Mẹo Hướng dẫn Thống quả việc sưu tâm tại liệu hay miêu tả khu công trình xây dựng kiến trúc That Luổng ở Lào 2022
Hoàng Quang Hưng đang tìm kiếm từ khóa Thống quả việc sưu tâm tại liệu hay miêu tả khu công trình xây dựng kiến trúc That Luổng ở Lào được Cập Nhật vào lúc : 2022-04-30 19:19:10 . Với phương châm chia sẻ Kinh Nghiệm Hướng dẫn trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi đọc nội dung bài viết vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại phản hồi ở cuối bài để Mình lý giải và hướng dẫn lại nha.
Nằm ở góc đường phía Đông giữa đường Lane Xang và Khu Vieng - trung tâm thủ đô Viêng Chăn, chợ Sáng Talat Sao Open từ 7h00 đến 16h00 hằng ngày. Đây được xem là vấn đề thu hút hành khách đến tham quan, shopping ở thủ đô Lào. Trong chợ có vô số shop nhỏ, nhà hàng quán ăn, những quầy bán trái cây, rau, trang sức, lụa, đồ thủ công mỹ nghệ, dụng cụ âm nhạc, đồ điện tử, đồ gia dụng… Nơi đây tập trung sản phẩm & hàng hóa mang bản sắc văn hóa Lào, bạn sẽ thuận tiện và đơn giản mua được những món đồ ưng ý để làm quà tặng cho bạn bè và người thân trong gia đình.
Chợ Sáng Talat Sao là một thị trường nơi hoạt động và sinh hoạt giải trí mua và bán ra mắt hằng ngày, và cũng là thị trường lớn số 1 tại Lào. Khi đến với thủ đô Viêng Chăn, hành khách đảm bảo nên ít nhất có một chuyến viếng thăm tới nơi đây. Chợ Sáng Talat Sao phối hợp 2 trải nghiệm shopping rất rất khác nhau ngay tại một vị trí trung tâm, nơi cái cũ và cái mới của Viêng Chăn tạo thành một sự phối hợp thú vị. Trung tâm chợ phân thành 2 phần riêng biệt hẳn với nhau, khu vui chơi có điều hòa không khí (trung tâm duy nhất ở Lào) là nơi tốt nhất để hành khách tham quan tìm kiếm đồ điện tử, dụng rõ ràng thao và đồ trang sức. Trong khi đó, chợ Sáng vẫn còn tương đối nguyên sơ, bày bán tràn lan với hàng xà phòng sản xuất hàng loạt, áo phông rẻ tiền, đồ trang sức và những món đồ lưu niệm khác. Ở Chợ sáng, hành khách hoàn toàn có thể mua được nhiều thứ với mức giá rất rẻ, nhưng cũng hoàn toàn có thể bị choáng ngợp với nơi bán mọi thứ phục vụ cho môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường của người dân địa phương hằng ngày.
Toàn cảnh chợ sáng Talat Sao
Chợ Sáng Talat Sao
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINHSOMKIETHTISACK KINGSADADI SẢN VĂN HÓA VẬT THỂỞTHỦ ĐÔ VIÊNG CHĂN, NƯỚC CỘNG HÒADÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO HIỆN NAÝLUÂṆ ÁN TIÊN SINGÀNH: VĂN HÓA HỌCHÀ NỘI - 2020HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINHSOMKIETHTISACK KINGSADADI SẢN VĂN HÓA VẬT THỂỞTHỦ ĐÔ VIÊNG CHĂN, NƯỚC CỘNG HÒADÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO HIỆN NAÝLUÂṆ ÁN TIÊN SINGÀNH: VĂN HÓA HỌCMã số: 922 90 40Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN TOÀN THẮNGHÀ NỘI - 2020LỜI CAM ĐOANTôi xin cam kết đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, dướisự dâñ dắt của thầy hướng dâñ và góp ýcủa hôị đồng khoa học. Các sôliêu,,̣ tài liêu,,̣ kết quả nghiên cứu nêu trong luâṇ án là trung thưc,,̣ có nguồngôc rõràng và đươc,̣ trić h dâñ đầy đủtheo quy đinḥ. Tôi xin chịu hoàn toàntrách nhiệm về lời cam kết nàyTác giảSomkiethtisack KINGSADAMỤC LỤCMỞ ĐẦUChương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠSỞ LÝ LUÂṆ VỀ DI SẢN VĂN HÓA VẬT THỂ1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu1.2. Cơ sở lý luận nghiên cứuChương 2: KHÁI QUÁT HIỆN TRẠNG DI SẢN VĂN HÓA VÂT̉THÊỞTHỦĐÔ VIÊNG CHĂN2.1. Tổng quan về di sản văn hóa vật thể ở thủ đô Viêng Chăn2.2.Di tích lịch sử tôn giáo2.3.Di tích lịch sử khảo cổ học2.4.Di tích lịch sử thời kỳ Pháp thuộc (1893-1954)2.5.Di tích lịch sử thời kỳ tân tiến (từ năm 1954 đến nay)Chương 3: ĐĂCC̣ ĐIÊM VÀ GIÁ TRỊ CỦA DI SẢN VĂN HÓẢ̉VẬT THÊỞTHỦĐÔ VIÊNG CHĂN3.1.3.2.Đặc điểm của di sản văn hóa vật thểGiá trị của di sản văn hóa vật thểChương 4: BÀN LUẬN VỀ DI SẢN VĂN HÓA VÂT THÊỞTHỦĐÔ VIÊNG CHĂN HIÊṆ NAỶ4.1. Các yếu tố tác động đến di sản văn hóa vật thể ở thủ đô Viêng Chănhiện nay4.2.Những vấn đề đặt ra đối với bảo tồn, phát huy giá trị divật thể ở thủ đô Viêng Chăn4.3. Giải pháp nâng cao hiệu suất cao bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóavật thể ở thủ đô Viêng ChănKẾT LUẬNCÔNG TRÌNH KHOA HỌC Đà CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢLIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁNDANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢOPHỤ LỤCDANH MUCC̣ CÁC CHỮVIÊT TĂT TRONG LUÂṆ ÁNASEANBTTVH&DLCHDCNDCHXHCNDSVHDSVHVTDTLS-VHEFEONxbNCSPVSSơ TTVH&DL̉TPUBNDUNESCODANH MỤC CÁC BẢNGBảng 3.1: Số lượng chùa ở những quận, huyện tại thủ đô Viêng ChănBảng 3.2: Địa điểm khách du lịch quan tâm tại thủ đô Viêng ChănBảng 3.3: Thống kê khách vãng lai quan ở thủ đô Viêng Chăn1MỞ ĐẦU1. Lý do chọn đề tài1.1. Lịch sử đã để lại cho dân tộc bản địa Lào nhiều di sản văn hóa (DSVH)quý giá, đó là nguồn tư liệu minh chứng sống động cho quá trình lao độngsáng tạo, chinh phục tự nhiên và chống giặc ngoại xâm trong suốt chiều dàidựng nước và giữ nước. Vì vậy, di sản văn hoá là tài sản vô giá của dân tộc bản địa,trở thành bộ phận quan trọng hợp thành nền văn hoá Lào ngày này.Hệ thống những di tích lịch sử lịch sử - văn hóa (DTLS-VH), danh lam thắngcảnh ở Lào vô cùng phong phú, với Hàng trăm chùa, tháp, tượng, di vật, cảnhquan thiên nhiên ở khắp nơi trên đất nước. Nhiều di tích lịch