Video Điểm nổi bắt trong chính sách ngoại giao của nhà Nguyễn đối với phương Tây - Lớp.VN

Mẹo về Điểm nổi bắt trong chủ trương ngoại giao của nhà Nguyễn đối với phương Tây Mới Nhất

Khoa Năng Tùng đang tìm kiếm từ khóa Điểm nổi bắt trong chủ trương ngoại giao của nhà Nguyễn đối với phương Tây được Cập Nhật vào lúc : 2022-04-11 23:32:59 . Với phương châm chia sẻ Mẹo về trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi Read nội dung bài viết vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comment ở cuối bài để Ad lý giải và hướng dẫn lại nha.

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (730.7 KB, 52 trang )

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 1 1. Lý do chọn đề tài 1 2. Lịch sử nghiên cứu và phân tích vấn đề 2 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu và phân tích 3 4. Đóng góp của đề tài 3 5. Phương pháp nghiên cứu và phân tích 4 6. Kết cấu của đề tài 4 CHƢƠNG 1: BỐI CẢNH QUỐC TẾ VÀ TRONG NƢỚC TÁC ĐỘNG ĐẾN CHÍNH SÁCH NGOẠI GIAO CỦA NHÀ NGUYỄN TRONG GIAI ĐOẠN 1802 – 1858 5 1. Bối cảnh thế giới tác động đến chủ trương ngoại giao của triều Nguyễn quá trình 1802 – 1858 5 2. Bối cảnh trong nước tác động đến chủ trương ngoại giao của triều Nguyễn quá trình 1802 – 1858 8 CHƢƠNG 2: CHÍNH SÁCH NGOẠI GIAO CỦA NHÀ NGUYỄN ĐỐI VỚI CÁC NƢỚC PHƢƠNG TÂY TRONG GIAI ĐOẠN 1802 – 1858 16 1. Chính sách ngoại giao của nhà Nguyễn đối với người Pháp 16 2. Chính sách ngoại giao của nhà Nguyễn đối với người Anh (1802 – 1858) 30 3. Chính sách ngoại giao của nhà Nguyễn đối với Hoa Kỳ (1802 – 1858) 33 CHƢƠNG 3: MỘT SỐ NHẬN ĐỊNH ĐÁNH GIÁ VỀ CHÍNH SÁCH NGOẠI GIAO CỦA NHÀ NGUYỄN TRONG GIAI ĐOẠN 1802 – 1858 39 3.1 Đánh giá những mặt tích cực trong chủ trương ngoại giao của nhà Nguyễn đối với phương Tây trong quá trình 1802 – 1858 39 3.2 Đánh giá những mặt hạn chế trong chủ trương ngoại giao của nhà Nguyễn đối với phương Tây trong quá trình 1802 – 1858 41 KẾT LUẬN 46

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Năm 1802 Nguyễn Ánh lên ngôi vua đặt niên hiệu là Gia Long đóng đô ở Huế mở đầu cho vương triều Nguyễn với 13 đời vua tồn tại 143 năm (1802 – 1945). Đây là thời kì đầy dịch chuyển và phân hóa sâu sắc trong lịch sử nước nhà, là tấm gương phản chiếu hơn ngàn năm của chính sách phong kiến Việt Nam. Chính sự ra đời và tồn tại trong một quá trình khá đặc biệt nên xung quanh vương triều này còn có rất nhiều những quan điểm đánh giá trái ngược nhau. Rất nhiều khía cạnh về vương triều này được đưa ra tranh luận với những ý kiến không đồng nhất Một trong những thời kì lịch sử, thậm chí trong một quá trình cũng nhiều quan điểm rất khác nhau. Từ cách tiếp cận rất khác nhau đã tạo ra cái nhìn và đánh giá vai trò của triều Nguyễn, công và tội của vương triều này đôi khi rất rất khác nhau. Chẳng hạn, vấn đề chủ trương đối nội, đối ngoại của nhà Nguyễn, một số trong những nhà sử học nhận định rằng đây là quá trình lịch sử đi xuống, nhà Nguyễn vẫn lấy tư tưởng Nho giáo, Khổng – Mạnh lỗi thời làm nền tảng. Đó là một chính sách quân chủ chuyên chế khắc nghiệt, tham nhũng, thần phục phong kiến Trung Hoa lỗi thời nhưng lại “bế quan tỏa cảng” với phương Tây, cấm đạo và giết đạo. Vua quan thời này thì bạc nhược có tư tưởng đầu hàng dẫn tới mất nước. trái lại, một số trong những ý kiến nhận định rằng dưới triều Nguyễn đã thống nhất hành chính ngặt nghèo hơn so với trước nhiều, về dân trí đã mở mang thi cử, tuyển chọn người tài đều đặn, khai khẩn đất hoang ở phía Nam và lấn biển ở phía Bắc. Nhận định vai trò lịch sử của nhà Nguyễn là vấn đề quan trọng và nên phải khách quan vì tính lịch sử đối với đất nước. Đặc biệt trong chủ trương ngoại giao của nhà Nguyễn. Trong quá trình đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc bản địa ta, hoạt động và sinh hoạt giải trí

ngoại giao giữ một vị trí và vai trò rất quan trọng.Trong khối mạng lưới hệ thống đường lối

ngoại giao cảu những vương triều phong kiến Việt Nam thì đường lối ngoại giao của nhà Nguyễn là một trong những vẫn vấn đề còn gây nhiều tranh cãi, chưa tồn tại ý kiến thống nhất. Những vấn đề về hoạt động và sinh hoạt giải trí ngoại giao dưới triều Nguyễn đã

thu hút được sự để ý quan tâm của đông đảo học giả trong và ngoài nước. Chính sách

2 ngoại giao của nhà Nguyễn nhìn nhận một cách khách quan, tổng thể ta hoàn toàn có thể thấy nó đã đem đến lại những thành công song cũng mang lại nhiều hậu quả cho đất nước Việt Nam dươi thời kì này. Từ vấn đề chủ trương ngoại giao, người ta tìm hiểu thấy được những mặt tích cực và hạn chế của chủ trương này. Từ đó, giúp ta có những bài học kinh nghiệm tay nghề có ích để phục vụ cho công cuộc Open của đất nước ta lúc bấy giờ, nên phải phát huy những mặt nào và nên tránh những mặt nào. Do vậy, tôi mạnh dạn lựa chọn đề tài “Bước đầu tìm hiểu chủ trương ngoại giao của nhà Nguyễn đối với phương Tây trong quá trình 1802 – 1858” làm đề tài nghiên cứu và phân tích để tìm hiểu sâu sắc hơn về vương triều Nguyễn, đặc biệt là chủ trương ngoại giao của triều Nguyễn trong quá trình này ra làm sao đồng thời để đóng góp một phần công sức của con người của tớ vào việc đánh giá vai trò của nhà Nguyễn trong học tập và nghiên cứu và phân tích lịch sử triều đại này và làm tài liệu giảng dạy sau này. 2. Lịch sử nghiên cứu và phân tích vấn đề Cho đến này vẫn chưa tồn tại một khu công trình xây dựng ra mắt một cách có khối mạng lưới hệ thống và tương đối toàn diện về hoạt động và sinh hoạt giải trí ngoại giao của triều Nguyễn. Đặc biệt, việc nhìn nhận, đánh giá chủ trương ngoại giao của nhà Nguyễn còn nhiều ý kiến trái ngược nhau. Hầu như những khu công trình xây dựng nghiên cứu và phân tích lịch sử trước đây chỉ ra mắt về một số trong những hoạt động và sinh hoạt giải trí cơ bản trong chủ trương ngoại giao của nhà Nguyễn. Hơn nữa việc nhìn nhận, đánh giá sự đúng sai của những chủ trương đó còn mang nặng tư tưởng chủ quan. Ngày nay, có nhiều khu công trình xây dựng nghiên cứu và phân tích về đường lối ngoại giao của nhà Nguyễn đứng trên quan điểm khoa học. Tuy nhiên, những khu công trình xây dựng vẫn chưa thống

nhất về vẫn đề này. Trong số đó có nhiều khu công trình xây dựng đã được công bố như:

Nhóm biên soạn: GS.TS. Phan Ngọc Liên, PGS.TS. Đỗ Thanh Bình, PGS.TS. Nguyễn Ngọc Cơ, trong tác phẩm “Lịch sử nhà Nguyễn một cách tiếp cận mới”[6], NXB Đại học sư phạm, 2005 đã trình bày một số trong những vấn đề Lịch sử của nhà Nguyễn cùng với những yêu cầu về phương pháp luận trong nghiên cứu và phân tích và dạy học lịch sử thời Nguyễn, phương pháp dạy học Lịch sử triều Nguyễn và

một số trong những báo cáo khoa học của cuộc Hội thảo khoa học quốc gia tháng 10/2002 về

3 nhà Nguyễn đã được đưa vào sách này, giúp tất cả chúng ta có những cái nhìn khách quan về Lịch sử triều Nguyễn. Tác giả Trần Nam Tiến, trong tác phẩm “Ngoại giao Việt Nam với những nước phương Tây dưới triều Nguyễn (1802 – 1858)”[13], NXB Đại học quốc gia TP Hồ Chí Minh, 2006. Trên cơ sở khai thác nhiều nguồn tư liệu, trong đó có những tài liệu gốc, tác giả đã ra mắt khá rõ ràng hoạt động và sinh hoạt giải trí ngoại giao của triều Nguyễn với những nước phương Tây, đa phần là những nước Pháp, Anh, Mỹ trong khoảng chừng thời gian từ khi nhà Nguyễn được thành lập (1802) cho tới lúc thực dân Pháp nổ súng xâm lược Việt Nam (1858). Qua đó, tác giả đã rút ra những tiền đề đưa đến việc hoạch định đường lối ngoại giao của triều Nguyễn và góp một đánh giá thỏa đáng hơn về những đóng góp và hạn chế của triều Nguyễn trong chủ trương đối ngoại, rõ ràng là trong quan hệ với những nước phương Tây. Như vậy, trên đây là những khu công trình xây dựng nghiên cứu và phân tích về vấn đề ngoại giao dưới triều Nguyễn. Ngoài ra còn một số trong những khu công trình xây dựng khác có mức giá trị trong nghiên cứu và phân tích lịch sử Việt Nam. Song phần lớn những khu công trình xây dựng chỉ nghiên cứu và phân tích về ngoại giao nhà Nguyễn nói chung còn vấn đề ngoại giao của nhà Nguyễn trong giao đoạn 1802 -1858 còn ít, đặc biệt là quan hệ ngoại giao đối với những nước phương Tây trong quá trình này. Tuy nhiên, những khu công trình xây dựng trên là những tài liệu tham khảo phong phú và quý báu để tôi thực hiện đề tài này.

3. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu và phân tích

Đối tượng: Tìm hiểu về chủ trương ngoại giao của nhà Nguyễn. Phạm vi nghiên cứu và phân tích: Đề tài tập trung nghiên cứu và phân tích chủ trương ngoại giao của nhà Nguyễn đối với phương Tây trong quá trình 1802 – 1858. 4. Đóng góp của đề tài Đề tài đi sâu nghiên cứu và phân tích chủ trương ngoại giao của nhà Nguyễn đối với phương Tây trong quá trình 1802 – 1858 Làm tài liệu tham khảo trong học tập và nghiên cứu và phân tích Lịch sử Việt Nam dưới

triều đại nhà Nguyễn – triều đại phong kiến ở đầu cuối trong lịch sử nước ta.

4 Khẳng định vai trò của triều đình Nguyễn đối với dân tộc bản địa ta lúc bấy giờ, những điểm tích cực và hạn chế trong chủ trương ngoại giao của nhà Nguyễn, đặc biệt đối với những nước phương Tây trong quá trình 1802 – 1858. 5. Nguồn tài liệu và phƣơng pháp nghiên cứu và phân tích Chủ yếu là tài liệu lấy từ thư viện trường Đại học Tây Bắc, thư viện trường Đại học Quốc Gia Tp Hà Nội Thủ Đô. Xuất phát từ những cơ sở phương pháp luận sử học macxit-leninnit, những quan điểm giáo dục của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối chủ trương của Đảng và Nhà nước. Đề tài được thực hiện đa phần bằng phương pháp lịch sử và phương pháp logic. Ngoài ra còn tồn tại những phương pháp như: phân tích, tổng hợp, so sánh, đối chiếu,… 6. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, tài liệu tham khảo, đề tài được kết cấu thành ba chương: Chương 1: Bối cảnh quốc tế và trong nước tác động đến chủ trương ngoại giao của nhà Nguyễn trong quá trình 1802 – 1858. Chương 2: Chính sách ngoại giao của nhà Nguyễn đối với những nước phương Tây trong quá trình 1802 – 1858.

Chương 3: Một số nhận định đánh giá về chủ trương ngoại giao của nhà

Nguyễn trong quá trình 1802 – 1858.

5 CHƢƠNG 1: BỐI CẢNH QUỐC TẾ VÀ TRONG NƢỚC TÁC ĐỘNG ĐẾN CHÍNH SÁCH NGOẠI GIAO CỦA NHÀ NGUYỄN TRONG GIAI ĐOẠN 1802 – 1858 1. Bối cảnh thế giới tác động đến chủ trương ngoại giao của triều Nguyễn quá trình 1802 – 1858 Chủ nghĩa tư bản xuất hiện rất sớm ở châu Âu sau khi những nước đánh bại chính sách phong kiến lỗi thời, bảo thủ, sớm nhất là cuộc cách mạng tư sản Nedeclan (1556), tiếp đến là hàng loạt những nước thuộc phạm vi châu Âu cũng tiến hành cách mạng tư sản. Sau khi chủ nghĩa tư bản được xác lập, những xí nghiệp nhà máy sản xuất ra đời ngày càng nhiều đòi hỏi phải có nguồn nguyên nhiên liệu, nguồn nhân công lao động để tiến hành sản xuất hàng hoá, đặc biệt nên phải có nơi để tiến hành tiêu thụ sản phẩm. Xuất phát từ những yêu cầu trên ngay từ thế kỷ XVI đã xuất hiện hàng loạt những cuộc phát kiến địa lí như của Colombo, Magenlang,… và kết quả là tìm ra được những vùng đất mới như châu Mỹ, đường sang Ấn Độ, sang châu Á,… những vùng đất mới đã đáp ứng cho những người dân phương Tây những hương liệu xa xỉ như gấm vóc, hồ tiêu,…và người phương Tây biết rằng đây đó đó là nơi đáp ứng nguyên vật liệu, nguồn nhân công, thị trường tiêu thụ cho quá trình phát triển phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa ở châu Âu. Từ đây cũng mở đầu cho những cuộc xâm lược thuộc địa. Vào thời điểm cuối thế kỷ XVIII, chủ nghĩa tư bản ngày càng phát triển mạnh mẽ và tự tin tạo nên sự hưng thịnh của những nước tư bản, giai cấp tư sản trở thành giai cấp thống trị của thế giới. Lúc này, chủ nghĩa tư bản trở thành một khối mạng lưới hệ thống vô cùng

hùng mạnh. Chính sự phát triển mạnh mẽ và tự tin của kinh tế tài chính tư bản chủ nghĩa đã làm

cho những nước lớn ngày càng cần nguyên, nhiên liệu, nguồn nhân công và thị trường tiêu thụ hàng hoá hơn bao giờ hết. Chính lẽ đó chủ nghĩa tư bản đã tiến hành bành trướng xâm lược thuộc địa. Những cuộc phát kiến địa lí đã tìm ra những vùng đất mới đầy tiềm năng hoàn toàn có thể phục vụ cho tất cả mọi nhu yếu của chủ nghĩa tư bản. Trong số đó, châu Á là một lục địa rất là giàu sang về nguyên vật liệu, đặc biệt là những nguyên vật liệu mặt

hàng quý hiếm mà ở phương Tây rất đắt đỏ, ví dụ như hồ tiêu, dược liệu, tơ

6 tằm,… Khi đến với châu Á, đối tượng đầu tiên của chúng là nhằm mục đích vào khu vực Đông Nam Á. Tuy vùng đất này sẽ không rộng lớn lắm nhưng chúng có ý nghĩa trọng điểm cả về kinh tế tài chính, chính trị, quân sự. Đầu tiên là Bồ Đào Nha, tiếp đến là những cường quốc Tây Ban Nha, Hà Lan, Anh, Pháp,…thiết lập những thương điếm rải rác hầu hết những nước. Họ tiến hành thông thương, truyền đạo tại những quốc gia khu vực này. Trong suốt quá trình xâm nhập và xâm lược từ thế kỷ XVI đến thế kỷ XIX, chủ nghĩa thực dân lần lượt thôn tính những nước Đông Nam Á. Malacca là “nạn nhân” đầu tiên bị thực dân Hà Lan xâm chiếm, mở đường cho quá trình chinh phục Đông Nam Á của thực dân châu Âu. Tiếp đến là Indonexia cũng trở nên rơi vào tay Hà Lan, sau đó là hàng loạt những quốc gia khác trong khu vực (trừ Xiêm). Đông Nam Á trở thành nơi có nhiều thực dân xâm lược nhất. Chúng xâu xé Đông Nam Á thành nhiều mảnh nhỏ để cùng nhau cai trị, bóc lột bởi đây là một khu vực rất mê hoặc, có tài năng nguyên thiên nhiên phong phú, vị trí địa lí thuận lợi, có nguồn dân số đông,… Đông Nam Á được chúng xem là một “viên ngọc” khổng lồ nằm ở phía Nam châu Á. Ở Nam Á, Ấn Độ trở thành tiềm năng của những cuộc xâm lược của thực dân châu Âu. Bồ Đào Nha là cường quốc thực dân đầu tiên đến xâm lược Ấn Độ, sau đó đến Hà Lan, Anh, Pháp và những quốc gia khác cũng muốn đặt chân lên vùng đất phì nhiêu này. Đến thế kỷ XVIII, Anh đã vô hiệu hết những đối thủ để đặt nền thống trị

tại đây.

