơi Hãy kể đủ 3 thứ (trẻ phải kể 3 thứ mang tên gọi không trùng với bạn khác). Trò chơi Nói ngược (cô nói trắng tinh, trẻ nói đen sì…). * Sử dụng giải pháp dùng lời để phát triển vốn từ cho trẻ – Trong thời gian tiếp xúc tự do, cô hoàn toàn có thể trò chuyện với trẻ về những nội dung mà trẻ quan tâm, để ý quan tâm củng cố vốn từ cho trẻ. Ví dụ: Khi trò chuyện với trẻ về nhiều chủng loại hoa, hoàn toàn có thể hướng dẫn trẻ dùng những từ thơm phức, thơm ngào ngạt… – Trong tiếp xúc tự do, cô tăng cường trò chuyện với trẻ, gợi cho trẻ tự kể, khôn khéo nhắc trẻ những từ trẻ chưa sử dụng được, khuyến khích trẻ dùng những từ hay, những từ có hình ảnh. Khi trẻ nói chuyện, cô phải để ý quan tâm lắng nghe trẻ. Ví dụ: Khi trẻ kể về bà của tớ, khuyến khích trẻ dùng những từ như mái tóc bà bạc phơ, bà nhai trầu bỏm bẻm, bà già rồi nên phải chống gậy đi lom khom… – Cho trẻ quan sát kết phù phù hợp với lời lý giải hoặc sử dụng lời kể của cô giáo để phát triển vốn từ cho trẻ. Ví dụ: Khi quan sát bể cá, trẻ sẽ thấy và nói được những từ cá quẫy đuôi, ngoi lên, lặn xuống, đớp mồi… – Đối với trẻ 3 – 4 tuổi và trẻ 5 – 6 tuổi, trong tiếp xúc tự do, cô hoàn toàn có thể sử dụng câu đố để củng cố, tích cực hoá vốn từ cho trẻ, giúp trẻ làm rõ ý nghĩa của từ. Cùng ở dạng đố, cô hoàn toàn có thể tổ chức dưới dạng trò chơi. Ví dụ: Quả gì cong cong Xếp thành một nải Nải xếp thành buồng Khi chín vàng thơm Ăn ngon ngọt lắm. (Quả chuối) 38 Ở câu đố này, trẻ sẽ học được những từ cong cong, nải, buồng, vàng thơm, ngon ngọt. 5.2.3. Hướng dẫn trẻ quan sát * Cho trẻ quan sát vật thật, đồ chơi: Dạy trẻ quan sát là dạy trẻ biết xem xét, phân tích, so sánh để tìm ra những đặc điểm, thuộc tính của đối tượng quan sát, về những quan hệ của nó với môi trường tự nhiên thiên nhiên xung quanh. Trong quá trình quan sát, những giác quan được lôi kéo (mắt nhìn, tai nghe, tay sờ…). Quá trình hướng dẫn trẻ quan sát là quá trình có mục tiêu, có kế hoạch, thứ tự đi từ sự phân tích mặt này đến sự phân tích mặt khác, vừa đưa ra từ mới, vừa củng cố từ cũ. Dạy trẻ quan sát một vật thật hoặc đồ chơi được thực hiện theo tiến trình sau: – Chuẩn bị quan sát: + Chọn đối tượng phù hợp (đề tài, độ tuổi…). + Chọn những kiến thức và kỹ năng thiết yếu. + Chọn những từ ngữ phù hợp. + Chọn bài thơ, bài hát… để tăng sự mê hoặc của hoạt động và sinh hoạt giải trí. – Tổ chức quan sát: + Hoạt động 1: Ổn định, trò chuyện (hát, đọc thơ…), ra mắt đối tượng quan sát, yêu cầu cần quan sát… + Hoạt động 2: Cho trẻ tự do trao đổi, nhận xét… về đối tượng quan sát. Cô lắng nghe trẻ nói và để ý quan tâm đến vốn từ trẻ sử dụng. Cô hướng trẻ quan sát theo mục tiêu đã đặt ra. Cô gợi ý cho trẻ dùng từ ngữ nói về những gì trẻ đã tri giác. + Hoạt động 3: Đàm thoại với trẻ về những gì trẻ đã quan sát được. Lưu ý đáp ứng những từ ngữ thể hiện tính chất của sự việc vật. + Hoạt động 4: Củng cố kiến thức và kỹ năng, kết thúc hoạt động và sinh hoạt giải trí quan sát (hoàn toàn có thể dùng những bài thơ, câu đố, bài hát…). * Cho trẻ xem tranh: Xem tranh là hoạt động và sinh hoạt giải trí mà trẻ rất thích. Những tranh đẹp, có nội dung phù hợp vừa giúp phát triển vốn từ, vừa giáo dục thẩm mĩ – nghệ thuật và thẩm mỹ cho 39 trẻ. Khi miêu tả những bức tranh, trẻ vừa được tiếp thu thêm những từ mới đồng thời lôi kéo cả vốn từ cũ. Có thể sử dụng những tranh vẽ phối hợp cho trẻ quan sát và đàm thoại theo nội dung bức tranh để cho trẻ hiểu được từ, đặc biệt là những từ khái niệm… Cô giáo hoàn toàn có thể hướng dẫn trẻ xem tranh nhằm mục đích phát triển vốn từ theo trình tự sau: + Hướng dẫn trẻ quan sát toàn bộ bức tranh (vẽ ai, cái gì), sau đó mới đi vào rõ ràng. + Cô miêu tả lại ngắn gọn về toàn bộ bức tranh. + Dùng những thắc mắc theo nội dung tranh để cho trẻ hiểu nội dung của tranh và hiểu được từ, đặc biệt là những từ khái niệm (ở giữa, bên phải, kế bên…). + Củng cố, kết thúc. 5.2.4. Sử dụng đồ chơi để phát triển vốn từ Đây là giải pháp cô giáo sử dụng nhiều chủng loại đồ chơi rất khác nhau để phát triển vốn từ cho trẻ. Mỗi loại đồ chơi sẽ mang tên gọi, đặc điểm, vật liệu, cấu trúc… rất khác nhau. Cô giáo yêu cầu trẻ gọi tên, nói đặc điểm, hiệu suất cao… của đồ chơi, qua đó sẽ góp thêm phần phát triển vốn từ… cho trẻ. Lưu ý: – Lựa chọn đồ chơi phù hợp lứa tuổi. – Sử dụng nhiều đồ chơi rất khác nhau. – Cho trẻ hoạt động và sinh hoạt giải trí với đồ chơi. Cách tổ chức hoạt động và sinh hoạt giải trí sử dụng đồ chơi để phát triển vốn từ cho trẻ: – Hoạt động 1: Ổn định, trò chuyện (nêu rõ ràng nội dung trò chuyện, cách ra mắt vào bài). – Hoạt động 2: Giới thiệu nhiều chủng loại đồ chơi rất khác nhau (nếu là đồ chơi mới) hoặc hỏi trẻ về nhiều chủng loại đồ chơi (nếu là đồ chơi cũ). – Hoạt động 3: Cho trẻ quan sát nhiều chủng loại đồ dùng đồ chơi và đặt thắc mắc để trẻ nói về đặc điểm của nhiều chủng loại đồ chơi rất khác nhau (Lưu ý những từ ngữ cần dạy trẻ…). – Hoạt động 4: Củng cố, nhắc lại đặc điểm của đồ chơi… – Hoạt động 5: Kết thúc hoạt động và sinh hoạt giải trí, nhận xét, tuyên dương trẻ. 40 5.2.5. Sử dụng những trò chơi học tập Cô giáo sử dụng những trò chơi học tập cho trẻ chơi. Trong khi tập luyện, trẻ sẽ được phát triển kĩ năng khái quát hoá, giúp trẻ hiểu nghĩa khái quát của từ, biết sử dụng đúng những từ ngữ đó… đồng thời phát triển tư duy cho trẻ. Ví dụ: Trò chơi Cái gì biến mất (Dành cho trẻ 5-6 tuổi) Cô giáo đặt một số trong những loại quả trên bàn, cho trẻ quan sát kỹ nhiều chủng loại quả đó. Sau đó cô giáo yêu cầu trẻ nhắm mắt và cô sẽ cất 1(hoặc 2) quả đi. Khi trẻ mở mắt ra, trẻ phải phát hiện được quả gì đã biến mất. Trẻ phải dùng từ ngữ để mô tả lại loại quả đó. Qui trình tổ chức trò chơi học tập phát triển vốn từ: – Hoạt động 1: Ổn định, trò chuyện… – Hoạt động 2: Giới thiệu tên trò chơi, lối chơi, luật chơi (hoàn toàn có thể chơi mẫu nếu dạy trẻ chơi trò chơi mới). – Hoạt động 3: Cho trẻ chơi. – Hoạt động 4: Nhận xét, kết thúc hoạt động và sinh hoạt giải trí. Kết luận: Phát triển vốn từ cho trẻ là một nội dung quan trọng trong việc phát triển ngôn từ. Nó là cơ sở thành lập câu và phát triển ngôn từ mạch lạc. Việc phát triển vốn từ phải được thực hiện trong tất cả những hình thức dạy nói cho trẻ và phải có kế hoạch rõ ràng trong từng ngày, từng tuần. III. DẠY TRẺ NÓI ĐÚNG NGỮ PHÁP 1. Khái niệm Dạy trẻ nói đúng ngữ pháp là luyện cho trẻ nói đúng theo cấu trúc của tiếng Việt, tương hỗ cho lời nói của trẻ có nội dung thông báo rõ ràng. Dạy trẻ nói đúng ngữ pháp là dạy trẻ nói được những quy mô câu, những thành phần câu cũng như vị trí của những thành phần bằng phương pháp cho trẻ thường xuyên được nghe, được nói theo những quy mô câu chuẩn để từ đó từ từ nắm được cách cấu trúc nhiều chủng loại câu của tiếng mẹ đẻ. 2. Đặc điểm ngữ pháp trong lời nói của trẻ từ 1 đến 6 tuổi 2.1. Giai đoạn dưới 3 tuổi – 15 tháng trẻ đã biết dùng những câu đầu tiên. Đó là những câu 1 từ. 41 Câu 1 từ thường gắn sát với văn cảnh. Nhờ văn cảnh cùng ngữ điệu câu nói, nét mặt, cử chỉ của trẻ mà người nghe hiểu được điều mà trẻ muốn nói. Ví dụ: Đi (trẻ đòi đi chơi). Nước (trẻ muốn uống nước). – Sau câu 1 từ là sự việc xuất hiện của câu cụm từ. Loại câu này chưa thể hiện rõ những thành phần câu. Ví dụ: Cô Hương. Bác Ngọc. – Tiếp sau câu cụm từ là nhiều chủng loại câu đơn đầy đủ 2 thành phần chính. Ví dụ: Mèo kêu. Gà gáy. Đến cuối 3 tuổi, những dạng câu đơn của trẻ phong phú hơn, được mở rộng thêm những thành phần khác ví như bổ ngữ, định ngữ, trạng ngữ. Ví dụ: Mẹ đi chợ. Áo màu xanh. Sáng nay cháu ăn cơm. Trẻ cuối 3 tuổi đã và đang khởi đầu biết sử dụng nhiều chủng loại câu ghép: + Câu ghép đẳng lập mô tả những sự việc hiện tượng kỳ lạ. Ví dụ: Bác cho cháu kẹo, anh Thành cho cháu kẹo. + Câu ghép chính phụ chỉ mục tiêu, nguyên nhân, điều kiện. Ví dụ: Vì trời mưa nên sân ướt. Nhìn chung, tỉ lệ câu nói đúng ngữ pháp, câu mở rộng thành phần, câu ghép được tăng dần theo độ tuổi. Các câu có cấu trúc đơn giản giảm dần. Điều này hoàn toàn phù phù phù hợp với nhận thức của trẻ. Trẻ càng lớn, sự hiểu biết của trẻ càng tăng, do vậy, biểu lộ trao đổi càng nhiều. Từ đó dẫn đến sự thay đổi ngày càng đa dạng trong cấu trúc câu nhằm mục đích thoả mãn nhu yếu 42 tiếp xúc của trẻ. Tuy nhiên, trẻ vẫn mắc một số trong những lỗi trong cấu trúc câu. Cụ thể là: + Sắp xếp sai trật tự từ trong câu. Ví dụ: Con nước uống (Con uống nước). + Thiếu từ trong câu (diễn đạt thiếu rõ ràng). Ví dụ: Ông đưa bánh bà (Ông đưa bánh cho bà). + Câu đơn mở rộng thành phần còn nghèo nàn. + Thiếu quan hệ từ trong câu ghép. 2.2. Giai đoạn từ 4 đến 6 tuổi Trẻ ở độ tuổi này thường sử dụng nhiều chủng loại câu: Câu cụm từ, câu đơn đầy đủ thành phần, câu đơn mở rộng thành phần, câu ghép đẳng lập và câu ghép chính phụ. Xét về quy mô câu thì số lượng không tăng nhưng những thành phần trong từng loại câu đều có sự mở rộng, phát triển. Ví dụ: Áo đẹp. Quả bóng màu xanh rất đẹp. Hôm nay ở lớp, con vẽ ngôi nhà và xích đu. Các loại câu phức của trẻ cũng khá được mở rộng. Trẻ biết cấu trúc những câu hoàn hảo nhất để kể lại nội dung câu truyện hoặc diễn tả sự hiểu biết, diễn tả điều mong ước của tớ mình. Ví dụ: Cháu thích quả bóng màu xanh này lắm. Các câu chính phụ của trẻ đã có đủ những từ chỉ quan hệ, ý của câu được diễn đạt rõ ràng mạch lạc hơn. Ví dụ: Bạn Thành khóc vì bạn Hùng lấy đồ chơi của bạn Thành. Một số hạn chế về câu: Dùng từ trong câu còn chưa đúng chuẩn (thừa hoặc thiếu), vị trí sắp xếp những từ trong câu chưa đúng nên câu dài, tối nghĩa… 3. Nhiệm vụ, nội dung dạy trẻ nói đúng ngữ pháp – Dạy trẻ nói đúng cấu trúc câu: Câu có đủ thành phần C-V và những thành phần phụ. Từ ngữ được sắp xếp theo trật tự từ tiếng Việt để diễn đạt nội dung rõ ràng, mạch lạc. 43 – Dạy trẻ biết mở rộng thành phần câu để giúp trẻ diễn đạt được những nội dung ngày càng phong phú. Cụ thể: + Ở trẻ dưới 3 tuổi: Dạy trẻ biết sử dụng thành thạo nhiều chủng loại câu đơn, câu mở rộng thành phần và bước đầu sử dụng được câu ghép. + Ở trẻ 4-6 tuổi: Dạy trẻ sử dụng thành thạo câu đơn mở rộng thành phần, sử dụng đúng và ngày càng phong phú những kiểu câu ghép. Dạy trẻ nói những kiểu câu phức đơn giản. 4. Một số giải pháp dạy trẻ nói đúng ngữ pháp 4.1. Xây dựng mẫu câu Đây là giải pháp cô giáo tạo ra bộ sưu tập câu rất khác nhau, cô nói mẫu cho trẻ nghe và yêu cầu trẻ lặp lại theo mẫu. Mẫu câu của cô giáo đưa ra phải đạt được những yêu cầu: – Câu phải có đầy đủ thành phần chính (chủ ngữ, vị ngữ). – Từ ngữ trong câu phải đúng chuẩn, sắp xếp đúng trật tự của câu tiếng Việt. – Nội dung thông báo của câu phải đơn giản, rõ ràng. – Mẫu câu đưa ra phải từ bộ sưu tập đơn giản đến bộ sưu tập phức tạp tuỳ thuộc vào từng độ tuổi. Muốn cho trẻ làm quen với những quy mô câu, cô giáo phải xây dựng kế hoạch, xây dựng mẫu câu và thường xuyên cho trẻ tập nói theo mẫu của quy mô. Ví dụ: Mèo kêu. (mẫu C-V) Con ăn bánh. (mẫu C-V-B) Con và bạn Hương xem phim. (mẫu C1- C2-V) 4.2. Trẻ tập nói theo mẫu Để hình thành bộ sưu tập câu dạy trẻ tập nói, cô đặt những thắc mắc. Mô hình thắc mắc sẽ ứng với quy mô mẫu câu sẽ dạy. Sau khi để thắc mắc, cô trả lời mẫu một câu hoặc vài câu rồi hướng dẫn trẻ tập nói. 44 Ví dụ: Cô hỏi: Con gì nằm trên bàn? Trẻ trả lời: Con mèo nằm trên bàn. (Câu đơn) Cô hỏi: Con gì nằm trên bàn kêu meo meo? Trẻ trả