Mẹo Phong trào Phục hưng là gì

Kinh Nghiệm Hướng dẫn Phong trào Phục hưng là gì 2022

Bùi Đình Hùng đang tìm kiếm từ khóa Phong trào Phục hưng là gì được Cập Nhật vào lúc : 2022-03-02 08:56:04 . Với phương châm chia sẻ Mẹo về trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết Mới Nhất. Nếu sau khi đọc tài liệu vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Ad lý giải và hướng dẫn lại nha.

Phong trào Văn hóa Phục hưng lớp 7 – Ý nghĩa phong trào văn hóa Phục hưng là gì? Mời những bạn cùng theo dõi nội dung nội dung bài viết sau đây của Hoatieu để tìm làm rõ hơn về thời kì văn hóa Phục hưng thế kỉ 17.

Nội dung chính

1. Khái niệm phong trào văn hóa Phục hưng2. Ý nghĩa của phong trào Phục hưng3. Nguyên nhân xuất hiện phong trào văn hóa phục hưngPhục hồi di sản La Mã và Hy LạpNước Ý cuối thời Trung CổNạn dịch hạchTruyền thống bảo trợ nghệ thuật và thẩm mỹ ở FirenzeMỹ thuậtNghệ thuật phi tạo hìnhTự ý thứcPhía bắc châu ÂuIberia (chưa tồn tại dữ kiện)Đông và Nam ÂuCác tranh cãi về tiến bộCác cuộc Phục hưng văn hóa khácVideo liên quan

Phục Hưng là một phong trào văn hóa kéo dãn từ thế kỷ XV đến thế kỷ XVII. Với những thành tựu của phong trào văn hóa Phục Hưng đã mở ra một kỷ nguyên mới cho nền văn minh quả đât.

1. Khái niệm phong trào văn hóa Phục hưng

Phong trào văn hóa Phục hưng” là phong trào văn hóa mới của giai cấp tư sản Tây Âu thời trung đại trên cơ sở phục hồi những giá trị, thành tựu của nền văn minh Hy Lạp, Rô-ma thời cổ đại.

Phong trào bắt nguồn từ Ý cuối thế kỉ XIV rồi lan sang những nước Tây Âu.

2. Ý nghĩa của phong trào Phục hưng

3. Nguyên nhân xuất hiện phong trào văn hóa phục hưng

Mời những bạn tham khảo thêm những thông tin hữu ích khác trên phân mục Tài liệu của Thiquocgia.

Tóm tắt mục 3. Phong trào Văn hóa Phục hưng

Mục b

b) Phong trào Văn hoá Phục hưng:

– Giai cấp tư sản, một mặt muốn Phục hồi lại tinh hoa văn hoá xán lạn của những quốc gia cổ đại Hi Lạp, Rô-ma. Mặt khác cũng góp thêm phần xây dựng một nền văn hoá mới, đề cao giá trị con người, đòi quyền tự do thành viên, coi trọng khoa học – kĩ thuật. Trào lưu văn hóa này được gọi là phong trào Văn hoá Phục hưng.

– Quê hương của phong trào Văn hoá Phục hưng là I-ta-li-a. Từ đây, phong trào đã lan nhanh sang những nước Tây Âu và trở thành một trào lưu rộng lớn.

– Thời đại Văn hoá Phục hưng tận mắt tận mắt chứng kiến sự tiến bộ vượt bậc của khoa học – kĩ thuật, sự phát triển phong phú về văn học và sự nở rộ những tài năng.

– Những thành viên tiêu biểu thời kì này được gọi là những con người “khổng lổ”. Đó là:

+ Ra-bơ-le vừa là nhà văn, vừa là nhà y học;

+ Đê-những-tơ vừa là nhà toán học xuất sắc, vừa là nhà triết học lớn;

+ Lê-ô-na đơ Vanh-xi vừa là hoạ sĩ thiên tài, vừa là kĩ sư nổi tiếng;

+ Sếch-xpia là nhà soạn kịch vĩ đại,…

– Nội dung chính:

+ Lên án nghiêm khắc Giáo hội Ki tô, tấn công vào trật tự xã hội phong kiến.

+ Đề cao giá trị nhân bản và tự do thành viên, xây dựng thế giới quan tiến bộ.

– Đây là cuộc đấu tranh công khai minh bạch đầu tiên trên nghành văn hoá, tư tưởng của giai cấp tư sản chống lại giai cấp phong kiến lỗi thời. Nó đã cổ vũ và mở đường cho văn hoá châu Âu phát triển hơn.

Bức họa “La Giô-công” của Lê-ô-na đơ Vanh-xi

Luyện Bài Tập Trắc nghiệm Lịch sử lớp 10 – Xem ngay

Tóm tắt mục 1. Phong trào Văn hoá Phục hưng (thế kỉ XIV – XVII)

Mục b, c

b) Nội dung:

– Lên án nghiêm khắc Giáo hội Ki-tô và đả phá trật tự xã hội phong kiến. Giờ đây thần thánh không hề là một những nhân vật trung tâm trong những tác phẩm văn học, Kinh thánh của nhà thời thánh không hề là một chân lí.

– Đề cao giá trị chân chính của con người; con người phải được tự do phát triển.

– Văn hoá Phục hưng còn đề cao khoa học tự nhiên, xây dựng thế giới quan duy vật tiến bộ.

“Bữa tiệc ở đầu cuối” của Leonardo da Vinci

c) Vai trò:

– Phát động quần chúng đấu tranh chống lại xã hội phong kiến.

– Là “cuộc cách mạng tiến bộ vĩ đại”, mở đường cho việc phát triển cao hơn của văn hoá châu Âu và văn hoá quả đât.

d) Ý nghĩa :

+ Góp phần quan trọng vào giải phóng tư tưởng, tình cảm của con người khỏi sự nô dịch của thần học.

+ Là bước tiến lớn trong lịch sử văn minh Tây Âu, tạo ra những tiền đề văn hoá, tư tưởng và tôn giáo quan trọng nhằm mục đích giúp giai cấp tư sản định hình nền văn hoá và tôn giáo mới của riêng mình.

=> Cùng với Văn hoá Phục hưng, Cải cách tôn giáo là những đòn tấn công (đầu tiên của giai cấp tư sản vào trật tự phong kiến, làm cơ sở cho những cuộc đấu tranh về chính trị.

Luyện Bài Tập Trắc nghiệm Lịch sử lớp 7 – Xem ngay

Phục Hưng (tiếng Pháp: Renaissance, phát âm tiếng Pháp: [ʁənɛsɑ̃ːs], tiếng Ý: Rinascimento, từ ri- “lần nữa” và nascere “được sinh ra”)[1] là một phong trào văn hóa thường được xem là gồm có quá trình từ thế kỷ XV đến thế kỷ XVII, khởi đầu tại Firenze (Ý) vào Hậu kỳ Trung Đại, sau đó phủ rộng rộng rãi ra ra phần còn sót lại của châu Âu trên những quy mô và mức độ rất khác nhau[2]. Người ta cũng dùng từ Phục Hưng để chỉ, một cách không nhất quán, thời kỳ lịch sử ra mắt phong trào văn hóa nói trên.

Bức Người Vitruvius của Leonardo da Vinci thể hiện ảnh hưởng của những tác giả cổ đại lên những nhà tư tưởng thời Phục Hưng. Dựa trên những đặc điểm miêu tả trong cuốn De architectura (tạm dịch: Về Kiến trúc) của Vitruvius (thế kỷ I trước CN), da Vinci đã thử vẽ một người với những tỷ lệ hoàn hảo nhất.

Là một phong trào văn hóa, Phục Hưng bao hàm sự nở rộ những nền văn học tiếng Latinh cũng như những tiếng dân tộc bản địa, bắt nguồn từ sự phục hồi việc nghiên cứu và phân tích những tư liệu cổ xưa, sự phát triển của phép phối cảnh tuyến tính và những kỹ thuật nhằm mục đích màn biểu diễn hiện thực tự nhiên hơn trong mỹ thuật, và một cuộc cải cách giáo dục tiệm tiến nhưng phổ cập.[3] Các học giả và nghệ sĩ thời Phục hưng cũng khá được gọi là những người dân theo chủ nghĩa nhân văn.

Trong chính trị, Phục Hưng đã đóng góp vào sự phát triển những hiệp ước ngoại giao, và trong khoa học là một sự quan tâm to hơn tới quan sát thực nghiệm. Các sử gia thường lập luận những biến hóa về trí tuệ này là một cầu nối giữa Trung Cổ và thời tân tiến. Mặc dù Phục Hưng tận mắt tận mắt chứng kiến những cuộc cách mạng trong nhiều nghành, cũng như những thay đổi chính trị-xã hội, nó vẫn được nghe biết nhiều nhất bởi những thành tựu lớn lao về mỹ thuật và những góp sức của những vĩ nhân đa tài như Leonardo da Vinci hay Michelangelo đã làm xuất hiện thuật ngữ Vĩ nhân Phục Hưng (“Renaissance Great Man”)[4][5]. Có một cuộc tranh luận kéo dãn trong giới sử học về quy mô, phân kì văn hóa thời đại Phục Hưng, cũng như giá trị và ý nghĩa của nó. Bản thân thuật ngữ Renaissance, do nhà sử học Pháp Jules Michelet đặt ra năm 1855[6] cũng là đối tượng của những chỉ trích, rằng nó ý niệm một sự mô tả thái quá về giá trị tích cực của thời kỳ này.[7]

Có một sự đồng thuận rằng thời kỳ Phục hưng khởi đầu ở Firenze, Italia, trong thế kỷ XIV.[2] Có nhiều giả thuyết rất khác nhau được đề xuất để lý giải cho nguồn gốc và đặc điểm của nó, tập trung vào một loạt những yếu tố gồm có tính xã hội và công dân của Firenze tại thời điểm đó, cấu trúc chính trị của nó, sự bảo trợ của dòng họ thống trị, nhà Medici,[8][9] và sự di cư của những học giả và những bản văn Hy Lạp sang Ý sau sự thất thủ của Constantinopolis dưới tay người Thổ Ottoman[10][11][12].

Tác phẩm David của Michelangelo, (Phòng trưng bày Galleria dell’Accademia, Florence) là một ví dụ cho đỉnh cao nghệ thuật và thẩm mỹ Phục Hưng

Phục Hưng là một phong trào văn hóa đã tác động sâu sắc tới đời sống trí thức châu Âu trong thời sơ kỳ tân tiến. Bắt đầu ở Ý, lan ra khắp châu Âu vào thế kỷ XVI, ảnh hưởng của nó hiện hữu trong văn học, triết học, mĩ thuật, âm nhạc, chính trị, khoa học, tôn giáo, và những khía cạnh khác của đời sống tinh thần. Các học giả Phục Hưng sử dụng phương pháp nhân văn trong nghiên cứu và phân tích, và khai thác hiện thực đời sống và cảm xúc con người trong nghệ thuật và thẩm mỹ[13].

Các nhà nhân văn Phục Hưng như Poggio Bracciolini đã lục tìm những tác phẩm văn học, lịch sử và hùng biện thời Cổ đại viết bằng tiếng Latin trong tàng thư ở những tu viện châu Âu, trong khi sự thất thủ của thành Constantinopolis (1453) tạo nên một làn sóng tỵ nạn của những học giả Hy Lạp mang lại nhiều bản thảo giá trị về Hy Lạp cổ đại, mà phần nhiều đã rơi vào quên lãng trước đó ở phương Tây. Chính trong trọng tâm nghiên cứu và phân tích mới về tài liệu văn học và lịch sử mà những học giả Phục Hưng khác lạ với những học giả Trung cổ của thời kỳ Phục Hưng thế kỷ XII, những người dân tập trung vào nghiên cứu và phân tích những khu công trình xây dựng Hy Lạp và Ả Rập về khoa học tự nhiên, triết học và toán học. Trong sự hồi sinh của trường phái triết học tân Plato, những nhà nhân văn Phục Hưng không chối bỏ Cơ đốc giáo, trái lại, nhiều khu công trình xây dựng Phục Hưng vĩ đại nhất đã phục vụ nó, và Giáo hội bảo trợ nhiều tác phẩm nghệ thuật và thẩm mỹ Phục Hưng. Tuy nhiên, một sự dịch chuyển tinh tế xảy ra trong cách mà những trí thức tiếp cận tôn giáo phản ánh trong nhiều nghành rất khác nhau của đời sống văn hóa. Hơn nữa, nhiều khu công trình xây dựng Cơ đốc bằng tiếng Hy lạp, gồm có kinh Tân Ước tiếng Hy Lạp, được mang về từ Byzantium lần đầu tiên được cho phép những học giả phương Tây tiếp cận chúng. Ảnh hưởng mới của những tác phẩm Cơ đốc bằng tiếng Hy Lạp này, và đặc biệt là sự việc trở lại Tân Ước nguyên gốc bằng tiếng Hy lạp được những nhà nhân văn Lorenzo Valla và Erasmus khuyến khích, dọn đường cho Cải cách Kháng nghị về sau[14].