sử, cảnh sắc đượcnhắc đến như một niềm tự hào dân tộc bản địa, đó là tháp Thạt Luổng (thủ đô ViêngChăn), chùa Phu Chăm Pạ Sắc (Di sản thế giới năm 2002 tỉnh Chăm Pạ Sắc),thành phố (TP) cố đô Luổng Pha ̣ Bàng (Di sản văn hóa thế giới năm 1995),chùa Xiêng Thoỏng (tỉnh Luổng Phạ Bàng), chùa Xỉ Mường (thủ đô ViêngChăn), Hỏ Phạ Kẹo (thủ đô Viêng Chăn), tháp Thạt In Hăng (tỉnh Xạ Vặn NạKệt), chùa Xi Xạ Kệt (thủ đô Viêng Chăn), tháp Phạ Thạt Xi Khốt Tạ Boỏng(tỉnh Khăm Muộn), Cánh đồng Chum (Di sản thế giới năm 2022 tỉnh XiêngKhoảng), Thành cổ Viêng Chăn (thủ đô Viêng Chăn), Khu lịch sử cách mạngHang Viêng Xay (tỉnh Hủa Phăn)... Mỗi di tích lịch sử là một viên ngọc quý được kếttinh từ khối óc bàn tay tài hoa của cha ông và sự ưu ái mà thiên nhiên bantặng, hình thành nên những giá trị văn hóa thấm sâu vào tâm hồn, máu thịtbao thế hệ, tạo nên bản sắc văn hoá riêng của dân tộc bản địa Lào. Tuy nhiên, trướctác động của thời gian, thiên tai, trận chiến tranh, những di sản văn hoá đang đứngtrước rủi ro tiềm ẩn tiềm ẩn bị huỷ hoại, quá nhiều những DTLS-VH đã trở thành phế tíchhay bị xâm chiếm và xuống cấp nghiêm trọng.1.2. Viêng Chăn là thủ đô của nước Cộng hòa dân gia chủ dân Lào, làđịa danh có rất nhiều di tích lịch sử lịch sử với hàng trăm ngôi chùa lớn nhỏ. Nền văn2hóa lâu lăm của dân tộc bản địa Lào được xác định thông qua những di chỉ còn sót lạiđược tìm thấy ở nhiều điểm khảo cổ học trên khắp đất nước, đặc biệt là ở thủđô Viêng Chăn. Những hiện vật được tìm thấy đó đã nói lên phần nào về quátrình lịch sử từ xa xưa của dân tộc bản địa. Viêng Chăn được nghe biết là thành phốbên bờ sông Mê Kông và sông Nạm Ngừm, nơi có nhiều dấu ấn lịch sử, địadanh được thiên nhiên ưu đãi, tạo hoá ban tặng cho những danh thắng, cảnhquan nổi tiếng như khu danh lam thắng cảnh Thạ Ngon (huyện Xay Tha Ny),khu núi Phu Kao Khuay (huyện Pác Ngừm),...1.3. Trong thời kỳ đổi mới, Viêng Chăn được xác định là đô thị lớn nhấtcả nước, là trung tâm công nghiệp, là một trong những thành phố cấu thành nênvành đai kinh tế tài chính quan trọng, là địa phương đi đầu trong công cuộc đổi mới đấtnước và phát triển đô thị hóa với tốc độ nhanh gọn. Trước toàn cảnh đó, di sảnvăn hóa vâṭthể (DSVHVT) của Viêng Chăn có một vai trò và ý nghĩa hết sứcquan trọng, không chỉ là bảo lưu những giá trị truyền thống mà còn là một cơ sở để tiếpthu tinh hoa văn hóa quả đât. DSVHVT (DSVHVT) ở thủ đô Viêng Chăn từlâu đã thu hút được sự quan tâm nghiên cứu và phân tích của những học giả trong và ngoài nướcvà đã có những thành tựu đóng góp vào ra mắt, quảng bá văn hóa Lào.Tuy nhiên cho tới nay, chưa tồn tại khu công trình xây dựng nghiên cứu và phân tích một cách hệthống và chuyên biệt về DSVHVT ở thủ đô Viêng Chăn dưới tầm nhìn củachuyên ngành Văn hóa học. Vì vậy, với tư cách là một người hoạt động và sinh hoạt giải trí tronglĩnh vực văn hóa, có sự quan tâm đặc biệt và nghiên cứu và phân tích về vấn đề di sản,NCS đã lựa chọn đề tài "Di sản văn hoá vật thể ở thủ đô Viêng Chăn, nướcCộng hoà dân gia chủ dân Lào lúc bấy giờ" làm luận án Tiến sĩ, chuyênngành Văn hóa học tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh.2. Mục đích, trách nhiệm của luận án2.1. Mục đích nghiên cứuNghiên cứu làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về DSVHVT ởthủ đô Viêng Chăn lúc bấy giờ, góp thêm phần vào việc bảo tồn, phát huy những giá trịcủa khối mạng lưới hệ thống di sản này trong phát triển của thủ đô.32.2. Nhiệm vụ nghiên cứuTổng quan tình hình nghiên cứu và phân tích liên quan và chỉ rõ những vấn đề lý+luận và thực tiễn mà luận án tiếp tục nghiên cứu và phân tích.+Khảo sát, đánh giá thực trạng giá trị DSVHVT ở thủ đô Viêng Chăn.+Tìm hiểu những yếu tố tác động, những vấn đề đặt ra và khuyến nghị cácgiải pháp nhằm mục đích bảo tồn, phát huy giá trị của DSVHVT tại thủ đô Viêng Chăntrong quá trình lúc bấy giờ.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu3.1. Đối tượng nghiên cứuLuận án tập trung nghiên cứu và phân tích khối mạng lưới hệ thống DSVHVT tiêu biểu có tính đạidiện ở thủ đô Viêng Chăn đã được đề cập trong Luật di sản Quốc gia năm2005, sửa đổi năm 2013 của nước CHDCND Lào.3.2. Phạm vi nghiên cứuVề nội dung: Luận án tập trung nghiên cứu và phân tích về những đặc điểm và giá trị-của DSVHVT ở thủ đô Viêng Chăn.-Về không khí: Luận án khảo sát di tích lịch sử tiêu biểu tại thủ đô Viêng Chăn.-Về thời gian: Luận án tập trung từ thời kỳ đổi mới năm 1986 đến nay.4.Phương pháp nghiên cứuCác phương pháp nghiên cứu và phân tích được chọn để sử dụng trong suốt quátrình nghiên cứu và phân tích của luận án gồm:-Phương pháp điền dã (quan sát, tham dự ): Khảo sát thực trạng củaDSVHVT tại thủ đô Viêng Chăn, những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt văn hóa xã hội để thu thậpnhững tài liệu, thông tin liên quan đến đề tài nghiên cứu và phân tích bằng nhiều cácphương thức quan sát, chụp hình, ghi chép, tra cứu tài liệu...-Phương pháp phỏng vấn sâu: Phỏng vấn trực tiếp những Chuyên Viên,phỏng vấn những người dân đã và đang sinh sống trong khu vực tồn tại của di sảnvề DSVH. Từ kết quả phỏng vấn sâu sẽ hình thành cơ sở cho những nhận định4về thực trạng của di sản trên nhiều phương diện liên quan như: phương pháp sửdụng, những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt, sinh hoạt văn hóa, nghành quản lý và bảo tồn….Phương pháp thông kê/sưu tầm: Thu thập, tổng hợp số lượng-DSVHVT, nhiều chủng quy mô DSVHVT hiện có tại thủ đô Viêng Chăn.