Ở vùng Tây Nam Á, tình hình chính trị, kinh tế tài chính,…của những nước (Thổ Nhĩ Kỳ, Ba Tư,…) khủng hoảng rủi ro cục bộ nghiêm trọng. Điều kiện đó, những nước tư bản phương Tây có thời cơ xâm lược, song do đối đầu đối đầu nóng bức và quyết liệt Một trong những nước với vùng có vị trí địa – chính trị, địa – kinh tế tài chính quan trọng nên những nước này giành độc lập về hình thức nhưng trên thực tế những nước này vẫn là những nước lệ thuộc. Bước sang đầu thế kỷ XIX, vùng châu Á rộng lớn đầy tiềm năng trở thành tiềm năng của những nước đế quốc. Quá trình bành trướng của chủ nghĩa thực dân gắn sát với sự xâm nhập của đạo Thiên Chúa. Đây được xem là một công cụ hữu

hiệu phục vụ đắc lực cho quá trình xâm lược thuộc địa của những nước phương

7 Tây. Thông qua con phố truyền đạo, giáo sĩ phương Tây trở thành lực lượng tiên phong của chính quốc trong việc truyền bá, giảng đạo, núp dưới danh nghĩa những giáo sĩ, thầy tu để thực hiện ý đồ khác của tớ. Trước xu thế bành trướng sang phương Đông của những nước tư bản đế quốc, trách nhiệm chung của những nước châu Á là bảo vệ nền độc lập dân tộc bản địa. Tuy nhiên, con phố này được những nước thực hiện rất khác nhau. Trong khi, Nhật Bản, Thái Lan sớm nhận thức được cục diện chính trị thế giới nên đã tiến hành cải cách đất nước cho phù phù phù hợp với tình hình chung nên những nước này đã tránh được thân phận của những nước thuộc địa, thân phận nô lệ, phụ thuộc. Còn những nước còn sót lại khu vực châu Á hay khu vực Đông Nam Á đề trở thành và có rủi ro tiềm ẩn tiềm ẩn trở thành thuộc địa của tư bản phương Tây. Lúc này những nước ở châu Á đang ngủ yên giấc trong chính sách phong kiến, chính sách quân chủ chuyên chế trung ương tập quyền, mọi quyền lực đều tập trung trong tay nhà vua. Vua có đầy đủ quyền hành pháp và luật pháp. Song chính sách phong kiến ở những nước châu Á lại đang vào thời kì hoàng hôn, lụi tàn, giới cầm quyền ăn chơi chác táng, sa đoạ, bóc lột, đục khoét nhân dân. Đời sống nhân dân

rất là khổ cực. Trong khi thế giới đang chuyển mình bước sang những trang

mới thì những ông vua của những nước châu Á không quan tâm đến tình hình, những dịch chuyển của thế giới. Điển hình như triều đình phong kiến nhà Thanh (Trung Quốc) hay triều đình phong kiến Nguyễn (Việt Nam). Điều này cũng tạo điều kiện cho thực dân phương Tây tiến hành bành chướng xâm lược. Là một nước lớn nằm ở phía bắc Việt Nam nhưng đến thời điểm giữa thế kỷ XIX, triều đình phong kiến Trung Hoa cũng đang vào quá trình khủng hoảng rủi ro cục bộ, suy tàn. Vua quan triều Thanh chỉ biết ăn chơi thưởng thức, không chăm sóc đến nhân dân, không quan tâm đến vận mệnh đất nước. Trong khi đế quốc tư bản Âu – Mĩ ráo riết tiến hành xâm lược những nước Đông Á. Trung Quốc trở thành một miếng mồi ngon béo bở mà đế quốc tư bản phương Tây nào thì cũng thèm muốn đã có được. Cuộc trận chiến tranh thuốc phiện xảy ra, mở đầu cho quá trình xâm lược của đế quốc tư bản với Trung Quốc. Từ lâu, những nước Âu – Mĩ đã nhòm ngó đến Trung

Quốc đặc biệt là Anh. Trong khi triều đình Mãn Thanh thực hiện chủ trương

8 “đóng cửa” ngoại thương thì người Anh đã dùng những món đồ đặc biệt là thuốc phiện để tăng cường cho vào thị trường Trung Quốc với tốc độ nhanh gọn. Như vậy, tình hình Trung Quốc thời điểm hiện nay trì trệ trên tất cả những mặt kinh tế tài chính, văn hoá, chính trị, xã hội, giáo dục,…Tình hình của Trung Quốc có tác động trực tiếp đến chủ trương ngoại giao của triều Nguyễn ở Việt Nam. 2. Bối cảnh trong nƣớc tác động đến chủ trương ngoại giao của triều Nguyễn quá trình 1802 – 1858 Trong khi những nước tư bản phương Tây ngày càng phát triển thì tình hình Việt Nam vào thời điểm giữa thế kỷ XVIII, đầu thế kỷ XIX lại tạm bợ. Chiến tranh Trịnh – Nguyễn (1627 – 1775), trận chiến tranh Nam Bắc triều (1533 – 1592), phong trào đấu tranh của nông dân Tây Sơn lật đổ những tập đoàn phong kiến trên để lập nên triều Tây Sơn, ở đầu cuối là sự việc phục thù của dòng họ chúa Nguyễn lật đổ triều Tây Sơn lập nên triều đại mới – triều đại phong kiến Nguyễn. Mặc dù nội

chiến kéo dãn triền miên hơn 300 năm song tình hình kinh tế tài chính, chính trị cũng luôn có thể có

những bước phát triển nhất định. Đặc biệt là sau khi Nguyễn Ánh lên ngôi, ông đã có xây dựng kinh đô Huế quy mô hơn và rộng to hơn. Triều Nguyễn cũng là triều đại hoàn thành xong thống nhất lãnh thổ và cơ quan ban ngành sở tại trên cơ sở nền tảng của triều đại Tây Sơn để lại, tạo thế ổn định để xây dựng đất nước sau trận chiến tranh. Triều Nguyễn xây dựng một đế quyền vững mạnh và ngặt nghèo từ trung ương đến tận làng xã, hải đảo, biên giới. Thông qua việc tổ chức địa bạ, triều Nguyễn có một phương thức quản lý phối hợp giữa xã hội, kinh tế tài chính, tài chính, lãnh thổ, cơ quan ban ngành sở tại và luật pháp tốt nhất trong những triều đại phong kiến Việt Nam. Triều nguyễn trong quá trình này còn có nhiều chủ trương khẩn hoang phong phú, sáng tạo và thích hợp đã xử lý và xử lý xích míc về ruộng đất, giải phóng sức sản xuất góp thêm phần tăng trưởng kinh tế tài chính nông nghiệp, bảo vệ trị an ở vùng đất mới. Sự mở mạng phát triển ruộng đất ở miền Nam và một số trong những duyên hải ở miền Bắc cùng một số trong những tỉnh trung du miền Trung là những thành quả to lớn của triều Nguyễn, đặc biệt là dưới thời vua Minh Mạng được nhân dân đồng tình ủng hộ. Cùng với chủ trương khẩn hoang, chủ trương giao thông vận tải – thuỷ lợi dưới triều

Nguyễn nhất là ở miền Nam và một số trong những tỉnh miền Trung đã có tác dụng thiết thực

9 trong đời sống kinh tế tài chính – xã hội của nhân dân, đã làm thay đổi diện mạo của đất nước là những thành tựu có ý nghĩa. Nền kinh tế tài chính dưới triều nguyễn khá phát triển với nhiều chủ trương tiến bộ, song cũng không tránh khỏi những trận thiên tai hoành hành như hạn hán, lũ lụt ảnh hưởng không nhỏ đến dời sống của người dân. Chẳng hạn như năm trận bão năm 1842 làm tỉnh Nghệ An đổ sập hơn 40.000 ngôi nhà, chết hơn 5.000 người hay vụ đói kinh khủng năm 1856 – 1857 sau những trận lụt lớn đã làm chết hàng trăm vạn người ở Bắc Kỳ và Bắc Trung Kỳ. Trước tình hình như vậy, nhà Nguyễn đã tìm mọi giải pháp cứu đói như: mở những kho thóc phát chẩn, cho vay vốn, vận động những nhà giàu cho vay vốn thóc không lấy lãi, tăng cường khai khẩn đất đai,

chăm sóc đê điều,…

Sau khi Gia Long lên ngôi, phong trào đấu tranh của nhân dân nổi dậy chống triều Nguyễn đã bùng nổ. Các cuộc đấu tranh nổ ra rầm rộ, phủ rộng rộng rãi ra trong toàn nước, đặc biệt là những dân tộc bản địa ít người ở miền núi. Theo tính toán của những nhà nghiên cứu và phân tích, dưới thời Nguyễn có đến 500 cuộc khởi nghĩa lớn nhỏ nhiều chủng loại, riêng thời Gia Long có tầm khoảng chừng 90 cuộc, thời Minh Mạng có tầm khoảng chừng 250 cuộc, thời Thiệu Trị có tầm khoảng chừng 50 cuộc,…Với những cuộc khởi nghĩa tiêu biểu như Phan Bá Vành, Nông Văn Vân, Lê Văn Khôi,… Bên cạnh những mặt tích cực mà những vua Nguyễn đã làm được song cũng nhiều trở ngại vất vả. Lợi dụng những trở ngại vất vả của tình hình đất nước và chủ trương cấm đạo của nhà Nguyễn, thực dân phương Tây, đặc biệt là Pháp đã tăng cường can thiệp ngày càng mạnh mẽ và tự tin vào Việt Nam Từ lâu, Việt Nam đã nằm trong tầm ngắm của những nước tư bản phương Tây. Bởi Việt Nam có một vị trí kế hoạch quan trọng, có đường bờ biển dài 1260 km nối liền Trung Quốc với vịnh Thái Lan, nằm xen giữa hai nước lớn là Trung Quốc và Ấn Độ, là vị trí lí tưởng cho những nhà hàng quán ăn hải, thương gia với những hải cảng và đảo quan trọng như: Phú Quốc, Hoàng Sa, Côn Đảo,…Đặc biệt điều kiện tự nhiên Việt Nam rất thuận lợi để trồng những loại cây hương liệu quý hiếm mà người Phương Tây rất ưa chuộng như chè, hồ tiêu, điều,…Việt Nam có

lịch sử địa chất phát triển lâu lăm hình thành nên những mỏ tài nguyên có mức giá trị

10 về mặt kinh tế tài chính cùng với đó là tình hình chính trị, kinh tế tài chính, xã hội tạm bợ đã làm cho Việt Nam trở thành tiềm năng mà nhiều nước tư bản phương Tây hướng tới, trong đó có những thương nhân người Bồ Đào Nha, Hà Lan, Anh, Pháp,… Từ toàn cảnh thế giới và trong nước đã tác động đến chủ trương ngoại giao của những ông vua triều Nguyễn trong quá trình 1802 – 1858, hay nói cách khác thực trạng thế giới và trong nước nửa đầu thế kỷ XIX đã quy định chủ trương

ngoại giao của vua Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức. Do đặc điểm lịch

sử gần tương đồng nhau nên chủ trương ngoại giao từ thời Gia Long đến Tự Đức đều có nhiều điểm chung. Từ khi Nguyễn Ánh lên ngôi năm 1802, lấy niên hiệu Gia Long đã thần phục Mãn Thanh bên Trung Quốc một cách mù quáng. Mọi chủ trương kinh tế tài chính, chính trị, xã hội đều dập khuôn máy móc theo nhà Thanh. Chính sách ngoại giao dưới thời Nguyễn lúc bấy giờ cũng không ngoại lệ, cũng thực hiện chủ trương đóng cửa khép kín không phương Tây như triều Thanh, không tiếp xúc, cự tuyệt hoàn toàn với phương Tây, kể cả giao thương mua và bán phi chính trị cũng khá được triều đình Huế hạn chế một cách triệt để. Tư tưởng ngoại giao “không phương Tây” được thực hiện nhất quán từ Gia Long đến Tự Đức. Vị vua khai sáng ra triều Nguyễn đã từ chối quan hệ hình thức với phương Tây, chủ trương này được vua Minh Mạng tiếp tục thực hiện và đến thời Thiệu Trị, Tự Đức vẫn không còn sự thay đổi gì nhiều. Nội dung ngoại giao với phương Tây cơ bản vẫn được không thay đổi. Vấn đề tôn giáo cũng khá được thực hiện trong suốt thời kì 1802 – 1858 của triều Nguyễn, nhưng Lever của nó được tăng dần từ thời Gia Long đến thời Tự Đức. Dưới thời Gia Long, khi đạo Thiên Chúa xâm nhập vào Việt Nam, Gia Long đã dè chừng hạn chế sự phát triển của đạo Thiên Chúa trong nước. Tư tưởng của ông là muốn chống lại đạo Thiên Chúa song ông lại thực hiện chủ trương mềm mại và mượt mà hơn những đời vua sau bởi ông còn kiêng nể người Pháp đã giúp sức ông trong quá trình giành ngôi báu với Tây Sơn. Bởi vậy, Gia Long không thích

trực tiếp dính dáng đến mà chỉ thông qua những đạo dụ, chủ trương để hạn chế

11 sự lan toả của đạo Thiên Chúa trong lòng xã hội Việt Nam. Đến thời Minh Mạng, Thiệu Trị và mười năm trị vì của vua Tự Đức đã trực tiếp can thiệp sâu vào vấn đề truyền đạo, giảng đạo của những giáo sĩ phương Tây, đặc biệt là giáo sĩ người Pháp. Thậm chí, dưới thời Minh mạng đã ra lệnh “cấm đạo, “sát đạo”.