Trường Athena, một trong những bức tranh sơn dầu nổi tiếng nhất của họa sỹ thời kỳ Phục Hưng người Ý, Raphael

Sau khi những bước đi quay về với chủ nghĩa cổ xưa trong nghệ thuật và thẩm mỹ được Nicola Pisano thí nghiệm, những họa sỹ Florence, đứng đầu là Masaccio đã nỗ lực minh họa hình dạng con người một cách hiện thực nhất, phát triển những kĩ thuật áp dụng phối cảnh và ánh sáng một cách tự nhiên hơn. Các triết gia chính trị, nổi tiếng nhất là Niccolò Machiavelli tìm cách mô tả đời sống chính trị theo cách lý tính, thay vì lý tưởng hóa như trước kia. Một đóng góp chủ chốt cho chủ nghĩa nhân văn Phục Hưng Ý là tác phẩm nổi tiếng của Pico della Mirandola, “De hominis dignitate” (“Về Phẩm cách Con người”, 1486), gồm có một loạt bài tiểu luận về triết học, tư tưởng tự nhiên, niềm tin và ma thuật chống lại bất kì quân địch nào trong địa hạt lý trí. Thêm vào việc nghiên cứu và phân tích tiếng Latinh cổ xưa và tiếng Hy Lạp, những tác giả Phục Hưng cũng ngày càng sử dụng rộng rãi những ngôn từ dân tộc bản địa: kết phù phù hợp với sự xuất hiện của in ấn, điều này được cho phép ngày càng nhiều người tiếp cận được với sách, đặc biệt là Kinh Thánh[15].

Nhìn chung, Phục Hưng hoàn toàn có thể được xem như một nỗ lực của những trí thức, nghệ sĩ nhằm mục đích nghiên cứu và phân tích và tăng cường khuynh hướng thế tục trong đời sống tinh thần châu Âu thông qua sự tái sinh những tư tưởng cổ đại cũng như những cách tiếp cận tư tưởng mới. Một số học giả, như Rodney Stark muốn hạ bớt tầm quan trọng mà người ta cho là bị đánh giá thái quá của Phục Hưng, thay vào đó nhấn mạnh vấn đề những tiến bộ trước đó của những thị quốc Ý trong thời Trung kỳ Trung Đại, tổng hòa của chính phủ nước nhà phụ trách, Thiên Chúa giáo và chủ nghĩa tư bản non trẻ. Phân tích này lập luận rằng, trong khi những quốc gia châu Âu lớn số 1 (Pháp và Tây Ban Nha) là những nền quân chủ chuyên chế, và những quốc gia khác thì chịu sự trấn áp trực tiếp của Giáo hội, những nhà nước cộng hòa độc lập của Ý đã nắm lấy những nguyên tắc của chủ nghĩa tư bản và quản lý những điền sản thuộc tu viện, làm ra một cuộc cách mạng thương mại rộng lớn trước đó chưa từng có, báo trước và nuôi dưỡng Phục Hưng[16].

Cảnh quan Firenze, trung tâm bắt nguồn Phục Hưng

Nhiều học giả nhận định rằng tư tưởng đặc trưng cho Phục hưng bắt nguồn từ thành phố Firenze (tức Florence) vào thời điểm cuối thế kỷ XIII, với văn chương của Dante Alighieri (1265-1321) và Francesco Petrarca (1304-1374), cũng như những họa phẩm của Giotto di Bondone (1267-1337). Một số nhà văn xác định rõ ràng điểm khởi đầu là năm 1401, khi hai tài năng kình địch Lorenzo Ghiberti và Filippo Brunelleschi tranh đua để giành hợp đồng xây dựng Nhà thờ Firenze.[17] Những người khác sử gia nhận thấy sự đối đầu đối đầu rộng rãi Một trong những nghệ sĩ, bác học như Brunelleschi, Ghiberti, Donatello, và Masaccio về phận sự của nghệ thuật và thẩm mỹ như một sự khuấy động sức sáng tạo của Phục Hưng. Tuy nhiên, vẫn còn rất nhiều tranh luận về nguyên do tại sao thời kỳ Phục hưng lại khởi đầu tại Ý, và tại sao nó lại khởi đầu vào thuở nào điểm như vậy[18]. Bởi vậy, một số trong những giả thuyết đã được đưa ra để lý giải nguồn gốc của Thời kỳ Phục Hưng.

Phục hồi di sản La Mã và Hy Lạp

Đối lập hoàn toàn với thời Trung kỳ Trung Đại, khi những học giả Latin tập trung đa phần vào nghiên cứu và phân tích những khu công trình xây dựng tiếng Hy Lạp và Ả Rập về khoa học tự nhiên, triết học và khoa học, những học giả Phục Hưng quan tâm đa phần đến việc Phục hồi và nghiên cứu và phân tích những tác phẩm văn học, lịch sử và hùng biện tiếng Latin và Hy Lạp. Nói một cách khái quát, điều này bắt nguồn từ thế kỷ XIV với một quá trình Latin, khi những học giả Phục Hưng như Petrarca, Coluccio Salutati (1331-1406), Niccolò de’ Niccoli (1364-1437) và Poggio Bracciolini (1380-1459) lùng sục những thư viện châu Âu để tìm kiếm những khu công trình xây dựng của Cicero, Livius và Seneca[19]. Tới đầu thế kỷ XV, một khối lượng lớn tư liệu Latin được Phục hồi, và những học giả phương Tây khởi đầu chuyển sự để ý quan tâm sang những tác phẩm thần học, hùng biện, văn học, lịch sử Hy Lạp[20].

Khác với tư liệu Latin, những tư liệu Hy Lạp nhận được sự quan tâm rất hạn chế những thế kỷ đầu thời Trung Đại, trừ Byzantine vẫn tiếp tục nghiên cứu và phân tích chúng như thể di sản văn hóa chính thống của tớ. Sự kiện thường được cho là đánh dấu sự trở lại của ngôn từ Hy Lạp trong nền học thuật châu Âu là vào thời điểm cuối thế kỷ XIV khi Coluccio Salutati mời nhà ngoại giao và học giả Byzantine Manuel Chrysoloras tới Florence để dạy tiếng Hy Lạp[21]. Đặc biệt những cuộc Thập tự chinh và sau đó là sự việc sụp đổ của thành Constantinopolis năm 1453 đã dẫn đến làn sóng tỵ nạn của những học giả Byzantine sang châu Âu định cư, mang theo một khối tư liệu Hy Lạp vô cùng quý giá[22].

Nước Ý cuối thời Trung Cổ

Bản đồ chính trị của Bán đảo Italia khoảng chừng năm 1494.

Trong suốt quá trình cuối thời kỳ Trung cổ, tiền bạc và nghệ thuật và thẩm mỹ đã luôn đi liền với nhau. Nghệ sĩ phụ thuộc hoàn toàn vào những nhà bảo trợ trong khi những nhà bảo trợ cần tiền để chu cấp cho những tài năng. Sự thịnh vượng đến với Ý trong những thế kỷ XIV, XV và XVI với sự mở rộng giao thương mua và bán giữa châu Á và châu Âu. Nguồn bạc từ những mỏ ở Tyrol cũng giúp tăng cường dòng chảy của tiền bạc. Thành Genova và Venezia còn nhận được những chiến lợi phẩm và sản phẩm & hàng hóa xa xỉ ở Phương Đông sau những cuộc Thập tự chinh.[23]

Những thể chế chính trị độc đáo của Italia hậu kỳ Trung Đại làm cho một số trong những người dân lập luận rằng điều kiện xã hội khác thường của nó được cho phép sự nảy nở văn hóa hiếm có. Italia không tồn tại một thực thể chính trị thống nhất ở thời kỳ này. Thay vào đó, nó phân thành nhiều lãnh địa, thị quốc lớn nhỏ: Vương quốc Napoli thống trị phương Nam, Cộng hòa Firenze và Lãnh địa Giáo hoàng ở trung tâm, Milan và Genova lần lượt ở phía bắc và phía tây, Venezia ở phía đông. Mặt khác, Italia thế kỷ XV là một trong những khu vực đô thị hóa nhất châu Âu đương thời[24]. Ở những thành phố này nhiều phế tích và dấu ấn La Mã vẫn còn duy trì, dường như bản chất cổ xưa của Phục Hưng gắn với cội nguồn của nó tại nơi từng là trái tim của Đế quốc La Mã cổ xưa[25].

Quentin Skinner chỉ ra rằng Otto của Freising người Đức tới thăm Italia thế kỷ XII đã ghi nhận một dạng thức tổ chức xã hội và chính trị mới phủ rộng rộng rãi ra khắp Italia, làm cho Italia ít nhiều đã thoát ra khỏi chính sách phong kiến thông thường để tiến tới một xã hội nhờ vào thương nhân và thương mại. Đi cùng với điều này là một tư tưởng chống quân chủ, như thể hiện trong nhóm tranh tường nổi tiếng ở Siena của Ambrogio Lorenzetti, Ngụ ngôn về Chính phủ Tốt và Xấu, với thông điệp mạnh mẽ và tự tin về những đức tính bình đẳng, công minh, chủ nghĩa cộng hòa và một nền cai trị công minh. Tự tách biệt mình khỏi cả Giáo hội và Đế quốc, những cộng hòa thành thị này tin tưởng vào lý tưởng tự do[26]. Tuy rằng những thị quốc mang danh cộng hòa này về thực chất là những chính thể đầu sỏ, chúng là những đơn vị ban ngành sở tại phụ trách trước dư luận và ít nhiều mang những đặc điểm của một nền dân chủ[27][28]; chính nền chính trị tương đối tự do này tạo điều kiện thuận lợi cho những tiến bộ về nghệ thuật và thẩm mỹ và học thuật[29]. Ngoài ra, vị trí của những thị quốc Italia, nhất là Venezia, như những trung tâm giao thương mua và bán lớn của khu vực được cho phép sự tiếp thu (cũng như truyền bá) tiến bộ. Những thương nhân mang lại nhiều ý tưởng mới từ khắp nơi trên thế giới, đặc biệt là miền Levant. Sự giàu sang khổng lồ của những thương nhân và quý tộc Italia đem lại một công chúng rộng rãi cũng như những nhà bảo trợ hào phóng, được cho phép những dự án công trình bất Động sản nghệ thuật và thẩm mỹ thành viên nảy nở và nhiều người dân có nhiều thời gian thư nhàn cho nghiên cứu và phân tích[29].

Nạn dịch hạch

Một số người lập luận rằng sự tàn phá của Cái chết Đen ở Firenze, lây lan vào châu Âu vào trong năm 1348-1350, dẫn đến một sự thay đổi thế giới quan của người Italia thế kỷ XIV. Italia là nơi chịu ràng buộc đặc biệt nặng nề của trận dịch hạch này, và người ta phỏng đoán rằng sự quen thuộc với chết chóc và sự bất lực của đức tin đã làm cho nhiều nhà tư tưởng nhìn vào hiện thực trên trần gian hơn là tính tinh thần và thế giới bên kia.[30] Có người suy luận hoàn toàn khác, nhận định rằng Cái chết Đen đã làm ngày càng tăng lòng mộ đạo thể hiện trong sự bảo trợ những tác phẩm nghệ thuật và thẩm mỹ tôn giáo.[31] Nhưng dù sao thì dịch hạch chỉ là một yếu tố phụ trợ, kết phù phù hợp với những yếu tố nêu trên để lý giải sự xuất hiện Phục Hưng ở Ý.[7]

Bức Le Triomphe de la Mort (“Thần Chết Khải hoàn”, vẽ khoảng chừng 1562) của Pieter Bruegel phản ánh những dịch chuyển và sợ hãi mang tính chất chất toàn xã hội theo sau bệnh dịch hạch tàn phá châu Âu Trung Cổ.

Mầm mống bệnh dịch đến từ những chiếc thuyền buồm trở về từ những cảng châu Á mang theo bọ chét và người nhiễm dịch hạch, và nhanh gọn phủ rộng rộng rãi ra do sự thiếu vệ sinh và y tế đương thời. Dân số của thành phố Florence đã giảm gần một nửa chỉ trong năm 1347, kéo theo đó là một sự thiếu hụt nhân công lao động. Lương của người lao động tăng đáng kể, và người dân dã nhờ đó mà có nhiều tự do hơn, thậm chí còn du hành đi tìm những nơi có điều kiện thao tác thuận lợi nhất.[32]

Sự suy giảm nhân khẩu đột ngột gây ra nhiều hậu quả kinh tế tài chính khác: giá thực phẩm và giá thành của đất bán đai tụt mạnh từ 30% tới 40% ở nhiều miền ở châu Âu trong một nửa thế kỷ ở quá trình 1350-1400[33]. Những người sống sót trận dịch hạch hưởng quyền thừa kế những tài sản của những người dân quá cố, cũng như giá nhu yếu phẩm dễ chịu và thoải mái. Ở Firenze, đã có những lúc thành phố rơi vào hỗn loạn tới mức hội đồng thành phố không thể nhóm họp, nhưng nhìn chung cơ quan ban ngành sở tại vẫn duy trì hoạt động và sinh hoạt giải trí trong thời kì này.[34]

Truyền thống bảo trợ nghệ thuật và thẩm mỹ ở Firenze

Lorenzo de’ Medici, nhà cai trị Firenze nổi tiếng vì bảo trợ nghệ thuật và thẩm mỹ.