lời: Con mèo nằm trên bàn kêu meo meo. (Câu phức) Cô cần lặp đi lặp lại một cách có ý thức những quy mô câu. Trẻ nghe nhiều lần sẽ bắt chước, ghi nhớ và khi cần tiếp xúc trẻ sẽ vận dụng một cách tự nhiên. Cần tạo cho trẻ sự hứng thú, tự nhiên trong quá trình học câu của trẻ bằng những giải pháp sau: – Thường xuyên trò chuyện với trẻ trong những sinh hoạt hằng ngày theo những quy mô câu. – Quan sát, đàm thoại với trẻ theo những chủ đề. – Cho trẻ xem tranh ảnh, quy mô, đồ dùng đồ chơi rồi gợi ý cho trẻ trả lời theo những kiểu câu. – Dạy trẻ kể chuyện… Lưu ý: Khi dạy trẻ làm quen với quy mô câu ghép cô giáo cần giảng giải cho trẻ hiểu quan hệ Một trong những sự vật hiện tượng kỳ lạ trong thế giới xung quanh để trẻ link những sự vật hiện tượng kỳ lạ đó trong câu. Ví dụ: Vì trời mưa nên sân ướt. 4.3. Sửa lỗi ngữ pháp – Sửa lỗi dùng từ sai: Cô giáo cần giảng giải lại để trẻ hiểu đúng nghĩa của từ trẻ cần dùng. Phân tích để trẻ hiểu được quan hệ Một trong những hành vi, sự việc, từ đó giúp trẻ biết phương pháp xếp thứ tự những từ để diễn đạt nội dung mình yêu thích thông báo. Có thể sửa sai bằng việc cô nói mẫu câu đúng và yêu cầu trẻ nói lại. Biện pháp sửa lỗi dùng từ sai nên sử dụng với trẻ ở tuổi nhà trẻ và mẫu giáo 3 – 4 tuổi. – Sửa câu nói thiếu thành phần chính: Cô đặt thắc mắc về thành phần thiếu, sau khi trẻ trả lời, cô giúp trẻ nói câu đủ thành phần. Ví dụ: Cô hỏi: Ai đưa con đi học? 45 Trẻ trả lời: Mẹ. (Câu thiếu vị ngữ) Cô hỏi lại: Mẹ làm gì? Trẻ trả lời: Mẹ đưa con đi học. (Câu đơn đầy đủ thành phần) 4.4. Đàm thoại, trò chuyện Cô tiến hành đàm thoại, trò chuyện với trẻ theo một chủ đề nào đó (hoàn toàn có thể do cô gợi ý hoặc chủ đề trẻ hứng thú). Trong khi trò chuyện, cô đặt ra những tình huống để dẫn trẻ vào việc sử dụng bộ sưu tập câu mà cô định luyện cho trẻ. Ví dụ: Trò chuyện về mái ấm gia đình, trẻ sẽ nói về những người dân trong mái ấm gia đình, đồ dùng trong mái ấm gia đình, nhu yếu của mái ấm gia đình… Những nội dung trò chuyện, đàm thoại đó sẽ làm xuất hiện những kiểu câu rất khác nhau. 4.5. Sử dụng khối mạng lưới hệ thống thắc mắc Đây là một giải pháp dẫn dắt trẻ sử dụng bộ sưu tập câu cô định luyện cho trẻ. Ví dụ: Cô dự tính luyện câu đơn, câu ghép cho trẻ, cô sẽ nhờ vào những chủ đề quen thuộc với trẻ hoặc nhờ vào những tác phẩm văn học để xây dựng khối mạng lưới hệ thống thắc mắc. Hệ thống thắc phạm phải mang tính chất chất khoa học, thiết thực và phù hợp thì mới góp thêm phần dạy trẻ nói đúng ngữ pháp. Ví dụ: Để dạy trẻ mẫu giáo 3 – 4 tuổi nói câu đơn, cô đặt thắc mắc về chủ đề quả cam. Cô hỏi: Quả cam màu gì? Trẻ trẻ lời: Quả cam màu xanh. Cô hỏi: Vỏ quả cam thế nào? Trẻ trả lời: Vỏ quả cam sần sùi…v.v. 4.6. Cho trẻ được thực hành tiếp xúc, kể chuyện Cô thường xuyên tổ chức trò chuyện với trẻ và tổ chức cho trẻ nói chuyện với nhau về những đề tài đã định. Khuyến khích trẻ kể chuyện, kể lại những gì trẻ đã biết, đã thu nhận được… Thực hành tiếp xúc, kể chuyện sẽ tạo điều kiện để trẻ nói nhiều chủng loại câu rất khác nhau, rèn luyện kĩ năng phát âm, dùng từ, diễn đạt… 46 IV. DẠY TRẺ NÓI MẠCH LẠC 1. Khái niệm Phát triển ngôn từ mach lạc là trách nhiệm quan trọng nhất trong những trách nhiệm phát triển ngôn từ của trẻ mần nin thiếu nhi. Rèn luyện kĩ năng nói mạch lạc cho trẻ tức là giúp trẻ sử dụng ngôn từ tiếp xúc một cách hoàn hảo nhất, lưu loát. Sự phát triển ngôn từ mạch lạc không tách rời với việc phát triển những trách nhiệm khác của phát triển lời nói: giáo dục chuẩn mực âm thanh lời nói, làm giàu và tích cực hóa vốn từ, hình thành cấu trúc ngữ pháp. Có nhiều quan niệm về ngôn từ mạch lạc. Tuy nhiên, ngôn từ được xem là mạch lạc khi có đủ những yếu tố sau: – Lời nói phải có chủ đề và thể hiện tập trung chủ đề đó. – Chủ đề phải được triển khai logic. – Lời nói phải có bố cục rõ ràng. – Có dùng những phép link một cách hợp lý. – Có sắc thái biểu cảm trong lời nói. Phát triển ngôn từ mạch lạc cho trẻ là phát triển kĩ năng nghe, hiểu ngôn từ, kĩ năng trình bày có logic, trình tự, đúng chuẩn, đúng ngữ pháp và có hình ảnh một nội dung nhất định. 2. Các hình thức ngôn từ mạch lạc của trẻ Có 2 hình thức cơ bản của lời nói mạch lạc, đó là lời nói độc thoại và lời nói đối thoại. Đối thoại: Là cuộc trao đổi giữa hai hoặc một số trong những người dân. Trong đối thoại sẽ hình thành cặp trao đáp luân phiên. Mục đích của đối thoại là hỏi về một chiếc gì đó và đòi hỏi trả lời (có lúc không riêng gì có là hỏi và đáp). Đối thoại về cơ bản là lời nói hội thoại. Mỗi một lời hội thoại tách riêng của những người dân tham gia đối thoại không còn nghĩa kết thúc, tất cả được lĩnh hội trong sự thống nhất đối thoại. Trong đối thoại thường sử dụng câu không đầy đủ (thành phần bỏ hoàn toàn có thể hiểu được do thực trạng nói năng). Trong đối thoại thường dùng nhiều từ ngữ chêm, xen… Câu trong đối thoại thường ngắn, nhiều câu. Lời nói mang phong cách khẩu ngữ. Lời nói đối thoại trẻ nắm tương đối dễ vì nghe nhiều trong đời sống hằng ngày. 47 Độc thoại: Lời nói mạch lạc của một người. Mục đích của độc thoại là thông báo về những sự kiện nào đó. Độc thoại thường là lời nói của phong cách sách vở. Bất kỳ lời độc thoại nào thì cũng là sáng tác văn học ở dạng phôi thai. Khi miêu tả, tường thuật, phán đoán, hình thức độc thoại của lời nói được sử dụng. Trong độc thoại, người nói dùng những cấu trúc cú pháp đơn giản hoặc phức hợp của ngôn từ chuẩn làm cho lời nói trở thành mạch lạc. Từ ngữ trong độc thoại thường mang tính chất chất đúng chuẩn, mạch lạc, có tính dữ thế chủ động, có tính link, câu dài, nhiều câu… Trẻ học độc thoại khó vì ít nghe trong đời sống hằng ngày. Cần phải phát triển lời nói độc thoại cho trẻ ngay từ tuổi mẫu giáo bằng những hình thức tiếp xúc rất khác nhau. 3. Đặc trưng lời nói mạch lạc của trẻ mẫu giáo – Trẻ mẫu giáo 3 – 4 tuổi mới chỉ khởi đầu nắm được kỹ năng bày tỏ một cách mạch lạc những ý nghĩ của tớ, mắc nhiều lỗi trong xây dựng câu, đặc biệt là câu phức. Lời nói của trẻ mang tính chất chất tình huống, đa phần là diễn đạt một cách vội vàng. Những lời nói mạch lạc đầu tiên của trẻ được cấu trúc từ hai đến ba câu nhưng cũng phải xem đó đó đó là sự việc thể hiện mạch lạc. Dạy lời nói đối thoại cho trẻ mẫu giáo 3 – 4 tuổi và sự phát triển của nó sau đó là cơ sở để hình thành lời nói độc thoại. – Trong lứa tuổi mẫu giáo 4 – 5 tuổi, sự phát triển lời nói mạch lạc chịu ràng buộc lớn của việc tích cực hóa vốn từ. Lời nói của trẻ đã được mở rộng hơn, có trật tự hơn tuy nhiên cấu trúc còn chưa hoàn thiện. Trẻ mẫu giáo 4 – 5 tuổi khởi đầu được học đặt những câu truyện nhỏ theo tranh, theo đồ chơi nhưng chỉ đơn thuần là mô phỏng lại mẫu của người lớn. – Ở trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi, lời nói mạch lạc đã đạt được trình độ không nhỏ. Trẻ hoàn toàn có thể nói rằng một cách rõ ràng, biểu cảm những suy nghĩ, mong ước của tớ. Trẻ hoàn toàn có thể kể lại một cách sáng tạo những câu truyện theo tranh, theo đồ chơi… Tuy nhiên, kỹ năng truyền đạt trong lời kể, thái độ xúc cảm còn chưa thể hiện phù hợp… 4. Một số giải pháp phát triển ngôn từ đối thoại cho trẻ mẫu giáo 4.1. Trò chuyện với trẻ – Đối với trẻ nhà trẻ và mẫu giáo 3 – 4 tuổi, cô giáo tiến hành trò chuyện 48 kết phù phù hợp với trực quan, hướng để ý quan tâm của trẻ lên đối tượng, sau đó gợi cho trẻ nhớ lại bằng những thắc mắc đơn giản… Ví dụ: Khi trò chuyện về con mèo, cô giáo hoàn toàn có thể cho trẻ xem tranh hoặc quan sát con mèo thật, cô giáo yêu cầu trẻ quan sát thật kỹ về con mèo để biết con mèo có đặc điểm gì, hoạt động và sinh hoạt giải trí ra làm sao…, sau đó cô đặt thắc mắc cho trẻ trả lời. Cần lưu ý đến tính mạch lạc của ngôn từ trong quá trình trò chuyện (trò chuyện nhằm mục đích phát triển ngôn từ mạch lạc dưới hình thức đối thoại rất khác những hình thức trò chuyện nhằm mục đích mục tiêu khác). – Đối với trẻ mẫu giáo 4 – 5 tuổi và mẫu giáo 5 – 6 tuổi, cô hướng trẻ vào cuộc nói chuyện, tiếp xúc một cách tự nhiên, khuyến khích trẻ tự nói. Cô nghe trẻ nói, làm cho cuộc nói chuyện có nội dung nhẹ nhàng, thoải mái…, cô giáo cần để ý quan tâm lắng nghe trẻ, không ngắt lời khi trẻ đang nói. Ví dụ: Khi trò chuyện về ngày Tết đã qua, cô giáo và trẻ cùng nhớ lại những ấn tượng về ngày Tết. Cô hoàn toàn có thể đưa ra những ý kiến của tớ… và khơi gợi để trẻ nhớ lại, nói ra những gì trẻ thích (hoặc không thích)… * Yêu cầu khi trò chuyện với trẻ: – Để tạo thói quen, hứng thú và hướng tới việc phát triển ngôn từ mạch lạc cho trẻ, cô giáo phải tổ chức trò chuyện thường xuyên ở mọi lúc mọi nơi, trong mọi hoạt động và sinh hoạt giải trí, mọi thực trạng. Cô giáo phải có kế hoạch trước về chủ đề trò chuyện, ghi ngắn gọn nội dung cần dạy trẻ… – Muốn đạt được yêu cầu phát triển ngôn từ mạch lạc thì hoạt động và sinh hoạt giải trí trò chuyện phải nhờ vào sự hiểu biết và kinh nghiệm tay nghề của trẻ. – Trong quá trình trò chuyện, cô giáo phải để cho trẻ tự do suy nghĩ, tự do nói. – Giọng nói, nét mặt, cử chỉ của cô phải thu hút trẻ, phải coi trẻ như người bạn, bình đẳng khi nói chuyện… Điều này kích thích trẻ nói nhiều, nói hay… – Trong quá trình trò chuyện với trẻ không được làm cho trẻ mất hứng. Phải biết đồng ý những điều trẻ suy nghĩ và nói ra, khơi gợi để phát triển, nuôi dưỡng những xúc cảm, tình cảm của trẻ… Trò chuyện có tác dụng rất lớn cho việc phát triển ngôn từ đối thoại ở trẻ, rèn luyện kỹ năng tiếp xúc, đồng thời còn tồn tại tác dụng mở rộng hiểu biết cho trẻ. Trong quá trình trò chuyện trẻ được thoải mái, tự do, không biến thành 49 gò ép cho nên vì thế kích thích được trẻ nói nhiều, nói hay. Ở trường mần nin thiếu nhi, cô giáo cần tăng cường tổ chức trò chuyện với trẻ. 4.2. Đàm thoại Để sẵn sàng sẵn sàng tốt đàm thoại, cô phải đáp ứng những kiến thức và kỹ năng, khắc sâu những hình tượng về nội dung cần đàm thoại từ trước khi tổ chức buổi đàm thoại. Đàm thoại vừa là hình thức vừa là phương pháp phát triển ngôn từ đối thoại cho trẻ. Mục đích của đàm thoại là phát triển ngôn từ mạch lạc (rõ ràng là ngôn từ đối thoại) và phát triển tư duy trong sự thống nhất. * Yêu cầu của đàm thoại: – Đàm thoại phải được sẵn sàng sẵn sàng kỹ, đầy đủ về nội dung cũng như phương pháp. – Đàm thoại phải nhẹ nhàng, thoải mái, không áp đặt trẻ, nội dung đàm thoại phải đầy đủ, có ý nghĩa. – Trong đàm thoại không nhồi nhét kiến thức và kỹ năng, không đi lệch khỏi đề tài đàm thoại, phải đi đến kết luận ở đầu cuối. – Không đặt nhiều thắc mắc quá vụn vặt. – Phải khuyến khích trẻ tích cực tư duy, khuyến khích trẻ nêu nhận xét, trình bày ý kiến, sự hiểu biết của tớ. * Cấu trúc đàm thoại: – Mở đầu: Hướng để ý quan tâm của trẻ vào đề tài đàm thoại với nhiều cách thức rất khác nhau những phải mê hoặc, truyền cảm, kích thích trẻ sẵn sàng sẵn sàng suy nghĩ và phát biểu tích cực. – Phát triển đề tài đàm thoại: Là phần chính, phần khó nhất. Trong phần này, cô sử dụng thắc mắc là chính. Câu hỏi phải có khối mạng lưới hệ thống, logic, phải đúng chuẩn, rõ ràng. Câu hỏi phải kích thích được trẻ trình bày sự hiểu biết, suy nghĩ của tớ. Không nên đặt nhiều thắc mắc vụn vặt hoặc gộp nhiều thắc mắc với nhau. Một thắc mắc hoàn toàn có thể hỏi nhiều trẻ. Có thể sử dụng đồ dùng trực quan trong khi đàm thoại nhưng không được lạm dụng. Số lượng cháu trong cuộc đàm thoại không thật nhiều. Cần để ý quan tâm để mỗi trẻ đều được phát biểu. Việc đưa ra kết luận ở đầu cuối về nội dung đàm thoại, cô hoàn toàn có thể trực tiếp trình bày, hoàn toàn có thể gợi hỏi trẻ sau đó cô nhấn mạnh vấn đề lại (với trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi). 