- Phương pháp phân tích và tổng hợp: Phân tích những tài liệu, thông tin và dữliệu có liên quan tới nội dung nghiên cứu và phân tích của luận án và lấy đó làm cơ sở phân loạiDSVHVT, xây dựng tiêu chí đánh giá, xác định đặc điểm và giá trị DSVHVT.-Phương pháp so sánh - đôi chiếu: So sánh những sự vật được nghiên cứutrong những quan hệ, khối mạng lưới hệ thống nhất định để chỉ ra những điểm giống và khácnhau của đối tượng nghiên cứu và phân tích.5.Ý nghĩa khoa học và thực tiễn5.1. Ý nghĩa khoa học-Luận án xác định những giá trị DSVHVT tại thủ đô Viêng Chăntrên cơ sở đánh giá giá trị tiềm năng DSVH thích ứng. Từ nội dung nghiêncứu về bảo tồn và phát huy giá trị di sản, luận án không chỉ dừng ởDSVHVT tiêu biểu trong lịch sử, mà còn mở rộng nghiên cứu và phân tích một cách hệthống về toàn bộ DSVHVT trong thủ đô Viêng Chăn-Luận án khối mạng lưới hệ thống hóa những tiêu chí đánh giá tiềm năng DSVHVTtrong cấu trúc tổng thể những DSVHVT ở thủ đô Viêng Chăn.-Từ kết quả nghiên cứu và phân tích, luận án đề xuất những nhóm giải pháp về bảotồn và phát huy giá trị DSVHVT ở thủ đô Viêng Chăn theo hướng phát triểnhiện nay cũng như thích ứng với quá trình tân tiến hóa trong kế hoạch pháttriển của thủ đô Viêng Chăn, nước CHDCND Lào.5.2. Ý nghĩa thực tiễn-Luận án đáp ứng những cứ liệu khoa học và kết quả nghiên cứu và phân tích khảtín cho những khu công trình xây dựng khoa học liên quan đến những DSVHVT có quy mô nhỏvà trung bình ở thủ đô Viêng Chăn, nước CHDCND Lào..5-Kết quả nghiên cứu và phân tích của luận án góp thêm phần đáp ứng địa thế căn cứ giúp chocác nhà quản lý, những Chuyên Viên có phương hướng hoạch định được chiến lượctổ chức bảo tồn và phát huy giá trị DSVHVT tại những thành phố của Lào theocác yếu tố và điều kiện tương đồng.-Luận án góp thêm phần tương hỗ update cơ sở pháp lý về bảo tồn và phát huy giá trịDSVHVT để nâng cao hiệu suất cao cho công tác thao tác quản lý di sản tại thủ đô ViêngChăn theo định hướng phát triển lúc bấy giờ.6. Đóng góp mới của luận án6.1. Đóng góp mới về phương diện khoa học-Luận án xây dựng cách tiếp cận và phương pháp luận nghiên cứu và phân tích mới(xây dựng khối mạng lưới hệ thống lý luận và xác định giá trị DSVH) trong nghiên cứu và phân tích vềbảo tồn và phát huy giá trị DSVHVT theo hướng phát triển lúc bấy giờ.-Luận án xây dựng những tiêu chí để xác định những giá trị tiềm năng củaDSVHVT trong phát triển thủ đô Viêng Chăn hiện nay6.2. Đóng góp mới về phương diện thực tiễn-Luận án xác định quan hệ hữu cơ giữa truyền thống và hiện đạitrong bản sắc văn hóa dân tộc bản địa Lào qua những đặc trưng cũng như những giá trị vănhóa của DSVHVT ở thủ đô Viêng Chăn.-Luận án tổng hợp số liệu và thông tin quan trọng về DSVHVT để xáclập quỹ DSVHVT tại thủ đô Viêng Chăn.7. Kết cấu của luận ánNgoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, Nội dungluận án được triển khai trong bốn chương :Chương 1: Tổng quan tinh̀ hiǹ h nghiên cứu và phân tích vàcơ sở lýluận về di sản văn hóavâṭthểChương 2: Khái quát thực trạng di sản văn hóa vâṭthểởthủđô Viêng ChănChương 3: Đăc ̣ điểm vàgiátri c ̣ủa di sản văn hóa vâṭthểởthủđô Viêng ChănChương 4: Bàn luận về di sản văn hóa vâṭthểởthủđô Viêng Chăn hiêṇ nay.6Chương 1TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUÂṆVỀ DI SẢN VĂN HÓA VẬT THỂ̉̀̀́1.1. TÔNG QUAN TINH HINH NGHIÊN CƯUKhi nhận diện về thực trạng nghiên cứu và phân tích về DSVHVT ở Lào nói chung,thủ đô Viêng Chăn nói riêng lúc bấy giờ, hoàn toàn có thể thấy một thực tế là những nguồn tàiliệu mang tính chất chất toàn diện khối mạng lưới hệ thống về DSVHVT, về bảo tồn và phát huy giá trịcác di tích lịch sử lịch sử - văn hoá vâṭthểkhông có nhiều. Nghiên cứu về DSVHVTởthủ đô Viêng Chăn nói riêng, ở Lào nói chung, vẫn đang là một vấn đề nangiải, trở ngại vất vả. Trong số ít ỏi những tài liệu liên quan tìm thấy được, hoàn toàn có thể tổnghợp khái quát về tình hình nghiên cứu và phân tích DSVHVT ở thủ đô Viêng Chăn ởnhững phương diện sau:1.1.1. Các khu công trình xây dựng nghiên cứu và phân tích về di sản văn hóa vật thể ở LàoNăm 1940, Paul Levy đã so sánh những tượng Phật được tìm thấy ởchùa Săng Kra Lộc và chùa Thạt Luổng Pha ̣Bàng mang một số trong những đặc trưng củatượng Phật tìm thấy ởLôḅ Bu Ly vàPi Mai (Thái Lan). Qua đó, Paul Levy đãso sánh giữa tượng Phật của Lào và Thái Lan về hình dáng , phong cách nghệthuật hoạc tiết trang trí gần nhau.Vào trong năm 50 của thế kỷ XX, xuất hiện khu công trình xây dựng nghiên cứu và phân tích vềnghệ thuật Lào: “Introduction à l'Art Laotien” (Giới thiệu về nghệ thuật và thẩm mỹ Lào),Paris (1954) của Gendron và Parmentier. Hai học giả này đã đi đến một côngtrình nghiên cứu và phân tích rất công phu về nghệ thuật và thẩm mỹ Lào. Trong khu công trình xây dựng nghiêncứu, Gendron và Parmentier đã tiến hành khảo sát toàn bộ những nghành củakiến trúc tôn giáo và nghệ thuật và thẩm mỹ tạo hình Lào như những chùa tháp, tượng Phậtvà điêu khắc trang trí kiến trúc. Về trang trí, khu công trình xây dựng nói trên đã phân tíchchủ yếu những mô típ trang trí của nghệ thuật và thẩm mỹ Lào như: ở đầu hồi, cánh cửa.7Trong những mô típ trang trí, hoa lá là những yếu tố quan trọng nhất làm nổi bậtgiá trị thẩm mỹ.Năm 1952, trên