Từ lâu người ta đã tranh cãi tại sao Phục Hưng là bắt nguồn từ Firenze mà không phải nơi nào khác. Một số người nhấn mạnh vấn đề vai trò của dòng họ Medici, một mái ấm gia đình nhiều đời là chủ ngân hàng nhà nước lớn số 1 và sau là công tước của Firenze, đóng vai trò quan trọng trong nền chính trị thành phố cũng như khuyến khích nghệ thuật và thẩm mỹ. Đặc biệt, Lorenzo de’ Medici (1449–1492) tức “Lorenzo Vĩ đại” không riêng gì có là một nhà bảo trợ nghệ thuật và thẩm mỹ lớn mà còn là một người tích cực khuyến khích những mái ấm gia đình trưởng giả ở Firenze quan tâm tới nghệ thuật và thẩm mỹ và bảo trợ nghệ sĩ. Dưới thời của ông nhiều nghệ sĩ vĩ đại Leonardo da Vinci, Sandro Botticelli, và Michelangelo Buonarroti có thời khung hình hiện tài năng[8]. Các cơ sở tôn giáo cũng đặt hàng hàng loạt tác phẩm, như tu viện di San Donato agli Scopeti[35].

Tuy nhiên, sự thật là không phải tới thời Lorenzo nắm quyền Phục Hưng mới ra đời, mà bản thân mái ấm gia đình Medici cũng chỉ thừa hưởng truyền thống trọng nghệ thuật và thẩm mỹ của Firenze và phát huy nó. Một số người nhận định rằng Firenze trở thành nơi khởi đầu Phục Hưng là vì như mong ước, nghĩa là đơn thuần chính bới những vĩ nhân ngẫu nhiên sinh ra ở đây: cả da Vinci, Botticelli và Michelangelo đều là người xứ Toscana (mà Firenze là thủ phủ)[36]. Tuy nhiên những nhà sử học khác phản đối ý kiến nhận định rằng đây là sự việc ngẫu nhiên và quy cho truyền thống trọng nghệ thuật và thẩm mỹ của Firenze[37].

Triết học thời Phục Hưng cấu thành từ ba trường phái lớn: chủ nghĩa kinh viện, chủ nghĩa nhân văn, và những phái triết học “mới”[38]. Trong số đó, chủ nghĩa nhân văn tiêu biểu cho tư tưởng Phục Hưng. Ở một vài góc nhìn, chủ nghĩa nhân văn Phục Hưng không hẳn là một triết học mà là một phương pháp nghiên cứu và phân tích. Mặc dù những sử gia đôi khi sự không tương đồng trong việc xác định ý nghĩa đúng chuẩn chủ nghĩa nhân văn, hầu hết chọn “một lối định nghĩa trung dung… là phong trào Phục hồi, lý giải, và đồng hóa ngôn từ, văn học, học tập và những giá trị của Hy Lạp và La Mã cổ đại”.[39]. Những nhà nhân văn chủ nghĩa chối bỏ truyền thống kinh viện đương thời vốn nhờ vào hai cột trụ đó đó là triết học Aristotle và thần học Thiên Chúa giáo. Người được cho là nhà nhân văn Ý đầu tiên là Francesco Petrarca, người cổ vũ cho việc hướng nghiên cứu và phân tích tư liệu cổ đại vào việc làm sống lại đạo đức xã hội Ý, quan tâm tới tất cả những tác giả cổ đại (kể cả những truyền thống phương Đông) chứ không riêng gì có Aristotle, đề cập tới những vấn đề thế tục liên quan tới con người, xã hội, và giáo dục hướng tới quần chúng[38]. Những ý tưởng của Petrarca đã đi dần đi vào hiện thực Ý thế kỷ XV và sau đó nở rộ, lan ra khắp châu Âu với nhiều nhà tư tưởng lớn: Thomas More (Anh), Michel de Montaigne (Pháp), Niccolò Machiavelli (Ý), Juan Luis Vives (Tây Ban Nha)[40][41].

Chân dung Thomas More, tranh của Hans Holbein, 1527

Những triết gia chính trị như Machiavelli và Thomas More đã làm sống lại ý tưởng của những nhà tư tưởng Hy Lạp và La Mã cổ đại, áp dụng chúng trong những bài phê bình chính phủ nước nhà đương thời, đồng thời vạch ra theo những đường lối rất khác nhau phương pháp một nền chính trị lý tưởng vận hành; những cuốn Utopia và Quân vương có ảnh hưởng lâu dài tới cả triết học chính trị đương đại[42]. Matteo Palmieri (1406-1475), một nhà nhân văn khác, trong Della vita Civile (“Về đời sống Công dân”; năm 1528) đã trình bày những ý tưởng về phương pháp phát triển tinh thần và thể chất của trẻ em, làm thế nào người dân hoàn toàn có thể tiến hành tu dưỡng đạo đức, làm thế nào người dân và xã hội hoàn toàn có thể đảm bảo tính trung thực trong đời sống hiệp hội, và sự khác lạ giữa cái thực dụng hữu ích và sự thành thật[43]. Leon Battista Alberti tóm tắt tinh thần nhân văn chủ nghĩa trong câu nói: “Con người hoàn toàn có thể làm tất cả mọi thứ nếu họ muốn”.[44]

Tuy nhiên, sự thành công của chủ nghĩa nhân văn không nghĩa là chủ nghĩa kinh viện lụi tàn. Trái lại, chủ nghĩa kinh viện vẫn có thành lũy vững chắc như ở Đại học Padua hay Đại học Pologna. Những triết gia kinh viện như Francisco Suárez đáp trả những chỉ trích của những nhà nhân văn chủ nghĩa bằng phương pháp tìm kiếm tư liệu và bản dịch đúng chuẩn hơn, gồm những phản hồi tiếng Hy Lạp về Aristotle. Đây là thời mà học thuyết của Thomas Aquinas lên ngôi trong thần học Cơ đốc giáo. Bên cạnh đó, khi đề ra những lập trường siêu hình và đạo đức mới đáp ứng thế giới quan thay đổi khi người Tây Ban chinh phục Tân Thế giới, những học giả này đã góp thêm phần định hình những luật lệ quốc tế mới liên quan tới vấn đề chủ nghĩa đế quốc và chính sách nô lệ[45].

Ngoài hai trường phái chính trên, còn tồn tại một nhóm những nhà triết học tự gọi mình là “mới”, những người dân cảm thấy những đề tài trong triết học kinh viện là quá hạn hẹp, và đi ra ngoài con phố chiết trung của chủ nghĩa nhân văn, gồm có những nhà tư tưởng như Nicholas Cusanus, Ficino, Tommasso Campanella hay Giordano Bruno,… Họ chối bỏ triết học Aristotle và tìm một đường lối khác, đa phần nhờ vào Plato nhưng tự thân cũng đề xuất một loạt thuật ngữ cũng như chủ đề mới trong vũ trụ học, tâm lý học, chính trị học. Đây là nhóm bị Giáo hội cảm thấy bị thách thức nhất, và nhiều người trong số đó bị điều tra, bắt giam và thậm chí Bruno bị xử hỏa hình[46].

Mỹ thuật

Sự tạo dựng Adam, một tác phẩm nổi tiếng của Michelangelo

Hội họa

Một trong những đặc điểm phân biệt của mỹ thuật thời kỳ Phục Hưng là sự việc phát triển phép phối cảnh tuyến tính có tính hiện thực cao. Giotto di Bondone (1267-1337), được xem là người đầu tiên thực hiện một tác phẩm bích họa như thể một cánh hiên chạy cửa số để bước vào không khí, nhưng tác phẩm của ông đã không khiến được nhiều ảnh hưởng cho tới tận thời của Filippo Brunelleschi (1377–1446) và những tác phẩm tiếp theo của Leon Battista Alberti (1404-1472), quan điểm này được chính thức hóa thành một kỹ xảo nghệ thuật và thẩm mỹ.[47] Sự phát triển của quan điểm này là một phần của một xu hướng rộng to hơn đối với chủ nghĩa hiện thực trong nghệ thuật và thẩm mỹ[48], đạt đến độ trưởng thành Tính từ lúc tranh tường của Masaccio (1401-1428). Để đạt được điều đó, những họa sỹ đã phải phát triển những kỹ thuật rất khác nhau, nghiên cứu và phân tích mảng sáng-tối, nổi tiếng nhất trong số đó là trường hợp giải phẫu người của Leonardo da Vinci. Đằng sau những thay đổi trong phương pháp nghệ thuật và thẩm mỹ, là một khao khát được làm mới lại muốn miêu tả vẻ đẹp của thiên nhiên, và làm sáng tỏ những tiên đề thẩm mỹ, với những tác phẩm đi đầu của Leonardo, Michelangelo và Raffaello đã đại diện cho đỉnh cao của thuật và đã được nhiều nhiều họa sỹ khác học hỏi. Những nhân vật đáng để ý quan tâm khác gồm có Sandro Botticelli, thao tác cho gia tộc Medici ở Firenze, một người Firenze khác là Donatello và Tiziano Vecelli ở Venezia, cùng rất nhiều người khác[49].

Đồng thời, tại Hà Lan, khi mà văn hóa nghệ thuật và thẩm mỹ đang phát triển, những tác phẩm tiêu biểu của Hugo van der Goes và Jan van Eyck đã gây nhiều ảnh hưởng đến sự phát triển của hội họa tại Ý, cả về kỹ thuật với sự ra đời của sơn dầu trên vải lẫn phong cách trong sự diễn đạt về chủ nghĩa tự nhiên. (xem Thời kỳ Phục Hưng tại Hà Lan) Sau này, những tác phẩm của Pieter Bruegel il Vecchio đã truyền cảm hứng cho những họa sỹ về chủ đề miêu tả môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường hằng ngày. Sự giao thoa văn hóa bắc-nam châu Âu làm cho từ thế kỷ XVI, hoàn toàn có thể nói rằng toàn châu Âu đã chuyển mình sang một nền mỹ thuật mới.[50]

Chân dung tự họa của Leonardo da Vinci. Những tác phẩm tầm cỡ của ông như Mona Lisa, Bữa ăn tối ở đầu cuối và Người Vitruvius là người đại diện cho nghệ thuật và thẩm mỹ thời Phục Hưng

Kiến trúc

Kiến trúc Phục Hưng thường được phân thành ba quá trình chính: Phục Hưng hay Sơ kỳ Phục Hưng (thế kỷ XV), Trung kỳ Phục Hưng (1500-1525), Trường phái phong thái (1525-1600). Kiến trúc sư Filippo Brunelleschi được xem là người tiên phong khuynh hướng nghiên cứu và phân tích những tòa nhà thời cổ xưa và tư liệu cổ đại (như tác phẩm của Vitruvius) cũng như hình học để tạo nên một phong cách mới, nhấn mạnh vấn đề vào tính đối xứng, tỉ lệ, tính đều đặn của những yếu tố. Một trong những khu công trình xây dựng tiêu biểu nhất về kỹ thuật xây dựng mái vòm của Brunelleschi là Nhà thờ chính tòa Firenze.[51]. Trong khi đó, khu công trình xây dựng kiến trúc nổi bật nhất trong thời kỳ Trung kỳ Phục Hưng là Vương cung thánh đường Thánh Phêrô, phối hợp tài năng của những thiên tài thời bấy giờ là Bramante, Michelangelo, Raffaello, Sangallo và Maderno [52].

Những kiểu thức cột thời La Mã được lựa chọn là: Toscan, Doric, Ionic, Corinth và kiểu hỗn hợp. Những thức cột này hoàn toàn có thể được cấu trúc nhằm mục đích tương hỗ những dãy cuốn hay khuôn cửa, hoặc được dùng để trang trí hoàn toàn, hay còn được dùng để làm trụ bổ tường. Một trong những khu công trình xây dựng đầu tiên sử dụng trụ bổ tường là tòa nhà Sagrestia Vecchia (1421–1440) được xây dựng bởi Filippo Brunelleschi.[53]

Lâu đài Chambord (1519 -1547), một trong những ví dụ nổi tiếng nhất về kiến trúc Phục hưng

Những vòm thường có dạng hình phân (theo Trường phái phong thái) hay phân đoạn, thường được sử dụng với những dãy cuốn nhằm mục đích nối đầu cột này với đầu cột kia. Nó hoàn toàn có thể là một phần nối đầu cột với đế vòm. Alberti là một trong những người dân đầu tiên sử dụng kiến trúc mái vòm trên một đài kỷ niệm. Những mái vòm thời Phục Hưng thường không còn thanh chống. Chúng thường là những phân đoạn hay là hình phân được trụ bởi một mặt phẳng hình vuông vắn, trong khi những mái vòm trong những tòa được xây dựng theo phong cách Gothic thường vuông góc[54].