50 – Kết thúc: Cô nhận xét, động viên, khuyến khích trẻ, nhắc nhở những trẻ còn chưa tích cực. Chú ý không được làm giảm để ý quan tâm, hứng thú của trẻ ở những giờ đàm thoại sau. Để đàm thoại có kết quả và được củng cố, cô giáo hoàn toàn có thể đề nghị cha mẹ trẻ ở nhà trò chuyện với trẻ về đề tài đã được đàm thoại trên lớp. 5. Một số giải pháp phát triển ngôn từ độc thoại Ngôn ngữ độc thoại khởi đầu được dạy một cách có khối mạng lưới hệ thống từ lớp mẫu giáo 4 – 5 tuổi. Để phát triển ngôn từ độc thoại cho trẻ mẫu giáo, cô sử dụng phương pháp kể chuyện mô tả, kể lại tác phẩm văn học… Trong tất cả những lớp, những độ tuổi, cô sử dụng mẫu lời nói của cô, ngoài ra còn sử dụng kết phù phù hợp với tranh, vật thể… để dạy trẻ. 5.1. Dạy trẻ ngôn từ độc thoại trong tiếp xúc tự do – Dạy trẻ kể lại thông báo của cô: Cô cần sắp xếp nội dung thông báo có trình tự, logic, súc tích… trước khi kể cho trẻ, sau đó trẻ sẽ kể lại cho những người dân khác nghe những điều được nghe cô kể. – Đề nghị trẻ kể lại những gì trẻ đã gặp. – Đề nghị cha mẹ trẻ lắng nghe con mình kể lại những gì trẻ đã gặp dọc đường, trẻ được học, chơi ở trường. Gợi cho trẻ hứng thú kể lại chuyện. 5.2. Dạy trẻ ngôn từ độc thoại trên tiết học Các tiết học dạy trẻ phát triển ngôn từ độc thoại gồm có: – Kể lại những tác phẩm văn học. – Kể chuyện theo tranh (Kể về đồ chơi, đồ vật). – Kể theo trí nhớ (theo kinh nghiệm tay nghề). – Kể chuyện sáng tạo. V. PHƯƠNG PHÁP DẠY TRẺ LÀM QUEN CHỮ CÁI 1. Ý nghĩa của việc dạy trẻ làm quen vần âm 1.1. Góp phần phát triển năng lực hoạt động và sinh hoạt giải trí ngôn từ của trẻ Làm quen vần âm giúp trẻ rèn luyện kĩ năng nghe, bắt chước, kĩ năng 51 phát âm, nói và kĩ năng hiểu ngôn từ tiếng Việt (khi tập luyện những trò chơi với vần âm, tập đọc diễn cảm những bài thơ, ca dao, đồng dao…). Việc phát triển năng lực hoạt động và sinh hoạt giải trí ngôn từ giúp trẻ hoàn thiện thêm ngôn từ nói, đáp ứng thêm vốn từ về thế giới xung quanh, tập cách diễn đạt, suy nghĩ, sẵn sàng sẵn sàng cho việc hình thành năng lực đọc và viết tíếng Việt ở Tiểu học. 1.2. Góp phần phát triển trí tuệ cho trẻ – Qua những bài học kinh nghiệm tay nghề làm quen vần âm, ghi nhớ có chủ định ở trẻ được rèn luyện và phát triển. – Khả năng quan sát, so sánh, phân tích được rèn luyện. – Hình thành lòng ham hiểu biết, thích mày mò những điều mới lạ. 1.3. Góp phần sẵn sàng sẵn sàng cho trẻ mẫu giáo vào lớp 1 Thông qua làm quen vần âm, từ từ hình thành ở trẻ những thói quen học tập đầu tiên, hình thành và rèn luyện kĩ năng tập trung để ý quan tâm có chủ định và sự nỗ lực ý chí để xử lý và xử lý trách nhiệm học tập: Lắng nghe, tập thực hiện trách nhiệm học tập… Giờ học cũng tương hỗ cho trẻ rèn luyện những đức tính thận trọng, khoa học, tỉ mỉ, rõ ràng… 1.4. Góp phần giáo dục tình cảm, mở rộng vốn hiểu biết của trẻ Giờ học làm quen vần âm đáp ứng cho trẻ những hình tượng về thế giới xung quanh, mở rộng sự hiểu biết cho trẻ, hình thành ở trẻ thái độ tích cực đối với thế giới xung quanh cũng như giáo dục tình cảm cho trẻ. 2. Nhiệm vụ của việc dạy trẻ làm quen vần âm – Giúp trẻ nhận ra những vần âm, ghi nhớ âm và những vần âm ghi âm, tập phát âm đúng chuẩn. – Dạy trẻ một số trong những kĩ năng thiết yếu như cầm bút, cầm sách, cách tô từng con chữ, tư thế ngồi… 3. Phương pháp hướng dẫn trẻ làm quen với nhóm vần âm rõ ràng Dạy trẻ mẫu giáo lớn làm quen vần âm là làm quen với 29 vần âm tiếng Việt theo mẫu chữ in thường. 29 vần âm đó được xếp thành 12 nhóm, mỗi nhóm vần âm được tổ chức cho trẻ làm quen trên 2 “tiết”. 52 Tiết 1: Dạy trẻ làm quen vần âm Tiết 1 được tiến hành theo 2 phần sau đây: Phần I: Làm quen vần âm – Hoạt động 1: Ổn định, trò chuyện. Cô và trẻ cùng trò chuyện về chủ đề mà nội dung bài dạy được nằm trong đó, sau đó ra mắt vào bài. – Hoạt động 2: Giới thiệu vần âm. + Gắn tranh có từ chứa vần âm cần dạy. + Giới thiệu tranh hoặc đàm thoại với trẻ về nội dung bức tranh. + Giới thiệu từ có trong tranh, đọc từ/câu. + Cho trẻ đọc từ/câu dưới tranh. + Sau khi đọc từ/câu dưới tranh, cô dùng thẻ chữ rời ghép thành từ/câu tương ứng với từ/câu dưới tranh. + Tiếp theo yêu cầu trẻ tìm vần âm cần dạy bằng nhiều cách thức rất khác nhau (lấy vần âm đã học; lấy vần âm chưa học; lấy vần âm giống nhau…). – Hoạt động 3: Dạy trẻ làm quen vần âm. + Hướng dẫn trẻ quan sát vần âm cần dạy. Cô ra mắt tên vần âm và phát âm mẫu, ra mắt cấu trúc vần âm. + Hướng dẫn trẻ phát âm. Cô cần phát âm chuẩn khi đọc tên âm đơn lẻ và cho trẻ phát âm theo lớp, tổ, nhóm, thành viên, lớp, nhóm.v.v. Sau khi dạy trẻ làm quen vần âm thứ nhất, tiếp tục cho trẻ làm quen với những vần âm còn sót lại trong bài theo trình tự trên. – Hoạt động 4: Dạy trẻ so sánh vần âm. Sau khi dạy trẻ làm quen với từng vần âm trong nhóm theo tiến trình trên, cô giáo tiến hành hướng dẫn trẻ so sánh sự giống và rất khác nhau giữa hai vần âm về hình dáng và phát âm. Chỉ cho trẻ so sánh từng cặp vần âm với nhau. Không dạy trẻ phân tích cấu trúc con chữ hoặc phân tích âm. Việc so sánh sự giống và rất khác nhau về hình dáng những vần âm giúp trẻ phân biệt tín hiệu rất khác nhau, xác định đúng phương hướng và vị trí những vần âm. Từ đó giúp trẻ nhận ra đúng chuẩn từng vần âm. Phần II: Các trò chơi với vần âm 53 Sau khi dạy trẻ làm quen với những vần âm trong nhóm, cô giáo tiến hành cho trẻ chơi những trò chơi nhận ra vần âm và luyện phát âm. Mỗi trò chơi đều tiến hành theo trình tự sau: – Bước 1: Cô ra mắt tên trò chơi, lối chơi, luật chơi và cô làm mẫu cho trẻ quan sát. – Bước 2: Cho trẻ chơi. Trong quá trình trẻ chơi, cô để ý quan tâm quan sát, hướng dẫn trẻ chơi và sửa sai cho trẻ (Khi trẻ phát âm sai, chơi sai, nhận ra sai…). Trong khi trẻ chơi cô cần giữ vai trò dữ thế chủ động, hướng dẫn, quan sát và cho tất cả những trẻ đều được chơi. Kết thúc tiết học: Cô nhận xét, tuyên dương trẻ. Tiết 2: Dạy trẻ tô nối vần âm – Hoạt động 1: Ổn định, trò chuyện (cô và trẻ cùng trò chuyện về chủ đề có liên quan đến nội dung bài dạy, sau đó ra mắt vào bài). – Hoạt động 2: Cho trẻ ôn lại vần âm đã học bằng những trò chơi… (tối thiểu có 2 trò chơi và phải tuân theo qui luật động – tĩnh). – Hoạt động 3: Cô dạy trẻ tô nối vần âm theo trình tự sau: Bước 1: + Cô treo tranh có vần âm cần cho trẻ tập tô, ra mắt nội dung của tranh (hình ảnh đã được tô màu). + Cho trẻ đọc từ (hoặc những câu thơ, ca dao…) trong tranh. + Cho trẻ phát âm lại vần âm cần tô có trong tranh. Bước 2: + Cô làm mẫu tô những nét chữ trên dòng kẻ. + Cô hướng dẫn trẻ cách cầm bút, cách tô và tô mẫu. Trong khi làm mẫu, cô cũng phải quan sát trẻ để tất cả trẻ đều biết phương pháp tô. Bước 3: Cho trẻ tô vần âm. + Ở những bài đầu, cô nên làm mẫu cách ngồi… cho trẻ quan sát và tuân theo. + Trong khi trẻ tô, cô theo dõi từng trẻ để kịp thời sửa sai cho trẻ. Cần lưu ý trẻ cách cầm bút, tư thế ngồi… 54 Sau khi dạy trẻ tô nối xong vần âm thứ nhất, cô cho trẻ tô nối sang vần âm thứ hai theo trình tự trên. + Kết thúc tiết học, nhận xét, tuyên dương trẻ. 55 PHẦN II CÂU HỎI VÀ GỢI Ý TRẢ LỜI Câu 1 Phân tích để thấy rõ cơ sở tâm lý học, giáo dục học, ngôn từ học, sinh lý học của phương pháp phát triển ngôn từ cho trẻ em. Gợi ý: – Tâm lí học sẽ giúp những nhà giáo dục mần nin thiếu nhi xác định được những đặc điểm tâm lí của trẻ trước tuổi học. Tâm lí của trẻ phân thành nhiều thời kì, nhờ vào những đặc điểm đó để tìm ra phương pháp, hình thức tổ chức dạy nói cho trẻ một cách phù hợp. Cho ví dụ. – Giáo dục đào tạo học là cơ sở để xác định nội dung và phương pháp tốt nhất để dạy nói cho trẻ. Cho ví dụ. – Sinh lí học trang bị cho nhà giáo dục mần nin thiếu nhi những kiến thức và kỹ năng cơ bản về những đặc điểm sinh lí liên quan đến việc phát triển ngôn từ, nhờ đó để tổ chức phát triển ngôn từ cho trẻ đúng lúc, hiệu suất cao. Cho ví dụ. – Kiến thức về ngôn từ học sẽ là những kiến thức và kỹ năng cơ sở tương hỗ cho những nhà giáo dục hiểu đúng trách nhiệm, nội dung, tìm ra những phương pháp, giải pháp hữu hiệu để phát triển ngôn từ cho trẻ. Cho ví dụ. Câu 2 Phân tích vai trò của ngôn từ đối với sự phát triển trí tuệ cho trẻ. Gợi ý: – Ngôn ngữ là phương tiện nhận thức thế giới xung quanh. Ngôn ngữ đó đó là cơ sở của mọi sự suy nghĩ, là công cụ của tư duy. Thông qua ngôn từ lời nói của người lớn, trẻ làm quen với những sự vật, hiện tượng kỳ lạ và hiểu những đặc điểm, tính chất, cấu trúc, hiệu suất cao… của chúng và trẻ học được từ ngữ tương ứng. Từ ngữ tương hỗ cho việc củng cố những hình tượng đã được hình thành. Như vậy hoàn toàn có thể xác định rằng ngôn từ giúp trẻ mở rộng hiểu biết về thế giới xung quanh. Cho ví dụ. – Sự phát triển của ngôn từ liên quan mật thiết với hoạt động và sinh hoạt giải trí trí tuệ. Ngôn ngữ tương hỗ cho hoạt động và sinh hoạt giải trí trí tuệ, những thao tác tư duy ngày càng được hoàn thiện, kích thích trẻ tích cực hoạt động và sinh hoạt giải trí trí tuệ. Cho ví dụ. 56 – Ngôn ngữ là phương tiện nhận thức hữu hiệu so với những phương tiện nhận thức khác. Thông qua ngôn từ trẻ nhận thức thế giới xung quanh đúng chuẩn, rõ ràng, sâu và rộng. Nhờ có ngôn từ, trẻ tích cực, sáng tạo trong hoạt động và sinh hoạt giải trí trí tuệ và sử dụng nggôn ngữ để nói ra những suy nghĩ, nhận thức của tớ. Việc phát triển trí tuệ không thể tách rời với việc phát triển ngôn từ. Cho ví dụ. Câu 3 Tại sao nói ngôn từ có vai trò quan trọng trong việc phát triển toàn diện cho trẻ mẫu giáo? Cho ví dụ. Gợi ý: Ngôn ngữ có vai trò quan trọng trong việc phát triển toàn diện cho trẻ. – Đối với việc phát triển trí tuệ: + Ngôn ngữ giúp trẻ mở rộng hiểu biết về thế giới xung quanh. Cho ví dụ. + Sự phát triển của ngôn từ tương hỗ cho hoạt động và sinh hoạt giải trí trí tuệ, những thao tác tư duy ngày càng được hoàn thiện, kích thích trẻ tích cực hoạt động và sinh hoạt giải trí trí tuệ. Cho ví dụ. + Ngôn ngữ là phương tiện nhận thức hữu hiệu vì thông qua ngôn từ, trẻ nhận thức thế giới xung quanh đúng chuẩn, rõ ràng, sâu và rộng. Ngôn ngữ giúp trẻ tích cực, sáng tạo trong hoạt động và sinh hoạt giải trí trí tuệ. Cho ví dụ. – Đối với việc giáo dục đạo đức: + Ngôn ngữ đóng vai trò rất lớn trong việc đáp ứng cho trẻ những khái niệm đạo đức và điều chỉnh những hành vi, việc làm của trẻ. Cho ví dụ. + Ngôn ngữ có tác dụng to lớn trong việc hình thành những phẩm chất đạo đức tốt đẹp ở trẻ. Ngôn ngữ đã góp thêm phần trang bị cho trẻ những hiểu biết về những nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức, rèn luyện cho trẻ những tình cảm và hành vi đạo đức phù phù phù hợp với xã hội mà trẻ đang sống. Cho ví dụ. – Đối với việc giáo dục thẩm mĩ: + Ngôn ngữ góp thêm phần phát triển ở trẻ năng lực cảm thụ nét trẻ đẹp và hiểu đúng đắn nét trẻ đẹp trong tự nhiên, trong đời sống xã hội, trong nghệ thuật và thẩm mỹ, giáo dục cho trẻ lòng yêu nét trẻ đẹp và năng lực tạo ra nét trẻ đẹp. Cho 57 ví dụ. + Ngôn ngữ là phương tiện giúp trẻ nhận thức được nét trẻ đẹp ở thế giới xung quanh, qua đó tu dưỡng cho tâm hồn, giáo dục tình cảm thẩm mĩ cho trẻ. Cho ví