cơ sở những khu công trình xây dựng khảo cổ học, Henry Devdier vàG. Condominas đã xác định đạo Phật ở Lào xuất hiện từ thế kỷ XII. CònGeorge Coedes nhận định rằng Phật giáo đã xuất hiện ở Lào từ đầu thế kỷ XIII dongười Mon-Khơme mang từ miền La ̣Vô (hạ lưu sông Mê Kông) đến với tộcngười Lạ va ở vùng thượng lưu sông Mê Kông.Năm 1981, Nguyễn Văn Vinh có nội dung bài viết “Ngôi chùa với người Lào”[55].Tác giả đã đề cập những điểm đa phần nhất của ngôi chùa Lào, đặc biệtlà vị trí quan trọng của chùa tháp trong đời sống hằng ngày của nhân dân cácbộ tộc Lào. Ngô Huy Quỳnh viết bài “Kiến trúc Lào”đi từ nhận diện kiến trúcdân gian, kiến trúc tôn giáo đến khái quát về kiến trúc Lào. Cũng năm đó,Trần Thị Lý có hai nội dung bài viết “Tượng Phật Lào” và “Điêu khắc tượng tròn ĐôngNam Á” đăng trên Tạp chí Nghệ thuật Đông Nam Á, trình bày những nétchung nhất về tượng Phật Lào trong lịch sử.Năm 1985, Ngô Văn Doanh [19] đã có những nghiên cứu và phân tích về nghệ thuậtLào gồm có kiến trúc, điêu khắc và ca múa nhạc kịch. Ngoài nội dung bài viết riêngvề kiến trúc và điêu khắc Lào, Ngô Văn Doanh còn trình bày về những nghệthuật trong khu vực trong số nội dung bài viết về nghệ thuật và thẩm mỹ Đông Nam Á. Theo đó,Ngô Văn Doanh trong cuốn “Nghệ thuật Đông Nam Á”, đã mô tả rất rõ ràngvề những ngả đường Phật giáo vào Lào vào thế kỷ XIV, đạo Phật đã được vuaPhạ Ngừm đưa lên địa vị quốc giáo và phát huy ảnh hưởng to lớn tới mọi lĩnhvực của đời sống chính trị, văn hoá và xã hội Lào. Điều này lý giải vì sao hệthống chùa phát triển mạnh trong quá trình này với những đặc trưng về kiếntrúc nghệ thuật và thẩm mỹ.Năm 1995, sách “Lịch sử nghệ thuật và thẩm mỹ và kiến trúc Lào” [77] củaBounheng Buasisengpaseuth, ra mắt những di tích lịch sử Phật giáo đa phần là cácngôi chùa được xây dựng từ thế kỷ XIV đến nay, trong đó có những công trình8tôn giáo ở thủ đô Viêng Chăn. Đồng thời, Bounheng Buasisengpaseuth còngiới thiệu một số trong những di tích lịch sử khảo cổ đã phát hiện và xác định được niên đại củadi tích cùng những hiện vật cổ đó. Có thể nói, khu công trình xây dựng của BounhengBuasisengpaseuth là rất có mức giá trị khi nghiên cứu và phân tích về nghệ thuật và thẩm mỹ kiến trúc vàđiêu khắc trong kho tàng DSVHVT Lào.Trong những nội dung bài viết in tại kỷyếu Hội thảo bảo tồn di sản cùng với kỹthuật và lịch sử Lào”, do Bộ tin tức và Văn hóa phối phù phù hợp với Viện nghiêncứu Viễn Đông của Pháp (EFEO) tổ chức tháng 2 năm 1996 tại thủ đô ViêngChăn, “ [64], có khu công trình xây dựng của Francis Bizot (EFEO) nhan đề “Bảo vê ̣ disản”. Công trình này nghiên cứu và phân tích bảo tồn di sản quốc gia với những tác độngtừ khách du lịch. Các DSVH đã tham gia vào quá trình phát triển nhưng cũngcó nhiều vấn đề mới nảy sinh như: người marketing thương mại nước ngoài quá chú trọng đếnlợi ích thành viên, không quan tâm tới quyền lợi chung; DSVH dễ bị xâm hại…Ngoài những vấn đề về bảo tồn di sản, Francis Bizot nhấn mạnh vấn đề vai trò quantrọng của việc bảo tồn di sản. Để những di sản thực sự phát huy vai trò quantrọng đó, là ngoài vai trò định vị trí hướng của Nhà nước nên phải có sự nhận thức,suy nghĩ và chung tay hành vi của tất cả hiệp hội. Cũng trong tài liệu này,Pierre Pichard là kiến trúc sư của (EFEO) từ Ấn Độ viết bài “Trùng tu”. Bàiviết cho tất cả chúng ta nhiều kinh nghiềm về việc bảo vệ kiến trúc cổ được làm từchất liệu đá, đất nung, gỗ của Châu Á. Trong số đó, tác giả cũng trình bày rất kỹvề DSVH của từng nước ở châu Á trong tâm thức của con người qua cáchnhìn mô phỏng. Đặc biệt, nội dung bài viết nhấn mạnh vấn đề đến những công nghệ tiên tiến xử lý vật liệuvà phương pháp sử dụng những công cụ để xây hình thành những di sản. Đây là nhữngyếu tố quan trọng của DSVH nên phải bảo tồn, giữ gìn. Trong số đó BounthiengSilipraphan nêu lên “Ý kiến chung về nghê ̣thuâṭcủa Lào vàtrang trí điểm đặcbiệt” in trong kỷyếu Hội thảo "Bảo tồn di sản cùng với kỹ thuật và lịch sửLào" [64]. Bounthieng Silipraphan đa ̃ trinh̀ bày những ýkiến chung vềnghệthuật trang trí Lào vànhững đặc trưng của những bộ môn nghệ thuật và thẩm mỹ này. Trong9đó, Bounthieng Silipraphan chỉ ra một số trong những nguyên nhân làm mất đi mát vàbiếndạng những di tić h. Ngoài ra, Bounthieng Silipraphan còn ra mắt về đặc trưngvà phong cách nghệ thuật và thẩm mỹ những miền của Lào như: phong cách của nghệ thuậttỉnh Luổng Phạ Bàng, giơí thiệu những hoa văn, phong cách được thể hiện tạingôi chùa và ngọn tháp, đồng thời cách vẽ hoa văn để tạo nên tác phẩm nghệthuật có mức giá trị về văn hóa.Francis Engelmanh trong khu công trình xây dựng “Tổ chức bảo vệ di sản trong khuvực” đã trình bày những vấn đề chung của việc bảo vệ di sản nhờ vào kháiniệm cơ bản về di sản, đưa ra những yếu tố để bảo vệ di sản, trong đó có yếutố luật pháp, hạ tầng, quy trình quản lý. Để bảo vệ di sản, cần đảm bảotính thống nhất trong nghiên cứu và phân tích, chủ trương và truyền thông đại chúng. Quađó, người dân hiểu và có thái độ hợp tác, hành vi phù hợp trong bảo vệ disản. M. Cristoper Pottier, một kiến trúc sư của EFEO Ăng Co (Campuchia) đãviết bài “Tái thiết và trùng tu” bàn về những thành phần, cách trùng tu và tái thiếtmột khu công trình xây dựng, một DSVH. Sự khác lạ của tái thiết với trùng tu biểu lộ ởcách thao tác, quy mô, tần số, cấu trúc, chất lượng và giá trị. Lựa chọn trùngtu