Từ khoảng chừng thế kỷ XVI, kiến trúc Phục Hưng Ý khởi đầu lan ra những miền khác của châu Âu, thay thế dần cho phong cách Gothic đang thống trị đương thời. Nhiều nghệ sĩ Ý được những triều đình, lãnh chúa đón rước và trả công hậu hĩnh cho việc xây cất, tuy nhiên cũng xuất hiện một số trong những kiến trúc sư không phải người Ý có tiếng tăm, như Philibert de l’Orme (Pháp), de Toledo (Tây Ban Nha) và Inigo Jones(Anh)[55].

Điêu khắc

Điêu khắc Phục Hưng được cho là có một điểm khởi đầu tương đối rõ ràng, với cuộc tranh đua giành hợp đồng xây dựng Nhà thờ Florence. Ghiberti, người thắng lợi, đã ra mắt một phong cách cải cách rõ rệt so với nghệ thuật và thẩm mỹ Gothic, với những chạm khắc bằng trên cánh cửa đồng của tu viện mang đậm nét cổ xưa với nhiều tầng lớp có chiều sâu và hậu cảnh phong phú [56]. Chất liệu được ưa chuộng thời kỳ đầu Phục Hưng là tượng đồng sử dụng phương pháp đúc mẫu chảy [57], sau đó chuyển dần sang tượng đá hoa cương, cẩm thạch.

Phong cách của Ghiberti được tiếp nối bởi người từng là phụ tá của ông, Donatello, sau đó là Andrea del Verrocchio và học trò của ông là Leonardo da Vinci[58]. Thời kỳ cũng tận mắt tận mắt chứng kiến xu hướng những tượng trong nhà thời thánh được trang trí bên trong thay vì những vườn tượng bên phía ngoài, trong khi những tượng đặt nơi công cộng như quảng trường, nhất là tượng bán thân, trở nên phổ biển, mô tả không riêng gì có những người dân đàn ông tiếng tăm mà đôi khi cả phụ nữ, trẻ em[59]. Điêu khắc Phục Hưng đạt đến đỉnh cao với Michelangelo, với khoảng chừng 20 năm đầu thế kỷ XVI ông dành riêng cho nghệ thuật và thẩm mỹ đã để lại những siêu phẩm về mô tả khung hình và cảm xúc con người như David, Pietà, Moses, cụm tượng mộ Giáo hoàng Julius II[60][61].

Nghệ thuật phi tạo hình

Văn học

Văn học Phục Hưng được hưởng lợi nhiều từ việc Phục hồi, dịch lại những tác phẩm văn học Hy Lạp, La Mã, trình độ học vấn trung bình nâng cao và nhất là phát minh in ấn được cho phép lưu hành tác phẩm rộng rãi[62]. Trong khi có một sự chuyển dời sang những đề tài thế tục trong thơ ca và văn xuôi thời kỳ đầu (đặc biệt với Boccacio và Pierre de Ronsard), nhiều siêu phẩm vẫn mang ảnh hưởng tôn giáo đậm nét như Thần khúc của Dante [63]. Các thể loại mới cũng ra đời: Petrarca phổ biến sonnette vào thơ và văn xuôi, Michel de Montaigne sáng tạo nên tiểu luận (essay), còn Don Quichotte của Miguel de Cervantes thường được xem là mở đầu cho tiểu thuyết tân tiến. Trong thế kỷ XVI, trung tâm văn học Phục Hưng chuyển nên phía bắc với tiểu thuyết, thi ca Pháp (François Rabelais, Pierre de Ronsard) và kịch nghệ Anh (William Shakespeare, Christopher Marlowe).[64]

Các nhà văn Phục Hưng là những người dân truyền bá mạnh nhất cho chủ nghĩa nhân đạo, ca tụng lý trí, từ chối tính tầm thường và chủ nghĩa duy vật, phản ánh tinh thần thời đại bấy giờ; tuy nhiên có tác giả nhận định rằng có một dòng chảy chính trong nền văn chương thời đại đó phản ánh một quan niệm trần thế, vô luân và ít nhiều phản lý trí[65].

Âm nhạc

Kinh Thương Xót trong bản Chigi codex từ tác phẩm Missa Ecce ancilla Domini của Johannes Ockeghem

Vào thời kỳ Phục Hưng, sự vững mạnh mẽ và tự tin của tầng lớp trung lưu và ngày càng tăng dân số ở những thành thị ngày càng tăng tạo nên một tầng lớp công chúng mới cho kịch nghệ và âm nhạc. Việc truyền bá, giáo dục âm nhạc được mở rộng hơn: với máy in mới xuất hiện, những bản nhạc được in ấn hàng loạt và phổ biến rộng rãi đến mọi người.[66] Cho đến năm 1600, những bản nhạc nổi tiếng đã được lưu truyền khắp châu Âu. Tầng lớp trung lưu đã hoàn toàn có thể tự học chơi nhạc cụ, thông qua những quyển sách giáo khoa âm nhạc dạy thổi tiêu, đánh đàn lute và guitar. Các nhạc sĩ nổi tiếng như Josquin des Prez và Giovanni Pierluigi da Palestrina đi đầu trong công cuộc cải cách âm nhạc.[67] Nhạc thế tục áp dụng nhiều kỹ thuật từ nhạc thánh, và ngược lại. Các nhạc sĩ chuyển hướng sáng tác về phía công chúng. Kỹ thuật hòa âm đã làm thay đổi diện mạo nền âm nhạc.

Trong quá trình này, âm nhạc khởi đầu trở nên hoa mỹ hơn. Những bản lễ ca và motet trở nên tinh vi, phức tạp hơn. Nhiều loại giọng được đưa vào, những chương nhạc trở nên dài hơn thế nữa và cầu kỳ hơn.[68] Các nhạc sĩ khởi đầu thích thể hiện phong cách hơn là truyền tải những thông điệp tôn giáo. Những vị lãnh đạo nhà thời thánh khởi đầu lo ngại thính giả sẽ không hiểu được tầm quan trọng của lời ca, và tại Hội đồng tôn giáo, họ đề nghị âm nhạc nhà thời thánh phải dùng để minh họa cho lời ca. Điều này đánh dấu cho việc khởi đầu của cấu trúc hòa giải và hợp lý giữa lời ca và giai điệu.[69]

Các nhạc sĩ khởi đầu viết phức điệu cho nhạc cụ trình diễn. Những bài phức điệu này thường dành riêng cho những vũ hội trong dinh cơ của tầng lớp quý tộc. Ống tiêu và đàn luýt là 2 nhạc cụ thông dụng nhất.[70] Ống tiêu và đàn violin đủ kích cỡ diễn tấu thành từng nhóm gọi là consort. Những nhạc cụ khác của thời Phục hưng là kiểu kèn cổ, sáo, kèn Trumpet và Trombon loại nhỏ.[71] Ngoài ra, nhạc cụ thường dùng để đệm cho những người dân hát.

Khoa học

Nghiên cứu của Vesalius năm 1543 lập nên một ngành khoa học mới, giải phẫu khung hình người.

Galileo Galilei. Tranh chân dung chì màu bởi nhà điêu khắc Phục Hưng Leone Leoni

Việc tái mày mò những tài liệu cổ đại cũng như phát minh in ấn ở châu Âu đã dân dã hóa việc học tập và phát triển trao đổi ý tưởng. Tuy nhiên trong thời kỳ đầu Phục Hưng, những nhà tư tưởng chính đa phần quan tâm tới những khoa học nhân văn hơn là triết học tự nhiên hay là toán học ứng dụng. Và sự hâm mộ những tư liệu cổ xưa lại củng cố hơn thế nữa quan điểm của Aristotle và Ptolemaeus về vũ trụ[72].

Bất chấp điều đó, khoảng chừng năm 1450, những nội dung bài viết của Nicholas Cusanus báo trước thế giới quan nhật tâm của Copernicus theo cách diễn giải triết học. Nhà bác học lớn số 1 của thế kỷ XV là Leonardo da Vinci, tuy nhiên thường được nghe biết như một nhà phát minh, ông đã tiến hành những nghiên cứu và phân tích khoa học một cách tráng lệ, có khối mạng lưới hệ thống. Da Vinci đã tiến hành giải phẫu, quan sát và vẽ lại khung hình người và động vật, thực hiện những thí nghiệm có trấn áp về động học, khí động học và thủy động học, nhất là đã trình bày những nguyên tắc cơ bản của phương pháp khoa học. Fritjof Capra, người đã chỉ ra tầm quan trọng từng ít được để ý quan tâm của những nghiên cứu và phân tích này, đã gọi ông là “cha đẻ của khoa học tân tiến” (thay vì Galilei hay Bacon)[73].

Phát kiến Tân Thế giới của Christopher Columbus đã mở ra một thế giới quan mới rộng rãi hơn nhiều, đồng thời những quan sát thực tiễn khởi đầu thách thức những quan niệm tưởng chừng vững chắc cổ xưa. Khi cuộc Cải cách Kháng nghị và sự phản ứng của Giáo hội đụng độ, Phục Hưng phương Bắc tận mắt tận mắt chứng kiến một sự chuyển dời trọng tâm có tính quyết định từ triết học tự nhiên Aristotle sang hóa học và những khoa sinh vật học (thực vật học, giải phẫu học và y học)[74]. Những tiến bộ quan trọng cũng đạt được trong thiên văn học, vật lý, toán học, sinh học[75].

Một vài người xem đây là một cuộc “cách mạng khoa học, báo hiệu sự khởi đầu của kỷ nguyên tân tiến[76], những người dân khác thì chỉ coi nó là một sự tăng tốc của một tiến trình liên tục bắt nguồn từ thời cổ đại tới ngày này[77]. Tuy nhiên, nhìn chúng có sự nhất trí rằng thời Phục Hưng đã xảy ra những thay đổi đáng kể trong vũ trụ quan và phương pháp lý giải những hiện tượng kỳ lạ tự nhiên của con người[78]. Dấu mốc đáng nhớ nhất là năm 1543, năm mà cả hai cuốn De humani corporis fabrica (“Về sự hoạt động và sinh hoạt giải trí của khung hình người”) của Andreas Vesalius đáp ứng một sự tự tin mới về vai trò của phân tích, quan sát và cái nhìn cơ giới luận về giải phẫu học[78] cũng như De Revolutionibus Orbium Coelestium (“Về Chuyển động quay của những Thiên thể”) của Copernicus cùng được xuất bản. Thuyết nhật tâm của Copernicus, một hình tượng chói ngời về lý tính chống lại định kiến truyền thống, sau đó được Galileo Galilei, Tycho Brahe và Johannes Kepler củng cố và phát triển[79]. Quan trọng không kém là những tác giả như Copernicus, Galileo và Francis Bacon đã trình bày những đặc điểm quan trọng mà một nền khoa học mới nên có để đạt được tiến bộ, tức phương pháp khoa học. Chúng gồm có tầm quan trọng của dẫn xác nhận nghiệm, vai trò của toán học, và từ bỏ đường lối thuần túy nhờ vào luận lý của Aristotle[80].

Tôn giáo

Alexander VI, một Giáo hoàng tai tiếng nhà Borgia với những suy đồi.

Những lý tưởng mới của chủ nghĩa nhân văn, tuy nhiên trong một vài khía cạnh mang tính chất chất thế tục nhiều hơn nữa, đã phát triển nhờ vào một nền tảng Cơ đốc giáo, đặc biệt ở phong trào Phục Hưng phương Bắc. Phần nhiều, nếu không nói là hầu hết, những tác phẩm nghệ thuật và thẩm mỹ mới được đặt hàng hoặc hiến tặng cho Giáo hội[81]. Tuy nhiên, Phục Hưng đã có một ảnh hưởng sâu sắc lên nền thần học đương thời, đặc biệt là trong cách mà người ta nhận thức quan hệ giữa con người và Chúa Trời[82]. Nhiều nhà thần học lỗi lạc của quá trình này là những nhà nhân văn hoặc đi theo phương pháp nhân văn chủ nghĩa, như Erasmus, Zwingli, Thomas More, Luther và Calvin.

Các hiền sĩ phương Đông bái lạy và Nữ hoàng Sheba triều bái Vua Salomon, trong Sách Các giờ kinh Farnese (1546) bởi Giulio Clovio.