Lệnh này được thực hiện mạnh mẽ và tự tin, sát hại giáo sĩ cuồng bạo nhất là dưới thời

Tự Đức. Như vậy thực tế ta thấy chủ trương “cấm đạo”, “giết đạo” là một trong những nguyên cớ để thực dân Pháp tiến hành xâm chiếm Việt Nam, mở đầu bằng sự kiện ngày một/9/1858 thực dân Pháp nổ súng đánh chiếm bán đảo Sơn Trà (Đà Nẵng), đưa lịch sử Việt Nam sang một trang mới, đồng ý với thân phận là một nước nô lệ, lệ thuộc và là một thuộc địa tiềm năng cho thực dân Pháp tiến hành khai thác. Mặc dù có những đặc điểm chung song toàn cảnh thế giới và trong nước đã tác động đến từng thời kì tạo nên nét đặc trưng trong chủ trương ngoại giao của từng đời vua. Dưới triều vua Gia Long, đề phòng sự bành trướng của phương Tây đến Việt Nam, ông đã hạn chế tối đa những cuộc tiếp xúc ngoại giao với những nước tư bản Âu – Mỹ. Đối với Pháp, do những ràng buộc tình cảm thành viên của nhà vua Việt Nam với Bá Đa Lộc người Pháp nên Gia Long phải hoạch định một đường lối ngoại giao mềm dẻo, khôn khéo. Gia Long phân biệt rạch ròi quan hệ với nước Pháp và người Pháp. Đối với nước Pháp, vua Gia Long vô cùng thận trọng trong tiếp xúc. Ông mềm mỏng dính, linh hoạt trong mọi tiếp xúc, nhưng nguyên tắc cứng rắn, nhất quyết từ chối mọi yêu cầu phi lí của Pháp. Đối với người Pháp đã từng quan hệ với ông, Gia Long luôn biệt đãi, nhưng thật tâm ông chẳng quý trọng gì khắp cơ thể Âu lẫn đạo Thiên Chúa. Trên thực tế, Gia Long không còn ý định thiết lập quan hệ chính thức với Phương Tây, tuy nhiên với những liên hệ đã có trước với người Pháp, Gia Long không thể cự tuyệt thẳng thừng quan hệ với nước này. Ông đã nỗ lực thể hiện một sách lược ngoại giao mang tính chất chất “lưỡng xứ”, dung hoà và nỗ lực rút

khoảng chừng cách giữa Việt Nam và những người dân Pháp, đặc biệt là những người dân Pháp

12 trong cỗ máy nội những của triều đình. Đường lối trị nước của vua Gia Long hoàn

toàn độc lập không biến thành chi phối bởi những người dân Pháp tại triều đình. Toàn cảnh

chính trị, ngoại giao thời Gia Long toát lên một tinh thần ứng xử tinh tế, nhẹ nhàng đầy thận trọng. Gia Long đã suy nghĩ và thực sự lo ngại trước hiểm hoạ đến từ phương Tây, nhưng Gia Long không đã có được một chủ trương thích ứng với tình hình mới, việc mà ông làm được với một sự nỗ lực chỉ là: duy trì quan hệ thông thường với người Pháp, nước Pháp. Đường lối ngoại giao “không phương Tây” của Gia Long tuy bảo thủ nhưng vẫn có yếu tố tích cực. Dưới thời trị vì của vua Gia Long, tiếp xúc thông thường với những nước phương Tây, nhưng tránh được những kí kết chính thức với những nước, mà theo Gia Long những kí kết đó hoàn toàn có thể gây hại cho bảo mật thông tin an ninh quốc gia. Nhìn chung, dưới triều vua Gia Long, quan hệ Việt Nam và những nước phương Tây chưa tồn tại gì trở ngại vất vả, xích míc dẫn tới xung đột vũ trang. Minh Mạng lên ngôi vua khi tình hình trong nước và quốc tế tiếp tục có những chuyển biến phức tạp khiến ông phải có những thay đổi chủ trương ngoại giao của tớ. Đặc biệt trong thời kì này, sự bành trướng ngày càng mạnh mẽ và tự tin của chủ nghĩa tư bản phương Tây bằng nhiều thủ đoạn rất khác nhau đang đe doạ nền độc lập của những nước châu Á. Điều này còn có tác động rất lớn đến đường lối ngoại giao của Minh Mạng đối với phương Tây. Về chính trị thế giới, trong thời gian từ 1825 – 1831 sự lấn lướt của những nước tư bản phương Tây ở châu Á ngày càng tăng. Lúc này, Anh đã trấn áp vùng ven biển Sumatra, đường vòng tới bán đảo Đông Dương, Malacca, Penang,…còn tàu thuyền của Pháp thì xuất hiện ngày càng đông và tấp nập trên biển Trung Hoa. Năm 1839, những loạt đại bác của thực dân Anh đã mở đầu cho việc can thiệp quân sự vào Trung Hoa. Cuộc trận chiến tranh thuốc phiện là một hồi chuông cảnh tỉnh cho những quốc gia còn đóng kín cửa. Trung Quốc, quốc gia tiêu biểu cho Đông Á đang bị thực dân thi nhau xâu xé. Tất cả những dịch chuyển của tình hình thế giới đã tác động đến chủ trương ngoại giao của Minh Mạng. Tất cả

những hành vi của chủ nghĩa tư bản châu Âu đã nhắc nhở thường xuyên cho

Xem thêm:   VIỆC KHÓ NHẤT CẦN THỰC HIỆN – Thiền Đạo

13 Minh Mạng biết vận mệnh đất nước đang trong tình trạng ra làm sao. Nhà vua của triều Nguyễn đã ý thức được rủi ro tiềm ẩn tiềm ẩn xâm lược đang đe doạ nền độc lập dân tộc bản địa, độc lập lãnh thổ lãnh thổ của đất nước. Đó là những lí do sâu sa khiến ông quyết định điều chỉnh đường lối ngoại giao truyền thống tự thủ, thụ động sang đường lối ngoại giao cởi mở hợp tác với phương Tây trong trong năm tháng cuối đời của tớ. Cuộc trận chiến tranh thuốc phiện lần thứ nhất của Trung Quốc cùng với việc bài đạo kéo dãn ở trong nước gây rối ren xã hội là hai nguyên nhân lay động cái tư tưởng “không bao giờ thay đổi”, “bất dịch” trong ý thức vua quan nhà Nguyễn. Minh Mạng làm rõ, nếu tiếp tục giữ đường lối đối ngoại như cũ, một cuộc xung đột Việt – Pháp hoàn toàn có thể xảy ra như ở Trung Quốc. Ông nhận định rằng: “nên thăm dò ý đồ những nước châu Âu hầu đi đến một thoả hiệp về đạo Thiên Chúa, cũng như về marketing thương mại”[10;tr53]. Trước những nhận thức của tớ một mặt Minh Mạng cho phòng vệ ở những nơi hiểm yếu như: đặt thêm pháo đài Phòng Hải tại cửa biển Đà Nẵng, xây dựng pháo đài Kì Hổ ở cửa biển Thị Nại (Bình Định), đặt đồn bảo và chia phát lính thú tuần phòng ở Côn Lôn và Phú Quốc. Hơn nữa, Minh Mạng cũng hiểu nên phải tăng cường thăm dò dự tính của những cường quốc ở châu Âu để sửa đổi chủ trương đối ngoại của tớ. Mặt khác, đường lối ngoại giao của ông đối với người phương Tây đã và đang có khunh hướng “tích cực” hơn, rõ ràng là tiến hành thăm dò tin tức cũng như nối lại những mối liên lạc với những nước phương Tây. Giai đoạn 1838-1840 được xem là thời kì định hợp tác quốc tế của vua Minh Mạng Ngày 12/2/1841, Thiệu Trị lên ngôi. Ngay từ khi mới lên ngôi, Thiệu Trị đã phải đối mặt với tình hình trở ngại vất vả trong nước và thế giới. Trong nước thì những cuộc khởi nghĩa của nông dân liên tục ra mắt. Những cuộc đàn áp đẫm máu của triều đình nhà Nguyễn đã làm cho tình hình trong nước thêm

rối ren mất ổn định.

14 Ở khu vực, triều đình Nguyễn gặp sự chống đối mạnh mẽ và tự tin từ phía Chân Lạp khi những quan lại Việt Nam áp dụng chủ trương cai trị khắc nghiệt lên đất nước này. Do vậy uy tín của Việt Nam đối với Chân Lạp sụp đổ, Thiệu Trị phải cho rút quân về. Đó là chưa tính những cuộc trận chiến tranh dai dẳng với Xiêm làm cho triều đình nhà Nguyễn phải tốn nhiều công sức của con người và vật lực. Trong lúc đó, chủ nghĩa tư bản phương Tây tăng cường sự bành trướng của chúng đối với những quốc gia châu Á và đã đạt được mục tiêu của tớ: Anh buộc Trung Quốc phải kí hiệp ước Nam Kinh (1842), nhượng Hồng Kông cho những người dân Anh và cho tàu thuyền nước này tự do marketing thương mại trên năm cửa biển quan trọng của Trung Quốc. Pháp cũng khá được tự do truyền đạo ở Trung Quốc khi buộc nước này kí hiệp ước Hoàng Phố (1844). Không tạm dừng ở Trung Quốc, những nước tư bản phương Tây khởi đầu mở cuộc bành trướng của tớ sang những nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Thắng lợi của Pháp tại Trung Quốc đã tạo điều kiện thuận lợi cho Pháp can thiệp vào Việt Nam. Có thể nói, những trở ngại vất vả, thử thách nêu trên đã ảnh hưởng lớn đến đường lối ngoại giao của Thiệu Trị đối với những nước phương Tây. Nhưng thực chất, Thiệu Trị ở ngôi có 7 năm, thời gian không đủ để ông hoàn toàn có thể thay đổi nội dung, tính chất quan hệ với những nước phương Tây do những vua triều Nguyễn trước để lại. Tuy vậy, trong thời gian đầu mới lên nắm quyền, đường lối ngoại giao Thiệu Trị tỏ ra ôn hoà với những nước phương Tây, đặc biệt là vấn đề truyền đạo. Nhưng những nước phương Tây, rõ ràng là Pháp, đã liên tục gây hấn với Việt Nam. Thiệu Trị lập tức thực hiện chủ trương “không phương Tây” của Minh Mạng trở lại và tiến hành “cấm đạo”. Quan hệ Việt Nam và những nước phương Tây trở nên căng thẳng mệt mỏi. Thiệu Trị mất thời điểm ở thời điểm cuối năm 1847, Tự Đức lên thay. Đến thời điểm hiện nay chính sách phong kiến nhà Nguyễn trên đường suy thoái đã trở nên sâu mọt và phản động hơn.

Tình hình trong nước lâm vào cảnh thực trạng trở ngại vất vả hơn bao giờ hết trên tất cả

những nghành kinh tế tài chính, chính trị, xã hội, giáo dục,…Do đó, phong trào đấu tranh
của nông dân ngày càng phát triển. Việc Tự Đức lên ngôi đã gây ra một phản

15 ứng mạnh mẽ và tự tin của những người dân cùng cha khác mẹ làm cho nội bộ vương triều xích míc. Trong thời điểm hiện nay ở bên phía ngoài, những nước tư bản phương Tây, đặc biệt là thực dân Pháp đang có điều kiện thuận lợi để đẩy mạnh công cuộc xâm lược Việt Nam bằng bạo lực. Chính sách “cấm đạo”, “giết đạo” từ thời Minh Mạng cũng là tiền đề cho việc can thiệp của thực dân Pháp tại Việt Nam. Trước tình hình đó, Tự Đức không còn sự thay đổi mà ngược lại, tiếp tục thực hiện một chủ trương ngoại giao với phương Tây cứng rắn và cực đoan thể hiện qua chủ trương “cấm đạo” và “sát đạo” gắt gao của Tự Đức. Có thể nói, đường lối ngoại giao “không phương Tây” của Tự Đức đã gây trở ngại vất vả cho giáo hội và tư bản Pháp và Pháp đã mượn cớ đó để can thiệp quân sự vào Việt Nam. Chính những biến hóa mạnh mẽ và tự tin của tình hình thế giới cũng như khu vực đã tác động đến chủ trương ngoại giao của tất cả những nước trong đó có cả Việt Nam. Việt Nam đang chìm đắm trong chính sách phong kiến bước vào thời kì khủng hoảng rủi ro cục bộ suy tàn. Chủ nghĩa tư bản phát triển, quá trình xâm lược thuộc địa được đẩy mạnh. Để hoàn toàn có thể bảo vệ được độc lập, độc lập lãnh thổ đất nước tất cả phụ thuộc vào chủ trương ngoại giao của những vị vua triều Nguyễn. Với mỗi một quốc gia triều Nguyễn có chủ trương ngoại giao rất khác nhau phù phù phù hợp với tình hình. Như

vậy thực trạng lịch sử tác động quy định đến chủ trương ngoại giao.

16 CHƢƠNG 2: CHÍNH SÁCH NGOẠI GIAO CỦA NHÀ NGUYỄN ĐỐI

VỚI CÁC NƢỚC PHƢƠNG TÂY TRONG GIAI ĐOẠN 1802 – 1858

1. Chính sách ngoại giao của nhà Nguyễn đối với ngƣời Pháp Quan hệ giữa Việt Nam với Pháp đã có từ rất lâu nhưng đến thế kỉ XIX quan hệ này còn có sự thay đổi. Với sự giúp sức của người Pháp đánh đổ vương triều Tây Sơn tháng 5 – 1802 Ngyễn Ánh lên ngồi vua, lấy niên hiệu Gia Long và từ đây tiến hành ngoại giao với tư cách một quốc vương mở đầu triều đại mới. Chính sách ngoại giao của nhà Nguyễn đối với Pháp trong thời gian này phát triển hơn nhiều so với những nước phương Tây khác. Chính sách ngoại giao của nhà Nguyễn có thiện chí, đối xử nhã nhặn hơn với Pháp. Nhưng trong thời gian trị vì của tớ mỗi ông vua có đưa ra những chủ trương ngoại giao rất khác nhau nhằm mục đích duy trì và bảo vệ hòa bình, độc lập dân tộc bản địa. Mở đầu cho triều đại mới là vua Gia Long (1802 – 1829). Thông qua việc cầu viện Pháp trước đó Gia Long đã nhận thức được sức mạnh mẽ và tự tin của văn minh phương Tây – văn minh vất chất đây đó đó là nguyên nhân sâu xa dẫn đến thái độ dè chừng đối với Pháp của Gia Long sau khi lên ngôi. Gia Long thực hiện chủ trương “bế quan tỏa cảng” nên việc marketing thương mại với phương Tây bị hạn chế. Thực chất đường lối ngoại giao của vua Gia Long là “không phương Tây”, không dính líu tới Pháp dưới bất kỳ hình thức nào. Chính vì vậy, dù ứng xử của ông có mềm dẻo, khôn khéo đến bao nhiêu, Gia Long vẫn không che dấu được sự xích míc trong thái độ và cách suy nghĩ của tớ đối với Pháp. Có thể nói, chủ trương ngoại giao “không phương Tây” của Gia Long xuất phát từ nhiều nguyên nhân nhưng nguyên nhân lớn số 1 là dã tâm của những nước phương Tây muốn xâm chiếm Việt Nam. Gia Long sợ điều đó nên đã hạn chế giao thương mua và bán

với bên phía ngoài, hạn chế ngoại giao với phương Tây, ngay toàn nước Pháp.

Tuy nhiên, do những sai lầm ngay từ đầu trong việc nhờ vào những thế lực bên phía ngoài để Phục hồi ngai vàng nên Gia Long tỏ ra lúng túng trong đường lối ngoại giao với những nước phương Tây nhất là Pháp. Trên thực tế chủ trương ngoại

giao của Gia Long không phải là một chủ trương đóng cửa hoàn toàn. Chính

17 sách ngoại giao của Gia Long đối với phương Tây mang tính chất chất hai mặt: bên phía ngoài thì mềm dẻo, hoà hoãn, bên trong thì thực hiện chủ trương đóng cửa để tự vệ nhưng ông vẫn có những ưu đãi đặc biệt đối với Pháp. Gia Long vẫn cố tránh mặt được những cam kết thắt chặt quan hệ ngoại giao chính trị đối với Pháp. Như vậy, thực chất là thực hiện chủ trương “đóng cửa”, “không phương Tây” nhưng do nhận được sự giúp sức của người Pháp nên Tính từ lúc lúc vua Gia Long lên ngôi thì ông luôn tỏ lòng biết ơn đối với Pháp. Ông đã trả ơn những người dân Pháp có công giúp ông bằng phương pháp giữ lại một vài người quan trọng trong triều như Jean Baptiste Chaigneau, Philippe Vannier, de Forsans, Despiau. Những người này được đối đãi rất hậu, phong cho họ những chức võ quan cao cấp, được mang tên Việt như Vannier là Chấn, de Forsans là Lê Văn Lang…Để tỏ lòng sùng ái Gia Long ra lệnh miễn cho họ lệ mọi khi vào chầu không phải sụp lạy năm lần như những quan lại người Việt mà chỉ việc khấu đầu năm vái. Nhà vua còn cấp cho họ từng người một đội nhóm lính hầu 50 người hoàn toàn thuộc quyền sai phái. Những người này tuy làm quan triều Nguyễn nhưng họ không quên “nước mẹ”, họ tìm mọi thời cơ để phục vụ quyền lợi của chính quốc Pháp. Năm 1805, nhưng người này đã tiến hành thành lập Toà lãnh sự Pháp ở Huế [13;tr57]. Ngày 25/11/1801, nguyên toàn quyền của Pháp đã báo cáo về nước đề nghị chính phủ nước nhà Pháp gửi gấp sứ thần và tàu chiến sang Việt Nam để “kí kết một hiệp ước liên minh hữu nghị và thương mại” với chúa Nguyễn. Tuy nhiên do hai bên đang “bận rộn” đối đầu với những việc làm cấp bách trong nước nên việc kí kết

tạm được gác lại [13;tr58].

Trên thực tế, từ năm 1802 – 1812, do bận trận chiến tranh ở châu Âu nên Pháp không còn hoạt động và sinh hoạt giải trí marketing thương mại gì đáng kể với Việt Nam, chỉ với sau khi Napoleong lên cầm quyền thì ông mới thật sự để ý quan tâm đến Việt Nam. Người Pháp nhắm đến Việt Nam bởi việc “thành lập một địa thế căn cứ Pháp trong vùng bể Trung Hoa, đứng về mặt quân sự mà thôi, là một điều kiện rất lợi trong trường hợp giao chiến với

Anh” [11;tr518].