dụ. + Thông qua ngôn từ văn học, trẻ cảm nhận được cái hay, nét trẻ đẹp trong ngôn từ tiếng mẹ đẻ, nét trẻ đẹp trong hành vi, nét trẻ đẹp trong môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường. Cho ví dụ. – Đối với việc giáo dục thể lực: Giáo viên dùng phương tiện ngôn từ để hướng dẫn trẻ thực hiện tốt những yêu cầu cần đạt trong việc giáo dục thể lực và chính sách dinh dưỡng cho trẻ, nhờ vậy trẻ sẽ được phát triển thể lực tốt. Cho ví dụ. Các trạng thái tinh thần cũng liên quan đến việc phát triển thể lực. Bằng phương tiện ngôn từ, giáo viên tạo ra ở trẻ những hứng thú, hưng phấn, sảng khoái về mặt tinh thần. Điều đó cũng góp thêm phần phát triển thể lực. Liên hệ: Thông qua những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt để phát triển lời nói cho trẻ, tích cực trò chuyện, thực hành tiếp xúc với trẻ, rèn luyện những thao tác tư duy cho trẻ trông qua ngôn từ: so sánh, đối chiếu… Câu 4 Phân tích những trách nhiệm của cục môn Lý luận và phương pháp phát triển ngôn từ cho trẻ em. Gợi ý: Cần phân tích những trách nhiệm sau: – Dạy trẻ phát âm đúng. Cho ví dụ. – Phát triển vốn từ cho trẻ. Cho ví dụ. – Dạy trẻ nói đúng ngữ pháp. Cho ví dụ. – Phát triển ngôn từ mạch lạc. Cho ví dụ. – Giáo dục đào tạo văn hoá tiếp xúc cho trẻ. Cho ví dụ. – Dạy trẻ làm quen với tác phẩm văn học. Cho ví dụ. – Chuẩn bị cho trẻ học tập ở trường phổ thông. Cho ví dụ. Câu 5 Phân tích trách nhiệm phát triển vốn từ cho trẻ mần nin thiếu nhi. 58 Gợi ý: Phân tích được những trách nhiệm sau: – Làm giàu vốn từ cho trẻ. Cho ví dụ. – Nâng cao kĩ năng hiểu nghĩa của từ. Cho ví dụ. – Củng cố và tích cực hoá vốn từ cho trẻ. Cho ví dụ. – Giúp trẻ biết vận dụng phù hợp vốn từ đó trong hoạt động và sinh hoạt giải trí tiếp xúc. Cho ví dụ. Câu 6 Phân tích quan hệ Một trong những trách nhiệm phát triển ngôn từ cho trẻ. Gợi ý: Tất cả những trách nhiệm phát triển ngôn nữg cho trẻ em đều quan trọng như nhau, không còn trách nhiệm nào được xem là thứ yếu. Tuy nhiên, tuỳ vào đặc điểm của trẻ, tuỳ vào mỗi độ tuổi mà trách nhiệm này đuợc nhấn mạnh vấn đề, đi sâu hơn trách nhiệm kia. Các trách nhiệm phát triển ngôn từ cho trẻ có quan hệ ngặt nghèo với nhau. Cụ thể: – Việc phát triển ngôn từ cho trẻ mang tính chất chất tổng hợp, gồm có tất cả những nội dung, từ luyện phát âm, phát triển vốn từ, dạy trẻ nói đúng ngữ pháp đến phát triển ngôn từ mạch lạc. – Việc phát triển ngôn từ cho trẻ không riêng gì có tạm dừng ở những nội dung đó mà còn quan tâm đến việc giáo dục văn hoá tiếp xúc ngôn từ cho trẻ, tức là phía tới chất lượng ngôn từ cao hơn, hoàn thiện hơn. – Việc phát triển ngôn từ cho trẻ được thực hiện có hiệu suất cao nhất là thông qua hoạt động và sinh hoạt giải trí cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học. Thông qua làm quen tác phẩm văn học, trẻ được luyện phát âm, được đáp ứng thêm vốn từ ngữ mới, được làm quen với cách diễn đạt, dùng từ và thực hành ngôn từ… – Nếu thực hiện tốt việc phát triển ngôn từ cho trẻ ở trường mần nin thiếu nhi thì sẽ góp thêm phần giúp trẻ sẵn sàng sẵn sàng tốt tâm thế và học tốt môn Tiếng Việt ở Tiểu học. Câu 7 Nhóm phương pháp trực quan có vai trò ra làm sao đối với sự phát triển ngôn từ của trẻ? Cho ví dụ. 59 Gợi ý: Phân tích vai trò của nhóm phương pháp trực quan. Nêu được những ý chứng tỏ rằng nhóm phương pháp trực quan được sử dụng nhằm mục đích vào những mục tiêu phát triển ngôn từ sau: – Rèn luyện phát âm cho trẻ. Dạy cho trẻ phương pháp phát âm. Ví dụ. – Hình thành và phát triển vốn từ cho trẻ. Cho ví dụ. – Củng cố kiến thức và kỹ năng, củng cố vốn từ. Cho ví dụ. – Phát triển ngôn từ mạch lạc. Tập cho trẻ diễn đạt… Cho ví dụ. Câu 8 Nêu những phương pháp phát triển ngôn từ cho trẻ mẫu giáo. Theo ông (chị), những phương pháp nào quan trọng nhất? Vì sao? Gợi ý: Có nhiều phương pháp phát triển ngôn từ cho trẻ và được phân thành những nhóm phương pháp rõ ràng như sau: 1. Nhóm PP trực quan: Với những dạng trực quan như cho trẻ tiếp xúc với vật thật, quan sát và những hình thức tham quan, xem phim… 2. Nhóm PP dùng lời nói với những phương pháp rõ ràng như đọc thơ (ca dao, tục ngữ, đồng dao), kể và đọc truyện, kể lại chuyện, đàm thoại, nói mẫu, giảng giải, thắc mắc… 3. Nhóm phương pháp thực hành với những hình thức như cho trẻ tham gia những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt, lao động, chơi trò chơi 4. Phương pháp sử dụng trò chơi * Tất cả những phương pháp trên đều có vai trò nhất định trong việc phát triển ngôn từ cho trẻ. Nhóm phương pháp trực quan là phương pháp chủ yếu trong quá trình phát triển ngôn từ cho trẻ, vì vậy, phương pháp trực quan được sử dụng rộng rãi trong mọi nghành dạy nói cho trẻ và được tiến hành trên giờ học, mọi lúc, mọi nơi. Sở dĩ nói nhóm phương pháp trực quan là quan trọng nhất là vì nhóm phương pháp này phù phù phù hợp với đặc điểm tư duy trực quan của trẻ mần nin thiếu nhi (trực quan hành vi ở tuổi nhà trẻ và trực quanh hình tượng ở trẻ mẫu giáo); là con phố nhận thức nhanh nhất có thể và gắn với nó là phát triển ngôn từ. Khi trực quan, trẻ sẽ được tiếp cận với những cụ ông cụ bà thể, đặc điểm, tính chất của những sự vật, hiện tượng kỳ lạ và những điều đó luôn gắn với từ ngữ. 60 Nhóm phương pháp trực quan được sử dụng nhằm mục đích vào những mục tiêu phát triển ngôn từ như luyện phát âm cho trẻ, dạy cho trẻ phương pháp phát âm, hình thành và phát triển vốn từ cho trẻ, củng cố kiến thức và kỹ năng, củng cố vốn từ, phát triển ngôn từ mạch lạc và tập cho trẻ phương pháp diễn đạt… Cho ví dụ. Câu 9 Bằng ví dụ thực tế, phân tích vai trò của những phương pháp phát triển ngôn từ cho trẻ. Gợi ý: (1) Nhóm phương pháp trực quan Nhóm phương pháp trực quan được sử dụng nhằm mục đích vào những mục tiêu sau: – Rèn luyện phát âm cho trẻ. Dạy cho trẻ phương pháp phát âm. – Hình thành và phát triển vốn từ cho trẻ. – Củng cố kiến thức và kỹ năng, củng cố vốn từ. – Phát triển ngôn từ mạch lạc. Tập cho trẻ diễn đạt… – Trẻ sử dụng những giác quan, cỗ máy vận động của tớ để tích lũy từ từ những kinh nghiệm tay nghề, những hình ảnh, những hình tượng và kỹ xảo ngôn từ. Điều đó giúp trẻ suy nghĩ mạch lạc và biểu lộ những ấn tượng của tớ bằng lời nói trôi chảy. Cho ví dụ. (2) Nhóm phương pháp dùng lời nói – Giúp trẻ cảm nhận được vần điệu, nhịp điệu của tiếng Việt thông qua việc đọc, kể thơ truyện… Cho ví dụ. – Phát triển ngôn từ nghệ thuật và thẩm mỹ cho trẻ. Giúp trẻ làm quen với cách diễn đạt của ngôn từ văn học… Cho ví dụ. – Việc lý giải những từ khó, từ xa lạ đối với trẻ trong những tác phẩm văn học cũng góp thêm phần phát triển ngôn từ cho trẻ. Việc cô sử dụng những từ trẻ đã biết để giải nghĩa cho những từ trẻ chưa chắc như đinh góp thêm phần phát triển vốn từ… Cho ví dụ. – Sử dụng thắc mắc, đàm thoại… được sắp xếp có tổ chức, có kế hoạch nhằm mục đích mục tiêu đi sâu, làm cho đúng chuẩn và khối mạng lưới hệ thống tất cả những hình tượng và kiến thức và kỹ năng mà trẻ thu lượm được. Yêu cầu trẻ phải suy nghĩ, lựa chọn từ ngữ để trả lời thắc mắc được đặt ra… Cho ví dụ. – Phương pháp dùng lời chỉ cho đứa trẻ phương pháp tốt nhất để diễn đạt ý nghĩ của tớ, nói rõ hơn nghĩa là sử dụng câu đúng để diễn đạt, đồng thời để củng cố, nhắc lại đúng chuẩn hóa từ, câu hay một đoạn văn. Cho ví dụ. 61 (3) Nhóm phương pháp thực hành Trẻ được thực hành nói năng thì sẽ tạo điều kiện để phát triển kĩ năng phát âm, vốn từ, nói đúng ngữ pháp, nói mạch lạc… Hoạt động trẻ thực hành ngôn từ nhiều nhất là thông qua hoạt động và sinh hoạt giải trí vui chơi, qua những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt ở trường, qua tiếp xúc, qua lao động… – Phát triển ngôn từ cho trẻ qua trò chơi: Thông qua trò chơi, trẻ mày mò ra những hình tượng mới, mỗi hình tượng gắn với một từ, như vậy, vốn từ của trẻ sẽ tăng lên. Trong quá trình chơi trẻ không hề im re mà còn chia sẻ với nhau những kinh nghiệm tay nghề của tớ, điều này cần đến ngôn từ. Có thể nói hoạt động và sinh hoạt giải trí vui chơi là hoạt động và sinh hoạt giải trí góp thêm phần phát triển toàn diện cho trẻ, trong đó có ngôn từ. Trò chơi đóng vai theo chủ đề góp thêm phần phát triển về nhiều mặt cho trẻ, trong đó có ngôn từ, đặc biệt là khẩu ngữ. – Phát triển ngôn từ cho trẻ qua tiếp xúc, qua những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt, lao động: Ngôn ngữ xuất hiện nhằm mục đích thoả mãn nhu yếu tiếp xúc và nhận thức thông qua lao động, hoạt động và sinh hoạt giải trí. Các hoạt động và sinh hoạt giải trí, lao động của trẻ trong trường mần nin thiếu nhi đều cần đến ngôn từ để trao đổi, để hướng dẫn, để chia sẻ… và những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt này góp thêm phần giúp trẻ thực hành ngôn từ, trẻ trực tiếp tham gia vào hoạt động và sinh hoạt giải trí tiếp xúc, nhờ vậy vốn từ của trẻ tăng lên, trẻ sẽ nói đúng ngữ pháp, rèn luyện cách diễn đạt sao cho mạch lạc… (4) Phương pháp sử dụng trò chơi Trò chơi chiếm giữ một vị trí quan trọng trong những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt giáo dục ở trường mần nin thiếu nhi. Thông qua trò chơi trẻ sẽ được thực hành ngôn từ, dùng ngôn từ để nói ra những ý nghĩ của tớ và học hỏi, chia sẻ kinh nghiệm tay nghề với bạn… Trong giải pháp này, cô giáo sử dụng nhiều chủng loại trò chơi rất khác nhau để tổ chức cho trẻ chơi nhằm mục đích mục tiêu phát triển những nghành ngôn từ (luyện phát âm, phát triển vốn từ, nói đúng ngữ pháp…). Sử dụng trò chơi để phát triển ngôn từ tạo cho trẻ một trạng thái học nói tự nhiên, là con phố nhanh nhất có thể để trẻ bắt chước, tập nói và ghi nhớ lâu những từ ngữ mới học được… Có nhiều trò chơi hoàn toàn có thể sử dụng được vào mục tiêu dạy nói cho trẻ. Đó là những trò chơi luyện phát âm, luyện thở ngôn từ, phát triển vốn từ, nói đúng ngữ pháp, nói mạch lạc… Cho ví dụ. Câu 10 Tổ chức cho trẻ xem tivi ra làm sao để phát triển lời nói? 62 Gợi ý: Để tổ chức cho trẻ xem tivi có hiệu suất cao và góp thêm phần phát triển lời nói cho trẻ cần: – Lựa chọn những chương trình phù phù phù hợp với sở thích, kĩ năng của trẻ và đáp ứng tiềm năng cần đạt ở trẻ do cô giáo đặt ra. – Khi trẻ xem tivi, cô giáo hướng dẫn cho trẻ cách xem tivi: Chú ý quan sát những cụ ông cụ bà thể trọng tâm, theo dõi, thể hiện cảm xúc trước những sự kiện ra mắt trên tivi, không nói chuyện, xô đẩy bạn… – Sau khi trẻ xem xong, cô giáo tổ chức trò chuyện, đàm thoại với trẻ về những nội dung trẻ đã được xem. – Giáo dục đào tạo trẻ nếp sống văn hoá trong quá trình xem tivi. Câu 11 Bằng ví dụ thực tiễn, phân tích những giải pháp luyện phát âm cho trẻ ở quá trình ngôn từ. Gợi ý: Học viên phải lấy ví dụ thực tiễn để qua đó phân tích những giải pháp luyện phát âm cho trẻ. – Luyện phát âm theo mẫu: Cô phát âm mẫu cho trẻ nghe và yêu cầu trẻ phát âm theo mẫu. Mỗi độ tuổi sẽ có giải pháp luyện phát âm rất khác nhau phù hợp. + Đối với trẻ 1 – 3 tuổi: Cô phát âm mẫu và tiếp tục cho trẻ bắt chước để tập phát âm như lứa tuổi trước. Dạy trẻ phát âm với cường độ, tốc độ rất khác nhau. Cho ví dụ. + Đối với trẻ 3 – 6 tuổi: Củng cố, đúng chuẩn hoá lại những âm vị bằng phương pháp phát âm mẫu. Cô giáo hoàn toàn có thể chỉ ra cho trẻ biết vị trí của những bộ phận phát âm như môi, răng… Cho ví dụ. – Luyện phát âm qua trò chơi: Đây đó đó là việc cô giáo sử dụng những trò