hay tái thiết phải nhờ vào thực trạng của di sản những dấu vết licḥ sử vàcácnền văn minh rất khác nhau.Năm 1997, Patrick Gay với khu công trình xây dựng “Lanxang Heritages of LaoPDR” (Di sản quý giá của nước Lào) [107] đã ra mắt về những bộ trang phụccổ truyền, tín ngưỡng tôn giáo của những dân tộc bản địa Lào. Ngoài ra, tác giả đề cậpđến những DTLS-VH tiêu biểu của Lào.Năm 1997, Huỳnh Ngọc Trảng và Phạm Thiệu Hương [49] đã viết bàinói về phương pháp tạo hình và phong cách mỹ thuật Châu Á, kiến trúc tháp(Stupa). Ngoài ra, những tác giả cũng mô tả kỹ về nghệ thuật và thẩm mỹ trang trí kiến trúcPhật giáo và nghệ thuật và thẩm mỹ làm tượng của Lào.Năm 1998, Phạm Đức Dương với “Ngôn ngữ và văn hoá Lào trong bối10cảnh Đông Nam Á” [8] đã hình thành một quan điểm mới về văn hoá Lào. Tácgiả đã đưa văn hóa Lào vào toàn cảnh Đông Nam Á, định vị văn hóa Lào làvăn hóa của dân cư làm lúa nước vùng thung lũng trước núi. Công trình đãlàm rõ hơn về những trang trí nghệ thuật và thẩm mỹ trên DSVHVT ở Viêng Chăn, lý giảisâu sắc hơn những hiện tượng kỳ lạ văn hóa được biểu lộ trong khối mạng lưới hệ thống DSVHVTởđây. Đặc biệt khu công trình xây dựng đã cho tất cả chúng ta biết cơ sở hình thành nên phong cách đặctrưng của những DSVHVT ở Viêng Chăn.Năm 2001, Madelàine Giteau trong khu công trình xây dựng “Arts et Archeologie duLaos” (Nghệ thuật và khảo cổ học Lào) [100] viết bằng tiếng Pháp đã nghiêncứu về tượng Phật ở Lào. Mặc dù khu công trình xây dựng chỉ tập trung khảo sát những photượng thuộc bộ sưu tập của Hoàng gia Lào nhưng đã dựng lên một hệ thốngcó trật tự niên đại khá ngặt nghèo của những pho tượng và phân tích những đặcđiểm thẩm mỹ của chúng.Năm 2002, ngoài những nhà nghiên cứu và phân tích phương Tây và nhà nghiên cứuViệt Nam, những học giả Thái Lan cũng nghiên cứu và phân tích về di tich ́ licḥ sử văn hóa ởLào. Nổi bật là Somkiart Lophetsarat nghiên cứu và phân tích “Lao Buddha: the image andits history” (Lịch sử xây dựng hình tượng Phật Lạn xạng) [121], và SangoanLotboun “Mỹ thuật Phật giáo Lào” [120]. Các khu công trình xây dựng này đã phác họahình tượng phật ở Lào với nhũng đặc trưng rất riêng, xác định những giá trịquý báu mà nhân dân Lào nên phải giữ gìn, phát huy.Năm 2006, cơ quan Du lịch Quốc gia, Cục Tư vấn văn hóa châu Á Thái Bình Dương phối phù phù hợp với UNESCO Bangkok xuất bản tác phẩm “Dulịch và Quản lý di sản ở Luổng Phạ Bàng, di sản thế giới CHDCND Lào” Đâylà khu công trình xây dựng nghiên cứu và phân tích tác động của du lịch đến DSVH và môi trường tự nhiên thiên nhiên ởLuổng Phạ Bàng, ra mắt về DSVH, tự nhiên của Luổng Phạ Bàng tronglịch sử gồm có: những lễ hội truyền thống, nghệ thuật và thẩm mỹ thủ công truyền thống,nghệ thuật và thẩm mỹ ẩm thực, qua đó chứng tỏ rằng:11Di sản văn hóa sẽ được bảo vệ tốt khi hiệp hội hiểu và nhận ra giátrị của những di sản đó, nếu những khu công trình xây dựng sinh thái không còn mức giá trịliên quan đến sinh kế của người dân thì rất khó để thúc đẩy họ nghĩvề chúng như những giải pháp bảo vệ [93, tr.18].Năm 2007, khu công trình xây dựng “Những giá tri ̣văn hoá nghệ thuật và thẩm mỹ của chùa XiêngThoỏng ở Cố đô Luổng Pha ̣Bàng” của Champhon Vongsa [5], đã nghiên cứuvề một ngôi chùa ở cố đô Luổng Phạ Bàng. Champhon Vongsa đã phân tíchkhá kỹ và toàn diện những giá trị văn hoá (vật thể và phi vật thể) của ngôi chùa.Ngoại ra, khu công trình xây dựng cũng ra mắt khái quát về sự gia nhập Phật giáo đếnLuổng Pha ̣Bàng, xác định những yếu tố cơ bản nhất để thấy được vai trò củangôi chùa trong đời sống xã hội Lào, đi sâu nghiên cứu và phân tích đặc trưng nghệ thuậtkiến trúc chùa Xiêng Thoỏng, so sánh bô ̣mái của ngôi chùa này với những chùakhác ở Luổng Pha ̣Bàng để thấy sự khác lạ. Đặc biệt, đã phân tích kỹ nghệthuật hội hoạ và điêu khắc tiêu biểu của Xỉm (Phật điện). Cuối cùng,Champhon Vongsa đã để xuất những giải pháp nhằm mục đích bảo tồn và phát huy giátrị văn hoá qua nghệ thuật và thẩm mỹ kiến trúc của ngôi chùa trong toàn cảnh đất nước mởcửa và phát triển du lịch. Mặc dù chùa Xiểng Thoỏng không ở Viêng Chăn,nhưng đây là tư liệu hoàn toàn có thể tương hỗ cho việc so sánh về đặc điểm và giátri c ̣hùaXiểng Thoỏng với chùa ở Viêng Chăn.Năm 2009, Arne Kislenko “Culture and Customs of Laos” (Văn hóa vàPhong tuc,̣ của Lào) [100], khu công trình xây dựng này đã ra mắt về vùng đất và conngười của quốc gia Lào gồm có lịch sử ngắn gọn và tổng quan về nền kinh tế tài chính.Tiếp theo là những chương liên quan đến nhiều chủ đề rất khác nhau, tạo nên mộtbức tranh toàn cảnh về văn hóa bao hàm cả tư tưởng, tôn giáo, dân tộc bản địa học,văn học, nhiều chủng quy mô nghệ thuật và thẩm mỹ, kiến trúc và nhà tại, ẩm thực, trang phụctruyền thống, giới tính, tình yêu và hôn nhân gia đình, lễ hội và những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt vui chơi,âm nhạc và khiêu vũ, lối sống. Trong chương 6: Kiến trúc và thiết kế: lịch sửkiến trúc và kiến trúc truyền thống, Arne Kislenko nhấn mạnh vấn đề: “Kiến trúc12truyền thống ở Lào phản ánh đa phần những ảnh hưởng từ: Ấn Độ, Khơme, MiếnĐiện, Thái Lan và Trung Quốc. Thật rủi ro, phần lớn những di sản cổ xưacủa đất nước đã bị mất trong nhiều thế kỷ do trận chiến tranh và bỏ bê, nhưng vẫncó những địa điểm minh họa cho vẻhùng vi t ̃ rong quá khứ của nó. Đặc biệt,Lào có một loạt những ngôi chùa Phật giáo được xem là thú vị và quan trọngnhất trong số những khu công trình xây dựng kiến trúc tôn giáo nổi tiếng trên thế giới” [100,tr. 95].