18 Sau đế chế I của Napoleong hoàn toàn sụp đổ (1815), trận chiến tranh chấm hết ở châu Âu, việc giao thương mua và bán của người Pháp ngày càng có điều kiện phát triển, giao lưu marketing thương mại với bên phía ngoài hơn, đặc biệt là đối với Việt Nam. Trong suốt thời gian từ 1815 – 1817 rất nhiều đề nghị đã được đưa lên triều đình Pháp yêu cầu nối lại quan hệ với Việt Nam. Đến năm 1817, những chiếc tàu mang lá cờ nước Pháp đã xuất hiện ở cửa biển Việt Nam (Sài Gòn và Đà Nẵng) sau hơn 30 năm ngừng giao thương mua và bán. Tàu buôn của Pháp xin vào kính dâng tặng phẩm nhưng Gia Long không sở hữu và nhận, không để họ lên kinh đô Huế nhưng vẫn tiếp đón chu đáo. Gia Long còn truyền lệnh: nếu Tàu Pháp kéo cờ và bắn 21 phát súng trào mừng thì trên đài Điện Hải của ta cũng bắn 21 phát súng đáp lại. Nhưng từ đấy về sau tàu những nước khác đến, dù họ bắn súng trào nhiều thế nào, ta cũng chỉ bắn ba phát súng làm hiệu đáp, không bắn hơn [2;tr147] Những chuyến tàu đến Việt Nam đều được vua Gia Long rất là hoan nghênh và giúp sức tận tình. Chẳng hạn như tàu của Henry và tàu Lapaix khi tới Đà Nẵng và Sài Gòn đều được vua Gia Long phái hai người Pháp trong triều đến giúp sức, vua còn cho những quan địa phương giúp sức thuỷ thủ tàu mua và bán. Gia Long miễn hoàn toàn thuế cho tàu buôn Pháp. Gia Long cũng đích thân chỉ ra những thứ hàng hoá gì nên mang sang Việt Nam marketing thương mại, tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao thương mua và bán marketing thương mại của thương nhân Pháp tại Việt Nam.

Các chuyến tàu sau hàng Pháp mang sang Việt Nam bán rất chạy. Quan hệ ngoại

giao giữa Pháp và triều Nguyễn Gia Long rất tốt đẹp, “thái độ Gia Long niềm nở đón tiếp, sản phẩm & hàng hóa mang sang bán hết và được thanh toán song phẳng, đến lúc ra về còn được nhiều hàng quý như: đường, trà, bạc nén,…” [1;tr519]. Nhìn chung, dưới thời Gia Long những tàu buôn Pháp sang Việt Nam thông thương, marketing thương mại khá thuận tiện và đơn giản và thuận lợi. Trong khi quan hệ marketing thương mại giữa hai nước đang phát triển thì có sự kiện không thể không làm cho Gia Long khỏi nghi đề phòng ý đồ của người Pháp đó là: năm 1817, tàu Pháp đến của Hàn mang theo quà biếu và nhắc tới hiệp ước

1787. Gia Long cho tiếp đãi tử tế, nhưng ông không cho thuyền trưởng triều

19 kiến và không sở hữu và nhận tặng phẩm với nguyên do không còn quốc thư. Người Pháp đã thất bại trong cuộc ngoại giao này bởi Gia Long đã thấy được những âm mưu của Pháp. Song mặc kệ sự thất bại, Pháp vẫn tăng cường ráo riết thiết lập quan hệ marketing thương mại ngày càng thường xuyên hơn với Việt Nam. Ngày 17/9/1817, thủ tướng Pháp là Richelieu tìm cách liên lạc với Chaigneau và Vannier. Ông đề nghị Chaigneau đáp ứng những tin tức thiết yếu về triều Nguyễn. Thực tế, sau sự kiện này triều đình Huế đã có sự lo ngại trước những cuộc viếng thăm của những phái đoàn, tàu buôn và chiến hạm Pháp. Xét cho cùng chính triều Nguyễn cũng sợ hãi một sự quan hệ với kẻ mạnh hơn mình, sợ một hoà ước có tính chất đầu hàng như Hào ước 1787. Vì vậy, mọi quan hệ kinh tế tài chính riêng lẻ và tư nhân triều Nguyễn hoàn toàn hoàn toàn có thể thoả mãn nhưng kí kết dù là thoả ước gì rồi cũng đáng nghi ngại. Để thắt chặt hơn thế nữa hoạt động và sinh hoạt giải trí ngoại giao giữa năm 1818, Gia Long chuẩn y cho những thương nhân những nước phương Tây đến marketing thương mại ở Gia Định được nộp thuế cảng và thuế sản phẩm & hàng hóa bằng bạc ngoại quốc, hoặc bằng nửa bạc nửa tiền, hoặc toàn bằng tiền đều được cả. Thuế thuyền nước ngoài đến marketing thương mại từ năm 1818 định ngạch ở hai nơi, Thuận An, Đà Nẵng và Gia Định khác

nhau. Tới buôn ở Gia Định thuyền chiều ngang từ 25 thước đến 14 thước, mỗi

thước đánh thuế 160 quan. Thyền chiều ngang từ 3 thước đến 7 thước, mỗi thước đánh thuế 100 quan. Tới marketing thương mại ở Thuận An, Đà Nẵng thuyền chiều ngang từ 25 thước đến 14 thước, mỗi thước đánh thuế 96 quan, thuyền chiều ngang 13 đến 7 thước mỗi thước đánh thếu 60 quan. Ngoài những thuế trên thuyền buôn nước ngoài còn phải nộp tiền cho ba thứ lễ là lễ dâng vua, lễ dâng hoàng thái hậu (mẹ vua) và lễ dâng hoàng thái tử (con trưởng của vua), thêm một lễ thứ tư nữa là lễ cho quan cai tàu. Riêng tiền lễ cai tàu mỗi năm cũng thu được 8 – 9 quan. Sang năm 1819, Tàu Herry của Pháp đến Việt Nam vua Gia Long cũng khá được cho phép họ đến Huế mở shop cạnh nhà Vannier, vua có đến thăm và đặt hàng. Khi tàu Herry về Pháp, Chaigneau xin phép về nước 3 năm. Gia Long đã

ưu đãi cho trở hàng và miễn thuế hàng khi ông trở lại Việt Nam. Thời gian này

20 những công ty thương mại lớn của Pháp được những nhà cầm quyền giúp sức khuyến khích nên tăng cường hoạt động và sinh hoạt giải trí, liên tục cử tàu chở hàng sang Việt Nam trao đổ, marketing thương mại. Dưới thời Gia Long quan hệ thương mại Việt – Pháp còn chưa bị gây trở ngại vất vả. Việc marketing thương mại giữa hai nước ra mắt khá thuận lợi. Gia Long tạo điều kiện cho thương nhân, ưu đãi cho họ nhưng không cho họ một đặc quyền nào. Mọi đề nghị kí kết những hiệp ước thương mại từ Pháp đề bị Gia Long tìm mọi nguyên do để từ chối. Song song với việc marketing thương mại đó đó là quá trính truyền đạo của những giáo sĩ người Pháp. Ngay từ khi Gia Long lên ngôi, người Pháp đã khởi đầu vào truyền đạo tại đất nước ta. Giáo sĩ người Pháp đẩy mạnh việc truyền đạo, vận động dân chúng theo đạo, phát triển những cơ sở đạo Thiên Chúa ở Việt Nam, trên cơ sở khuếch trương sức mạnh, thế lực chính trị và tinh thần nước Pháp. Điều này làm cho Gia Long lo ngại, đặc biệt khi những giáo sĩ Pháp nhúng tay vào việc chọn

hoàng tử kế vị càng làm vua tức giận và tỏ thái độ không bằng lòng.

Trong suốt thời kỳ trị vì của tớ, Gia Long chủ trương dung hoà. Ông không thể chống đạo một cách công khai minh bạch, cũng không thể “cải đạo”. Gia Long đã nhìn thấy trong Thiên Chúa có một thế lực hoàn toàn có thể tranh chấp vương quyền. Ông cũng thấy được trong đạo Thiên Chúa mối liên hệ dẫn tới sự nguy hại độc lập quốc gia và quyền lợi của nhà Nguyễn bị đe doạ trực tiếp. Sự phát triển của đạo Thiên Chúa sang Việt Nam cũng là tiềm năng của người Pháp. Từ Đầu nhòm ngó vào Việt Nam, những giáo sĩ và thương nhân Pháp đã hợp tác ngặt nghèo với nhau, giáo sĩ đi trước dọn đường cho thương nhân tư bản Pháp và sau đó là sự việc xâm lược của chủ nghĩa thực dân Pháp. Bản thân Gia Long ngay từ đầu đã và đang nhận thức được điều này. Ông làm rõ hơn ai hết những mối nguy hiểm của những kẻ đi truyền đạo, sự ảnh hưởng của đạo Thiên Chúa đối với hoàng tử Cảnh và những con dân của tớ. Dù biết như vậy, Gia Long không thể cấm đạo được bởi Gia Long đang phải chịu ơn của người Pháp, nhưng qua điều lệ Hương Đảng cho những xã dân ở Hà Bắc, ông cũng tỏ rõ thái độ của tớ đối với đạo

Thiên Chúa. Để đảm bảo quan hệ với Pháp, Gia Long nỗ lực đứng ngoài

21 việc chống đạo. Đây là chủ trương nhằm mục đích không thay đổi thực trạng đạo Thiên chúa, không xoá bỏ triệt tiêu, song cũng không cho phát triển thêm. Như vậy, hướng xử lý và xử lý của Gia Long trong trong năm ở ngôi báu là dàn xếp ổn thoả quan hệ với Pháp, dễ dãi tạo điều kiện cho thương nhân Pháp làm ăn, còn đối với đạo Thiên Chúa ông đề nghị theo hướng đạo này nên dung nạp thêm lễ tục thờ cúng tổ tiên và những tín đồ Thiên Chúa giáo nên thân mật với dân chúng bên lương hơn thế nữa. Thực chất Gia Long không hề chống lại những giá trị vật chất, tinh thần của giáo hội phương Tây, nhưng ông cũng bảo vệ những giá trị truyền thống của dân tộc bản địa Việt Nam. Rõ ràng là ngay từ khi lên nắm quyền Gia long đã thực thi chủ trương ngoại giao khá thận trọng với Pháp nhằm mục đích hạn chế tới mức tối đa sự can thiệp của Pháp vào việc làm nội bộ của Việt Nam.

Điều đó đã làm cho quan hệ giữa triều Nguyễn với nước Pháp thời Gia Long còn

giữ được trung khí tương đối thân thiện. Tuy nhiên, chủ trương ngoại giao hai mặt vừa “Open” cho thương nhận Pháp vào marketing thương mại nhưng lại vừa “đóng cửa” để ngăn ngừa sự xâm nhập của thực dân Pháp đã phản ảnh sự xích míc trong bản thân chủ trương ngoại giao của triều Nguyễn. Thời kì từ Minh Mạng (1820 – 1840) đến Thiệu Trị (1840 – 1847) và 10 năm dưới thời Tự Đức (1847 – 1858) tình hình quan hệ giữa Việt Nam và Pháp có những thay đổi. Thời gian trị vì của vua Minh Mạng (1820 – 1840) đường lối ngoại giao không khác thời Gia Long là mấy. Ông vẫn đi theo đường lối của vua Gia Long đã hoạch định. Nhưng quan hệ giữa triều Nguyễ với Pháp khởi đầu căng thẳng mệt mỏi. Thực ra sự căng thẳng mệt mỏi giữa triều Nguyễn với thực dân Pháp có nguyên nhân sâu xa từ thời Gia Long. Việc thi hành chủ trương đối ngoại hai mặt của Gia Long trong nhưng năm trị vì thực chất là để tìm kế hoãn binh. Khi điều kiện được cho phép Gia Long sẵn sàng cắt đứt quan hệ với Pháp. Việc Gia Long chọn hoàng tử Đảm (vua Minh Mạng) là người kế vị ngôi vua thay cho hoàng tử Cảnh là dẫn chứng xác thực cho ý muốn đoạn tuyệt của Gia Long đối với thực dân Pháp. Để biện minh cho hành vi trên Gia Long đã lý giải “Khi người ta chết còn để lại

những món nợ trên đời thì chủ nợ thường tìm đến con mình chứ không phải

22 cháu mình. Vì vậy, Trẫm không thấy sai trái khi chọn một đứa con mà không chọn một đứa cháu”.[6;tr367]. Minh Mạng là người sớm thể hiện tư tưởng bài ngoại nên hoàn toàn có thể đảm đương được trách nhiệm Gia Long phó thác. Trong nhưng năm đầu chủ trương ngoại giao của Minh Mạng vẫn đối xử nhã nhặn với Pháp thể hiện thiện chí, lòng biết ơn của tớ. Nhưng tình hình quan hệ quốc tế ngày một thay đổi, nước Pháp sau khi ổn định trong nước tìm cách nối lại quan hệ với Việt Nam nhằm mục đích đạt được cam kết với nước ta trên nghành thương mại, chính trị dẫn đến

về sau quan hệ giữa Việt – Pháp thêm căng thẳng mệt mỏi.

Năm 1821 Chaigneau được Pháp cử sang làm lãnh sự ở Việt Nam, đồng thời làm khâm sai đem phẩm vật và đưa quốc thư Pháp đến triều đình thông thương với Việt Nam. Chaigneau sang thì Minh Mạng đã lên làm vua thay cho Gia Long. Minh Mạng cho viết thư chả lời vua Pháp là hai nước Việt Nam và Pháp không việc gì phải làm điều ước thương mại, tới marketing thương mại ở Việt Nam thì cứ theo luật pháp của Việt Nam là được [2;tr156] Ngày 17/5/1821, tàu Larose chở phái đoàn lãnh sự Pháp tới Việt Nam dâng thư cùng lễ vật lên vua Minh Mạng. Vua Việt Nam được cho phép tàu buôn của Pháp tới Việt Nam marketing thương mại nhưng từ chối thiết lập một thương ước giữa hai nước. Minh Mạng gửi cho Bộ trưởng Bộ ngoại giao Pháp một bức thư đề cập đến vấn đề xa cách giữa hai nước. Tuy Pháp và Việt Nam từ lâu có tiếp xúc, nhưng mới gần đây vì ít liên lạc nên không còn người nào tại triều để dịch và hiểu đúng bức thư của giáo Hoàng. Còn vấn đề thông thương thì hoàn toàn có thể xử lý và xử lý theo lối thông thường: xuất cảng, nhập cảng, nước Đại Nam đã có lệ định rõ ràng, những nước ngoài vẫn áp dụng xưa nay,…[15;tr92]. Ngay lần đầu tiên Minh Mạng đã phủ nhận việc giao hảo với người Pháp. Chính phủ Pháp đã kỳ vọng đạt được vài kết quả tốt về thông thương nhưng không ngờ sứ giả của vua Pháp nhận lại được sự bất hợp tác của triều đình Huế. Năm 1822, một tàu chiến của Pháp là tàu Cléopâtre do đại tá Ville Hélio đến Đà Nẵng xin được tiếp kiến vua Việt Nam qua chức vụ đặc sứ của vua

Pháp. Mặc dù Chaigneau đã tìm đủ mọi cách vận động nhưng Minh Mạng vẫn

23 từ chối không cho vào yết kiến. Nguyên nhân mà Minh Mạng từ chối là vì tàu chiến của Pháp chở cả những giáo sĩ ngoại quốc và định tận dụng không còn ai theo dõi sẽ thả những giáo sĩ xuống bờ để hoạt động và sinh hoạt giải trí tryền giáo. Năm 1824, vua Pháp Louis XVIII phái hai con thuyền đến Việt Nam dâng quốc thư và vật phẩm xin giao hiếu và thông thương nhưng Minh Mạng

cũng từ chối đồng thời không sở hữu và nhận thư, vật phẩm của vua Pháp. Những hành

động của người Pháp đều mong ước xác định độc quyền của Pháp đối với Việt Nam trong phạm vi đối đầu đối đầu Một trong những nước tư bản nhưng đều không thành. Trong năm 1825 Pháp lại tiếp tục mọi nỗ lực để thiết lập một quan hệ ngoại giao với Việt Nam. Mùa thu năm 1825 một tàu buôn của Pháp tới marketing thương mại ở Đà Nẵng, đưa tặng phẩm của Chaigneau và Vannier gửi cho nhà vua. Minh Mạng cho đưa quà tặng vào kho coi như hàng mua và trả tiền đầy đủ. Đáp lại Minh Mạng cũng gửi thư thăm và quà tặng cho Chaigneau và Vannier. Sau đó Pháp tiếp tục cử hai chiến hạm cập bờ Đà Nẵng dâng vật phẩm và yết kiến vua Minh Mạng nhưng vẫn bị Minh Mạng tìm mọi nguyên do từ chối. Điều lạ là đến Việt Nam lần nào phái viên cũng trên tàu chiến. Việc những phái viên đến Việt Nam bằng tàu chiến chứng tỏ dã tâm của Pháp đối với Việt Nam ngày càng lớn. Thêm vào đó là trên những tàu này đều có những giáo sĩ phương Tây sẵn sang bất thần cũng hoàn toàn có thể xuống truyền đạo đã làm cho triều đình Huế mất tình cảm với Pháp. Minh Mạng đã nhận thấy được mối nguy hại nên đã tìm đủ mọi nguyên do cự tuyệt chúng về tất cả. Trước tính hình đó, sau thuở nào gian Minh Mạng đi theo đường lối ôn hoà của vua Gia Long đã chuyển dần từ chủ trương mềm dẻo sang chủ trương cứng rắn trong quan hệ với Pháp. Có thể ông tỏ ra hơi vội vã không làm đúng như lời vua cha dặn nhưng tình thế đã làm cho Minh Mạng không thể làm khác được. Quan hệ ngoại giao của Minh Mạng đối với Pháp ngày một thêm trở ngại vất vả. Năm 1825, Chaigneau trở lại Việt Nam với tư cách là một đặc sứ của nhà vua Pháp. Triều đình Huế đón tiếp một cách khá chu đáo, kèm theo thư gửi của nhà vua cho Minh Mạng còn tồn tại nhiều vật phẩm có mức giá trị như đồng hồ,