chơi rất khác nhau để luyện phát âm cho trẻ. Cô giáo phải nắm được mục tiêu, yêu cầu, nội dung chơi, phương pháp chơi và chơi mẫu cho trẻ xem. Đầu tiên cô sẽ ra mắt tên trò chơi, sau đó ra mắt luật chơi, lối chơi và cô chơi mẫu cho trẻ xem. 63 Trong quá trình trẻ chơi, cô phải luôn theo dõi, sửa sai cho trẻ về cả nội dung chơi và âm thanh ngôn từ. Cho ví dụ. – Luyện phát âm qua xem vật thật, đồ chơi, tranh ảnh: Cho trẻ xem tranh, vật thật, đồ chơi… rồi yêu cầu trẻ gọi tên vật đó (cô phải sẵn sàng sẵn sàng sẵn những đồ dùng đồ chơi). Cho ví dụ. Trong quá trình trẻ chơi và phát âm, cô phải theo dõi, sửa sai cho trẻ. phương pháp. – Luyện phát âm qua việc đọc thơ, đọc câu nói có vần, đọc đồng dao và tập nói nhanh, nói đúng: Cô đọc cho trẻ nghe những bài ca dao, đồng dao, câu nói có vần sau đó hướng dẫn trẻ đọc để rèn luyện kỹ năng phát âm đúng, rõ ràng, có nhịp điệu… phương pháp. Tập cho trẻ nói nhanh, nói đúng cũng là hình thức rèn luyện tốt, sử dụng cho trẻ 4 – 6 tuổi. Cô sẽ chọn những câu nói trong đó có những âm cần luyện rồi nói mẫu từng câu, từng từ một cách rõ ràng và yêu cầu trẻ nói theo. Cho ví dụ. Câu 12 Những loại trò chơi nào hoàn toàn có thể sử dụng để phát triển ngôn từ cho trẻ? Thiết kế một số trong những trò chơi nhằm mục đích mục tiêu luyện phát âm cho trẻ. Gợi ý: Học viên tự thiết kế một số trong những trò chơi như: + Trò chơi luyện thở giúp trẻ biết hít thở đều, biết phương pháp lấy hơi khi nói… + Trò chơi luyện thính giác. + Trò chơi luyện thính giác và phát âm (truyền tin). + Trò chơi luyện cơ quan phát âm. + Trò chơi luyện giọng. Các trò chơi phải xác định được: + Tên trò chơi. + Đối tượng chơi (độ tuổi). + Mục đích, luật chơi, lối chơi… + Qui trình tổ chức hoạt động và sinh hoạt giải trí chơi luyện phát âm: ● Hoạt động 1: Ổn định, trò chuyện… 64 ● Hoạt động 2: Giới thiệu tên trò chơi, lối chơi, luật chơi (hoàn toàn có thể chơi mẫu nếu dạy trẻ chơi trò chơi mới). Nêu rõ ràng một trò chơi, lối chơi trò chơi đó, luật chơi rõ ràng… luyện phát âm những âm nào, luyện thính giác ra làm sao… ● Hoạt động 3: Cho trẻ chơi. Nếu rõ cho trẻ chơi ra làm sao, cô giáo sẽ làm gì khi trẻ chơi… ● Hoạt động 4: Nhận xét, kết thúc hoạt động và sinh hoạt giải trí (nói rõ cách kết thúc…). Câu 13 Trẻ mẫu giáo thường mắc những lỗi phát âm nào? Vì sao? Cho ví dụ. Gợi ý: – Trẻ mẫu giáo thường mắc những lỗi phát âm sau: + Lỗi về âm đầu. Cho ví dụ. + Lỗi về âm đệm. Cho ví dụ. + Lỗi về âm chính. Cho ví dụ. + Lỗi về âm cuối. Cho ví dụ. + Lỗi về thanh điệu. Cho ví dụ. – Nguyên nhân mắc lỗi phát âm ở trẻ: + Do cỗ máy phát âm chưa phát triển hoàn hảo nhất hoặc do khiếm khuyết ở cỗ máy phát âm. Cho ví dụ. + Do đặc điểm của phương ngữ và môi trường tự nhiên thiên nhiên tiếp xúc ngôn từ; do cha mẹ trẻ quá nuông chiều… Cho ví dụ. + Do trẻ chưa định vị được vị trí phát âm của một số trong những âm tiết khó phát âm. Ví dụ. Câu 14 Tại sao phải coi trọng việc luyện phát âm cho trẻ mần nin thiếu nhi? Gợi ý: – Luyện phát âm cho trẻ là phía dẫn để trẻ phát âm đúng mọi âm, mọi thanh của tiếng mẹ đẻ, phát âm rõ ràng mọi từ, câu theo đúng qui định và luyện cho trẻ biết điều chỉnh giọng nói của tớ sao cho diễn cảm, phù phù phù hợp với từng thực trạng tiếp xúc. – Luyện phát âm cũng đó đó là góp thêm phần giáo dục văn hoá tiếp xúc ngôn từ cho trẻ ngay từ quá trình đầu học nói vì lứa tuổi mẫu giáo là giai 65 đoạn hình thành những thói quen và kĩ năng này. – Luyện phát âm cho trẻ cũng góp thêm phần giúp trẻ tự tin, nói năng mạch lạc trong quá trình tiếp xúc. – Luyện phát âm cho trẻ còn là một hình thành ý thức giữ gìn sự trong sáng của tiếng mẹ đẻ ngay từ khi trẻ còn nhỏ… Câu 15 Giáo viên mần nin thiếu nhi nên phải làm gì để sửa lỗi phát âm cho trẻ? Cho ví dụ. Gợi ý: – Tập luyện để phát âm chuẩn theo qui định. – Phát âm chuẩn trong quá trình tiếp xúc với trẻ – Thường xuyên để ý quan tâm sửa lỗi phát âm cho trẻ. – Tổ chức những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt cho trẻ thực hành luyện phát âm. – Thường xuyên vận dụng những phương pháp, giải pháp để luyện phát âm cho trẻ… Câu 16 Phân tích những trách nhiệm giáo dục chuẩn mực ngữ âm cho trẻ. Gợi ý (1) Rèn luyện kĩ năng nghe lời nói (Rèn luyện thính giác ngôn từ) – Luyện cho trẻ tri giác được tính biểu cảm của ngôn từ. – Luyện kĩ năng nghe. (2) Rèn luyện kĩ năng phát âm – Rèn luyện cỗ máy phát âm. – Luyện thở ngôn từ. – Luyện giọng. Yêu cầu ở đầu cuối của trách nhiệm rèn luyện kĩ năng phát âm là trẻ phải phát âm đúng tất cả những âm vị trong tiếng Việt. (3) Hoàn thiện chuẩn mực chính âm Để góp thêm phần hoàn thiện chuẩn mực chính âm cho trẻ, cô giáo phải nắm vững chính âm và phải phát âm chuẩn. Căn cứ vào đó làm mẫu cho trẻ phát âm theo chính âm, khắc phục những lỗi do tiếng địa phương gây ra. (4) Rèn luyện ngữ điệu của lời nói 66 Ngữ điệu là tổng hợp những phương tiện biểu cảm ngữ âm của lời nói, gồm có giai điệu, tốc độ, nhịp điệu, trọng âm, âm sắc… Rèn luyện ngữ điệu của lời nói cho trẻ giúp trẻ biết phương pháp điều chỉnh hơi thở ngôn từ để tạo nên sự hợp lý của âm thanh ngôn từ về cường độ, nhịp điệu, tốc độ của lời nói. Rèn luyện cho trẻ sử dụng ngữ điệu để tạo nên sự biểu cảm về phương diện âm thanh lời nói. (5) Sửa những lỗi phát âm của trẻ Cô giáo sửa những lỗi phát âm của trẻ như lỗi về thanh điệu; lỗi về âm đầu; lỗi về âm chính; lỗi về âm đệm; lỗi về âm cuối; lỗi thanh điệu. Câu 17 Trình bày cách hướng dẫn trẻ mẫu giáo quan sát một vật thật (hoặc đồ chơi) rõ ràng để phát triển vốn từ. Gợi ý – Hoạt động 1: Ổn định, trò chuyện (hát, đọc thơ…), ra mắt đối tượng quan sát, yêu cầu cần quan sát… – Hoạt động 2: Cho trẻ tự do trao đổi, nhận xét…về đối tượng quan sát. Cô lắng nghe trẻ nói và để ý quan tâm đến vốn từ trẻ sử dụng. Cô hướng trẻ quan sát theo mục tiêu đã đặt ra. Cô gợi ý cho trẻ dùng từ ngữ nói về những gì trẻ đã tri giác. – Hoạt động 3: Đàm thoại với trẻ về những gì trẻ đã quan sát được. Lưu ý đáp ứng những từ ngữ thể hiện tính chất của sự việc vật. – Hoạt động 4: Củng cố kiến thức và kỹ năng, kết thúc hoạt động và sinh hoạt giải trí quan sát (hoàn toàn có thể dùng những bài thơ, câu đố, bài hát…). Câu 18 Trình bày cách tiến hành dạy trẻ 24-36 tháng Nhận biết – Tập nói về một đề tài rõ ràng (tự chọn). Gợi ý Cách tiến hành dạy trẻ 24-36 tháng Nhận biết – Tập nói: – Hoạt động 1: Chuyển từ hoạt động và sinh hoạt giải trí chơi sang hoạt động và sinh hoạt giải trí học (Nêu rõ ràng cách lựa chọn hình thức phù hợp). – Hoạt động 2: Giới thiệu vật cần dạy trẻ Nhận biết – Tập nói. 67 – Hoạt động 3: Hướng dẫn trẻ nhận ra – tập nói theo trình tự: Giới thiệu tên gọi của vật (hoặc hỏi trẻ nếu trẻ đã biết), sau đó ra mắt những cụ ông cụ bà thể, đặc điểm của vật. Cô ra mắt đến đâu thì tạm dừng cho trẻ tập nói những từ gọi tên đặc điểm của vật. Cho trẻ nhận ra – tập nói bằng những thắc mắc rất khác nhau. Nếu trẻ không trả lời được, cô gợi ý cho trẻ. (Nêu rõ ràng với đối tượng đã chọn). – Hoạt động 4: Củng cố. Nhắc lại tên gọi của vật, của những cụ ông cụ bà thể, đặc điểm của vật (cho trẻ nhắc lại hoặc cô nhắc lại nếu trẻ chưa nhớ). – Hoạt động 5: Kết thúc tiết học: Khen trẻ, khôn khéo nhắc nhở những trẻ chưa để ý quan tâm. Câu 19 Trình bày đặc điểm vốn từ và kĩ năng hiểu nghĩa từ của trẻ mần nin thiếu nhi. Cho ví dụ. Gợi ý Đặc điểm vốn từ của trẻ thể hiện ở những nội dung sau: (1) Vốn từ xét về mặt số lượng. – Số lượng từ của trẻ tăng nhanh theo thời gian. – Sự tăng có tốc độ không đồng đều. – Năm thứ 3 có tốc độ tăng nhanh nhất có thể. – Từ 3 – 6 tuổi tốc độ tăng vốn từ giảm dần. (2) Vốn từ xét về mặt cơ cấu tổ chức từ loại. Danh từ là những từ loại xuất hiện sớm nhất, sau đó là những từ loại như động từ, tính từ, đại từ, số từ, trạng từ, quan hệ từ… – Giai đoạn 3 – 4 tuổi, về cơ bản trong vốn từ của trẻ đã có đủ nhiều chủng loại từ. Trong số đó tỉ lệ danh từ, động từ cao hơn nhiều so với nhiều chủng loại khác. – Giai đoạn 5 – 6 tuổi, tỉ lệ danh từ, động từ giảm sút nhường chỗ cho tính từ và những từ loại khác tăng lên. * Khả năng hiểu nghĩa từ của trẻ mần nin thiếu nhi. Vốn từ khái niệm của trẻ mần nin thiếu nhi được phát triển dần theo độ tuổi với 5 mức độ rất khác nhau. – Mức độ 0: Cuối tuổi lên 1, đầu tuổi lên 2, trẻ tương ứng tên gọi với một người rõ ràng, một đồ vật rõ ràng (Bà, Hùng, bàn, bát…) để chỉ một vật rõ ràng, riêng biệt (nghĩa biểu danh). 68 – Mức độ thứ nhất của sự việc khái quát: Cuối tuổi lên hai, trẻ nắm được mức độ thứ nhất của sự việc khái quát, tức là tên gọi gọi chung của đối tượng cùng loại … (nghĩa biểu niệm ở mức độ thấp). – Mức độ thứ hai của sự việc khái quát: Trẻ nắm được mức độ thứ hai của sự việc khái quát, tức là tên gọi gọi chung của những sự vật không cùng loại. – Mức độ thứ ba của sự việc khái quát: Trẻ khoảng chừng 5-6 tuổi hoàn toàn có thể nắm được mức độ thứ ba của sự việc khái quát. – Mức độ thứ tư của sự việc khái quát: Là những biểu thị sự khái quát tối đa như: Vật chất, hành vi, trạng thái, chất lượng, số lượng, quan hệ, khái niệm… Trẻ nhà trẻ hiểu được ở mức độ thứ nhất của sự việc khái quát. Trẻ mẫu giáo hiểu được mức độ thứ ba của sự việc khái quát. Khả năng nắm được mức độ thứ tư của sự việc khái quát xuất hiện vào tuổi thiếu niên. Trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi cũng hoàn toàn có thể hiểu được một số trong những khái niệm mang tính chất chất khái quát ở mức độ thứ tư nhưng phải thường xuyên được làm quen, hiểu được nghĩa của từ, được thực hành với những từ ngữ đó và gắn với những tình huống rõ ràng (từ niềm sung sướng…). Câu 20 Giáo viên mần nin thiếu nhi nên phải làm gì để phát triển vốn từ cho trẻ? Cho ví dụ. Gợi ý – Gương mẫu trong việc nói năng trước mặt trẻ. – Thường xuyên trò chuyện với trẻ về những chủ đề rất khác nhau trong mọi thời điểm. – Tích cực sửa sai cho trẻ trong những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt ngôn từ. – Tạo môi trường tự nhiên thiên nhiên cho trẻ thực hành nói năng, dữ thế chủ động đáp ứng từ mới và củng cố vốn từ cho trẻ phù hợp. – Tạo điều kiện để tích cực hoá vốn từ của trẻ (tổ chức những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt để trẻ nói, khuyến khích trẻ nói, dạy trẻ kể chuyện, tổ chức cho trẻ quan sát, tham quan… và cho trẻ nói về những gì đã nhận thức được… ). – Phối hợp tích cực với mái ấm gia đình trẻ, đề nghị cha mẹ trẻ trò chuyện với trẻ về những gì đã được học và những sinh hoạt tại trường mần nin thiếu nhi. – Sử dụng những giải pháp phát triển vốn từ cho trẻ một cách linh hoạt, sáng tạo… 69 Câu 21 Trình bày những giải pháp phát triển vốn từ cho trẻ mần nin thiếu nhi trong tiếp xúc tự do. Gợi ý – Trong khi trẻ chơi, nên phải có kế hoạch đưa thêm từ mới bằng phương pháp đưa thêm đồ chơi, nội dung chơi vào cho trẻ, để ý quan tâm cách dùng từ và sửa sai cho trẻ. Cho ví dụ. – Trong thời gian tiếp xúc tự do, cô hoàn toàn có thể trò chuyện với trẻ về những nội dung mà trẻ quan tâm, để ý quan tâm củng cố vốn từ cho trẻ. Cô tăng cường tổ chức những trò chơi với từ, nội dung chơi phong phú hơn so với trẻ 2-3 tuổi… Cho ví dụ. – Trong tiếp xúc tự do, cô tăng cường trò chuyện với trẻ, gợi cho trẻ tự kể, khôn khéo nhắc trẻ những từ trẻ chưa sử dụng được, khuyến khích trẻ dừng những từ hay, những từ có hình ảnh. Khi trẻ nói chuyện, cô phải để ý quan tâm lắng