́Năm 2009, Nguyễn Lệ Thi ra mắt cuốn sách “Nghệ thuật  n Độ giáovà Phật giáo Lào” [48]. Trong khu công trình xây dựng này, ở phần viết về chùa tháp Phậtgiáo, tác giả đã đưa ra những phong cách nghệ thuật và thẩm mỹ đặc trưng những thời kỳ củanghệ thuật Phật giáo Lào đó là những phong cách: Viêng Chăn, Viêng Khăm,Luổng Phạ Bàng, Chăm Pạ Sắc và Xiêng Khoảng. Mỗi phong cách đều cónhững điểm riêng nhưng vẫn mang tính chất chất thống nhất của nghệ thuật và thẩm mỹ Phật giáoLào. Các phong cách này đều xuất hiện trong chùa ở Viêng Chăn.Năm 2011, Phadone Insaveang đã viết bài “Di sản văn hóa cố đô LuổngPhạ Bàng với việc phát triển du lịch” [25]. Dưới tầm nhìn Văn hóa học,Phadone Insaveang nghiên cứu và phân tích những DSVH cố đô Luổng Pha ̣Bàng nhằm mục đích khaithác những giá trị của nó để phục vụ cho du lịch một cách khoa học và hiệuquả. Trong khu công trình xây dựng này tác giả đã nghiên cứu và phân tích những DSVHVT và phi vật thểở Luổng Pha ̣ Bàng, đi sâu phân tích những khu công trình xây dựng kiến trúc có mức giá trị nghệthuật đặc sắc như kiến trúc chùa tháp Phật giáo, đặc điểm chung về kiến trúcchùa ở Luổng Phạ Bàng, kiến trúc tháp tiêu biểu, nghệ thuật và thẩm mỹ điêu khắc tượngPhật, kiến trúc kiểu Pháp, kiến trúc nhà cổ kiểu Lào…Năm 2014, Siviêngsay Phomarath đã viết bài “Quản lý khu di sản vănhóa chùa Phu Chăm Pạ Sắc, tỉnh Chăm Pạ Sắc, nước CHDCND Lào” [33].Đây là khu công trình xây dựng nghiên cứu và phân tích khảo sát và đánh giá thực trạng công tác thao tác quản lýkhu DSVH chùa Phu, đề xuất giải pháp nhằm mục đích nâng cao chất lượng quản lýkhu DSVH thế giới chùa Phu ở tỉnh Chăm Pạ Sắc trong thời gian tới.13Năm 2022, Luâṇ án tiến si ̃ “Bảo tồn vàphát huy giátri ̣ di sản kiến trúckhu phố Pháp taị thành phố Xạ Vặn Nạ Kệt CHDCND Lào” củaKhamphouphet Vanivong [15] đã phối hợp giữa bảo tồn và phát huy giá trị disản kiến trúc tại khu phốPháp ở thành phố Xạ Vặn Nạ Kệt theo hướng pháttriển bền vững, gồm có: xác định giá trị tiềm năng di sản kiến trúc tại khuphốPháp thành phố Xạ Vặn Nạ Kệt; đề xuất giải pháp bảo tồn thích ứng di sảntrên cơ sở khoa học và thực tiễn tại thành phố Pháp Xạ Vặn Nạ Kệt; phát huygiá trị tiềm năng di sản kiến trúc và đô thị của thành phố Pháp Xạ Vặn Nạ Kệttheo hướng phát triển bền vững. Tác giảluận án nhận định rằng, từ những tác độngtrong quá trình phát triển từ khi kết thúc thời Pháp thuộc (1954) đến nay, sốlượng di sản kiến trúc thời Pháp thuộc có xu hướng suy hạ xuống, cảnhquan môi trường tự nhiên thiên nhiên và cấu trúc đô thị bị thay đổi. Tuy nhiên di sản kiến trúc củathời Pháp thuộc đã cho tất cả chúng ta biết những sáng tạo về mặt nghệ thuật và thẩm mỹ và khoa học kỹthuật, xác định dấu ấn văn hóa xã hội của một quá trình trong lịch sử hìnhthành của TP Xạ Vặn Nạ Kệt. Khamphouphet Vanivong xác định: công tácbảo tồn và phát huy giá trị di sản có ý nghĩa rất quan trọng để nâng cao niềmtự hào của hiệp hội và là nguồn động lực cho việc phát triển và là quyền lợicủa từng người dân.1.1.2. Các khu công trình xây dựng nghiên cứu và phân tích về di sản văn hóa vâṭthểởthủ đôViêng ChănNăm 1992, khu công trình xây dựng khảo cổ góp thêm phần làm sáng tỏ giá trị lịch sử - vănhóa của những di sản như báo cáo khảo cổ của nhóm nghiên cứu và phân tích của D. Hien, M.Barbetti và Th. Sayavongkhamdy [102] về “An Excavation Sisattanak Kilnsite, Vientiane, Lào PDR” (Một khai thác tại địa điểm huyện Sisattanak,Viêng Chăn, Cộng hoà DCND Lào), Viện Nghiên cứu Châu Á và Thái BìnhDương, Đại học Sydney. Kết quả nghiên cứu và phân tích của khu công trình xây dựng nói trên đã gópphần quan trọng xác định quá trình phát triển, biến hóa của Viêng Chăn.Năm 1996, Francis Engelmann trong bài báo về “Symbol of Lao Nation:14The That Luong of Vientiane” (Biểu tượng của quôc gia Lào: That LuổngViêng Chăn) [102] đăng trên báo Vientiane Times Publications, Viêng Chăncũng xác định tháp Thạt Luổng là hình tượng của Quốc gia Lào. FrancisEngelmann đã mô tả rõ ràng kiến trúc, nghệ thuật và thẩm mỹ tạo tác Thạt Luổng và quađó đã cho tất cả chúng ta biết nét tài hoa và tinh tế của người Lào xưa.Năm 2002, Vilaithong Keomanivong [52] đã viết bài “Thạt Luổng - ditích và lễ hội” là một khu công trình xây dựng nghiên cứu và phân tích khá toàn diện về cả hai mặt giá trịvật thể và phi vật thể của di tích lịch sử này trong toàn cảnh gia nhập của đạo Phật ởLào và rõ ràng hơn là thời kỳ đất nước Lạn Xạng phân thành những tiểu vươngquốc trong đó có tiểu vương quốc Viêng Chăn. Công trình này đã dành mộtchương nói về những yếu tố ảnh hưởng từ bên phía ngoài (Ấn Độ, Thái Lan, MiếnĐiện) đến việc Thạt Luổng được xây dựng vào lúc mà đất nước Lào cần thiếtphải có sự đoàn kết nhất trí để chống quân xâm lược. Đó đó đó là giá trị nghệthuật và tư tưởng của siêu phẩm kiến trúc này. Mặc dù chịu ràng buộc của cácyếu tố bên phía ngoài, nhưng Thạt Luổng rất khác bất kỳ một kiểu tháp Phậtgiáo nào. Đó đó đó là hình tượng của văn hóa dân tộc bản địa Lào. Qua tìm hiểu phầnlễ hội Thạt Luổng, Vilaithong Keomanivong xác định vai trò của ngôi chùatrong đời sống văn hóa của người Lào. Vilaithong Keomanivong đã có phầnmô tả về kiến trúc, điêu khắc Thạt Luổng ở Viêng Chăn rất là đặc sắc.Năm 