đèn, những bức tranh, gương,…Vua Minh Mạng nhận thư và gửi cho nhà vua

Xem thêm:   Đáp Án Bài Tập Cuối Khóa – Mô Đun 3 – GVPT – Môn Toán Tiểu Học

Xem thêm :  Drop Shadow trong photoshop – Tạo bóng đổ bằng Drop Shadow

24 Pháp nhiều vật phẩm như da voi, da hổ,…Nhưng trong thư Minh Mạng trả lời nhà vua Pháp, ngài tỏ ý thái độ lạnh nhạt, ông viện lí lo hai nước quá xa nhau

và bất đông về ngôn từ, thông dịch Pháp tại Việt Nam khan hiếm. Còn việc kí

kết một thương ước Việt – Pháp, Minh Mạng trả lời dứt khoát: “nước Đại Nam đã có lệ định rõ ràng, những nước ngoài đã áp dụng xưa nay, nếu muốn khỏi phiền phức cho tất cả hai bên, quả nhân tưởng tránh việc lập thêm, hay là lập riêng một thương ước khác” [15;tr32]. Ngay cả hai người Pháp còn sót lại của triều đình cũng trở nên xa lánh, lạnh nhạt. Năm 1825, hai ông này xin trở về Pháp vĩnh viễn. Tuy từ chối những thương ước nhưng ông không cấm tàu bè thương nhân Pháp và những nước khác đến Việt Nam marketing thương mại. Tuy triều Nguyễn đã từ chối việc thiết lập một thương ước nhưng Pháp vẫn không từ bỏ. Song tất cả những chuyến du ngoạn của người Pháp đến Việt Nam đều không thành công trong việc thương thuyết về một cam kết với nhà Nguyễn. Đối với những cuộc tiếp xúc phi chính trị vua Minh Mạng không hề ngăn cản một cách phi lí. Đối với tàu buôn của ngoại quốc tới Việt Nam mà gặp trở ngại vất vả thì vua có chủ định giúp sức tận tình, tạo điều kiện cho họ sớm hoạt động và sinh hoạt giải trí trở lại. Vua Minh Mạng không ký kết những văn bản trên nghành kinh tế tài chính, ngoại giao với Pháp nhưng từ năm 1820 – 1825, việc marketing thương mại và truyền đạo tại Việt Nam của Pháp không hề bị ngăn cấm. Năm 1829, Eugene Chaigneau được cử sang Việt Nam làm lãnh sự nhưng vua Minh Mạng khước từ. Trong thời gian này Tòa lãnh sự Pháp tại Huế bị vô hiệu và đến năm 1830 thì bị đóng cửa vĩnh viễn. Tháng 12/1830, Eugene lại sang Việt Nam và cũng không thành công trong trách nhiệm ngoại giao của tớ [15;tr100]. Năm 1830 là năm ghi nhận sự nỗ lực ở đầu cuối của Pháp với sự kiện đại tá Laplace được cử đến Việt Nam xin thông thương song viên đại tá này đã có những hành vi sai trái. Đến tháng 1/1831, triều Nguyễn hạ lệnh trục xuất chiếc tàu Laplace. Năm 1830 hoàn toàn có thể xem là cột mốc đánh dấu sự chấm hết những cố

gắng ngoại giao của chính phủ nước nhà Pháp hòng kí kết những thoả ước kể cả ngoại giao