nghe để kích thích trẻ nói. Cho ví dụ. – Đối với trẻ mẫu giáo 4 – 5 tuổi và trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi, trong tiếp xúc tự do, cô hoàn toàn có thể sử dụng câu đố để củng cố, tích cực hoá vốn từ cho trẻ, giúp trẻ làm rõ ý nghĩa của từ. Cùng ở dạng đố, cô hoàn toàn có thể tổ chức dưới dạng trò chơi. Cho ví dụ. Câu 22 Trình bày trách nhiệm phát triển vốn từ cho trẻ mần nin thiếu nhi. Cho ví dụ minh hoạ. Gợi ý Để phát triển vốn từ cho trẻ, giáo viên mần nin thiếu nhi nên phải thực hiện những trách nhiệm sau: – Làm giàu vốn từ cho trẻ, giúp trẻ làm quen với những từ mới, làm cho vốn từ của trẻ thêm phong phú trên nguyên tắc mở rộng dần từ rõ ràng đến khái quát. Cho ví dụ. – Củng cố vốn từ, giúp trẻ hiểu được ý nghĩa và tầm quan trọng của từ và hoàn toàn có thể sử dụng được những từ này. Tích cực sửa sai cho trẻ và để ý quan tâm dạy trẻ phát âm đúng những từ mới học. Chú ý đến việc củng cố nghĩa của từ, nhắc lại nhiều lần ý nghĩa của từ để củng cố vững chắc cho trẻ. Cho ví dụ. 70 – Tích cực hóa vốn từ cho trẻ, giúp trẻ biết lựa chọn từ để sử dụng một cách đúng chuẩn, biểu cảm làm cho ngôn từ của trẻ mang sắc thái tu từ. Giúp trẻ có một trí nhớ linh hoạt để tìm ra những từ ngữ thiết yếu cho việc diễn đạt. Tích cực hoá vốn từ giúp trẻ vận dụng từ vào lời nói, làm cho vốn từ ngữ thụ động chuyển sang từ ngữ tích cực… Cho ví dụ. Câu 23 Kể tên những trò chơi phát triển vốn từ cho trẻ. Thiết kế một số trong những trò chơi phát triển vốn từ cho trẻ. Gợi ý – Kể tên một số trong những trò chơi. – Thiết kế trò chơi theo trình tự: + Xác định tên trò chơi. + Mục đích của trò chơi (cần chỉ ra mục tiêu phát triển ngôn từ ra làm sao). + Đối tượng. + Cách tiến hành trò chơi: ● Hoạt động 1: Ổn định, trò chuyện… ● Hoạt động 2: Giới thiệu tên trò chơi, lối chơi, luật chơi (hoàn toàn có thể chơi mẫu nếu dạy trẻ chơi trò chơi mới). Nêu rõ ràng một trò chơi, lối chơi trò chơi đó, luật chơi rõ ràng… (lưu ý trò chơi phát triển vốn từ, chỉ ra những từ ngữ đã phát triển cho trẻ qua trò chơi…). ● Hoạt động 3: Cho trẻ chơi. Nếu rõ cho trẻ chơi ra làm sao, cô giáo sẽ làm gì khi trẻ chơi… ● Hoạt động 4: Nhận xét, kết thúc hoạt động và sinh hoạt giải trí (Nói rõ cách kết thúc…). (Trong cách tiến hành trò chơi phải vừa đảm bảo trò chơi ra mắt theo đúng tính chất của một trò chơi nhưng cũng phải chỉ ra phát triển vốn từ rõ ràng nào cho trẻ). Câu 24 Bằng ví dụ thực tiễn, phân tích trách nhiệm phát triển vốn từ cho trẻ mần nin thiếu nhi. 71 Gợi ý – Phát triển vốn từ cho trẻ tức là làm cho vốn từ của trẻ ngày càng nhiều, trẻ hiểu được nghĩa của từ và dữ thế chủ động vận dụng vốn từ đó vào hoạt động và sinh hoạt giải trí tiếp xúc. + Làm giàu vốn từ cho trẻ, giúp trẻ làm quen với những từ mới, làm cho vốn từ của trẻ thêm phong phú. Cho ví dụ. + Củng cố vốn từ, giúp trẻ hiểu được ý nghĩa và tầm quan trọng của từ. Cho ví dụ. + Tích cực hóa vốn từ cho trẻ, giúp trẻ biết lựa chọn từ để sử dụng một cách đúng chuẩn, biểu cảm làm cho ngôn từ của trẻ mang sắc thái tu từ. Ví dụ – Nhiệm vụ làm giàu vốn từ cho trẻ có vai trò rất quan trọng trong việc phát triển ngôn từ cho trẻ nói riêng và phát triển toàn diện cho trẻ nói chung. Co ví dụ và phân tích. Câu 25 Vì sao trong vốn từ của trẻ 3-4 tuổi về cơ bản tỉ lệ danh từ, động từ cao hơn nhiều so với nhiều chủng loại khác còn ở trẻ 5-6 tuổi, tỉ lệ danh từ, động từ giảm sút nhường chỗ cho tính từ và những từ loại khác tăng lên? Gợi ý – Sở dĩ từ loại danh từ, động từ của trẻ 3-4 tuổi cao hơn những từ loại khác là xuất phát từ nhu yếu nhận thức thế giới xung quanh. Ở độ tuổi này, trẻ có nhu yếu nhận ra tên những sự vật, hiện tượng kỳ lạ (gắn với danh từ) và một số trong những hoạt động và sinh hoạt giải trí cơ bản của sự việc vật, hiện tượng kỳ lạ (gắn với động từ)… Cho ví dụ. – Trẻ 5-6 tuổi không riêng gì có việc biết tên những sự vật, hiện tượng kỳ lạ (gắn với danh từ) mà còn tồn tại nhu yếu mày mò, tìm hiểu đặc điểm, tính chất, hiệu suất cao, hiệu suất cao… của những sự vật, hiện tượng kỳ lạ; trẻ có nhu yếu nói ra những điểm chung giống và rất khác nhau của những sự vật, hiện tượng kỳ lạ… (gắn với tính từ, động từ và những từ loại khác). Cho ví dụ. Câu 26 Bằng ví dụ thực tế, phân tích những nguyên tắc xây dựng nội dung phát triển vốn từ cho trẻ. Gợi ý – Phát triển vốn từ gắn chặt với quá trình phát triển của tư duy, kết quả của hoạt động và sinh hoạt giải trí nhận thức. 72 – Các nội dung phát triển vốn từ phải đưa vào tất cả những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt của trẻ (học tập, vui chơi, sinh hoạt). – Nội dung phát triển vốn từ cần phải phức tạp hóa dần cùng với sự tăng độ tuổi của trẻ. Cụ thể: + Mở rộng vốn từ của trẻ trên cơ sở cho trẻ làm quen với thế giới những sự vật, hiện tượng kỳ lạ đang từ từ mở rộng. + Đưa vào những từ chỉ rõ những thuộc tính, phẩm chất, quan hệ trên cơ sở cho trẻ hiểu sâu thêm về những sự vật, hiện tượng kỳ lạ của thế giới xung quanh. + Đưa ra những từ chỉ rõ những khái niệm sơ đẳng trên cơ sở phân biệt và khái quát những sự vật theo những tín hiệu cơ bản. Câu 27 Trình bày cách tổ chức hoạt động và sinh hoạt giải trí sử dụng đồ chơi để phát triển vốn từ cho trẻ. Gợi ý – Hoạt động 1: Ổn định, trò chuyện (nêu rõ ràng nội dung trò chuyện, cách ra mắt vào bài). – Hoạt động 2: Giới thiệu nhiều chủng loại đồ chơi rất khác nhau (nếu là đồ chơi mới) hoặc hỏi trẻ về nhiều chủng loại đồ chơi (nếu là đồ chơi cũ). – Hoạt động 3: Cho trẻ quan sát nhiều chủng loại đồ dùng đồ chơi và đặt thắc mắc để trẻ nói về đặc điểm của nhiều chủng loại đồ chơi rất khác nhau (Lưu ý những từ ngữ cần dạy trẻ…). – Hoạt động 4: Củng cố, nhắc lại đặc điểm của đồ chơi… Câu 28 Trình bày những giải pháp dạy trẻ nói đúng ngữ pháp. Giáo viên mần nin thiếu nhi nên phải làm gì để dạy trẻ nói đúng ngữ pháp? Gợi ý * Các giải pháp dạy trẻ nói đúng ngữ pháp là: (1) Xây dựng mẫu câu Đây là giải pháp cô giáo tạo ra bộ sưu tập câu rất khác nhau, cô nói mẫu cho trẻ nghe và yêu cầu trẻ lặp lại theo mẫu. 73 Mẫu câu của cô giáo đưa ra phải đạt được những yêu cầu: Câu phải có đầy đủ thành phần chính (chủ ngữ, vị ngữ); từ ngữ trong câu phải đúng chuẩn, sắp xếp đúng trật tự của câu tiếng Việt; nội dung thông báo của câu phải đơn giản, rõ ràng; mẫu câu đưa ra phải từ bộ sưu tập đơn giản đến bộ sưu tập phức tạp tuỳ thuộc vào từng độ tuổi. (2) Trẻ tập nói theo mẫu Để hình thành bộ sưu tập câu dạy trẻ tập nói, cô đặt những thắc mắc. Mô hình thắc mắc sẽ ứng với quy mô mẫu câu sẽ dạy. Sau khi để thắc mắc, cô trả lời mẫu một câu hoặc vài câu rồi hướng dẫn trẻ tập nói. Cô cần lặp đi lặp lại một cách có ý thức những quy mô câu. Trẻ nghe nhiều lần sẽ bắt chước, ghi nhớ và khi cần tiếp xúc trẻ sẽ vận dụng một cách tự nhiên. (3) Sửa lỗi ngữ pháp – Sửa lỗi dùng từ sai: Cô giáo cần giảng giải lại để trẻ hiểu đúng nghĩa của từ trẻ cần dùng. Phân tích để trẻ hiểu được quan hệ Một trong những hành vi, sự việc, từ đó giúp trẻ biết phương pháp xếp thứ tự những từ để diễn đạt nội dung mình yêu thích thông báo. Có thể sửa sai bằng việc cô nói mẫu câu đúng và yêu cầu trẻ nói lại. Biện pháp sửa lỗi dùng từ sai nên sử dụng với trẻ ở tuổi nhà trẻ và mẫu giáo 3 – 4 tuổi. – Sửa câu nói thiếu thành phần chính: Cô đặt thắc mắc về thành phần thiếu, sau khi trẻ trả lời, cô giúp trẻ nói câu đủ thành phần. (4) Đàm thoại, trò chuyện Cô tiến hành đàm thoại, trò chuyện với trẻ theo một chủ đề nào đó (hoàn toàn có thể do cô gợi ý hoặc chủ đề trẻ hứng thú). Trong khi trò chuyện, cô đặt ra những tình huống để dẫn trẻ vào việc sử dụng bộ sưu tập câu mà cô định luyện cho trẻ. (5) Sử dụng khối mạng lưới hệ thống thắc mắc Đây là một giải pháp dẫn dắt trẻ sử dụng bộ sưu tập câu cô định luyện cho trẻ. Cô dự tính luyện câu đơn, câu ghép cho trẻ, cô sẽ nhờ vào những chủ đề quen thuộc với trẻ hoặc nhờ vào những tác phẩm văn học để xây dựng khối mạng lưới hệ thống thắc mắc. (6) Cho trẻ được thực hành tiếp xúc, kể chuyện 74 Cô thường xuyên tổ chức trò chuyện với trẻ và tổ chức cho trẻ nói chuyện với nhau về những đề tài đã định. Khuyến khích trẻ kể chuyện, kể lại những gì trẻ đã biết, đã thu nhận được… Thực hành tiếp xúc, kể chuyện sẽ tạo điều kiện để trẻ nói nhiều chủng loại câu rất khác nhau, rèn luyện kĩ năng phát âm, dùng từ, diễn đạt… * Giáo viên mần nin thiếu nhi nên phải: – Có ý thức dạy trẻ nói đúng ngữ pháp trong mọi thời điểm. – Thường xuyên vận dụng những giải pháp dạy trẻ nói đúng ngữ pháp khi tổ chức những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt giáo dục. – Cho trẻ thực hành ngôn từ thông qua trò chơi, kể chuyện, tiếp xúc… – Gương mẫu trong việc nói năng trước mặt trẻ… Câu 29 Dùng ví dụ thực tiễn để phân tích đặc điểm ngữ pháp của trẻ mẫu giáo từ 4 đến 6 tuổi. Gợi ý – Trẻ ở độ tuổi này thường sử dụng nhiều chủng loại câu: Câu cụm từ, câu đơn đầy đủ thành phần, câu đơn mở rộng thành phần, câu ghép đẳng lập và câu ghép chính phụ. Ví dụ: – Xét về quy mô câu thì số lượng câu của trẻ mẫu giáo 4-6 tuổi không tăng nhưng những thành phần trong từng loại câu đều có sự mở rộng, phát triển. Ví dụ: Các loại câu phức của trẻ cũng khá được mở rộng. Trẻ biết cấu trúc những câu hoàn hảo nhất để kể lại nội dung câu truyện hoặc diễn tả sự hiểu biết, diễn tả điều mong ước của tớ mình. Ví dụ: Các câu chính phụ của trẻ đã có đủ những từ chỉ quan hệ, ý của câu được diễn đạt rõ ràng mạch lạc hơn. Ví dụ: Câu 30 Câu nói của trẻ 3-4 tuổi có những đặc điểm gì? Cho ví dụ. 75 Gợi ý – Trẻ ở độ tuổi này nói được nhiều chủng loại câu: + Câu rút gọn. + Câu đơn đặc biệt. + Câu cụm từ. + Câu đơn đầy đủ thành phần. + Câu đơn mở rộng thành phần. + Câu ghép đơn giản. + Trẻ hoàn toàn có thể nói rằng được nhiều chủng loại câu theo mục tiêu phát ngôn: Câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu tường thuật. – Học viên đưa ra những ví dụ cho từng loại câu. Câu 31 Có thể hướng dẫn trẻ 3-4 tuổi tập nói những loại câu ghép nào? Vì sao? Cho ví dụ. Gợi ý Có thể hướng dẫn cho trẻ 3-4 tuổi tập nói những loại câu ghép sau: – Câu ghép đẳng lập. – Câu ghép chính phụ. + Câu ghép chính phụ có quan hệ nhân quả. + Câu ghép chính phụ có quan hệ mục tiêu – sự kiện. Học viên đưa ra những ví dụ cho từng loại câu. Sở dĩ hoàn toàn có thể dạy trẻ 3-4 tuổi nói được những loại câu ghép trên là vì đến 3-4 tuổi, nhận thức của trẻ về thế giới xung quanh đã rộng mở hơn, vốn từ của trẻ đã tăng lên, kĩ năng nói đúng ngữ pháp đã phát triển… Câu 32 Trình bày cách tổ chức một trò chơi rõ ràng có tác dụng dạy trẻ nói đúng ngữ pháp. Gợi ý – Hoạt động 1: Ổn định, trò chuyện…(nêu rõ ràng nội dung trò chuyện, cách ra mắt vào bài). 