Phục Hưng xuất hiện trong thuở nào đại của những nhiễu nhương tôn giáo. Thời Hậu kỳ Trung Đại tận mắt tận mắt chứng kiến thuở nào kỳ những mưu đồ chính trị xung quanh chính sách giáo hoàng, mà đỉnh điểm là cuộc Ly giáo Tây phương, trong đó ba người đồng thời tuyên bố mình là giám mục chân chính của giáo phận Rôma (tức Giáo hoàng)[83]. Mặc dù cuộc ly giáo ở đầu cuối cũng khá được xử lý và xử lý bằng Công đồng Constance (1414), nó đánh dấu sự sa sút nghiêm trọng danh dự của Giáo hội và thế kỷ XV tận mắt tận mắt chứng kiến một phong trào cải cách mang tên Thuyết công đồng (tiếng Anh: conciliarism) tìm cách hạn chế quyền lực thành viên của Giáo hoàng. Mặc dù Giáo hoàng một lần nữa nắm quyền tối thượng trong sự vụ giáo hội Tính từ lúc Công đồng Lateran V (1511), chức vị này liên tục đi kèm với những cáo buộc tham nhũng, thối nát, nổi tiếng nhất là Giáo hoàng Alexanđê VI, người bị buộc những tội mại thánh, mái ấm gia đình trị, và có bốn người con lúc còn làm Hồng y (với ý định sẽ gả chúng cho những quý tộc để thâu tóm quyền lực)[84].

Những giáo sĩ như Erasmus và Luther đề xuất cải cách Giáo hội, thường nhờ vào việc bình chú Tân Ước theo khuynh hướng nhân văn chủ nghĩa[82]. Tháng 10 năm 1517, Luther công bố “95 Luận văn”, thách thức quyền lực Giáo hoàng và chỉ trích sự mục nát của giáo hội, đặc biệt là việc marketing thương mại phép xá tội. Những luận văn này dẫn đến một cuộc đại cải cách, tức Cải cách Kháng nghị, một sự cắt đứt với Giáo hội Công giáo La mã từng tuyên bố quyền thống trị ở Tây Âu. Do đó, chủ nghĩa nhân văn nói riêng và Phục Hưng nói chung đóng một vai trò trực tiếp trong sự bùng nổ Kháng Cách, cũng như nhiều cuộc tranh cãi và tranh chấp tôn giáo đương thời[85].

Tự ý thức

Một đặc trưng quan trọng của thời Phục Hưng là những nhân vật của thời đại này ý thức được về bản sắc phong trào văn hóa mà mình đại diện. Đến thế kỷ XV, nhiều nhà văn, nghệ sĩ, kiến trúc sư ở Italia đã dùng những cụm từ như modi antichi (phong cách cổ đại) hay alle romna et alla antica (phong cách La Mã và cổ đại) để mô tả tác phẩm của tớ. Trước đó, trong năm 1330 Petrarca đã gọi thời đại trước Cơ đốc giáo là antiqua (cổ đại) và thời đại Cơ đốc giáo là nova (mới), tận mắt tận mắt chứng kiến sự lu mờ của quốc gia dân tộc bản địa[86]. Leonardo Bruni là người tiêu dùng cách phân kỳ 3 quá trình trong cuốn Lịch sử dân tộc bản địa Firenze (1442)[87]. Hai quá trình đầu của Bruni lấy lại từ Petrarca, nhưng ông thêm vào thuở nào đại thứ ba bởi tin rằng Italia đương thời không hề trong trạng thái suy tàn. Flavio Biondo sử dụng một nền tảng tương tự trong Những thập kỷ Lịch sử từ sự Suy tàn của Đế chế La Mã (1439-1453 [88]).

Các nhà sử học nhân văn chủ nghĩa biện luận rằng giới học giả đương thời đã Phục hồi những liên hệ trực tiếp với thời cổ xưa, do đó bỏ qua thời kỳ trung gian, mà người ta lần đầu tiên gọi là thời Trung Đại, mà bấy giờ trong những tài liệu tiếng Ý là truyền thông tempestas[89]. Thuật ngữ la rinascita (sự tái sinh, phục hưng) cũng xuất hiện, tuy nhiên, trong nghĩa rộng mà Giorgio Vasari gán cho trong cuốn Vite de’ più eccellenti architetti, pittori, et scultori Italiani (“Cuộc đời của những nhà kiến trúc, họa sỹ và nhà điêu khắc Ý tài ba”, 1550)[90][91]. Vasari chia thời đại này làm ba quá trình: quá trình đầu gồm có Cimabue, Giotto, và Arnolfo di Cambio; quá trình hai gồm Masaccio, Brunelleschi, và Donatello; quá trình ba tập trung vào Leonardo da Vinci và Michelangelo. Theo Vasari, không riêng gì có là sự việc nhận thức đang lớn lên về thời cổ đại cổ xưa thúc đẩy sự phát triển này, mà còn tồn tại vai trò của ham muốn nghiên cứu và phân tích và bắt chước tự nhiên ngày càng tăng[92].

Trong thế kỷ XV, Phục Hưng lan ra với tốc độ mạnh mẽ và tự tin từ nơi khởi xướng của nó là Florence, ban đầu là tới những miền khác của nước Ý, tiếp đó là phần còn sót lại của châu Âu. Sự phát minh của in ấn được cho phép sự truyền bá nhanh gọn những ý tưởng mới. Khi phủ rộng rộng rãi ra, những tư tưởng khởi đầu đa dạng hóa và biến hóa, thích nghi với văn hóa địa phương. Điều này làm cho từ thế kỷ XX, những học giả khởi đầu chia Phục Hưng thành những phong trào vùng miền và quốc gia.

Phía bắc châu Âu

Phục Hưng xảy ra ở miền châu Âu phía Bắc nước Ý (đa phần ở Pháp, Đức, Anh, Hà Lan) được gọi là “Phục Hưng phương Bắc”. Trong khi những tư tưởng Phục Hưng tiến từ Ý lên phía bắc, đồng thời lại sở hữu sự Viral đổi mới về phía nam trong một số trong những nghành, đặc biệt là âm nhạc[93]. Âm nhạc thế kỷ XV của trường phái Burgundy xác định sự khởi đầu Phục Hưng trong ngành nghệ thuật và thẩm mỹ này và tính phức điệu của trường phái Hà Lan, khi nó cùng những nhạc công xuống tới Ý, tạo nên cốt lõi của cái hoàn toàn có thể xem là phong cách quốc tế thực sự đầu tiên trong âm nhạc Tính từ lúc sự tiêu chuẩn hóa Bình ca Gregoriano vào thế kỷ IX[94]. Đỉnh cao của trường phái Hà Lan ở đầu cuối lại hiện thực trong âm nhạc của một nhà soạn nhạc người Ý, Palestrina. Vào thời điểm cuối thế kỷ XVI Ý một lần nữa lại trở thành trung tâm cải cách âm nhạc, với sự phát triển của phong cách phức điệu của trường phái Venezia, Viral lên phía bắc tới Đức vào khoảng chừng 1600.

“Sự chiêm bái của những đạo sĩ vào giáng sinh” và “Solomon được Hoàng hậu của Sheba tôn sùng”, bộ tranh của Giulio Clovio năm 1546 đánh dấu sự kết thúc của phong cách Phục hưng Ý về “bản thảo được chiếu sáng” (Illuminated manuscript, tác phẩm có trang trí và đường viền)

Tranh Phục Hưng Ý khác với tranh Phục Hưng phương Bắc. Các nghệ sĩ Ý là những người dân đầu tiên vẽ những khung cảnh thế tục, bứt khỏi nghệ thuật và thẩm mỹ thuần túy tôn giáo của thời Trung Cổ. Ban đầu, những nghệ sĩ Bắc Âu vẫn tập trung vào những đề tài tôn giáo, như những tạm bợ tôn giáo đương thời mô tả bởi Albrecht Dürer. Nhưng từ Pieter Bruegel họ khởi đầu chuyển sang những chủ đề của đời sống thường nhật, đi xa hơn về mảng này so với những tiền bối Ý. Chính trong Phục Hưng phương Bắc mà anh em người Hà Lan Hubert và Jan van Eyck đã hoàn thiện kĩ thuật vẽ tranh sơn dầu, được cho phép những nghệ sĩ tạo ra những gam màu mạnh trên một mặt phẳng cứng hoàn toàn có thể tồn tại nhiều thế kỷ[95]. Một đặc điểm của Phục Hưng phương Bắc là nó sử dụng ngôn từ dân tộc bản địa thay vì tiếng Latin hay Hy Lạp, được cho phép nhiều tự do diễn đạt hơn. Phong trào này với khởi đầu với Dante Alighieri ở Ý, tuy rằng chính việc chú trọng quá vào tiếng Ý đã làm hạn chế nguồn tư tưởng Firenze quan trọng vốn viết bằng tiếng Latin[96].

Anh

William Shakespeare tác gia tiêu biểu của văn học Phục Hưng Anh đồng thời là nhà soạn kịch vĩ đại nhất của phong trào Phục Hưng nói chung.

Ở Anh, Phục Hưng khởi đầu xuất hiện với thời kỳ hoàng kim dưới triều đại Elizabeth I (thế kỷ XVI). Trong khi nghệ thuật và thẩm mỹ tạo hình Anh thời kỳ này sẽ không còn gì đặc sắc, văn học và nền sân khấu Phục Hưng Anh lại phát triển mạnh với một loạt những nhà văn, nhà thơ, nhà soạn kịch lớn như William Shakespeare, Christopher Marlowe, Edmund Spenser, Thomas More, John Milton, Francis Bacon[97]

Trong hội họa, những họa sỹ Anh nổi bật với bức tranh tiểu họa chân dung; trong âm nhạc, ảnh hưởng đậm nét của âm nhạc Ý thể hiện trong những tác phẩm Thomas Tallis, Thomas Morley hay William Byrd[98].

Pháp

Theo Michelet, Phục Hưng lan sang Pháp sau cuộc xâm lược Ý của vua Charles VIII (1494-1495)[99]. Một tác nhân khuyến khích chủ nghĩa thế tục ở đây là sự việc bất lực của Giáo hội trong việc tương hỗ đối phó lại Cái chết Đen. Tiếp đó, François I đã gia nhập nghệ thuật và thẩm mỹ cũng như những nghệ sĩ Ý, trong đó có Leonardo da Vinci, và cho xây dựng những hoàng cung lộng lẫy rất xa xỉ[100].

Năm 1533, thiếu nữ 14 tuổi Caterina de’ Medici, công nương Firenze cưới Henri con thứ của François. Mặc dù người phụ nữ này mang tiếng xấu để đời trong trận chiến tranh tôn giáo, Caterina đã đóng vai trò quan trọng trong việc ra mắt nghệ thuật và thẩm mỹ, khoa học và âm nhạc (gồm cả ba lê) từ Florence tới cung đình Pháp [101]. Kết quả là những nhà văn lớn của Pháp thời kỳ này như François Rabelais, Pierre de Ronsard, Joachim du Bellay và Michel de Montaigne, những họa sỹ như Jean Clouet và những nhạc sĩ như Jean Mouton đã vay mượn nhiều tinh thần Phục Hưng Ý cho những siêu phẩm của tớ. Thế kỷ XVI và thế kỷ XVII, sự nở rộ văn hóa ở Pháp cùng trong thời kì nước này vươn lên thành cường quốc số 1 lục địa[102] đã làm cho sử gia Michelet quy cho Phục Hưng là một phong trào văn hóa Pháp[99]

Đức

Vào nửa sau thế kỷ XV, tinh thần thời đại lan tới Đức, nơi phát triển kỹ nghệ in (khoảng chừng 1450) và những nghệ sĩ Phục Hưng thời kỳ đầu như những họa sỹ Jan van Eyck (1395–1441) và Hieronymus Bosch (1450–1516) và những nhà soạn nhạc Johannes Ockeghem (1410–1497), Jacob Obrecht (1457–1505) và Josquin des Prez (1455–1521) hưởng ứng ảnh hưởng Ý. Trong những miền theo Kháng Cách ban đầu của đất nước, chủ nghĩa nhân đạo trở nên liên hệ ngặt nghèo với sự hỗn loạn của Cải cách Kháng nghị, và nghệ thuật và thẩm mỹ cùng văn chương của Phục Hưng Đức thường phản ánh tranh cãi này[103].