PHỤ LỤCMỞ ĐẦU1. Lý do chọn đề tàiNăm 1802 Nguyễn Ánh lên ngôi vua đặt niên hiệu là Gia Long đóng đô ởHuế mở đầu cho vương triều Nguyễn với 13 đời vua tồn tại 143 năm (1802 -1945). Đây là thời kì đầy dịch chuyển và phân hóa sâu sắc trong lịch sử nước nhà,là tấm gương phản chiếu hơn ngàn năm của chính sách phong kiến Việt Nam. Chínhsự ra đời và tồn tại trong một quá trình khá đặc biệt nên xung quanh vương triềunày có rất nhiều những quan điểm đánh giá trái ngược nhau. Rất nhiều khía cạnh vềvương triều này được đưa ra tranh luận với những ý kiến không đồng nhất giữa cácthời kì lịch sử, thậm chí trong một quá trình cũng nhiều quan điểm rất khác nhau.Từ cách tiếp cận rất khác nhau đã tạo ra cái nhìn và đánh giá vai trò của triềuNguyễn, công và tội của vương triều này đôi khi rất rất khác nhau. Chẳng hạn, vấnđề chủ trương đối nội, đối ngoại của nhà Nguyễn, một số trong những nhà sử học cho rằngđây là quá trình lịch sử đi xuống, nhà Nguyễn vẫn lấy tư tưởng Nho giáo,Khổng – Mạnh lỗi thời làm nền tảng. Đó là một chính sách quân chủ chuyên chế hàkhắc, tham nhũng, thần phục phong kiến Trung Hoa lỗi thời nhưng lại “bế quantỏa cảng” với phương Tây, cấm đạo và giết đạo. Vua quan thời này thì bạcnhược có tư tưởng đầu hàng dẫn tới mất nước. trái lại, một số trong những ý kiến chorằng dưới triều Nguyễn đã thống nhất hành chính ngặt nghèo hơn so với trướcnhiều, về dân trí đã mở mang thi cử, tuyển chọn người tài đều đặn, khai khẩn đấthoang ở phía Nam và lấn biển ở phía Bắc.Nhận định vai trò lịch sử của nhà Nguyễn là vấn đề quan trọng và cần phảikhách quan vì tính lịch sử đối với đất nước. Đặc biệt trong chủ trương ngoại giaocủa nhà Nguyễn.Trong quá trình đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc bản địa ta, hoạt độngngoại giao giữ một vị trí và vai trò rất quan trọng.Trong khối mạng lưới hệ thống đường lốingoại giao cảu những vương triều phong kiến Việt Nam thì đường lối ngoại giaocủa nhà Nguyễn là một trong những vẫn vấn đề còn gây nhiều tranh cãi, chưa cóý kiến thống nhất. Những vấn đề về hoạt động và sinh hoạt giải trí ngoại giao dưới triều Nguyễn đãthu hút được sự để ý quan tâm của đông đảo học giả trong và ngoài nước. Chính sáchngoại giao của nhà Nguyễn nhìn nhận một cách khách quan, tổng thể ta có thểthấy nó đã đem đến lại những thành công song cũng mang lại nhiều hậu quả chođất nước Việt Nam dươi thời kì này. Từ vấn đề chủ trương ngoại giao, người tatìm hiểu thấy được những mặt tích cực và hạn chế của chủ trương này. Từ đó,giúp ta có những bài học kinh nghiệm tay nghề có ích để phục vụ cho công cuộc Open của đất nướcta lúc bấy giờ, nên phải phát huy những mặt nào và nên tránh những mặt nào. Dovậy, tôi mạnh dạn lựa chọn đề tài “Bước đầu tìm hiểu chủ trương ngoại giao củanhà Nguyễn đối với phương Tây trong quá trình 1802 – 1858” làm đề tài nghiêncứu để tìm hiểu sâu sắc hơn về vương triều Nguyễn, đặc biệt là chủ trương ngoạigiao của triều Nguyễn trong quá trình này ra làm sao đồng thời để đóng gópmột phần công sức của con người của tớ vào việc đánh giá vai trò của nhà Nguyễn tronghọc tập và nghiên cứu và phân tích lịch sử triều đại này và làm tài liệu giảng dạy sau này.2. Lịch sử nghiên cứu và phân tích vấn đềCho đến này vẫn chưa tồn tại một khu công trình xây dựng ra mắt một cách có khối mạng lưới hệ thống vàtương đối toàn diện về hoạt động và sinh hoạt giải trí ngoại giao của triều Nguyễn. Đặc biệt, việc nhìnnhận, đánh giá chủ trương ngoại giao của nhà Nguyễn còn nhiều ý kiến trái ngượcnhau. Hầu như những khu công trình xây dựng nghiên cứu và phân tích lịch sử trước đây chỉ ra mắt về một sốhoạt động cơ bản trong chủ trương ngoại giao của nhà Nguyễn. Hơn nữa việc nhìnnhận, đánh giá sự đúng sai của những chủ trương đó còn mang nặng tư tưởng chủquan.Ngày nay, có nhiều khu công trình xây dựng nghiên cứu và phân tích về đường lối ngoại giao của nhàNguyễn đứng trên quan điểm khoa học. Tuy nhiên, những khu công trình xây dựng vẫn chưa thốngnhất về vẫn đề này. Trong số đó có nhiều khu công trình xây dựng đã được công bố như:Nhóm biên soạn: GS.TS. Phan Ngọc Liên, PGS.TS. Đỗ Thanh Bình,PGS.TS. Nguyễn Ngọc Cơ, trong tác phẩm “Lịch sử nhà Nguyễn một cách tiếpcận mới”[6], NXB Đại học sư phạm, 2005 đã trình bày một số trong những vấn đề Lịch sửcủa nhà Nguyễn cùng với những yêu cầu về phương pháp luận trong nghiên cứuvà dạy học lịch sử thời Nguyễn, phương pháp dạy học Lịch sử triều Nguyễn vàmột số báo cáo khoa học của cuộc Hội thảo khoa học quốc gia tháng 10/2002 vềnhà Nguyễn đã được đưa vào sách này, giúp tất cả chúng ta có những cái nhìn kháchquan về Lịch sử triều Nguyễn.Tác giả Trần Nam Tiến, trong tác phẩm “Ngoại giao Việt Nam với cácnước phương Tây dưới triều Nguyễn (1802 – 1858)”[13], NXB Đại học quốcgia TP Hồ Chí Minh, 2006. Trên cơ sở khai thác nhiều nguồn tư liệu, trong đócó những tài liệu gốc, tác giả đã ra mắt khá rõ ràng hoạt động và sinh hoạt giải trí ngoại giao củatriều Nguyễn với những nước phương Tây, đa phần là những nước Pháp, Anh, Mỹtrong khoảng chừng thời gian từ khi nhà Nguyễn được thành lập (1802) cho tới khithực dân Pháp nổ súng xâm lược Việt Nam (1858). Qua đó, tác giả đã rút ranhững tiền đề đưa đến việc hoạch định đường lối ngoại giao của triều Nguyễn vàgóp một đánh giá thỏa đáng hơn về những đóng góp và hạn chế của triềuNguyễn trong chủ trương đối ngoại, rõ ràng là trong quan hệ với những nước phươngTây.Như vậy, trên đây là những khu công trình xây dựng nghiên cứu và phân tích về vấn đề ngoại giaodưới triều Nguyễn. Ngoài ra còn một số trong những khu công trình xây dựng khác có mức giá trị trong nghiêncứu lịch sử Việt Nam. Song phần lớn những khu công trình xây dựng chỉ nghiên cứu và phân tích về ngoạigiao nhà Nguyễn nói chung còn vấn đề ngoại giao của nhà Nguyễn trong giaođoạn 1802 -1858 còn ít, đặc biệt là quan hệ ngoại giao đối với những nước phươngTây trong quá trình này. Tuy nhiên, những khu công trình xây dựng trên là những tài liệu thamkhảo phong phú và quý báu để tôi thực hiện đề tài này.3. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứuĐối tượng: Tìm hiểu về chủ trương ngoại giao của nhà Nguyễn.Phạm vi nghiên cứu và phân tích: Đề tài tập trung nghiên cứu và phân tích chủ trương ngoại giao củanhà Nguyễn đối với phương Tây trong quá trình 1802 – 1858.4. Đóng góp của đề tàiĐề tài đi sâu nghiên cứu và phân tích chủ trương ngoại giao của nhà Nguyễn đối vớiphương Tây trong quá trình 1802 – 1858Làm tài liệu tham khảo trong học tập và nghiên cứu và phân tích Lịch sử Việt Nam dướitriều đại nhà Nguyễn – triều đại phong kiến ở đầu cuối trong lịch sử nước ta.Khẳng định vai trò của triều đình Nguyễn đối với dân tộc bản địa ta lúc bấy giờ,những điểm tích cực và hạn chế trong chủ trương ngoại giao của nhà Nguyễn,đặc biệt đối với những nước phương Tây trong quá trình 1802 – 1858.5. Nguồn tài liệu và phƣơng pháp nghiên cứuChủ yếu là tài liệu lấy từ thư viện trường Đại học Tây Bắc, thư viện trườngĐại học Quốc Gia Tp Hà Nội Thủ Đô.Xuất phát từ những cơ sở phương pháp luận sử học macxit-leninnit, nhữngquan điểm giáo dục của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đườnglối chủ trương của Đảng và Nhà nước. Đề tài được thực hiện đa phần bằngphương pháp lịch sử và phương pháp logic. Ngoài ra còn tồn tại những phương phápnhư: phân tích, tổng hợp, so sánh, đối chiếu,…6. Kết cấu của đề tàiNgoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, tài liệu tham khảo, đề tài được kếtcấu thành ba chương:Chương 1: Bối cảnh quốc tế và trong nước tác động đến chủ trương ngoạigiao của nhà Nguyễn trong quá trình 1802 – 1858.Chương 2: Chính sách ngoại giao của nhà Nguyễn đối với những nướcphương Tây trong quá trình 1802 – 1858.Chương 3: Một số nhận định đánh giá về chủ trương ngoại giao của nhàNguyễn trong quá trình 1802 – 1858.CHƢƠNG 1: BỐI CẢNH QUỐC TẾ VÀ TRONG NƢỚC TÁC ĐỘNGĐẾN CHÍNH SÁCH NGOẠI GIAO CỦA NHÀ NGUYỄN TRONGGIAI ĐOẠN 1802 – 18581. Bối cảnh thế giới tác động đến chủ trương ngoại giao của triều Nguyễngiai đoạn 1802 – 1858Chủ nghĩa tư bản xuất hiện rất sớm ở châu Âu sau khi những nước đánh bạichế độ phong kiến lỗi thời, bảo thủ, sớm nhất là cuộc cách mạng tư sảnNedeclan (1556), tiếp đến là hàng loạt những nước thuộc phạm vi châu Âu cũngtiến hành cách mạng tư sản. Sau khi chủ nghĩa tư bản được xác lập, những xínghiệp nhà máy sản xuất ra đời ngày càng nhiều đòi hỏi phải có nguồn nguyên nhiênliệu, nguồn nhân công lao động để tiến hành sản xuất hàng hoá, đặc biệt cầnphải có nơi để tiến hành tiêu thụ sản phẩm.Xuất phát từ những yêu cầu trên ngay từ thế kỷ XVI đã xuất hiện hàng loạt cáccuộc phát kiến địa lí như của Colombo, Magenlang,… và kết quả là tìm ra đượcnhững vùng đất mới như châu Mỹ, đường sang Ấn Độ, sang châu Á,… những vùngđất mới đã đáp ứng cho những người dân phương Tây những hương liệu xa xỉ như gấm vóc, hồtiêu,…và người phương Tây biết rằng đây đó đó là nơi đáp ứng nguyên vật liệu, nguồnnhân công, thị trường tiêu thụ cho quá trình phát triển phương thức sản xuất tư bảnchủ nghĩa ở châu Âu. Từ đây cũng mở đầu cho những cuộc xâm lược thuộc địa.Vào thời điểm cuối thế kỷ XVIII, chủ nghĩa tư bản ngày càng phát triển mạnh mẽtạo nên sự hưng thịnh của những nước tư bản, giai cấp tư sản trở thành giai cấpthống trị của thế giới. Lúc này, chủ nghĩa tư bản trở thành một khối mạng lưới hệ thống vô cùnghùng mạnh. Chính sự phát triển mạnh mẽ và tự tin của kinh tế tài chính tư bản chủ nghĩa đã làmcho những nước lớn ngày càng cần nguyên, nhiên liệu, nguồn nhân công và thịtrường tiêu thụ hàng hoá hơn bao giờ hết. Chính lẽ đó chủ nghĩa tư bản đã tiếnhành bành trướng xâm lược thuộc địa.Những cuộc phát kiến địa lí đã tìm ra những vùng đất mới đầy tiềm năngcó thể phục vụ cho tất cả mọi nhu yếu của chủ nghĩa tư bản. Trong số đó, châu Á làmột lục địa rất là giàu sang về nguyên vật liệu, đặc biệt là những nguyên vật liệu mặthàng quý hiếm mà ở phương Tây rất đắt đỏ, ví dụ như hồ tiêu, dược liệu, tơtằm,… Khi đến với châu Á, đối tượng đầu tiên của chúng là nhằm mục đích vào khu vựcĐông Nam Á. Tuy vùng đất này sẽ không rộng lớn lắm nhưng chúng có ý nghĩahết sức quan trọng cả về kinh tế tài chính, chính trị, quân sự. Đầu tiên là Bồ Đào Nha, tiếpđến là những cường quốc Tây Ban Nha, Hà Lan, Anh, Pháp,…thiết lập những thươngđiếm rải rác hầu hết những nước. Họ tiến hành thông thương, truyền đạo tại cácquốc gia khu vực này. Trong suốt quá trình xâm nhập và xâm lược từ thế kỷXVI đến thế kỷ XIX, chủ nghĩa thực dân lần lượt thôn tính những nước Đông NamÁ. Malacca là “nạn nhân” đầu tiên bị thực dân Hà Lan xâm chiếm, mở đườngcho quá trình chinh phục Đông Nam Á của thực dân châu Âu. Tiếp đến làIndonexia cũng trở nên rơi vào tay Hà Lan, sau đó là hàng loạt những quốc gia kháctrong khu vực (trừ Xiêm). Đông Nam Á trở thành nơi có nhiều thực dân xâmlược nhất. Chúng xâu xé Đông Nam Á thành nhiều mảnh nhỏ để cùng nhau caitrị, bóc lột bởi đây là một khu vực rất mê hoặc, có tài năng nguyên thiên nhiên phongphú, vị trí địa lí thuận lợi, có nguồn dân số đông,… Đông Nam Á được chúngcoi là một “viên ngọc” khổng lồ nằm ở phía Nam châu Á.Ở Nam Á, Ấn Độ trở thành tiềm năng của những cuộc xâm lược của thực dânchâu Âu. Bồ Đào Nha là cường quốc thực dân đầu tiên đến xâm lược Ấn Độ, sauđó đến Hà Lan, Anh, Pháp và những quốc gia khác cũng muốn đặt chân lên vùng đấtphì nhiêu này. Đến thế kỷ XVIII, Anh đã vô hiệu hết những đối thủ để đặt nền thống trịtại đây.Ở vùng Tây Nam Á, tình hình chính trị, kinh tế tài chính,…của những nước (Thổ NhĩKỳ, Ba Tư,…) khủng hoảng rủi ro cục bộ nghiêm trọng. Điều kiện đó, những nước tư bảnphương Tây có thời cơ xâm lược, song do đối đầu đối đầu nóng bức và quyết liệt giữacác nước với vùng có vị trí địa – chính trị, địa – kinh tế tài chính quan trọng nên những nướcnày giành độc lập về hình thức nhưng trên thực tế những nước này vẫn là những nướclệ thuộc.Bước sang đầu thế kỷ XIX, vùng châu Á rộng lớn đầy tiềm năng trở thànhmục tiêu của những nước đế quốc. Quá trình bành trướng của chủ nghĩa thực dângắn liền với sự xâm nhập của đạo Thiên Chúa. Đây được xem là một công cụ hữuhiệu phục vụ đắc lực cho quá trình xâm lược thuộc địa của những nước phươngTây. Thông qua con phố truyền đạo, giáo sĩ phương Tây trở thành lực lượngtiên phong của chính quốc trong việc truyền bá, giảng đạo, núp dưới danh nghĩacác giáo sĩ, thầy tu để thực hiện ý đồ khác của tớ. Trước xu thế bành trướngsang phương Đông của những nước tư bản đế quốc, trách nhiệm chung của những nướcchâu Á là bảo vệ nền độc lập dân tộc bản địa. Tuy nhiên, con phố này được những nướcthực hiện rất khác nhau. Trong khi, Nhật Bản, Thái Lan sớm nhận thức được cụcdiện chính trị thế giới nên đã tiến hành cải cách đất nước cho phù phù phù hợp với tìnhhình chung nên những nước này đã tránh được thân phận của những nước thuộcđịa, thân phận nô lệ, phụ thuộc. Còn những nước còn sót lại khu vực châu Á hay khuvực Đông Nam Á đề trở thành và có rủi ro tiềm ẩn tiềm ẩn trở thành thuộc địa của tư bảnphương Tây.Lúc này những nước ở châu Á đang ngủ yên giấc trong chính sách phong kiến,chính sách quân chủ chuyên chế trung ương tập quyền, mọi quyền lực đều tập trungtrong tay nhà vua. Vua có đầy đủ quyền hành pháp và luật pháp. Song chế độphong kiến ở những nước châu Á lại đang vào thời kì hoàng hôn, lụi tàn, giới cầmquyền ăn chơi chác táng, sa đoạ, bóc lột, đục khoét nhân dân. Đời sống nhân dânhết sức khổ cực. Trong khi thế giới đang chuyển mình bước sang những trangmới thì những ông vua của những nước châu Á không quan tâm đến tình hình,những dịch chuyển của thế giới. Điển hình như triều đình phong kiến nhà Thanh(Trung Quốc) hay triều đình phong kiến Nguyễn (Việt Nam). Điều này cũng tạođiều kiện cho thực dân phương Tây tiến hành bành chướng xâm lược.Là một nước lớn nằm ở phía bắc Việt Nam nhưng đến thời điểm giữa thế kỷ XIX,triều đình phong kiến Trung Hoa cũng đang vào quá trình khủng hoảng rủi ro cục bộ, suy tàn.Vua quan triều Thanh chỉ biết ăn chơi thưởng thức, không chăm sóc đến nhân dân,không quan tâm đến vận mệnh đất nước. Trong khi đế quốc tư bản Âu – Mĩ ráoriết tiến hành xâm lược những nước Đông Á. Trung Quốc trở thành một miếng mồingon béo bở mà đế quốc tư bản phương Tây nào thì cũng thèm muốn đã có được.Cuộc trận chiến tranh thuốc phiện xảy ra, mở đầu cho quá trình xâm lược của đếquốc tư bản với Trung Quốc. Từ lâu, những nước Âu – Mĩ đã nhòm ngó đến TrungQuốc đặc biệt là Anh. Trong khi triều đình Mãn Thanh thực hiện chủ trương“đóng cửa” ngoại thương thì người Anh đã dùng những món đồ đặc biệt làthuốc phiện để tăng cường cho vào thị trường Trung Quốc với tốc độ nhanhchóng. Như vậy, tình hình Trung Quốc thời điểm hiện nay trì trệ trên tất cả những mặt kinh tế tài chính,văn hoá, chính trị, xã hội, giáo dục,…Tình hình của Trung Quốc có tác độngtrực tiếp đến chủ trương ngoại giao của triều Nguyễn ở Việt Nam.2. Bối cảnh trong nƣớc tác động đến chủ trương ngoại giao của triềuNguyễn quá trình 1802 – 1858Trong khi những nước tư bản phương Tây ngày càng phát triển thì tình hìnhViệt Nam vào thời điểm giữa thế kỷ XVIII, đầu thế kỷ XIX lại tạm bợ. Chiến tranhTrịnh – Nguyễn (1627 – 1775), trận chiến tranh Nam Bắc triều (1533 – 1592), phongtrào đấu tranh của nông dân Tây Sơn lật đổ những tập đoàn phong kiến trên để lậpnên triều Tây Sơn, ở đầu cuối là sự việc phục thù của dòng họ chúa Nguyễn lật đổtriều Tây Sơn lập nên triều đại mới – triều đại phong kiến Nguyễn. Mặc dù nộichiến kéo dãn triền miên hơn 300 năm song tình hình kinh tế tài chính, chính trị cũng cónhững bước phát triển nhất định. Đặc biệt là