2003, Thongmy Duansakda với khu công trình xây dựng “Vắt XỉXa ̣ Kêt: ̣ Nghệthuật kiến trúc và điêu Khắc” [41] với hai nội dung chính: Nội dung thứ nhấtnghiên cứu về đạo Phật và sự phát triển của chùa ở Lào, xác định vị trí, lịch sửra đời của Vắt XỉXa ̣ Kêṭ. Nội dung thứ hai nghiên cứu và phân tích nghệ thuật và thẩm mỹ kiến trúc,điêu khắc tượng và nghệ thuật và thẩm mỹ tạo tác đồ thờ. Thongmy Duansakda giới thiệumột số pho tượng Phật chính đặt ở trong không khí thờ tự vàviết về lễ hội ởchùa XỉXa ̣ Kêt, ̣ đây là những giá trị trong đời sống văn hoá của hiệp hội cưdân những bộ tộc Lào. Qua đó góp thêm phần xác định thêm giá trị của nghệ15thuật tạo hình trong những ngôi chùa Lào ở thủ đô Viêng Chăn mà chùa XỉXa ̣Kêṭlà một trong trường hợp tiêu biểu.Năm 2003, Bunnam Phongbuapheuun [3] khu công trình xây dựng “Mỹ thuật Phậtgiáo Lào thế kỷ XVI-XVII ở thủ đô Viêng Chăn” đã dành một chương để viếtvề mỹ thuật Phật giáo Lào. Chương này tập trung vào ba nội dung chính: kiếntrúc, nghệ thuật và thẩm mỹ điêu khắc tượng tròn và nghệ thuật và thẩm mỹ hội họa. Về kiến trúc Phậtgiáo, đã nêu quá trình hình thành, đặc trưng kiến trúc chùa, những cụm kiến trúcvà hiệu suất cao của nó trong bố cục tổng thể ngôi chùa. Bên cạnh đó, giới thiệumột số ngôi chùa tiêu biểu ở thủ đô Viêng Chăn, phân tích và nghiên cứu và phân tích khákỹ về điêu khắc tượng Phật thế kỷ XVI-XVII, đã cũng phân tích những giaiđoạn về đặc điểm lịch sử xã hội ảnh hưởng đến nghệ thuật và thẩm mỹ tạc tượng từ cácnghiên cứu ở những nước trong khu vực, đã có những nghiên cứu và phân tích vượt trội vàsáng tạo. Bunnam Phongbuapheuun cũng để dành một chương để đề xuất một sốgiải pháp về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa mỹ thuật Phật giáo Lào trongthời đại lúc bấy giờ.Năm 2005, Chayphet Sayarath hoàn thành xong khu công trình xây dựng “Viêng Chăn, cáinhìn của thành phố đang phát triển” [98]. Đây là một nghiên cứu và phân tích về sự pháttriển của đô thị Viêng Chăn với những di sản kiến trúc và quy hoạch đô thị gắnliền với lịch sử, sự phát triển của thủ đô Viêng Chăn qua phân tích lịch sử vàkhảo cổ học, kiến trúc và thiết kế đô thị. Qua đó, những dấu vết trực tiếp chothấy nguồn gốc và sự biến hóa của thủ đô. Chayphet Sayarath nhận định rằng:Trong quá trình 1960-1975, Viêng Chăn đã giữ lại một số trong những hiệntrạng kiến trúc thuộc địa cũ trên đường phố, nhưng đồng thời, ViêngChăn cũng bước vào thời kỳ xây dựng mang những ảnh hưởng từvăn hóa châu Âu, tạo ra những khu công trình xây dựng kiến trúc thiếu tính tươngđồng phong cách trong qui hoạch đô thị [46, tr.15].Năm 2006, Viêngphone Soukhavong [52] viết bài “Bảo tồn và phát huy16giá trị văn hóa nghệ thuật và thẩm mỹ cụm di tích lịch sử mường Chăn Thạ Bu Ly, thủ đô ViêngChăn trong quá trình lúc bấy giờ” đã đề cập đến những giá trị văn hóa nghệthuật của cụm di tích lịch sử quận Chăn Thạ Bu Ly. Bài viết đã đặc biệt quan tâm đếncác giá trị văn hóa vật thể gắn với tôn giáo ở cụm di tích lịch sử này. Ngoại ra, giớithiệu những ngôi chùa tiêu biểu ở thủ đô Viêng Chăn. Trong nội dung bài viết nàyViêngphone Soukhavong đã tiếp cận dưới dạng tổng quan khái quát từ vị trí,lịch sử, kiến trúc, theo đó làm rõ những giátrị tiêu biểu của những di tích lịch sử lịch sử văn hóa ở quận Chăn Thạ Bu Ly.Năm 2007, Chome Khathoumphom viết bài “Công viên Phật XiêngKhuan với hoạt động và sinh hoạt giải trí du lịch ở thủ đô Viêng Chăn” [7] đã cho làm rõ hơn vềCông viên Phật Xiêng Khuan - di tích lịch sử tiêu biểu ở thủ đô Viêng Chăn, với kiếntrúc hoành tráng, độc đáo, đặc sắc riêng biệt của nền kiến trúc Phật giáo Lào.Ý nghĩa của khu dã ngoại khu vui chơi vui chơi công viên đối với đời sống và sự phát triển kinh tế tài chính xã hội củaLào, thực trạng hoạt động và sinh hoạt giải trí du lịch và một số trong những giải pháp xây dựng công viênPhật Xiêng Khuan trở thành điểm du lịch mê hoặc của thủ đô Viêng Chăn.Năm 2007, Sonesay Thilath có nội dung bài viết “Tìm hiểu di tích lịch sử Hỏ Phạ Kệo,phường Chăn Thạ Bu Ly ở thủ đô Viêng Chăn” [37]. Đây là khu công trình xây dựng nghiêncứu đánh giá thực trạng di tích lịch sử Hỏ Phạ Kẹo, cũng như khảo tả những giá trị vềđiêu khắc, kiến trúc, nghệ thuật và thẩm mỹ, nghi lễ... Qua đó, đề xuất những giải pháp quantrọng nhằm mục đích bảo tồn, tôn tạo DSVH, phát huy tốt hơn thế nữa những giá trị văn hóatruyền thống của nhân dân Lào trong công cuộc xây dựng bảo vệ Tổ quốc.Ngoài ra, tác giả còn tập trung miêu tả một số trong những cổ vật tiêu biểu liên quan đếnđiêu khắc, trang trí trên những bộ cửa của chùa, đã đưa ra một chiếc nhìn khái quátvề quá trình gia nhập Phật giáo vào Lào cũng như đề cập đến nguồn gốc ra đờicủa khu công trình xây dựng kiến trúc chùa, tháp ở Lào.Năm 2007, Shimizu Naho có nội dung bài viết “Trade Ceramics Recovered fromOld city of Vientiane” (Đồ gôm thương mại phục hồi từ thành phô cổ ViêngChăn) [107] đăng trên tạp chí khảo cổ học SEA số 27, đã phác thảo lại diện17mạo đồ gốm thương mại ở Viêng Chăn trong một quá trình lịch sử, là mộtphần quan trọng của văn hóa thủ đô.Năm 2008, Sophie Clement-Charpentier và Piere Clêment “Les debutsde Vientiane, capital colonial” (Sự khởi đầu của Thủ đô thuộc địa, ViêngChăn) [117]. Bài báo này gợi lại sự khởi đầu của Viêng Chăn dưới thời thuộcđịa Pháp trong trong năm cuối của thế kỷ XIX, đề cập đến toàn cảnh lịch