Tuy nhiên, phong cách gothic và triết học kinh viện Trung đại vẫn duy trì đáng kể cho tới đầu thế kỷ XVI[104], với Albrecht Dürer (1471-1528) thường được xem là người đại diện lớn ở đầu cuối của phong cách Gothic nhưng đồng thời cũng là họa sỹ lớn số 1 của nghệ thuật và thẩm mỹ Phục Hưng Đức [105]

Xứ Flander

Erasmus của Rotterdam năm 1523, tranh minh họa bởi Hans Holbein Trẻ

Xứ Flander (Bỉ, Hà Lan và một phần Đan Mạch ngày này) ở thời Trung Đại là tập hợp những tỉnh tự trị dưới quyền cai trị của Công quốc Burgundy hoặc Tây Ban Nha. Đây là một trong những vùng giàu sang nhất Bắc Âu thế kỷ XV với công nghiệp dệt và thương mại[106]. Sự thịnh vượng và giao thương mua và bán với nước Ý giúp tạo nên một tầng lớp họa sỹ, nhà soạn nhạc xuất sắc sang Ý lưu diễn; ngược lại nhiều nghệ sĩ Ý cũng sang miền này hoạt động và sinh hoạt giải trí[107]. Tuy nhiên, ảnh hưởng tôn giáo trong nghệ thuật và thẩm mỹ Hà Lan sâu đậm và kéo dãn. Chỉ từ nửa sau thế kỷ XVI, hội họa Hà Lan với phong cách Baroque thiên về mô tả những cảnh sinh hoạt đời thường mà đại diện tiêu biểu là Pieter Bruegel Già. Âm nhạc Bỉ trong trường phái Pháp-Bỉ trở nên thống trị nền âm nhạc châu Âu với những nhạc sĩ xuất sắc như Josquin des Prez, Guillaume Dufay, Johannes Ockeghem. Văn học không phải là một đặc sắc của Phục Hưng ở Flander, nhưng đây là quê hương của Erasmus “hoàng tử của chủ nghĩa nhân văn”, nổi tiếng với những luận văn đả kích sâu cay tăng lữ và chủ nghĩa kinh viện.[108]

Iberia (chưa tồn tại dữ kiện)

Tây Ban Nha

Phục Hưng đến bán đảo Iberia thông qua những dính líu của miền Đông bán đảo nằm trong Vương vị Aragon (một liên bang Địa Trung Hải gồm có Nam Ý, một phần Tây Ban Nha, những đảo Sicilia, Corse, Malta) và thành phố hải cảng Valencia. Mặt khác, nhiều nhà văn Phục Hưng Tây Ban Nha sớm nhất đến từ Vương quốc Aragon, như Ausiàs March và Joanot Martorell. Ở Vương quốc Castile, thời kỳ đầu Phục Hưng đã chịu ràng buộc sâu đậm của chủ nghĩa nhân văn Ý. Íñigo López de Mendoza đã ra mắt thơ ca Ý vào Tây Ban Nha đầu thế kỷ XV, tác động tới một thế hệ nhà văn sau đó đó, tiêu biểu là Miguel de Cervantes và nhà thơ, nhà viết kịch Lope de Vega. Chủ nghĩa nhân văn nở rộ ở đây đầu thế kỷ XVI, với những đại diện như triết gia Juan Luis Vives, nhà ngữ pháp Antonio de Nebrija hay nhà lịch sử tự nhiên Pedro de Mexía[109].

Giai đoạn sau của Phục Hưng Tây Ban Nha tận mắt tận mắt chứng kiến sự chuyển trọng tâm sang thuyết huyền bí và những chủ đề tôn giáo, với những nhà thơ fray Luis de León, Têrêsa thành Ávila và Gioan Thánh Giá, và đề cập tới cuộc mày mò Tân Thế giới, với những nhà biên niên sử và nhà văn như Inca Garcilaso de la Vega hay Bartolomé de las Casas, hợp thành nền văn học Tây Ban Nha Phục Hưng. Cũng quá trình này nghệ thuật và thẩm mỹ Tây Ban Nha có những tiến bộ, với những tác phẩm của họa sỹ El Greco và những nhà soạn nhạc như Tomás Luis de Victoria và Antonio de Cabezón[109].

“São Pedro Papa”, 1530-1535, bởi Grão Vasco Fernandes. Một tác phẩm đỉnh cao của thời kỳ mà Phục Hưng Bồ Đào Nha có ảnh hưởng đáng kể ngoài nước.

Bồ Đào Nha

Trái lại, trong khi Phục Hưng Ý có ảnh hưởng nhã nhặn đối với nghệ thuật và thẩm mỹ Bồ Đào Nha, chính quốc gia nó lại sở hữu tầm quan trọng trong việc mở rộng thế giới quan châu Âu[110], khuyến khích tinh thần nhân đạo. Như một địa thế căn cứ tiên phong của Thời đại mày mò, Lisboa trở nên thịnh vượng vào thời điểm cuối thế kỷ XV, thu hút những Chuyên Viên đã tạo nên những đột phá trong toán học, thiên văn học và kỹ thuật hàng hải như Pedro Nunes, João de Castro, Abraham Zacuto và Martin Behaim. Các nhà map học Pedro Reinel, Lopo Homem, Esteban Gómez và Diogo Ribeiro làm ra những tiến bộ quan trọng trong việc vẽ map thế giới[111]. Dược sĩ Tomé Pires cùng những bác sĩ Garcia de Orta và Cristóbal Acosta sưu tầm và xuất bản những cuốn sách về thực vật và dược liệu [112].

Trong kiến trúc, lợi nhuận khổng lồ từ việc marketing thương mại hồ tiêu đáp ứng tài chính cho một phong cách tổng hợp đầy xa xỉ trong những thập niên đầu của thế kỷ XVI, Manueline, gắn với những yếu tố hàng hải[113]

Đông và Nam Âu

Tòa thị chính Poznań (Ba Lan) xây dựng bởi Giovanni Battista di Quadro trong khoảng chừng thời gian 1550–55

Hungary

Hungary là nước châu Âu đầu tiên tiếp nhận sự Viral của phong trào văn hóa Phục Hưng từ Ý[114]. Phục Hưng ở Hungary ra mắt sớm do sự thân mật về văn hóa và thương mại với miền Nam Ý, bắt nguồn từ thời nhà vua Sigismund nhưng trở nên nổi bật dưới thời vua Mátyás Corvin (1458-1490), người cưới công chúa Beatrice của Naples và là một nhà bảo trợ nghệ thuật và thẩm mỹ nổi tiếng, xây dựng lại Buda theo phong cách Phục Hưng[115][116]. Buda trở thành một trong những trung tâm nghệ thuật và thẩm mỹ chính phía nam Alps bấy giờ[117], nơi có thư viện thế tục Bibliotheca Corviniana lớn số 1 châu Âu[118]. Đây cũng là nơi quy tụ nhiều nghệ sĩ, học giả nổi tiếng như nhà thơ Junus Pannonius, nhà sử học Antonio Bonfini, nhà soạn nhạc Bálint Bakfark[117].

Ba Lan

Một bia mộ thời Phục hưng từ thế kỷ 16 của những vị vua Ba Lan trong Nhà nguyện Sigismund ở Kraków, Ba Lan. Nhà nguyện mái vòm vàng được thiết kế bởi Bartolommeo Berrecci

Ở Đông Âu, Ba Lan khi đó đang được thừa hưởng 1 nền hòa bình và thịnh vượng tương đối dài. Nhiều nghệ sĩ Ý đã đến đây cùng với Bona Sforza, tiểu thư nhà Sforza kết hôn với vua Zygmunt I năm 1518[119], cũng như dưới sự đặt hàng của giới quý tộc và trưởng giả nơi đây. Nhiều thành phố được xây lại theo phong cách kiến trúc Gothic, đáng để ý quan tâm là Kraków và Gdańsk.[120]. Hàng loạt trường học, đại học được xây dựng, trong đó Học viện Kraków là đại học có quy mô lớn số 1 châu Âu đương thời[121].

Đây đó đó là thời kỳ được xem là thời hoàng kim của văn hóa Ba Lan, với những nhà học giả lớn như Copernicus, nhà địa lý học Maciej of Miechów, nhà triết học chính trị Andrzej Frycz Modrzewski, những nhà thơ như Miklaj Rej, Jan Kochanowski hay Szymon Szymonowic, nhạc sĩ Wacław z Szamotuł[122]. Ba Lan trở thành trung tâm văn hóa của Đông Âu, góp thêm phần truyền bá tới những nước khác trong khu vực, ví dụ như Nga. Nga tiếp nhận Phục Hưng tương đối muộn và chậm rãi do vị thế của Chính thống giáo, nhưng có những nét riêng đặc sắc như kiến trúc Gothic Nga với những mái đa giác[123]

Thuật ngữ Phục Hưng lần đầu tiên được sử dụng có tính hồi chỉ bởi nhà phê bình, nghệ sĩ Giorgio Vasari (1511-1574) trong cuốn sách “Đời sống của Nghệ sĩ” (1550). Trong cuốn sách này Vasari đã nỗ lực định nghĩa cái mà ông mô tả là sự việc đoạn tuyệt với tính man rợ của nghệ thuật và thẩm mỹ Gothic: Nghệ thuật đã suy tàn với sự sụp đổ của Đế quốc La Mã, và chỉ những nghệ sĩ Tuscana, khởi đầu từ Cimabue (1240-1301) và Giotto (1267-1337) tiến trình suy tàn mới đảo ngược. Theo Vasari, nghệ thuật và thẩm mỹ cổ đại là trung tâm của sự việc tái sinh nghệ thuật và thẩm mỹ Ý[124].

Tuy nhiên, chỉ tới thế kỷ XIX từ tiếng Pháp Renaissance mới phổ biến rộng rãi để mô tả phong trào văn hóa tự ý thức nhờ vào việc làm sống lại những hình mẫu La Mã bắt nguồn từ thời điểm cuối thế kỷ XIII. Phục Hưng lần đầu tiên được định nghĩa[6] bởi nhà sử học Pháp Jules Michelet (1798-1874) trong khu công trình xây dựng Histoire de France (Lịch sử nước Pháp) của ông. Đối với Michelet, Phục Hưng là một sự phát triển về khoa học hơn là văn hóa nghệ thuật và thẩm mỹ. Ông xác định rằng nó bao trùm thời kỳ từ Columbus tới Copernicus rồi Galileo; nghĩa là, từ thời điểm cuối thế kỷ XV tới thời điểm giữa thế kỷ XVII[99]. Hơn nữa, Michelet phân biệt giữa cái mà ông gọi giữa tính chất “kỳ quái và gớm ghiếc” của thời Trung Cổ và những giá trị dân chủ mà ông, một người theo chủ nghĩa cộng hòa nhiệt thành, chọn như một đặc trưng của nó[7]. Một người dân tộc bản địa chủ nghĩa Pháp, Michelet cũng tìm cách tuyên bố Phục Hưng là một phong trào của Pháp[7].

Trái lại, nhà sử học người Thụy Sĩ Jacob Burckhardt (1818–1897) trong cuốn Die Cultur der Renaissance in Italien (Về Văn hóa Phục Hưng ở Ý, 1860) mô tả Phục Hưng là quá trình giữa Giotto và Michelangelo ở Ý, tức là từ thế kỷ XIV tới thời điểm giữa thế kỷ XVI. Ông nhìn thấy trong Phục Hưng sự xuất hiện của tinh thần tân tiến về thành viên tính, thứ đã bị đè nén ở thời Trung Đại[125]. Cuốn sách của ông có một ảnh hưởng đậm nét lên sự hình thành lối diễn giải ngày này về Phục Hưng ở Ý[126]. Tuy nhiên, nhiều người cáo buộc Buckhardt là đã áp đặt một chiếc nhìn tuyến tính đơn giản [127] khi xem Phục Hưng là nguồn gốc của thế giới tân tiến[128].

Gần đây hơn, những nhà sử học ít còn theo đuổi chuyện định nghĩa Phục Hưng như thuở nào đại lịch sử, hay thậm chí một phong trào văn hóa mạch lạc. Randolph Starn, giáo sư sử học của Đại học California tại Berkeley, xác định: “Thay vì một quá trình với những điểm khởi đầu và kết thúc rõ ràng và nội dung nhất quán giữa chúng, Phục Hưng hoàn toàn có thể (và trước kia đôi khi đã) được xem như một phong trào của những hành vi và ý tưởng hướng tới những nhóm rõ ràng và những con người hoàn toàn có thể nhận diện được đáp ứng một cách đa dạng theo những thời điểm và không khí rất khác nhau. Theo nghĩa này nó sẽ là một mạng lưới những văn hóa đa dạng, đôi khi quy tụ, đôi khi xích míc, chứ không phải một nền văn hóa đơn nhất, gắn chặt về thời gian”[128].

Các tranh cãi về tiến bộ

Tranh vẽ về Thảm sát Ngày lễ Thánh Barthélemy, một sự kiện xảy ra trong Chiến tranh tôn giáo Pháp, bởi François Dubois.

Có một cuộc tranh cãi kéo dãn từ lâu về mức độ tiến bộ mà Phục Hưng đã tạo nên đối với văn hóa Trung Đại. Cả Michelet và Burckhardt đều nhiệt liệt mô tả tiến bộ của thời Phục Hưng hướng tới tân tiến. Burckhardt ví sự thay đổi như việc gỡ một tấm mạng, dệt từ tín ngưỡng, ảo tưởng, thiên kiến, khỏi mắt con người để nhìn sự vật rõ hơn.[129]

Trái lại, nhiều sử gia lúc bấy giờ chỉ ra rằng hầu hết những tác nhân xã hội tiêu cực gắn với thời Trung Đại – ví dụ điển hình đói nghèo, trận chiến tranh, khủng bố chính trị và tôn giáo – dường như đã tồi tệ hơn trong chính quá trình này. Rõ ràng Phục Hưng là thời đại của nền chính trị Machiavelli đầy thủ đoạn, những cuộc trận chiến tranh tôn giáo đẫm máu, những Giáo hoàng hủ bại nhà Borgia, và những cuộc săn phù thủy quy mô lớn thế kỷ XVI. Nhiều người sống trong thời Phục Hưng dường như không xem nó là “thời đại hoàng kim” như cách những nhà nghiên cứu và phân tích thế kỷ XIX tưởng tượng, mà thay vào đó họ tỏ ra lo ngại về những vấn đề xã hội trên[130]. Điều đáng ngạc nhiên là, mặc kệ như vậy, những nghệ sĩ, nhà văn, và những nhà bảo trợ tham gia vào những phong trào văn hóa liên quan tin rằng họ đang sống trong một kỷ nguyên mới-một sự cắt đứt rõ ràng với đêm trường Trung Cổ.[90] Một số nhà sử học Marxist có xu hướng mô tả thời Phục Hưng bằng ngôn từ duy vật, giữ quan điểm rằng những thay đổi trong nghệ thuật và thẩm mỹ, văn học, và triết học là một phần của khuynh hướng kinh tế tài chính chung từ chính sách phong kiến hướng tới chủ nghĩa tư bản, hình thành một giai cấp tư sản với thời gian ư nhàn dành riêng cho nghệ thuật và thẩm mỹ[131].