sau khi Nguyễn Ánh lên ngôi, ôngđã có xây dựng kinh đô Huế quy mô hơn và rộng to hơn. Triều Nguyễn cũng làtriều đại hoàn thành xong thống nhất lãnh thổ và cơ quan ban ngành sở tại trên cơ sở nền tảng củatriều đại Tây Sơn để lại, tạo thế ổn định để xây dựng đất nước sau trận chiến tranh.Triều Nguyễn xây dựng một đế quyền vững mạnh và ngặt nghèo từ trungương đến tận làng xã, hải đảo, biên giới. Thông qua việc tổ chức địa bạ, triềuNguyễn có một phương thức quản lý phối hợp giữa xã hội, kinh tế tài chính, tài chính, lãnhthổ, cơ quan ban ngành sở tại và luật pháp tốt nhất trong những triều đại phong kiến Việt Nam.Triều nguyễn trong quá trình này còn có nhiều chủ trương khẩn hoang phongphú, sáng tạo và thích hợp đã xử lý và xử lý xích míc về ruộng đất, giải phóng sứcsản xuất góp thêm phần tăng trưởng kinh tế tài chính nông nghiệp, bảo vệ trị an ở vùng đấtmới. Sự mở mạng phát triển ruộng đất ở miền Nam và một số trong những duyên hải ở miềnBắc cùng một số trong những tỉnh trung du miền Trung là những thành quả to lớn của triềuNguyễn, đặc biệt là dưới thời vua Minh Mạng được nhân dân đồng tình ủng hộ.Cùng với chủ trương khẩn hoang, chủ trương giao thông vận tải – thuỷ lợi dưới triềuNguyễn nhất là ở miền Nam và một số trong những tỉnh miền Trung đã có tác dụng thiết thựctrong đời sống kinh tế tài chính – xã hội của nhân dân, đã làm thay đổi diện mạo của đấtnước là những thành tựu có ý nghĩa.Nền kinh tế tài chính dưới triều nguyễn khá phát triển với nhiều chủ trương tiến bộ,song cũng không tránh khỏi những trận thiên tai hoành hành như hạn hán, lũ lụtảnh hưởng không nhỏ đến dời sống của người dân. Chẳng hạn như năm trận bãonăm 1842 làm tỉnh Nghệ An đổ sập hơn 40.000 ngôi nhà, chết hơn 5.000 ngườihay vụ đói kinh khủng năm 1856 – 1857 sau những trận lụt lớn đã làm chết hàngchục vạn người ở Bắc Kỳ và Bắc Trung Kỳ. Trước tình hình như vậy, nhàNguyễn đã tìm mọi giải pháp cứu đói như: mở những kho thóc phát chẩn, cho vay vốn,vận động những nhà giàu cho vay vốn thóc không lấy lãi, tăng cường khai khẩn đất đai,chăm sóc đê điều,…Sau khi Gia Long lên ngôi, phong trào đấu tranh của nhân dân nổi dậychống triều Nguyễn đã bùng nổ. Các cuộc đấu tranh nổ ra rầm rộ, phủ rộng rộng rãi ra trongcả nước, đặc biệt là những dân tộc bản địa ít người ở miền núi. Theo tính toán của những nhànghiên cứu, dưới thời Nguyễn có đến 500 cuộc khởi nghĩa lớn nhỏ nhiều chủng loại,riêng thời Gia Long có tầm khoảng chừng 90 cuộc, thời Minh Mạng có tầm khoảng chừng 250 cuộc,thời Thiệu Trị có tầm khoảng chừng 50 cuộc,…Với những cuộc khởi nghĩa tiêu biểu như PhanBá Vành, Nông Văn Vân, Lê Văn Khôi,…Bên cạnh những mặt tích cực mà những vua Nguyễn đã làm được song cũngnhiều trở ngại vất vả. Lợi dụng những trở ngại vất vả của tình hình đất nước và chính sáchcấm đạo của nhà Nguyễn, thực dân phương Tây, đặc biệt là Pháp đã tăng cườngcan thiệp ngày càng mạnh mẽ và tự tin vào Việt NamTừ lâu, Việt Nam đã nằm trong tầm ngắm của những nước tư bản phươngTây. Bởi Việt Nam có một vị trí kế hoạch quan trọng, có đường bờ biển dài1260 km nối liền Trung Quốc với vịnh Thái Lan, nằm xen giữa hai nước lớn làTrung Quốc và Ấn Độ, là vị trí lí tưởng cho những nhà hàng quán ăn hải, thương gia với cáchải cảng và đảo quan trọng như: Phú Quốc, Hoàng Sa, Côn Đảo,…Đặc biệt điềukiện tự nhiên Việt Nam rất thuận lợi để trồng những loại cây hương liệu quýhiếm mà người Phương Tây rất ưa chuộng như chè, hồ tiêu, điều,…Việt Nam cólịch sử địa chất phát triển lâu lăm hình thành nên những mỏ tài nguyên có mức giá trị10về mặt kinh tế tài chính cùng với đó là tình hình chính trị, kinh tế tài chính, xã hội không ổn địnhđã làm cho Việt Nam trở thành tiềm năng mà nhiều nước tư bản phương Tâyhướng tới, trong đó có những thương nhân người Bồ Đào Nha, Hà Lan, Anh,Pháp,…Từ toàn cảnh thế giới và trong nước đã tác động đến chủ trương ngoại giaocủa những ông vua triều Nguyễn trong quá trình 1802 – 1858, hay nói cách kháchoàn cảnh thế giới và trong nước nửa đầu thế kỷ XIX đã quy định chính sáchngoại giao của vua Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức. Do đặc điểm lịchsử gần tương đồng nhau nên chủ trương ngoại giao từ thời Gia Long đến Tự Đứcđều có nhiều điểm chung.Từ khi Nguyễn Ánh lên ngôi năm 1802, lấy niên hiệu Gia Long đã thầnphục Mãn Thanh bên Trung Quốc một cách mù quáng. Mọi chủ trương kinh tế tài chính,chính trị, xã hội đều dập khuôn máy móc theo nhà Thanh. Chính sách ngoại giaodưới thời Nguyễn lúc bấy giờ cũng không ngoại lệ, cũng thực hiện chính sáchđóng cửa khép kín không phương Tây như triều Thanh, không tiếp xúc, cự tuyệthoàn toàn với phương Tây, kể cả giao thương mua và bán phi chính trị cũng khá được triều đìnhHuế hạn chế một cách triệt để. Tư tưởng ngoại giao “không phương Tây” đượcthực hiện nhất quán từ Gia Long đến Tự Đức. Vị vua khai sáng ra triều Nguyễnđã từ chối quan hệ hình thức với phương Tây, chủ trương này được vuaMinh Mạng tiếp tục thực hiện và đến thời Thiệu Trị, Tự Đức vẫn không còn sựthay đổi gì nhiều. Nội dung ngoại giao với phương Tây cơ bản vẫn được giữnguyên.Vấn đề tôn giáo cũng khá được thực hiện trong suốt thời kì 1802 – 1858 củatriều Nguyễn, nhưng Lever của nó được tăng dần từ thời Gia Long đến thời TựĐức. Dưới thời Gia Long, khi đạo Thiên Chúa xâm nhập vào Việt Nam, GiaLong đã dè chừng hạn chế sự phát triển của đạo Thiên Chúa trong nước. Tưtưởng của ông là muốn chống lại đạo Thiên Chúa song ông lại thực hiện chínhsách mềm mại và mượt mà hơn những đời vua sau bởi ông còn kiêng nể người Pháp đã giúp đỡông trong quá trình giành ngôi báu với Tây Sơn. Bởi vậy, Gia Long không muốntrực tiếp dính dáng đến mà chỉ thông qua những đạo dụ, chủ trương để hạn chế11sự lan toả của đạo Thiên Chúa trong lòng xã hội Việt Nam. Đến thời MinhMạng, Thiệu Trị và mười năm trị vì của vua Tự Đức đã trực tiếp can thiệp sâuvào vấn đề truyền đạo, giảng đạo của những giáo sĩ phương Tây, đặc biệt là giáo sĩngười Pháp. Thậm chí, dưới thời Minh mạng đã ra lệnh “cấm đạo, “sát đạo”.Lệnh này được thực hiện mạnh mẽ và tự tin, sát hại giáo sĩ cuồng bạo nhất là dưới thờiTự Đức. Như vậy thực tế ta thấy chủ trương “cấm đạo”, “giết đạo” là một trongnhững nguyên cớ để thực dân Pháp tiến hành xâm chiếm Việt Nam, mở đầubằng sự kiện ngày một/9/1858 thực dân Pháp nổ súng đánh chiếm bán đảo Sơn Trà(Đà Nẵng), đưa lịch sử Việt Nam sang một trang mới, đồng ý với thân phậnlà một nước nô lệ, lệ thuộc và là một thuộc địa tiềm năng cho thực dân Pháp tiếnhành khai thác.Mặc dù có những đặc điểm chung song toàn cảnh thế giới và trong nước đãtác động đến từng thời kì tạo nên nét đặc trưng trong chủ trương ngoại giao củatừng đời vua.Dưới triều vua Gia Long, đề phòng sự bành trướng của phương Tây đếnViệt Nam, ông đã hạn chế tối đa những cuộc tiếp xúc ngoại giao với những nước tưbản Âu – Mỹ.Đối với Pháp, do những ràng buộc tình cảm thành viên của nhà vua Việt Namvới Bá Đa Lộc người Pháp nên Gia Long phải hoạch định một đường lối ngoạigiao mềm dẻo, khôn khéo. Gia Long phân biệt rạch ròi quan hệ với nước Phápvà người Pháp. Đối với nước Pháp, vua Gia Long vô cùng thận trọng trong giaotiếp. Ông mềm mỏng dính, linh hoạt trong mọi tiếp xúc, nhưng nguyên tắc cứng rắn,nhất quyết từ chối mọi yêu cầu phi lí của Pháp. Đối với người Pháp đã từngquan hệ với ông, Gia Long luôn biệt đãi, nhưng thật tâm ông chẳng quý trọng gìcả người Âu lẫn đạo Thiên Chúa.Trên thực tế, Gia Long không còn ý định thiết lập quan hệ chính thứcvới Phương Tây, tuy nhiên với những liên hệ đã có trước với người Pháp, Gia Longkhông thể cự tuyệt thẳng thừng quan hệ với nước này. Ông đã nỗ lực thể hiệnmột sách lược ngoại giao mang tính chất chất “lưỡng xứ”, dung hoà và nỗ lực rútkhoảng cách giữa Việt Nam và những người dân Pháp, đặc biệt là những người dân Pháp12trong cỗ máy nội những của triều đình. Đường lối trị nước của vua Gia Long hoàntoàn độc lập không biến thành chi phối bởi những người dân Pháp tại triều đình. Toàn cảnhchính trị, ngoại giao thời Gia Long toát lên một tinh thần ứng xử tinh tế, nhẹnhàng đầy thận trọng. Gia Long đã suy nghĩ và thực sự lo ngại trước hiểm hoạđến từ phương Tây, nhưng Gia Long không đã có được một chủ trương thích ứngvới tình hình mới, việc mà ông làm được với một sự nỗ lực chỉ là: duy trì quanhệ thông thường với người Pháp, nước Pháp. Đường lối ngoại giao “khôngphương Tây” của Gia Long tuy bảo thủ nhưng vẫn có yếu tố tích cực. Dưới thờitrị vì của vua Gia Long, tiếp xúc thông thường với những nước phương Tây,nhưng tránh được những kí kết chính thức với những nước, mà theo Gia Longnhững kí kết đó hoàn toàn có thể gây hại cho bảo mật thông tin an ninh quốc gia. Nhìn chung, dưới triều vuaGia Long, quan hệ Việt Nam và những nước phương Tây chưa tồn tại gì trở ngại vất vả, mâuthuẫn dẫn tới xung đột vũ trang.Minh Mạng lên ngôi vua khi tình hình trong nước và quốc tế tiếp tục cónhững chuyển biến phức tạp khiến ông phải có những thay đổi chủ trương ngoạigiao của tớ. Đặc biệt trong thời kì này, sự bành trướng ngày càng mạnh mẽcủa chủ nghĩa tư bản phương Tây bằng nhiều thủ đoạn rất khác nhau đang đe doạnền độc lập của những nước châu Á. Điều này còn có tác động rất lớn đến đường lốingoại giao của Minh Mạng đối với phương Tây.Về chính trị thế giới, trong thời gian từ 1825 – 1831 sự lấn lướt của cácnước tư bản phương Tây ở châu Á ngày càng tăng. Lúc này, Anh đã kiểm soátvùng ven biển Sumatra, đường vòng tới bán đảo Đông Dương, Malacca,Penang,…còn tàu thuyền của Pháp thì xuất hiện ngày càng đông và tấp nập trênbiển Trung Hoa.Năm 1839, những loạt đại bác của thực dân Anh đã mở đầu cho việc canthiệp quân sự vào Trung Hoa. Cuộc trận chiến tranh thuốc phiện là một hồi chuôngcảnh tỉnh cho những quốc gia còn đóng kín cửa. Trung Quốc, quốc gia tiêu biểucho Đông Á đang bị thực dân thi nhau xâu xé. Tất cả những dịch chuyển của tìnhhình thế giới đã tác động đến chủ trương ngoại giao của Minh Mạng. Tất cảnhững hành vi của chủ nghĩa tư bản châu Âu đã nhắc nhở thường xuyên cho13Minh Mạng biết vận mệnh đất nước đang trong tình trạng ra làm sao. Nhà vuacủa triều Nguyễn đã ý thức được rủi ro tiềm ẩn tiềm ẩn xâm lược đang đe doạ nền độc lập dântộc, độc lập lãnh thổ lãnh thổ của đất nước. Đó là những lí do sâu sa khiến ông quyếtđịnh điều chỉnh đường lối ngoại giao truyền thống tự thủ, thụ động sang đường lốingoại giao cởi mở hợp tác với phương Tây trong trong năm tháng cuối đời củamình.Cuộc trận chiến tranh thuốc phiện lần thứ nhất của Trung Quốc cùng với việcbài đạo kéo dãn ở trong nước gây rối ren xã hội là hai nguyên nhân lay động cáitư tưởng “không bao giờ thay đổi”, “bất dịch” trong ý thức vua quan nhà Nguyễn. Minh Mạnghiểu rõ, nếu tiếp tục giữ đường lối đối ngoại như cũ, một cuộc xung đột Việt -Pháp hoàn toàn có thể xảy ra như ở Trung Quốc. Ông nhận định rằng: “nên thăm dò ý đồ cácnước châu Âu hầu đi đến một thoả hiệp về đạo Thiên Chúa, cũng như về buônbán”[10;tr53].Trước những nhận thức của tớ một mặt Minh Mạng cho phòng vệ ởnhững nơi hiểm yếu như: đặt thêm pháo đài Phòng Hải tại cửa biển Đà Nẵng,xây dựng pháo đài Kì Hổ ở cửa biển Thị Nại (Bình Định), đặt đồn bảo và chiaphát lính thú tuần phòng ở Côn Lôn và Phú Quốc. Hơn nữa, Minh Mạng cũnghiểu nên phải tăng cường thăm dò dự tính của những cường quốc ở châu Âu để sửađổi chủ trương đối ngoại của tớ. Mặt khác, đường lối ngoại giao của ông đốivới người phương Tây đã và đang có khunh hướng “tích cực” hơn, rõ ràng là tiếnhành thăm dò tin tức cũng như nối lại những mối liên lạc với những nước phương Tây.Giai đoạn 1838-1840 được xem là thời kì định hợp tác quốc tế của vua MinhMạngNgày 12/2/1841, Thiệu Trị lên ngôi. Ngay từ khi mới lên ngôi, Thiệu Trị đãphải đối mặt với tình hình trở ngại vất vả trong nước và thế giới.Trong nước thì những cuộc khởi nghĩa của nông dân liên tục ra mắt. Nhữngcuộc đàn áp đẫm máu của triều đình nhà Nguyễn đã làm cho tình hình trongnước thêmrối ren mất ổn định.14Ở khu vực, triều đình Nguyễn gặp sự chống đối mạnh mẽ và tự tin từ phía Chân Lạpkhi những quan lại Việt Nam áp dụng chủ trương cai trị khắc nghiệt lên đất nước này.Do vậy uy tín của Việt Nam đối với Chân Lạp sụp đổ, Thiệu Trị phải cho rútquân về. Đó là chưa tính những cuộc trận chiến tranh dai dẳng với Xiêm làm cho triềuđình nhà Nguyễn phải tốn nhiều công sức của con người và vật lực.Trong lúc đó, chủ nghĩa tư bản phương Tây tăng cường sự bành trướng củachúng đối với những quốc gia châu Á và đã đạt được mục tiêu của tớ: Anh buộcTrung Quốc phải kí hiệp ước Nam Kinh (1842), nhượng Hồng Kông cho ngườiAnh và cho tàu thuyền nước này tự do marketing thương mại trên năm cửa biển quan trọngcủa Trung Quốc. Pháp cũng khá được tự do truyền đạo ở Trung Quốc khi buộc nướcnày kí hiệp ước Hoàng Phố (1844). Không tạm dừng ở Trung Quốc, những nước tưbản phương Tây khởi đầu mở cuộc bành trướng của tớ sang những nước ĐôngNam Á, trong đó có Việt Nam. Thắng lợi của Pháp tại Trung Quốc đã tạo điềukiện thuận lợi cho Pháp can thiệp vào Việt Nam.Có thể nói, những trở ngại vất vả, thử thách nêu trên đã ảnh hưởng lớn đếnđường lối ngoại giao của Thiệu Trị đối với những nước phương Tây. Nhưng thựcchất, Thiệu Trị ở ngôi có 7 năm, thời gian không đủ để ông hoàn toàn có thể thay đổi nộidung, tính chất quan hệ với những nước phương Tây do những vua triều Nguyễntrước để lại. Tuy vậy, trong thời gian đầu mới lên nắm quyền, đường lối ngoạigiao Thiệu Trị tỏ ra ôn hoà với những nước phương Tây, đặc biệt là vấn đề truyềnđạo. Nhưng những nước phương Tây, rõ ràng là Pháp, đã liên tục gây hấn với ViệtNam. Thiệu Trị lập tức thực hiện chủ trương “không phương Tây” của MinhMạng trở lại và tiến hành “cấm đạo”. Quan hệ Việt Nam và những nước phươngTây trở nên căng thẳng mệt mỏi.Thiệu Trị mất thời điểm ở thời điểm cuối năm 1847, Tự Đức lên thay. Đến thời điểm hiện nay chính sách phongkiến nhà Nguyễn trên đường suy thoái đã trở nên sâu mọt và phản động hơn.Tình hình trong nước lâm vào cảnh thực trạng trở ngại vất vả hơn bao giờ hết trên tất cảcác nghành kinh tế tài chính, chính trị, xã hội, giáo dục,…Do đó, phong trào đấu tranhcủa nông dân ngày càng phát triển. Việc Tự Đức lên ngôi đã gây ra một phản15ứng mạnh mẽ và tự tin của những người dân cùng cha khác mẹ làm cho nội bộ vương triềumâu thuẫn.Trong thời điểm hiện nay ở bên phía ngoài, những nước tư bản phương Tây, đặc biệt là thựcdân Pháp đang có điều kiện thuận lợi để đẩy mạnh công cuộc xâm lược ViệtNam bằng bạo lực. Chính sách “cấm đạo”, “giết đạo” từ thời Minh Mạng cũnglà tiền đề cho việc can thiệp của thực dân Pháp tại Việt Nam.Trước tình hình đó, Tự Đức không còn sự thay đổi mà ngược lại, tiếp tụcthực hiện một chủ trương ngoại giao với phương Tây cứng rắn và cực đoan thểhiện qua chủ trương “cấm đạo” và “sát đạo” gắt gao của Tự Đức. Có thể nói,đường lối ngoại giao “không phương Tây” của Tự Đức đã gây trở ngại vất vả chogiáo hội và tư bản Pháp và Pháp đã mượn cớ đó để can thiệp quân sự vào ViệtNam.Chính những biến hóa mạnh mẽ và tự tin của tình hình thế giới cũng như khu vực đãtác động đến chủ trương ngoại giao của tất cả những nước trong đó có cả Việt Nam.Việt Nam đang chìm đắm trong chính sách phong kiến bước vào thời kì khủnghoảng suy tàn. Chủ nghĩa tư bản phát triển, quá trình xâm lược thuộc địa đượcđẩy mạnh. Để hoàn toàn có thể bảo vệ được độc lập, độc lập lãnh thổ đất nước tất cả phụ thuộcvào chủ trương ngoại giao của những vị vua triều Nguyễn. Với mỗi một quốc giatriều Nguyễn có chủ trương ngoại giao rất khác nhau phù phù phù hợp với tình hình. Nhưvậy thực trạng lịch sử tác động quy định đến chủ trương ngoại