76 – Hoạt động 2: Giới thiệu tên trò chơi, lối chơi, luật chơi (hoàn toàn có thể chơi mẫu nếu dạy trẻ chơi trò chơi mới). Nêu rõ ràng một trò chơi, lối chơi trò chơi đó, luật chơi rõ ràng… (lưu ý trò chơi có tác dụng dạy trẻ nói đúng ngữ pháp, chỉ ra nhiều chủng loại câu sẽ dạy trẻ qua trò chơi…). – Hoạt động 3: Cho trẻ chơi. Nêu rõ cho trẻ chơi ra làm sao, cô giáo sẽ làm gì khi trẻ chơi… – Hoạt động 4: Nhận xét, kết thúc hoạt động và sinh hoạt giải trí (Nói rõ cách kết thúc…). – Hoạt động 5: Kết thúc hoạt động và sinh hoạt giải trí, nhận xét, tuyên dương trẻ. Câu 33 Có ý kiến nhận định rằng: Tác phẩm văn học dùng cho trẻ mần nin thiếu nhi cần đơn giản đến mức tối đa về ngữ pháp. Anh (chị) có đồng ý không? Tại sao? Gợi ý – Ý kiến đó không đúng chuẩn. – Một tác phẩm văn học đơn giản đến mức tối đa về ngữ pháp sẽ cản trở việc nắm vững cú pháp của lời nói văn chương, làm cho lời nói của trẻ trở nên nghèo nàn, không biểu cảm và do vậy, tư duy của trẻ sẽ trở nên khô cứng, thô sơ. – Nên chọn những tác phẩm văn học có cấu trúc ngữ pháp phù phù phù hợp với mỗi độ tuổi của trẻ mần nin thiếu nhi. Nếu tác phẩm nào có cấu trúc ngữ pháp phức tạp thì giáo viên cần biến những cấu trúc đó thành khẩu ngữ đơn giản để trẻ dễ hiểu. Câu 34 Trẻ mẫu giáo thường mắc những lỗi gì khi kể chuyện? Nêu những giải pháp khắc phục những lỗi đó của trẻ. Gợi ý * Khi kể chuyện trẻ thường mắc những lỗi sau: – Không nhớ nội dung theo trình tự của truyện. – Ngôn ngữ kể không mạch lạc, thiếu diễn cảm, diễn đạt vụng về, từ ngữ chưa đúng chuẩn… – Mắc lỗi khi nói những câu ghép có cấu trúc phức tạp. – Mắc lỗi khi kể những đoạn đối thoại… 77 – Dùng những phép link trong truyện thiếu ngặt nghèo, mạch lạc… * Biện pháp khắc phục – Động viên và dạy trẻ nói câu mở rộng. – Dạy trẻ nói những câu ghép với những hình thức rất khác nhau. – Dạy trẻ kể chuyện theo tranh, kể chuyện sáng tạo… Câu 35 Phân tích những yêu cầu của việc thực hiện phương pháp đàm thoại trong quá trình phát triển ngôn từ đối thoại cho trẻ. Gợi ý Yêu cầu của đàm thoại: – Đàm thoại phải được sẵn sàng sẵn sàng kĩ, đầy đủ về nội dung cũng như phương pháp. – Đàm thoại phải nhẹ nhàng, thoải mái, không áp đặt trẻ, nội dung đàm thoại phải đầy đủ, có ý nghĩa. – Trong đàm thoại không nhồi nhét kiến thức và kỹ năng, không đi lệch khỏi đề tài đàm thoại, phải đi đến kết luận ở đầu cuối. – Không đặt nhiều thắc mắc quá vụn vặt. Phải khuyến khích trẻ tích cực tư duy, khuyến khích trẻ nêu nhận xét, trình bày ý kiến, sự hiểu biết của tớ. Câu 36 Trình bày quy trình dạy trẻ kể chuyện theo tranh nhằm mục đích phát triển ngôn từ mạch lạc cho trẻ. Gợi ý – Cô trò chuyện với trẻ, tạo sự mê hoặc, hứng thú và dẫn dắt trẻ vào hoạt động và sinh hoạt giải trí. – Cô đưa bức tranh cho trẻ quan sát. – Tổ chức cho trẻ trao đổi và tự nói về nội dung bức tranh. – Cô hỏi lại trẻ về nội dung bức tranh theo kế hoạch đã sẵn sàng sẵn sàng trước. – Cô link những câu vấn đáp của trẻ thành một câu truyện và kể mẫu cho trẻ nghe một vài lần. – Khuyến khích trẻ kể lại chuyện trên cơ sở câu truyện mẫu của cô. 78 – Nhận xét, khen ngợi trẻ. Chú ý đến kĩ năng kể chuyện mạch lạc của trẻ. Câu 37 Tại sao nói dạy trẻ nói mạch lạc là sự việc tổng hợp toàn bộ nội dung rèn luyện lời nói trước tuổi học cho trẻ? Cho ví dụ minh hoạ. Gợi ý Trong giáo dục mần nin thiếu nhi, phát triển ngôn từ mạch lạc cho trẻ là phát triển kĩ năng nghe, hiểu ngôn từ, kĩ năng trình bày có logic, trình tự, đúng chuẩn, đúng ngữ pháp và có hình ảnh một nội dung nhất định. Dạy trẻ nói mạch lạc là sự việc tổng hợp toàn bộ nội dung rèn luyện lời nói trước tuổi học cho trẻ trong đó gồm có cả việc phát âm, vốn từ, cách đặt câu, diễn đạt… Sự phát triển lời nói mạch lạc gắn sát với những trách nhiệm phát triển lời nói cho trẻ: làm giàu và tích cực hoá vốn từ, hình thành cấu trúc ngữ pháp, giáo dục chuẩn mực âm thanh lời nói… Lời nói mạch lạc không tách rời thế giới tư duy. Theo mức độ trẻ nói ra suy nghĩ của tớ hoàn toàn có thể đánh giá được trình độ phát triển ngôn từ của trẻ. Như vậy, phát triển lời nói mạch lạc tức là phát triển tư duy. Khi tư duy phát triển, kĩ năng lựa chọn từ ngữ, cách đặt câu, diễn đạt… của trẻ trong tiếp xúc sẽ ngày càng mạch lạc hơn. Câu 38 Phân tích quy trình của những tiết học phát triển ngôn từ độc thoại cho trẻ mẫu giáo. Gợi ý Các tiết học dạy trẻ phát triển ngôn từ độc thoại gồm có: (1) Kể lại tác phẩm văn học – Cô kể cho trẻ nghe câu truyện nhiều lần và dạy trẻ ghi nhớ câu truyện đó. – Đàm thoại với trẻ về tác phẩm văn học. Trong quá trình đàm thoại, cô giáo phân tích, lý giải cho trẻ những từ khó. Yêu cầu trẻ nhắc lại những lời đối thoại của nhân vật… 79 – Cho trẻ tự kể lại tác phẩm bằng ngôn từ kể. Tuỳ kĩ năng của trẻ để cô yêu cầu trẻ kể từng đoạn truyện hay kể lại toàn bộ nội dung câu truyện. Trẻ hoàn toàn có thể thêm bớt một vài câu từ trong câu truyện nhưng phải phù hợp. (2) Kể chuyện theo tranh – Cô trò chuyện với trẻ, tạo sự mê hoặc, hứng thú và dẫn dắt trẻ vào hoạt động và sinh hoạt giải trí. – Cô đưa bức tranh cho trẻ quan sát. – Tổ chức cho trẻ trao đổi và tự nói về nội dung bức tranh. – Cô hỏi lại trẻ về nội dung bức tranh theo kế hoạch đã sẵn sàng sẵn sàng trước. – Cô link những câu vấn đáp của trẻ thành một câu truyện và kể mẫu cho trẻ nghe một vài lần. – Khuyến khích trẻ kể lại chuyện trên cơ sở câu truyện mẫu của cô. – Nhận xét, khen ngợi trẻ. Chú ý đến kĩ năng kể chuyện mạch lạc của trẻ. (3) Kể về đồ chơi, đồ vật. – Cô trò chuyện với trẻ, tạo sự mê hoặc, hứng thú và dẫn dắt trẻ vào hoạt động và sinh hoạt giải trí. – Cô đưa đồ chơi, đồ vật cho trẻ quan sát. – Tổ chức cho trẻ trao đổi và tự nói về đồ chơi, đồ vật . – Cô hỏi lại trẻ về những cụ ông cụ bà thể, đặc điểm của đồ chơi, đồ vật một cách logic, khoa học. – Cô link những câu vấn đáp của trẻ thành một câu truyện và kể mẫu cho trẻ nghe một vài lần. – Khuyến khích trẻ kể lại chuyện trên cơ sở câu truyện mẫu của cô. – Nhận xét, khen ngợi trẻ. Chú ý đến kĩ năng kể chuyện mạch lạc của trẻ. (4) Kể theo trí nhớ – Hướng trẻ vào chủ đề sẽ dạy trẻ kể chuyện bằng những giải pháp rất khác nhau. – Dùng khối mạng lưới hệ thống thắc mắc giúp trẻ nhớ lại những cụ ông cụ bà thể, sự kiện, hàng động… đã xảy ra. 80 – Yêu cầu một số trong những trẻ khá giỏi kể lại câu truyện cho tất cả lớp nghe. – Cô nhận xét về nội dung câu truyện trẻ kể, cách kể chuyện của trẻ, những từ ngữ trẻ dùng trong khi kể… bằng sự động viên, khuyến khích – Khuyến khích những trẻ khác kể chuyện tiếp. – Nhận xét, động viên trẻ. Gợi ý về một số trong những chủ đề, nội dung khác sẽ dạy trẻ kể lại để tạo tâm thế, sự hứng thú cho trẻ. Câu 39 Phân tích yêu cầu của việc thực hiện phương pháp trò chuyện trong quá trình phát triển ngôn từ đối thoại cho trẻ. Gợi ý Yêu cầu khi trò chuyện với trẻ: – Cô phải tổ chức thường xuyên ở mọi lúc mọi nơi, trong mọi hoạt động và sinh hoạt giải trí, mọi thực trạng. Cô phải sẵn sàng sẵn sàng trước về chủ đề trò chuyện, ghi ngắn gọn nội dung cần dạy trẻ. – Trò chuyện phải nhờ vào sự hiểu biết và kinh nghiệm tay nghề của trẻ. Cô phải để cho trẻ tự do suy nghĩ, tự do nói. – Giọng nói, nét mặt, cử chỉ của cô phải thu hút trẻ, phải coi trẻ như người bạn, bình đẳng khi nói chuyện. – Trong quá trình trò chuyện với trẻ không được làm cho trẻ mất hứng. Câu 40 Lời nói độc thoại khác lời nói đối thoại ra làm sao? Gợi ý – Lời nói độc thoại thường sử dụng từ ngữ đúng chuẩn, mạch lạc, có tính dữ thế chủ động, link. Thường sử dụng câu dài, nhiều câu… Lời nói độc thoại mang phong cách sách vở (bút ngữ). – Lời nói đối thoại: Thường mang phong cách khẩu ngữ, sử dụng nhiều câu, câu ngắn, xuất hiện nhiều từ ngữ chêm, xen và những yếu tố phi ngôn từ. Lời nói đối thoại có khi là những lời nói rút gọn nhưng người tham gia đối thoại vẫn hiểu do thực trạng nói năng tạo ra. Câu 41 Phân tích phương pháp phát triển lời nói độc thoại cho trẻ trong tiếp xúc tự do. 81 Gợi ý – Phương pháp dạy trẻ kể lại thông báo của cô: Cô sẵn sàng sẵn sàng nội dung thông báo trước khi kể cho trẻ. Cô nêu thông báo cho một trẻ và sau đó yêu cầu trẻ sẽ kể lại cho những người dân khác nghe những điều được nghe cô kể. Cô theo dõi xem thông báo của cô đã được chuyển đến người khác ví ra làm sao (độ đúng chuẩn, ngữ điệu lời nói…). – Phương pháp khuyến khích trẻ kể lại những gì trẻ đã gặp: Cô gợi hỏi trẻ về những hứng thú mà trẻ đã từng gặp. Cô giúp trẻ nhớ lại những sự kiện trẻ đã gặp bằng khối mạng lưới hệ thống thắc mắc gợi mở. Sau đó cô yêu cầu trẻ kể lại toàn bộ những sự kiện mà trẻ đã gặp. Trong khi trẻ kể, cô nên gợi ý, động viên trẻ nhớ lại nếu trẻ quên. Sau khi trẻ kể, cô cần nhận xét về cách kể chuyện của trẻ, khen ngợi, khuyến khích trẻ để những trẻ khác cùng hào hứng tham gia kể chuyện. Cho ví dụ. – Đề nghị cha mẹ trẻ lắng nghe con mình kể lại những gì trẻ đã gặp dọc đường, trẻ được học, chơi ở trường. Gợi cho trẻ hứng thú kể lại chuyện. Câu 42 Khả năng sử dụng lời nói mạch lạc thể hiện ra làm sao ở trẻ mần nin thiếu nhi? Gợi ý Khả năng sử dụng lời nói mạch lạc thể hiện: – Từ 1 đến 1 tuổi rưỡi: Chuyển từ điệu bộ cử chỉ sang lời nói, có kĩ năng nghe, trả lời thắc mắc đơn giản. – Từ 1 tuổi rưỡi đến 2 tuổi: Hiểu, thực hiện hai, ba hành vi lời nói, nói chuyện được 3-4 phút – Từ 2 tuổi trở lên: Thực hiện nhiều hành vi lời nói, phát triển lời nói độc thoại, lời nói đối thoại. Câu 43 Trình bày những đặc trưng lời nói mạch lạc của trẻ mẫu giáo. Cho ví dụ. Gợi ý Đặc trưng lời nói mạch lạc của trẻ mẫu giáo – Trẻ mẫu giáo 3 – 4 tuổi mới chỉ khởi đầu nắm được kỹ năng bày tỏ 82 một cách mạch lạc những ý nghĩ của tớ, mắc nhiều lỗi trong xây dựng câu, đặc biệt là câu phức. Lời nói của trẻ mang tính chất chất tình huống, đa phần là diễn đạt một cách vội vàng. Những lời nói mạch lạc đầu tiên của trẻ được cấu trúc từ hai đến ba câu nhưng cũng phải xem đó đó đó là sự việc thể hiện mạch lạc. Dạy lời nói đối thoại cho trẻ mẫu giáo 3 – 4 tuổi và sự phát triển của nó sau đó là cơ sở để hình thành lời nói độc thoại. – Trong lứa tuổi mẫu giáo 4 – 5 tuổi, sự phát triển lời nói mạch lạc chịu ràng buộc lớn của việc tích cực hóa vốn từ. Lời nói của trẻ đã được mở rộng hơn, có trật tự hơn tuy nhiên cấu trúc còn chưa hoàn thiện. Trẻ mẫu giáo 4 – 5 tuổi khởi đầu được học đặt những câu truyện nhỏ theo tranh, theo đồ chơi nhưng chỉ đơn thuần là mô phỏng lại mẫu của người lớn. – Ở trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi, lời nói mạch lạc đã đạt được trình độ không nhỏ. Trẻ hoàn toàn có thể nói rằng một cách rõ ràng, biểu cảm những suy nghĩ, mong ước của tớ. Trẻ hoàn toàn có thể kể lại một cách sáng tạo những câu truyện theo tranh, theo đồ chơi… Tuy nhiên, kỹ năng truyền đạt trong lời kể, thái độ xúc cảm còn chưa thể hiện phù hợp… Cho ví dụ ở những ý. Câu 44 Tại sao phải dạy trẻ mẫu giáo lớn làm quen vần âm? Gợi ý Cần dạy trẻ làm quen vần âm vì: (1) Góp phần phát triển năng lực hoạt động và sinh hoạt giải trí ngôn từ của trẻ. Dạy trẻ làm quen vần âm giúp trẻ rèn luyện kĩ năng nghe, bắt chước, kĩ năng phát âm, nói và kĩ năng hiểu ngôn từ tiếng Việt … Giúp trẻ hoàn thiện thêm ngôn từ nói, đáp ứng thêm vốn từ về thế giới xung quanh, tập cách diễn đạt, suy nghĩ, sẵn sàng sẵn sàng cho việc hình thành năng lực đọc và viết tiếng Việt. (2) Góp phần phát triển trí tuệ cho trẻ. – Qua những bài học kinh nghiệm tay nghề làm quen vần âm, ghi nhớ có chủ định ở trẻ được rèn luyện và phát triển. – Khả năng quan sát, so sánh, phân tích được rèn luyện. – Hình thành lòng ham hiểu biết, thích mày mò những điều mới lạ. 83 (3) Góp phần sẵn sàng sẵn sàng cho trẻ mẫu giáo vào lớp 1. – Hình thành ở trẻ những thói quen học tập đầu tiên. – Hình thành và rèn luyện kĩ năng tập trung để ý quan tâm có chủ định và sự nỗ lực ý chí để xử lý và xử lý trách nhiệm học tập: Lắng nghe, tập thực hiện trách nhiệm học tập. – Giúp cho trẻ rèn luyện những đức tính thận trọng, khoa học, tỷ mỉ, rõ ràng (4) Góp phần giáo dục tình cảm, mở rộng vốn hiểu biết của