Johan Huizinga (1872-1945) ghi nhận sự tồn tại của Phục Hưng nhưng đặt vấn đề liệu nó có là một thay đổi tích cực. Trong cuốn “The Waning of the Middle Ages” (tạm dịch “Sự tàn tạ của thời Trung Cổ”), ông lập luận rằng Phục Hưng là thuở nào đại suy tàn từ thời đỉnh cao Trung Đại, phá hủy nhiều thành tựu quan trọng.[132] Ví dụ, tiếng Latinh đã tiến hóa mạnh mẽ và tự tin từ thời cổ xưa và vốn là một sinh ngữ sử dụng trong và ngoài nhà thời thánh. Sự ám ảnh Phục Hưng với tính thanh khiết cổ xưa của nó đã chấm hết những tiến hóa tiếp theo và tiếng Latin quay trở về dạng thức cổ xưa của nó. Robert S. Lopez quả quyết rằng đó là thuở nào kỳ suy thoái kinh tế tài chính nặng nề.[133], còn George Sarton và Lynn Thorndike lập luận rằng những tiến bộ khoa học có lẽ rằng ít độc đáo hơn là như trước nay vẫn quan niệm.[134] Cuối cùng, Joan Kelly chỉ ra rằng Phục Hưng dẫn tới sự bất bình đẳng giới ngày càng tăng.[135]

Một số nhà sử học mới gần đây xem từ Renaissance đã bị nhồi nhét nội hàm không thiết yếu, ý niệm sẵn một sự tái sinh tích cực không tranh cãi từ thuở nào được gán cho là “nguyên thủy” hơn, đêm trường Trung Cổ. Nhiều Chuyên Viên lúc bấy giờ ưa dùng thuật ngữ “Sơ kỳ Hiện đại” thay cho Phục Hưng, một sự gọi tên trung hòa hơn ý niệm về vai trò của quá trình này như một sự chuyển tiếp giữa thời trung đại và tân tiến.[136] Những người khác ví như Roger Osborne đi tới chỗ xem xét nền Phục Hưng Ý như một kho lịch sử thuở nào và lý tưởng của lịch sử Tây phương nói chung, và thay vào một sự tái sinh của những ý tưởng cổ đại là thuở nào đại của những tiến bộ lớn lao.[137]

Các cuộc Phục hưng văn hóa khác

Từ Phục Hưng châu Âu, thuật ngữ “Phục Hưng” được sử dụng cho những thời đại khác. Chẳng hạn, Charles H. Haskins đặt ra khái niệm Phục Hưng thế kỷ XII (thời Trung kỳ Trung Đại)[138], trong khi một số trong những người dân khác biện luận về sự tồn tại của Phục Hưng Karolinger (ở vương quốc Frank), hoặc sau đó là Phục Hưng Otto (ở Đế quốc La Mã Thần thánh)[139]. Tên này cũng dùng cho những phong trào văn hóa gần thời tân tiến hơn như Phục Hưng Bengal, Phục Hưng Nepal Bhasa, Phục Hưng Harlem. Trong cuốn Renaissances: The One or the Many?, tác giả Jack Goody biện luận rằng có Phục Hưng châu Âu nằm trong một sự phục hưng văn hóa rộng khắp trên thế giới ở những miền Hồi giáo và Trung Quốc đương thời và giữa chúng có giao thoa với nhau.[140]

^ “Renaissance, Online Etymology Dictionary”. Etymonline.com. Truy cập ngày 31 tháng 7 năm 2009.

^ a b Burke, P., The European Renaissance: Centre and Peripheries 1998)

^ “Concordia University-Wisconsin, Department of History”. Cuwhist.wordpress.com. Truy cập ngày 23 tháng 12 năm 2013.

^ BBC Science and Nature, Leonardo da Vinci Retrieved ngày 12 tháng 5 năm 2007

^ BBC History, Michelangelo Retrieved ngày 12 tháng 5 năm 2007

^ a b Murray, P. and Murray, L. (1963) The Art of the Renaissance. London: Thames & Hudson (World of Art), p. 9. ISBN 978-0-500-20008-7

^ a b c d Brotton, J., The Renaissance: A Very Short Introduction, OUP, 2006 ISBN 0-19-280163-5.

^ a b Strathern, Paul The Medici: Godfathers of the Renaissance (2003)

^ Peter Barenboim, Sergey Shiyan, Michelangelo: Mysteries of Medici Chapel, SLOVO, Moscow, 2006. ISBN 5-85050-825-2

^ Encyclopædia Britannica, Renaissance, 2008, O.Ed.

^ Har, Michael H. History of Libraries in the Western World, Scarecrow Press Incorporate, 1999, ISBN 0-8108-3724-2

^ Norwich, John Julius, A Short History of Byzantium, 1997, Knopf, ISBN 0-679-45088-2

^ Perry, M. Humanities in the Western Tradition Lưu trữ 2009-04-29 tại Wayback Machine, Ch. 13

^ Open University,Looking the Renaissance: Religious Context in the Renaissance (Retrieved ngày 10 tháng 5 năm 2007)

^ Open University, Looking the Renaissance: Urban economy and government

^ Stark, Rodney, The Victory of Reason, Random House, NY: 2005

^ Walker, Paul Robert, The Feud that sparked the Renaissance: How Brunelleschi and Ghiberti Changed the Art World (Tp New York, Perennial-Harper Collins, 2003)

^ Mack, Phyllis (2002). Politics and Culture in Early Modern Europe. Cambridge University Press. tr. 62.

^ Reynolds & Wilson 1974, tr. 113–123

^ Reynolds & Wilson 1974, tr. 123, 130–137

^ Reynolds & Wilson 1974, tr. 119, 131

^ Thomas, Carol G. Paths from Ancient Greece. Leiden, Hà Lan: E.J. Brill. tr. 92. ISBN 90-04-08846-6.

^ Merle Severy & Thomas B Allen, Ross Bennett, Jules B Billard, Russell Bourne, Edward Lanoutte, David F Robinson, Verla Lee Smith (1970). The Renaissance – Maker of Modern Man. National Geographic Society. ISBN 0-87044-091-8.Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả (link)

^ Kirshner, Julius, Family and Marriage: A socio-legal perspective, Italy in the Age of the Renaissance: 1300–1550, ed. John M. Najemy (Oxford University Press, 2004) tr.89

^ Burckhardt, Jacob, The Revival of Antiquity’, The Civilization of the Renaissance in Italy Lưu trữ 2007-04-07 tại Wayback Machine (trans. by S.G.C. Middlemore, 1878)

^ Skinner, Quentin, The Foundations of Modern Political Thought, vol I: The Renaissance; vol II: The Age of Reformation, Cambridge University Press, tr. 69

^ Stark, Rodney, The Victory of Reason, Tp New York, Random House, 2005

^ Martin, J. and Romano, D., Venice Reconsidered, Baltimore, Johns Hopkins University, 2000

^ a b Burckhardt, Jacob, The Republics: Venice and Florence, The Civilization of the Renaissance in Italy Lưu trữ 2007-04-07 tại Wayback Machine, translated by S.G.C. Middlemore, 1878.

^ Barbara Tuchman (1978) A Distant Mirror, Knopf ISBN 0-394-40026-7.

^ The End of Europe’s Middle Ages: The Black Death Lưu trữ [Date missing] tại Portuguese Web Archive University of Calgary website. (Retrieved on ngày 5 tháng 4 năm 2007)

^ Netzley, Patricia D. Life During the Renaissance.San Diego: Lucent Books, Inc., 1998.

^ Hause, S. & Maltby, W. (2001). A History of European Society. Essentials of Western Civilization (tập 2, tr. 217). Belmont, CA: Thomson Learning, Inc.

^ Lỗi Lua trong Mô_đun:Citation/CS1/Utilities tại dòng 76: bad argument #1 to ‘message.newRawMessage’ (string expected, got nil).

^ Guido Carocci, I dintorni di Firenze, Vol. II, Galletti e Cocci, Firenze, 1907, tr. 336-337

^ Burckhardt, Jacob, The Development of the Individual, The Civilization of the Renaissance in Italy Lưu trữ 2008-10-03 tại Wayback Machine, dịch bởi S.G.C. Middlemore, 1878.

^ Stephens, J., Individualism and the cult of creative personality, The Italian Renaissance, Tp New York, 1990 tr. 121.

^ a b Hankin, J., “The Cambridge Companion of Renaissance Philosophy”, Cambridge Univesity Press, 2007, tr.4

^ Burke, P., “The spread of Italian humanism”, trong The Impact of Humanism on Western Europe, đồng tác giả: A. Goodman và A. MacKay, London, 1990, tr. 2.

^ Blum, P.R.,”Philosophers of the Renaissance”, The Catholic University of America Press, 2010

^ Montaigne, Michel de Mechanical philosophy. “Renaissance Philosophy Outside Italy”. History_philosophy.enacademic.com. Truy cập ngày 23 tháng 12 năm 2013.

^ De Re Militari

In Machiavelli’s Prince and More’s Utopi, Moreana XX. 77 (Feb. 1983). 1 1-22, bản online tại Thomas More Studies Lưu trữ 2012-04-03 tại Wayback Machine

^ Claudio Finzi, Matteo Palmieri: dalla ‘Vita Civile’ alla ‘Cittàdi Vita’ (Rome) 1984

^ Burckhardt, Jacob (1960). The Civilization of the Renaissance in Italy. London: Middlemore. tr. 81.

^ Hankin, J., “The Cambridge Companion of Renaissance Philosophy”, Cambridge Univesity Press, 2007, tr.5-6

^ Yates, F., “Giordano Bruno and the Hermetic Tradition”, London, 1964

^ Clare, John D. & Millen, Alan, Italian Renaissance, London, 1994, tr. 14.

^ Stork, David G. Quang học và chủ nghĩa hiện thực trong nghệ thuật và thẩm mỹ thời kỳ Phục hưng Lưu trữ 2007-06-14 tại Wayback Machine (Truy cập ngày 10 tháng 5 năm 2007)

^ Duiker 2004, tr. 356

^ Duiker 2004, tr. 356-358

^ Hooker, Richard, Architecture and Public Space Lưu trữ 2007-05-22 tại Wayback Machine (Retrieved ngày 10 tháng 5 năm 2007)

^ Fletcher, Banister (1975). History of Achitecture on the Comparative Method for the student, craftsman and amateur. Tp New York: Macmillan Pub Company. ISBN 9997460553.

^ Saalman, Howard (1993). Filippo Brunelleschi: The Buildings. Zwemmer. ISBN 0-271-01067-3.

^ “Architecture in Renaissance Italy”. Heilbrunn Timeline of Art History. The Metropolitan Museum of Art. Truy cập ngày 5 tháng 8 năm 2013.

^ Janson, H.W., Anthony F. Janson (1997). History of Art, Tp New York: Harry N. Abrams, Inc.. ISBN 0-8109-3442-6.

^ Olson 1992, tr. 41-46

^ Draper, James David. “Bronze Sculpture in Renaissance”. Heilbrunn Timeline of Art History. The Metropolitan Museum of Art. Truy cập ngày 4 tháng 8 năm 2013.

^ Olson 1992, tr. 149-150

^ Olson 1992, tr. 103-110

^ Olson 1992, tr. 79-182

^ Duiker 2004, tr. 357

^ “Renaissance Literature”. Literature Network. Truy cập ngày 5 tháng 8 năm 2013.

^ Steinberg, Theodore L. (2003). Reading the Middle Ages. London: McFarland & Company, Inc. tr. 121. ISBN 0-7864-1648-3.

^ Burke, Peter (1998). The European Renaissance: Centres and Peripheries. Oxford: Blackwell Publishers Ltd. tr. 101–105. ISBN 0-631-19845-8.

^ Strier, Richard (2011). The Unrepentant Renaissance: Form Petrach to Shakespeare to Milton. Chicago, London: The University of Chicago Press. tr. 1-2. ISBN 978-0-226-77751-1.