sửvà những vấn đề rất khác nhau nảy sinh khi người Pháp xây dựng trung tâm hànhchính của tớ. Thủ đô của Lào đã bị quên béng bởi người Xiêm năm 1828, dầndần được xây dựng lại, sau khi xóa bỏ những khu công trình xây dựng hiện có như tường thànhvà đền thờ của Pháp, những khái niệm về trật tự không khí và tượng đài chồngchất lên cấu trúc không khí của thị trấn Lào cổ.Năm 2009, Anna Karlstrom với khu công trình xây dựng “Preserving Impermanence,The Creation of Heritage in Vientiane, Laos” (Sự bảo tồn tạm thời, Sáng tạodi sản của Viêng Chăn, Lào) [99] đã đề cập đến vấn đề di sản ở thủ đô ViêngChăn. Anna Karlstrom nhận định rằng:Di sản được định nghĩa là gồm có những câu truyện, địa điểm và sựvật. Nó là một di sản phức tạp và mơ hồ, chính bới những câu chuyệnlà song song, định nghĩa và nhận thức về những địa điểm là đa dạng vàtranh cãi, và mọi thứ quy tụ xuất hiện thay đổi, tùy thuộc vào cáchtiếp cận vật chất được sử dụng . Ngoài ra, nghiên cứu và phân tích này cũngnhằm mục tiêu phân tích tráng lệ về di sản đương đại, đặc trưngcho tính xác thực, hình thức và ý tưởng rằng giá trị di sản là phổquát và cần phải bảo tồn trong tương lai và mãi mãi [99, tr. 34].Năm 2010, Michel Lorrillàrd khu công trình xây dựng khảo cổ học “Vientiane AuRegard De L’archeologie”, (Thủ đô Viêng Chăn như khảo cổ học) [114] xuấtbản bởi EFEO, xác định Viêng Chăn là một trong những TP lâu lăm nhấtcủa hạ lưu sông Mê Kông, những dấu tích của quá khứ đang có xu hướng biến18mất. Đáng tiếc rằng, xu hướng đó thường là vì sự thiếu hiểu biết của conngười. Tuy nhiên, mới gần đây người ta đã nhâṇ rõtiềm năng di sản đăṭbiêṭcủa thủđô Viêng Chăn. Ngoài ra, nội dung bài viết “Les inscriptions du That Luong deVientiane: donnees nuovelles sur l’histoire d’un stupa Lao”, (Các mục củaThat Luổng Viêng Chăn tài liệu mới về lịch sử của một bảo tháp Lào),BEFEO [113] cho tất cả chúng ta cái nhìn toàn diện về khối mạng lưới hệ thống bảo tháp của ThạtLuổng ở Viêng Chăn.Năm 2010, Himmakone Manotham công triǹ h “Thủ đô Viêng Chăn450năm, nguồn gốc thủ đô Viêng Chăn” [89] đã xuất bản 5 tâp ̣ đềcâp ̣ đếnlịch sử thủ đô Viêng Chăn, nhân ngày kỷ niệm 450 năm thành lập thành phốViêng Chăn, tâp ̣ 2 viết vềthủ đô Viêng Chăn ở Vương quốc Laṇ Xang ̣ năm1560-1893, mô tả sự thịnh vượng về văn hóa, như việc tạo dựng những di tích lịch sử,đặc biệt là những ngôi đền cổ có ý nghĩa văn hóa quan trọng ở Viêng Chănthời bấy giờ như thể Cung điện Hoàng gia, tâp ̣ 3 viết vềViêng Chăn thời Phápthuộc, đã chỉ ra một môi trường tự nhiên thiên nhiên kinh tế tài chính xã hội quá trình 1983-1945, nơiDSVH Phật giáo đã được Phục hồi cũng như việc xây dựng đường phố, vănphòng và những tòa nhà.Năm 2010, Luận án tiến sĩ “Nghệ thuật tạo hình ngôi chùa Lào ở thủ đôViêng Chăn” Buangeun Phimmachak [4] đã đề cập đến mỹ thuật Phật giáo,nghệ thuật và thẩm mỹ tạo hình ngôi chùa Lào; tìm hiểu quá trình gia nhập Phật giáo, ảnhhưởng của nó đối với đời sống bản mường Lào và nền nghệ thuật và thẩm mỹ Lào qua tiếntrình lịch sử; nghiên cứu và phân tích những giá trị văn hóa điển hình của mỹ thuật Phậtgiáo, đặc biệt là nghệ thuật và thẩm mỹ tạo hình chùa, tháp, xác định giá trị tạo hìnhtượng, phù điêu, tranh tường của Lào, điển hình là ở thủ đô Viêng Chăn, đãphân tích giá trị và những tác động tích cực của nó đối với sự phát triển kinhtế, văn hóa xã hội và đề ra một số trong những giải pháp về bảo tồn và phát huy giá trị vốncó của chúng. Buangeun Phimmachak nhận định rằng:19Nghệ thuật tạo hình chùa Lào nói chung và những ngôi chùa ở thủ đôViêng Chăn nói riêng là những DSVH độc đáo, có mức giá trị trong nềnvăn hóa truyền thống của đất nước Lào, hoàn toàn có thể coi đó là những biểutượng của quốc gia và là giá trị văn hóa gắn với quá trình du nhậpvà phát triển của Phật giáo vào Lào [4, tr.76].Năm 2010, Marc Askew, William S. Logan và Colin Long hoàn thànhcông trình in thành sách: “Vientiane: Transformations of a Lào Làndscape”(Viêng Chăn: Sự quy đổi cảnh quan ở Lào) [105]. Công trình này cho thấycảnh quan địa lý của Viêng Chăn như một sự phản ánh những khía cạnh quantrọng của lịch sử chính trị Lào, tầm quan trọng của nó liên quan đến những côngtrình mang bản sắc Lào trong thời kỳ đương đại. Nghiên cứu của MarcAskew, William S. Logan và Colin Long cũng cho những người dân đoc ̣ hiểu được việckiến tạo tiền đô thị của Lào trong quá khứ, thường được miêu tả là một nướcnông nghiệp không còn quá trình đô thị hóa và có xu hướng bị ảnh hưởng nhấttrong địa văn hóa Đông Nam Á.Trong Chương 4 của cuốn sách, những tác giả cho biết thêm thêm sự thành lập EFEOcủa Toàn quyền Doumer năm 1899. Đây là một bước ngoặt lớn mang tínhchuyên biệt trong quản lý di sản. Danh sách chung đầu tiên về những di tíchĐông Dương được công bố theo sắc lệnh của Toàn quyền năm 1924. Danhsách kiến trúc lịch sử thành phố Viêng Chăn năm 1930 có13 cấu trúc chủ yếulà “Vắt” (chùa), Thạt Luổng và một bộ sưu tập những hình ảnh Phật được chuyểntừ chùa Xỉ Xạ Kệt sang nơi cư trú.Năm 2011, Kheungkeo Keopaseuth [16] viết bài “Những giá trị văn hóanghệ thuật của chùa XỉMường, quận Xí Xạt Tạ Nác, thủ đô Viêng Chăn” đãnghiên cứu sự ra đời của chùa XỉMường theo truyền thuyết và sử liệu gắn liềnvới sự gia nhập của Phật giáo vào thủ đô Viêng Chăn nói riêng và đất nướcLào nói chung, cũng khảo sát thực trạng những giá trị văn hóa vật thể (bao