trẻ. – Cung cấp cho trẻ những hình tượng về thế giới xung quanh. – Mở rộng sự hiểu biết cho trẻ. – Hình thành ở trẻ thái độ tích cực đối với thế giới xung quanh cũng như giáo dục tình cảm cho trẻ. Câu 45 Tại sao nói dạy trẻ làm quen vần âm cũng đó đó là góp thêm phần giáo dục toàn diện cho trẻ? Cho ví dụ. Gợi ý Sở dĩ nói dạy trẻ làm quen vần âm cũng đó đó là góp thêm phần giáo dục toàn diện cho trẻ là vì: – Góp phần phát triển năng lực hoạt động và sinh hoạt giải trí ngôn từ của trẻ. Trẻ được thực hành phát âm, đọc từ, đặt câu, diễn đạt. Cho ví dụ. – Góp phần phát triển trí tuệ cho trẻ. Ngôn ngữ phát triển thì tư duy của trẻ cũng phát triển. Thông qua làm quen vần âm, những thao tác tư duy của trẻ được rèn luyện, điều đó giúp trẻ thuận lợi hơn trong hoạt động và sinh hoạt giải trí nhận thức. Cho ví dụ. – Góp phần giáo dục tình cảm, mở rộng vốn hiểu biết của trẻ vì mỗi vần âm trẻ được làm quen đều gắn với một từ (hoặc câu) trong những bức tranh (hoặc quy mô, vật thật). Như vậy, trẻ có thời cơ mở rộng nhận thức về thế giới xung quanh, nhận ra được vẻ đẹp, những đặc điểm của đối tượng…trong thế giới xung quanh. Điều đó cũng góp thêm phần giáo dục tình cảm cho trẻ. Cho ví dụ. – Dạy trẻ làm quen vần âm cũng góp thêm phần sẵn sàng sẵn sàng cho trẻ mẫu giáo vào lớp 1, đặc biệt là đã sẵn sàng sẵn sàng cho trẻ một tâm thế tốt, sự hứng thú chờ đón ngày đến trường phổ thông. Dạy trẻ làm quen vần âm đã và đang sẵn sàng sẵn sàng 84 cho trẻ một số trong những kỹ năng học tập, những thao tác tư duy, làm quen với một số trong những yêu cầu của học viên phổ thông… Cho ví dụ. Câu 46 Trình bày cách tiến hành hoạt động và sinh hoạt giải trí nhận thức dạy trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi làm quen vần âm trong tiết 1. Gợi ý Trình bày được hoạt động và sinh hoạt giải trí nhận thức trong tiết 1 dạy trẻ làm quen vần âm được tiến hành theo 2 phần Phần I: Làm quen vần âm. Phần II: Các trò chơi với vần âm. Nội dung tiến trình như trong phần hướng dẫn bài học kinh nghiệm tay nghề 85 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Nguyễn Xuân Khoa (1997), Phương pháp phát triển ngôn từ cho trẻ mẫu giáo, NXB Giáo dục đào tạo. 2. Nguyễn Quang Ninh, Bùi Kim Tuyến, Lưu Thị Lan, Nguyễn Thanh Hồng (2001), Tiếng Việt và phương pháp phát triển lời nói cho trẻ, NXBGD. 3. Hoàng Kim Oanh, Phạm Thị Việt, Nguyễn Kim Đức (2001), Phương pháp phát triển ngôn từ cho trẻ dưới 6 tuổi, NXB ĐHQG Tp Hà Nội Thủ Đô. 4. Cao Đức Tiến, Nguyễn Quang Ninh, Hồ Lam Hồng (1993), Tiếng Việt và phương pháp phát triển lời nói cho trẻ, NXBGD, Tp Hà Nội Thủ Đô. 5. Đinh Hồng Thái (2007), Giáo trình phương pháp phát triển ngôn từ cho trẻ em, NXBGD, Tp Hà Nội Thủ Đô. 6. Đinh Hồng Thái (chủ biên), Trần Thị Mai (2008), Giáo trình phương pháp phát triển ngôn từ cho trẻ mần nin thiếu nhi, NXBGD, Tp Hà Nội Thủ Đô. 86 MỤC LỤC Trang PHẦN I 5 NHỮNG NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA MÔN HỌC LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ EM A. VAI TRÒ, NHIỆM VỤ PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ 5 I. VAI TRÒ CỦA NGÔN NGỮ TRONG SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TRẺ EM 5 1. Vai trò của ngôn từ đối với việc phát triển trí tuệ. 5 2. Vai trò của ngôn từ đối với việc giáo dục đạo đức 6 3. Vai trò của ngôn từ đối với việc giáo dục thẩm mĩ 6 4. Vai trò của ngôn từ đối với việc phát triển thể lực 7 II. NHIỆM VỤ PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ 7 1. Giáo dục đào tạo chuẩn mực ngữ âm tiếng Việt (Luyện phát âm đúng cho trẻ) 7 2. Hình thành và phát triển vốn từ cho trẻ 7 3. Dạy trẻ nói đúng ngữ pháp và nói những kiểu câu theo mục tiêu phát ngôn 7 4. Phát triển ngôn từ mạch lạc 8 5. Giáo dục đào tạo văn hoá tiếp xúc ngôn từ 8 6. Phát triển ngôn từ nghệ thuật và thẩm mỹ thông qua việc cho trẻ tiếp xúc với tác phẩm văn học 9 7. Chuẩn bị cho trẻ học tập ở trường phổ thông 9 87 B. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA PHƯƠNG PHÁP PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ EM 9 I. CƠ SỞ TÂM LÝ HỌC 9 II. CƠ SỞ GIÁO DỤC HỌC 10 III. CƠ SỞ NGÔN NGỮ HỌC 10 IV. CƠ SỞ SINH LÝ HỌC 10 C. PHƯƠNG PHÁP PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ 10 I. NHÓM PHƯƠNG PHÁP TRỰC QUAN 10 II. NHÓM PHƯƠNG PHÁP DÙNG LỜI NÓI 12 1. Đọc thơ (ca dao, tục ngữ, đồng dao) 12 2. Kể và đọc truyện 13 3. Kể lại chuyện 13 4. Đàm thoại 13 5. Nói mẫu 13 6. Giảng giải 14 7. Câu hỏi 14 III. NHÓM PHƯƠNG PHÁP THỰC HÀNH 15 1. Phát triển ngôn từ cho trẻ qua trò chơi 15 2. Phát triển ngôn từ cho trẻ qua tiếp xúc, những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt, lao động… 15 IV. PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG TRÒ CHƠI 15 D. CÁC HÌNH THỨC PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ 16 1. Phát triển ngôn từ cho trẻ qua giờ học 16 1.1. Giờ học Nhận biết – Tập nói (ở lứa tuối nhà trẻ) 16 88 1.2. Giờ học Khám phá khoa học và làm quen với môi trường tự nhiên thiên nhiên xung quanh (ở lứa tuổi mẫu giáo) 17 1.3. Giờ làm quen với tác phẩm văn học (ở nhà trẻ và mẫu giáo) 17 1.4. Các giờ học khác 17 2. Phát triển ngôn từ cho trẻ qua những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt ngoài giờ học 2.1. Phát triển ngôn từ cho trẻ qua hoạt động và sinh hoạt giải trí vui chơi 17 2.2. Phát triển ngôn từ cho trẻ qua hoạt động và sinh hoạt giải trí lao động 18 2.3. Phát triển ngôn từ cho trẻ qua hoạt động và sinh hoạt giải trí đi dạo, tham quan 18 2.4. Phát triển ngôn từ cho trẻ qua sinh hoạt hằng ngày 18 E. NỘI DUNG PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ 18 I. GIÁO DỤC CHUẨN MỰC NGỮ ÂM TIẾNG VIỆT 18 1. Khái niệm 18 2. Đặc điểm ngữ âm của trẻ từ 0 đến 6 tuổi 19 2.1. Giai đoạn tiền ngôn từ (0 đến 12 tháng tuổi) 19 2.2. Giai đoạn ngôn từ (từ 1 đến 6 tuổi) 19 3. Nhiệm vụ giáo dục chuẩn mực ngữ âm 20 3.1. Rèn luyện kĩ năng nghe lời nói (rèn luyện thính giác ngôn từ) 20 3.2. Rèn luyện kĩ năng phát âm 20 3.3. Hoàn thiện chuẩn mực chính âm 21 3.4. Rèn luyện ngữ điệu của lời nói 21 3.5. Sửa những lỗi phát âm của trẻ 21 4. Nội dung, giải pháp luyện phát âm cho trẻ quá trình tiền ngôn từ 22 4.1. Giai đoạn 2 – 4 tháng 22 4.2. Giai đoạn 5 – 12 tháng 22 5. Nội dung, giải pháp luyện phát âm cho trẻ quá trình ngôn từ (1 – 6 tuổi) 23 89 5.1. Nội dung 23 5.1.1. Rèn luyện thính giác ngôn từ 23 5.1.2. Luyện cơ quan phát âm 23 5.1.3. Luyện thở ngôn từ 23 5.1.4. Luyện giọng 23 5.2. Biện pháp 23 5.2.1. Luyện phát âm theo mẫu 23 5.2.2. Luyện phát âm qua trò chơi 24 5.2.3. Luyện phát âm qua xem vật thật, đồ chơi, tranh ảnh 24 5.2.4. Luyện phát âm qua việc đọc thơ, đọc câu nói có vần, đọc đồng dao và tập nói nhanh, nói đúng 25 6. Hình thức giáo dục chuẩn mực ngữ âm cho trẻ mần nin thiếu nhi 26 6.1. Tiết học rèn luyện ngữ âm (giờ chơi – tập) 26 6.2. Rèn luyện ngữ âm trong những tiết học phát triển lời nói 26 6.3. Rèn luyện ngữ âm trong những tiết học âm nhạc 27 6.4. Rèn luyện ngữ âm trong những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt khác 27 II. HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN VỐN TỪ CHO TRẺ 27 1. Khái niệm 27 2. Đặc điểm vốn từ của trẻ 27 2.1. Đặc điểm vốn từ của trẻ từ 0 – 3 tuổi 27 2.1.1. Về số lượng từ 27 2.1.2. Về từ loại 28 2.2. Đặc điểm vốn từ của trẻ từ 3 – 6 tuổi 28 2.2.1. Vốn từ xét về mặt số lượng 28 2.2.2. Vốn từ xét về mặt cơ cấu tổ chức từ loại 28 90 2.3. Khả năng hiểu nghĩa từ của trẻ mần nin thiếu nhi 28 3. Nhiệm vụ phát triển vốn từ cho trẻ 29 3.1. Làm giàu vốn từ cho trẻ, giúp trẻ làm quen với những từ mới và để ý quan tâm đến cơ cấu tổ chức từ loại hợp lý trong vốn từ của trẻ 29 3.2. Củng cố vốn từ, giúp trẻ hiểu được ý nghĩa và tầm quan trọng của từ 30 3.3. Tích cực hóa vốn từ cho trẻ 30 4. Nội dung phát triển vốn từ cho trẻ ở trường mần nin thiếu nhi 30 4.1. Những nguyên tắc xây dựng nội dung 30 4.2. Nội dung phát triển vốn từ 31 4.2.1. Những từ ngữ về môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường riêng 31 4.2.2. Những từ ngữ về môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường xã hội 32 4.2.3. Những từ ngữ nói về thế giới tự nhiên 33 5. Một số giải pháp phát triển vốn từ cho trẻ mần nin thiếu nhi 33 5.1. Trẻ dưới 3 tuổi 33 5.1.1. Giờ học phát triển vốn từ: Nhận biết – Tập nói 33 5.1.2. Phát triển vốn từ trong tiếp xúc tự do 35 5.2. Trẻ từ 3-6 tuổi 36 5.2.1. Phát triển vốn từ trên những giờ học 37 5.2.2. Phát triển vốn từ trong tiếp xúc tự do 37 5.2.3. Hướng dẫn trẻ quan sát 39 5.2.4. Sử dụng đồ chơi để phát triển vốn từ 40 5.2.5. Sử dụng những trò chơi học tập 41 III. DẠY TRẺ NÓI ĐÚNG NGỮ PHÁP 41 1. Khái niệm 41 2. Đặc điểm ngữ pháp trong lời nói của trẻ từ 1 đến 6 tuổi 41 91 2.1. Giai đoạn dưới 3 tuổi 41 2.2. Giai đoạn từ 4 đến 6 tuổi 43 3. Nhiệm vụ, nội dung dạy trẻ nói đúng ngữ pháp 43 4. Một số giải pháp dạy trẻ nói đúng ngữ pháp 44 4.1. Xây dựng mẫu câu 44 4.2. Trẻ tập nói theo mẫu 44 4.3. Sửa lỗi ngữ pháp 45 4.4. Đàm thoại, trò chuyện 46 4.5. Sử dụng khối mạng lưới hệ thống thắc mắc 46 4.6. Cho trẻ được thực hành tiếp xúc, kể chuyện 46 IV. DẠY TRẺ NÓI MẠCH LẠC 47 1. Khái niệm 47 2. Các hình thức ngôn từ mạch lạc của trẻ 47 3. Đặc trưng lời nói mạch lạc của trẻ mẫu giáo 48 4. Một số giải pháp phát triển ngôn từ đối thoại cho trẻ mẫu giáo 48 4.1. Trò chuyện với trẻ 48 4.2. Đàm thoại 50 5. Một số giải pháp phát triển ngôn từ độc thoại 51 5.1. Dạy trẻ ngôn từ độc thoại trong tiếp xúc tự do 51 5.2. Dạy trẻ ngôn từ độc thoại trên tiết học 51 V. PHƯƠNG PHÁP DẠY TRẺ LÀM QUEN CHỮ CÁI 51 1. Ý nghĩa của việc dạy trẻ làm quen vần âm 51 1.1. Góp phần phát triển năng lực hoạt động và sinh hoạt giải trí ngôn từ của trẻ 51 1.2. Góp phần phát triển trí tuệ cho trẻ 52 1.3. Góp phần sẵn sàng sẵn sàng cho trẻ mẫu giáo vào lớp 1 52 92 1.4. Góp phần giáo dục tình cảm, mở rộng vốn hiểu biết của trẻ 52 2. Nhiệm vụ của việc dạy trẻ làm quen vần âm 52 3. Phương pháp hướng dẫn trẻ làm quen với nhóm vần âm rõ ràng 52 PHẦN II 56 CÂU HỎI VÀ GỢI Ý TRẢ LỜI TÀI LIỆU THAM KHẢO 85 93 NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC HUẾ 07 Tp Hà Nội Thủ Đô, Huế – Điện thoại: 054.3834486; Fax: 054.3819886 Chịu trách nhiệm xuất bản Giám đốc: Nguyễn Xuân Khoát Tổng sửa đổi và biên tập: Hoàng Đức Khoa Biên tập nội dung Nhật Tân Biên tập kỹ – mỹ thuật Bình Tuyên Trình bày bìa Minh Hoàng Chế bản vi tính Ngọc Anh TÀI LIỆU HƯỚNG DẪN ÔN THI TỐT NGHIỆP LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ EM In bản, khổ 16 x 24 cm tại bản số: . Số đăng ký KHXB: /QĐ-ĐHH-NXB, cấp ngày năm 2013. 94 . Quyết định xuất . In xong và nộp lưu chiểu quý

Video Vì sao phải dạy trẻ nghe và phát âm đúng ?

Bạn vừa tham khảo tài liệu Với Một số hướng dẫn một cách rõ ràng hơn về Clip Vì sao phải dạy trẻ nghe và phát âm đúng tiên tiến nhất

Share Link Cập nhật Vì sao phải dạy trẻ nghe và phát âm đúng miễn phí

Hero đang tìm một số trong những Chia SẻLink Download Vì sao phải dạy trẻ nghe và phát âm đúng Free.

Giải đáp thắc mắc về Vì sao phải dạy trẻ nghe và phát âm đúng

Nếu sau khi đọc nội dung bài viết Vì sao phải dạy trẻ nghe và phát âm đúng vẫn chưa hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comment ở cuối bài để Mình lý giải và hướng dẫn lại nha

#Vì #sao #phải #dạy #trẻ #nghe #và #phát #âm #đúng – 2022-03-04 13:39:33