^ An Introduction to a History of Woodcut, Arthur M. Hind, tr. ?, Houghton Mifflin Co. 1935 (in USA), Dover Publications, 1963 ISBN 0-486-20952-0

^ Kite-Powell 2007, tr. 27

^ Kite-Powell 2007, tr. 409

^ Kite-Powell 2007, tr. 131

^ Kite-Powell 2007, tr. 176

^ Kite-Powell 2007, tr. 110

^ Van Doren, Charles (1991) A History of Knowledge Ballantine, Tp New York, những trang 211–212, ISBN 0-345-37316-2

^ Capra, Fritjof, The Science of Leonardo; Inside the Mind of the Great Genius of the Renaissance, Tp New York, Doubleday, 2007

^ Allen Debus, Man and Nature in the Renaissance (Cambridge: Cambridge University Press, 1978).

^ Hunt, Shelby D. (2003). Controversy in marketing theory: for reason, realism, truth, and objectivity. M.E. Sharpe. tr. 18. ISBN 0-7656-0932-0.

^ Butterfield, Herbert, The Origins of Modern Science, 1300–1800, tr. viii

^ Shapin, Steven. The Scientific Revolution, Chicago: University of Chicago Press, 1996, tr. 1.

^ a b Brotton, J., “Science and Philosophy”, The Renaissance: A Very Short Introduction Oxford University Press, 2006 ISBN 0-19-280163-5.

^ “Scientific Revolution” trong Encarta. 2007. [1] Lưu trữ 2003-12-05 tại Wayback Machine

^ Burke, Peter (2000) A Social History of Knowledge: From Gutenberg to Diderot Polity Press, Cambridge, Massachusetts, tr. 40, ISBN 0-7456-2484-7

^ Open University article on Religious Context in the Renaissance (Retrieved ngày 10 tháng 5 năm 2007)

^ a b Open University, Looking the Renaissance: Religious Context in the Renaissance (Retrieved ngày 10 tháng 5 năm 2007)

^ Catholic Encyclopedia, Western Schism (Retrieved ngày 10 tháng 5 năm 2007)

^ Catholic Encyclopedia, Alexander VI

^ Estep, William Rosoe (1986). Renaissance and Reformation. Wm. B. Eerdmans Publishing Co. tr. ix.

^ Mommsen, Theodore (1942). “Petrarch’s Conception of the ‘Dark Ages’”. Speculum. Cambridge MA: Medieval Academy of America. 17 (2): 226–242. doi:10.2307/2856364. JSTOR 2856364.

^ Leonardo Bruni, James Hankins, History of the Florentine people, Tập 1, quyển 1–4 (2001), tr. xvii.

^ Weisinger, Herbert (1944). “The Self-Ẩeness of the Renaissance as a Criterion of the Renaissance”. Papers of the Michigan Academy of Science, Arts and Literature. 29: 561–567.

^ Albrow, Martin, The Global Age: state and society beyond modernity (1997), Stanford University Press, tr. 205 ISBN 0-8047-2870-4.

^ a b Panofsky, Erwin. Renaissance and Renascences in Western Art, Tp New York: Harper and Row, 1960.

^ The Open University Guide to the Renaissance, [2]

^ Sohm, Philip. Style in the Art Theory of Early Modern Italy (Cambridge: Cambridge University Press, 2001) ISBN 0-521-78069-1.

^ Láng, Paul Henry (1939). “The So Called Netherlands Schools”. The Musical Quarterly. 25 (1): 48–59. JSTOR 738699.

^ Láng, Paul Henry (1939). “The So Called Netherlands Schools”. The Musical Quarterly. 25 (1): 48–59. doi:10.1093/mq/xxv.1.48. JSTOR 738699.

^ Painting in Oil in the Low Countries and Its Spread to Southern Europe, Metropolitan Museum of Art website. (Retrieved ngày 5 tháng 4 năm 2007)

^ Celenza, Christopher (2004), The Lost Italian Renaissance: Humanists, Historians, and Latin’s Legacy. Baltimore, Johns Hopkins University Press

^ Payne, M. and Hunter, J, The Renaissance Literature: An Anthology, Blackwell Publishing, 2003, tr. xii

^ J. P. Wainright, ‘England ii, 1603–1642′ trong J. Haar, ed.,European Music, 1520–1640 (Woodbridge: Boydell, 2006), t. 509–21.

^ a b c Michelet, Jules. History of France, trans. G. H. Smith (Tp New York: D. Appleton, 1847)

^ Tanaka, Hidemichi (1992). “Leonardo da Vinci, Architect of Chambord?”. Artibus et Historiae. 25. 13: 85–102. doi:10.2307/1483458.

^ Knecht, R. J. (1998). Catherine de’ Medici. London and Tp New York: Longman. tr. 220. ISBN ISBN 0-582-08241-2 Kiểm tra giá trị |isbn=: ký tự không hợp lệ (trợ giúp).

^ Duiker 2004, tr. 371

^ Strauss, Gerald (1965). “The Religious Renaissance of the German Humanists”. English Historical Review. 80 (314): 156–157. JSTOR 560776.

^ H.W. Janson & Anthony F. Janson (1997). History of Art (ấn bản 5). Tp New York: Harry N. Abrams, Inc. ISBN 0-810-93442-6.Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả (link)

^ “Albrecht Durer (1471-1528)”. ENCYCLOPEDIA OF ART. Visual Art. Truy cập ngày 5 tháng 8 năm 2013.

^ H. Heughebaert & Defoort, A., Van Der Donck, R. (1998). Artistieke opvoeding. Wommelgem, Belgium: Den Gulden Engel bvba. ISBN 90-5035-222-7.Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả (link)

^ H.W. Janson & Janson, Anthony F. (1997). History of Art (ấn bản 5). Tp New York: Harry N. Abrams, Inc. ISBN 0-8109-3442-6.Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả (link)

^ Latourette, Kenneth Scott. A History of Christianity. Tp New York: Harper & Brothers, 1953, tr. 661.

^ a b J.H. Elliot. “Imperial Spain: 1469–1716”. Penguin Books, 1963. tr.385

^ University, Brown, The John Carter Brown Library. “Portuguese Overseas Travels and European Readers”. Portugal and Renaissance Europe. JCB Exhibitions. Truy cập ngày 19 tháng 7 năm 2011.

^ “Pedro Reinel Carte on Danstopicals”. Danstopicals.com. Truy cập ngày 23 tháng 12 năm 2013.

^ Boxer, C. R. (1963). Two pioneers of tropical medicine: Garcia d’Orta and Nicolás Monardes. London: Historical Medical Library. tr. 13.

^ Bergin, Speake, Jennifer and Thomas G. (2004). Encyclopedia of the Renaissance and the Reformation. Infobase Publishing. ISBN 0-8160-5451-7.

^ Peter Farbaky, Louis A. Waldman (ngày 7 tháng 11 năm 2011). Italy & Hungary: Humanism and Art in the Early Renaissance. Harvard University Press. Truy cập ngày 6 tháng 3 năm 2012.

^ History section: Miklós Horler: Budapest műemlékei I, Bp: 1955, những trang 259–307

^ Post-war reconstruction: László Gerő: A helyreállított budai vár, Bp, 1980, những trang 11–60.

^ a b Czigány, Lóránt, A History of Hungarian Literature, “The Renaissance in Hungary” (Retrieved ngày 10 tháng 5 năm 2007)

^ Marcus Tanner, The Raven King: Matthias Corvinus and the Fate of his Lost Library (New Haven: Yale U.P., 2008) Xét về quy mô Thư viện Vatican lớn số 1, nhưng nó đa phần chứa kinh sách

^ Bona Sforza (1494–1557) Lưu trữ 2014-05-06 tại Wayback Machine. poland.gov.pl (Retrieved ngày 4 tháng 4 năm 2007)

^ Michael J. Mikoś, Polish Renaissance Literature: An Anthology. Ed. Michael J. Mikoś. Columbus, Ohio/Bloomington, Indiana: Slavica Publishers. 1995. ISBN 978-0-89357-257-0 Cultural Background

^ “re-establishment History of Đại học Jagiellonia”. Bản gốc tàng trữ ngày 20 tháng 11 năm 2002. Truy cập ngày 24 tháng 3 năm 2022.

^ Michael J. Mikoś, Polish Renaissance Literature: An Anthology. Ed. Michael J. Mikoś. Columbus, Ohio/Bloomington, Indiana: Slavica Publishers. 1995. ISBN 978-0-89357-257-0 Literary Background

^ William Craft Brumfield, Landmarks of Russian Architecture: A Photographic Survey. Armsterdam, Gordon and Breach, 1997

^ “Defining the Renaissance, Open University”. Open.ac.uk. Truy cập ngày 31 tháng 7 năm 2009.

^ Burckhardt, Jacob. The Civilization of the Renaissance in Italy Lưu trữ 2009-02-18 tại Wayback Machine (trans. S.G.C Middlemore, London, 1878)

^ Gay, Peter, Style in History, Tp New York: Basic Books, 1974.

^ Nguyên văn tiếng Anh là “Whiggist” (“kiểu Whig”), chỉ lối chép sử nhờ vào quan niệm rằng lịch sử là một tiến trình tiến lên không ngừng nghỉ hướng tới nền dân chủ tự do và nhà nước lập hiến. Xem tại Whig history

^ a b Starn, Randolph (1998). “Renaissance Redux”. The American Historical Review. 103 (1): 122–124. JSTOR 2650779.

^ Burckhardt, Jacob. “The Civilization of the Renaissance in Italy”. Bản gốc tàng trữ ngày 3 tháng 10 năm 2008. Truy cập ngày 31 tháng 8 năm 2008.

^ Sự nổi tiếng của Savonarola là một dẫn chứng nổi bật cho việc bày tỏ lo ngại này. Các ví dụ khác gồm có sự không cho những bức tranh vẽ từ Florence của Vua Philip II của Tây Ban Nha, được ghi nhận trong Edward L. Goldberg, “Spanish Values and Tuscan Painting”, Renaissance Quarterly (1998) tr. 914

^ Renaissance Forum Lưu trữ 2012-06-14 tại Wayback Machine Hull University, Autumn 1997 (Retrieved on ngày 5 tháng 10 năm 2007)

^ Huizanga, Johan, The Waning of the Middle Ages (1919, trans. 1924)

^ Lopez, Robert S., and Miskimin, Harry A. (1962). “The Economic Depression of the Renaissance”. Economic History Review. 14 (3): 408–26. doi:10.1111/j.1468-0289.1962.tb00059.x. JSTOR 2591885.Quản lý CS1: nhiều tên: list tác giả (link)

^ Thorndike, Lynn; Johnson, F. R.; Kristeller, P. O.; Lockwood, D. P.; Thorndike, L. (1943). “Some Remarks on the Question of the Originality of the Renaissance”. Journal of the History of Ideas. 4 (1): 49–74. doi:10.2307/2707236. JSTOR 2707236.

^ Kelly-Gadol, Joan. “Did Women Have a Renaissance?” Becoming Visible: Women in European History., Renate Bridenthal và Claudia Koonz. Boston: Houghton Mifflin, 1977.

^ Stephen Greenblatt Renaissance Self-Fashioning: From More to Shakespeare, University of Chicago Press, 1980.

^ Osborne, Roger (ngày một tháng 11 năm 2006). Civilization: a new history of the Western world. Pegasus Books. tr. 180–. ISBN 978-1-933648-19-4. Bản gốc tàng trữ ngày 3 tháng 12 năm 2022. Truy cập ngày 10 tháng 12 năm 2011.

^ Haskins, Charles Homer, The Renaissance of the Twelfth Century, Cambridge: Harvard University Press, 1927 ISBN 0-674-76075-1.

^ Hubert, Jean, L’Empire carolingien (English: The Carolingian Renaissance, translated by James Emmons, Tp New York: G. Braziller, 1970).

^ Goody, Jack (2010). Renaissance: The One or the Many?. Cambridge: Cambridge University Press. tr. 1–6. ISBN 978-0-521-74516-1.

Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Phục Hưng.Wikisource tiếng Việt có toàn văn tác phẩm về:

The Civilization of the Renaissance in Italy

Các nguồn có tính tương tác

Bài giảng và thư viện ảnh

Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Phục_Hưng&oldid=67950663”

Video Phong trào Phục hưng là gì ?

Bạn vừa tham khảo Post Với Một số hướng dẫn một cách rõ ràng hơn về Clip Phong trào Phục hưng là gì tiên tiến nhất

Share Link Download Phong trào Phục hưng là gì miễn phí

Bạn đang tìm một số trong những ShareLink Download Phong trào Phục hưng là gì miễn phí.

Thảo Luận thắc mắc về Phong trào Phục hưng là gì

Nếu sau khi đọc nội dung bài viết Phong trào Phục hưng là gì vẫn chưa hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comment ở cuối bài để Mình lý giải và hướng dẫn lại nha

#Phong #trào #Phục #hưng #là #gì – 2022-03-02 08:56:04

Mẹo Phong trào Phục hưng là gì - Lớp.VN