giao.16CHƢƠNG 2: CHÍNH SÁCH NGOẠI GIAO CỦA NHÀ NGUYỄN ĐỐIVỚI CÁC NƢỚC PHƢƠNG TÂY TRONG GIAI ĐOẠN 1802 – 18581. Chính sách ngoại giao của nhà Nguyễn đối với ngƣời PhápQuan hệ giữa Việt Nam với Pháp đã có từ rất lâu nhưng đến thế kỉ XIXquan hệ này còn có sự thay đổi. Với sự giúp sức của người Pháp đánh đổ vương triềuTây Sơn tháng 5 – 1802 Ngyễn Ánh lên ngồi vua, lấy niên hiệu Gia Long và từđây tiến hành ngoại giao với tư cách một quốc vương mở đầu triều đại mới.Chính sách ngoại giao của nhà Nguyễn đối với Pháp trong thời gian này pháttriển hơn nhiều so với những nước phương Tây khác. Chính sách ngoại giao của nhàNguyễn có thiện chí, đối xử nhã nhặn hơn với Pháp. Nhưng trong thời gian trị vìcủa mình mỗi ông vua có đưa ra những chủ trương ngoại giao rất khác nhau nhằmduy trì và bảo vệ hòa bình, độc lập dân tộc bản địa.Mở đầu cho triều đại mới là vua Gia Long (1802 – 1829). Thông qua việccầu viện Pháp trước đó Gia Long đã nhận thức được sức mạnh mẽ và tự tin của văn minhphương Tây – văn minh vất chất đây đó đó là nguyên nhân sâu xa dẫn đến tháiđộ dè chừng đối với Pháp của Gia Long sau khi lên ngôi. Gia Long thực hiệnchính sách “bế quan tỏa cảng” nên việc marketing thương mại với phương Tây bị hạn chế.Thực chất đường lối ngoại giao của vua Gia Long là “không phương Tây”,không dính líu tới Pháp dưới bất kỳ hình thức nào. Chính vì vậy, dù ứng xử củaông có mềm dẻo, khôn khéo đến bao nhiêu, Gia Long vẫn không che dấu đượcsự xích míc trong thái độ và cách suy nghĩ của tớ đối với Pháp. Có thể nói,chủ trương ngoại giao “không phương Tây” của Gia Long xuất phát từ nhiềunguyên nhân nhưng nguyên nhân lớn số 1 là dã tâm của những nước phương Tâymuốn xâm chiếm Việt Nam. Gia Long sợ điều đó nên đã hạn chế giao thươngvới bên phía ngoài, hạn chế ngoại giao với phương Tây, ngay toàn nước Pháp.Tuy nhiên, do những sai lầm ngay từ đầu trong việc nhờ vào những thế lựcbên ngoài để Phục hồi ngai vàng nên Gia Long tỏ ra lúng túng trong đường lốingoại giao với những nước phương Tây nhất là Pháp. Trên thực tế chủ trương ngoạigiao của Gia Long không phải là một chủ trương đóng cửa hoàn toàn. Chính17sách ngoại giao của Gia Long đối với phương Tây mang tính chất chất hai mặt: bên ngoàithì mềm dẻo, hoà hoãn, bên trong thì thực hiện chủ trương đóng cửa để tự vệnhưng ông vẫn có những ưu đãi đặc biệt đối với Pháp. Gia Long vẫn cố né tránhđược những cam kết thắt chặt quan hệ ngoại giao chính trị đối với Pháp.Như vậy, thực chất là thực hiện chủ trương “đóng cửa”, “không phươngTây” nhưng do nhận được sự giúp sức của người Pháp nên Tính từ lúc lúc vua GiaLong lên ngôi thì ông luôn tỏ lòng biết ơn đối với Pháp. Ông đã trả ơn nhữngngười Pháp có công giúp ông bằng phương pháp giữ lại một vài người quan trọng trongtriều như Jean Baptiste Chaigneau, Philippe Vannier, de Forsans, Despiau.Những người này được đối đãi rất hậu, phong cho họ những chức võ quan cao cấp,được mang tên Việt như Vannier là Chấn, de Forsans là Lê Văn Lang…Để tỏlòng sùng ái Gia Long ra lệnh miễn cho họ lệ mọi khi vào chầu không phải sụplạy năm lần như những quan lại người Việt mà chỉ việc khấu đầu năm vái. Nhà vuacòn cấp cho họ từng người một đội nhóm lính hầu 50 người hoàn toàn thuộc quyền saiphái. Những người này tuy làm quan triều Nguyễn nhưng họ không bao giờquên “nước mẹ”, họ tìm mọi thời cơ để phục vụ quyền lợi của chính quốc Pháp.Năm 1805, nhưng người này đã tiến hành thành lập Toà lãnh sự Pháp ở Huế[13;tr57].Ngày 25/11/1801, nguyên toàn quyền của Pháp đã báo cáo về nước đề nghịchính phủ Pháp gửi gấp sứ thần và tàu chiến sang Việt Nam để “kí kết một hiệpước liên minh hữu nghị và thương mại” với chúa Nguyễn. Tuy nhiên do hai bênđang “bận rộn” đối đầu với những việc làm cấp bách trong nước nên việc kí kếttạm được gác lại [13;tr58].Trên thực tế, từ năm 1802 – 1812, do bận trận chiến tranh ở châu Âu nên Phápkhông có hoạt động và sinh hoạt giải trí marketing thương mại gì đáng kể với Việt Nam, chỉ với sau khi Napoleonglên cầm quyền thì ông mới thật sự để ý quan tâm đến Việt Nam. Người Pháp nhắm đếnViệt Nam bởi việc “thành lập một địa thế căn cứ Pháp trong vùng bể Trung Hoa, đứngvề mặt quân sự mà thôi, là một điều kiện rất lợi trong trường hợp giao chiến vớiAnh” [11;tr518].18Sau đế chế I của Napoleong hoàn toàn sụp đổ (1815), trận chiến tranh chấm dứtở châu Âu, việc giao thương mua và bán của người Pháp ngày càng có điều kiện phát triển,giao lưu marketing thương mại với bên phía ngoài hơn, đặc biệt là đối với Việt Nam. Trong suốtthời gian từ 1815 – 1817 rất nhiều đề nghị đã được đưa lên triều đình Pháp yêucầu nối lại quan hệ với Việt Nam.Đến năm 1817, những chiếc tàu mang lá cờ nước Pháp đã xuất hiện ở cửabiển Việt Nam (Sài Gòn và Đà Nẵng) sau hơn 30 năm ngừng giao thương mua và bán. Tàubuôn của Pháp xin vào kính dâng tặng phẩm nhưng Gia Long không sở hữu và nhận,không để họ lên kinh đô Huế nhưng vẫn tiếp đón chu đáo. Gia Long còn truyềnlệnh: nếu Tàu Pháp kéo cờ và bắn 21 phát súng trào mừng thì trên đài Điện Hảicủa ta cũng bắn 21 phát súng đáp lại. Nhưng từ đấy về sau tàu những nước khácđến, dù họ bắn súng trào nhiều thế nào, ta cũng chỉ bắn ba phát súng làm hiệuđáp, không bắn hơn [2;tr147]Những chuyến tàu đến Việt Nam đều được vua Gia Long rất là hoannghênh và giúp sức tận tình. Chẳng hạn như tàu của Henry và tàu Lapaix khi đếnĐà Nẵng và Sài Gòn đều được vua Gia Long phái hai người Pháp trong triềuđến giúp sức, vua còn cho những quan địa phương giúp sức thuỷ thủ tàu mua và bán.Gia Long miễn hoàn toàn thuế cho tàu buôn Pháp. Gia Long cũng đích thân chỉra những thứ hàng hoá gì nên mang sang Việt Nam marketing thương mại, tạo điều kiệnthuận lợi cho việc giao thương mua và bán marketing thương mại của thương nhân Pháp tại Việt Nam.Các chuyến tàu sau hàng Pháp mang sang Việt Nam bán rất chạy. Quan hệ ngoạigiao giữa Pháp và triều Nguyễn Gia Long rất tốt đẹp, “thái độ Gia Long niềmnở đón tiếp, sản phẩm & hàng hóa mang sang bán hết và được thanh toán song phẳng, đếnlúc ra về còn được nhiều hàng quý như: đường, trà, bạc nén,…” [1;tr519]. Nhìnchung, dưới thời Gia Long những tàu buôn Pháp sang Việt Nam thông thương,marketing thương mại khá thuận tiện và đơn giản và thuận lợi.Trong khi quan hệ marketing thương mại giữa hai nước đang phát triển thì có sự kiệnkhông thể không làm cho Gia Long khỏi nghi đề phòng ý đồ của người Pháp đólà: năm 1817, tàu Pháp đến của Hàn mang theo quà biếu và nhắc tới hiệp ước1787. Gia Long cho tiếp đãi tử tế, nhưng ông không cho thuyền trưởng triều19kiến và không sở hữu và nhận tặng phẩm với nguyên do không còn quốc thư. Người Pháp đã thấtbại trong cuộc ngoại giao này bởi Gia Long đã thấy được những âm mưu củaPháp. Song mặc kệ sự thất bại, Pháp vẫn tăng cường ráo riết thiết lập mối quanhệ marketing thương mại ngày càng thường xuyên hơn với Việt Nam.Ngày 17/9/1817, thủ tướng Pháp là Richelieu tìm cách liên lạc vớiChaigneau và Vannier. Ông đề nghị Chaigneau đáp ứng những tin tức cần thiếtvề triều Nguyễn. Thực tế, sau sự kiện này triều đình Huế đã có sự lo ngại trướccác cuộc viếng thăm của những phái đoàn, tàu buôn và chiến hạm Pháp. Xét chocùng chính triều Nguyễn cũng sợ hãi một sự quan hệ với kẻ mạnh hơn mình, sợmột hoà ước có tính chất đầu hàng như Hào ước 1787. Vì vậy, mọi quan hệ kinhtế riêng lẻ và tư nhân triều Nguyễn hoàn toàn hoàn toàn có thể thoả mãn nhưng kí kết dù làthoả ước gì rồi cũng đáng nghi ngại.Để thắt chặt hơn thế nữa hoạt động và sinh hoạt giải trí ngoại giao giữa năm 1818, Gia Longchuẩn y cho những thương nhân những nước phương Tây đến marketing thương mại ở Gia Địnhđược nộp thuế cảng và thuế sản phẩm & hàng hóa bằng bạc ngoại quốc, hoặc bằng nửa bạcnửa tiền, hoặc toàn bằng tiền đều được cả. Thuế thuyền nước ngoài đến buônbán từ năm 1818 định ngạch ở hai nơi, Thuận An, Đà Nẵng và Gia Định khácnhau. Tới buôn ở Gia Định thuyền chiều ngang từ 25 thước đến 14 thước, mỗithước đánh thuế 160 quan. Thyền chiều ngang từ 3 thước đến 7 thước, mỗithước đánh thuế 100 quan. Tới marketing thương mại ở Thuận An, Đà Nẵng thuyền chiềungang từ 25 thước đến 14 thước, mỗi thước đánh thuế 96 quan, thuyền chiềungang 13 đến 7 thước mỗi thước đánh thếu 60 quan. Ngoài những thuế trênthuyền buôn nước ngoài còn phải nộp tiền cho ba thứ lễ là lễ dâng vua, lễ dânghoàng thái hậu (mẹ vua) và lễ dâng hoàng thái tử (con trưởng của vua), thêmmột lễ thứ tư nữa là lễ cho quan cai tàu. Riêng tiền lễ cai tàu mỗi năm cũng thuđược 8 – 9 quan.Sang năm 1819, Tàu Herry của Pháp đến Việt Nam vua Gia Long cũngcho phép họ đến Huế mở shop cạnh nhà Vannier, vua có đến thăm và đặthàng. Khi tàu Herry về Pháp, Chaigneau xin phép về nước 3 năm. Gia Long đãưu đãi cho trở hàng và miễn thuế hàng khi ông trở lại Việt Nam. Thời gian này20các công ty thương mại lớn của Pháp được những nhà cầm quyền giúp sức khuyếnkhích nên tăng cường hoạt động và sinh hoạt giải trí, liên tục cử tàu chở hàng sang Việt Nam traođổ, marketing thương mại.Dưới thời Gia Long quan hệ thương mại Việt – Pháp còn chưa bị gây khókhăn. Việc marketing thương mại giữa hai nước ra mắt khá thuận lợi. Gia Long tạo điều kiệncho thương nhân, ưu đãi cho họ nhưng không cho họ một đặc quyền nào. Mọi đềnghị kí kết những hiệp ước thương mại từ Pháp đề bị Gia Long tìm mọi nguyên do để từchối.Song song với việc marketing thương mại đó đó là quá trính truyền đạo của những giáo sĩngười Pháp. Ngay từ khi Gia Long lên ngôi, người Pháp đã khởi đầu vào truyềnđạo tại đất nước ta. Giáo sĩ người Pháp đẩy mạnh việc truyền đạo, vận động dânchúng theo đạo, phát triển những cơ sở đạo Thiên Chúa ở Việt Nam, trên cơ sởkhuếch trương sức mạnh, thế lực chính trị và tinh thần nước Pháp. Điều này làmcho Gia Long lo ngại, đặc biệt khi những giáo sĩ Pháp nhúng tay vào việc chọnhoàng tử kế vị càng làm vua tức giận và tỏ thái độ không bằng lòng.Trong suốt thời kỳ trị vì của tớ, Gia Long chủ trương dung hoà. Ôngkhông thể chống đạo một cách công khai minh bạch, cũng không thể “cải đạo”. Gia Longđã nhìn thấy trong Thiên Chúa có một thế lực hoàn toàn có thể tranh chấp vương quyền.Ông cũng thấy được trong đạo Thiên Chúa mối liên hệ dẫn tới sự nguy hại độclập quốc gia và quyền lợi của nhà Nguyễn bị đe doạ trực tiếp. Sự phát triển củađạo Thiên Chúa sang Việt Nam cũng là tiềm năng của người Pháp. Ngay từ đầunhòm ngó vào Việt Nam, những giáo sĩ và thương nhân Pháp đã hợp tác chặt chẽvới nhau, giáo sĩ đi trước dọn đường cho thương nhân tư bản Pháp và sau đó làsự xâm lược của chủ nghĩa thực dân Pháp. Bản thân Gia Long ngay từ đầu cũngđã nhận thức được điều này. Ông làm rõ hơn ai hết những mối nguy hiểm củanhững kẻ đi truyền đạo, sự ảnh hưởng của đạo Thiên Chúa đối với hoàng tửCảnh và những con dân của tớ. Dù biết như vậy, Gia Long không thể cấm đạođược bởi Gia Long đang phải chịu ơn của người Pháp, nhưng qua điều lệ HươngĐảng cho những xã dân ở Hà Bắc, ông cũng tỏ rõ thái độ của tớ đối với đạoThiên Chúa. Để đảm bảo quan hệ với Pháp, Gia Long nỗ lực đứng ngoài21việc chống đạo. Đây là chủ trương nhằm mục đích không thay đổi thực trạng đạo Thiên chúa,không xoá bỏ triệt tiêu, song cũng không cho phát triển thêm.Như vậy, hướng xử lý và xử lý của Gia Long trong trong năm ở ngôi báu làdàn xếp ổn thoả quan hệ với Pháp, dễ dãi tạo điều kiện cho thương nhân Pháplàm ăn, còn đối với đạo Thiên Chúa ông đề nghị theo hướng đạo này nên dungnạp thêm lễ tục thờ cúng tổ tiên và những tín đồ Thiên Chúa giáo nên thân mật vớidân chúng bên lương hơn thế nữa. Thực chất Gia Long không hề chống lại những giátrị vật chất, tinh thần của giáo hội phương Tây, nhưng ông cũng bảo vệ nhữnggiá trị truyền thống của dân tộc bản địa Việt Nam. Rõ ràng là ngay từ khi lên nắm quyềnGia long đã thực thi chủ trương ngoại giao khá thận trọng với Pháp nhằm mục đích hạnchế tới mức tối đa sự can thiệp của Pháp vào việc làm nội bộ của Việt Nam.Điều đó đã làm cho quan hệ giữa triều Nguyễn với nước Pháp thời Gia Long còngiữ được trung khí tương đối thân thiện. Tuy nhiên, chủ trương ngoại giao hai mặtvừa “Open” cho thương nhận Pháp vào marketing thương mại nhưng lại vừa “đóng cửa” đểngăn chặn sự xâm nhập của thực dân Pháp đã phản ảnh sự xích míc trong bảnthân chủ trương ngoại giao của triều Nguyễn.Thời kì từ Minh Mạng (1820 – 1840) đến Thiệu Trị (1840 – 1847) và 10năm dưới thời Tự Đức (1847 – 1858) tình hình quan hệ giữa Việt Nam và Phápcó những thay đổi.Thời gian trị vì của vua Minh Mạng (1820 – 1840) đường lối ngoại giaokhông khác thời Gia Long là mấy. Ông vẫn đi theo đường lối của vua Gia Longđã hoạch định. Nhưng quan hệ giữa triều Nguyễ với Pháp khởi đầu căng thẳng mệt mỏi.Thực ra sự căng thẳng mệt mỏi giữa triều Nguyễn với thực dân Pháp có nguyên nhân sâuxa từ thời Gia Long. Việc thi hành chủ trương đối ngoại hai mặt của Gia Longtrong nhưng năm trị vì thực chất là để tìm kế hoãn binh. Khi điều kiện cho phépGia Long sẵn sàng cắt đứt quan hệ với Pháp. Việc Gia Long chọn hoàng tử Đảm(vua Minh Mạng) là người kế vị ngôi vua thay cho hoàng tử Cảnh là bằng chứngxác thực cho ý muốn đoạn tuyệt của Gia Long đối với thực dân Pháp. Để biệnminh cho hành vi trên Gia Long đã lý giải “Khi người ta chết còn để lạinhững món nợ trên đời thì chủ nợ thường tìm đến con mình chứ không phải22cháu mình. Vì vậy, Trẫm không thấy sai trái khi chọn một đứa con mà khôngchọn một đứa cháu”.[6;tr367].Minh Mạng là người sớm thể hiện tư tưởng bài ngoại nên hoàn toàn có thể đảmđương được trách nhiệm Gia Long phó thác. Trong nhưng năm đầu chính sáchngoại giao của Minh Mạng vẫn đối xử nhã nhặn với Pháp thể hiện thiện chí,lòng biết ơn của tớ. Nhưng tình hình quan hệ quốc tế ngày một thay đổi,nước Pháp sau khi ổn định trong nước tìm cách nối lại quan hệ với Việt Namnhằm đạt được cam kết với nước ta trên nghành thương mại, chính trị dẫn đếnvề sau quan hệ giữa Việt – Pháp thêm căng thẳng mệt mỏi.Năm 1821 Chaigneau được Pháp cử sang làm lãnh sự ở Việt Nam, đồngthời làm khâm sai đem phẩm vật và đưa quốc thư Pháp đến triều đình thôngthương với Việt Nam. Chaigneau sang thì Minh Mạng đã lên làm vua thay choGia Long. Minh Mạng cho viết thư chả lời vua Pháp là hai nước Việt Nam vàPháp không việc gì phải làm điều ước thương mại, tới marketing thương mại ở Việt Nam thìcứ theo luật pháp của Việt Nam là được [2;tr156]Ngày 17/5/1821, tàu Larose chở phái đoàn lãnh sự Pháp tới Việt Nam dângthư cùng lễ vật lên vua Minh Mạng. Vua Việt Nam được cho phép tàu buôn của Pháptới Việt Nam marketing thương mại nhưng từ chối thiết lập một thương ước giữa hai nước.Minh Mạng gửi cho Bộ trưởng Bộ ngoại giao Pháp một bức thư đề cập đến vấnđề xa cách giữa hai nước. Tuy Pháp và Việt Nam từ lâu có tiếp xúc, nhưng gầnđây vì ít liên lạc nên không còn người nào tại triều để dịch và hiểu đúng bức thưcủa giáo Hoàng. Còn vấn đề thông thương thì hoàn toàn có thể xử lý và xử lý theo lối thôngthường: xuất cảng, nhập cảng, nước Đại Nam đã có lệ định rõ ràng, những nướcngoài vẫn áp dụng xưa nay,…[15;tr92]. Ngay lần đầu tiên Minh Mạng đã phủnhận việc giao hảo với người Pháp. Chính phủ Pháp đã kỳ vọng đạt được vài kếtquả tốt về thông thương nhưng không ngờ sứ giả của vua Pháp nhận lại được sựbất hợp tác của triều đình Huế.Năm 1822, một tàu chiến của Pháp là tàu Cléopâtre do đại tá Ville Héliođến Đà Nẵng xin được tiếp kiến vua Việt Nam qua chức vụ đặc sứ của vuaPháp. Mặc dù Chaigneau đã tìm đủ mọi cách vận động nhưng Minh Mạng vẫn23từ chối không cho vào yết kiến. Nguyên nhân mà Minh Mạng từ chối là vì tàuchiến của Pháp chở cả những giáo sĩ ngoại quốc và định tận dụng không còn ai theo dõisẽ thả những giáo sĩ xuống bờ để hoạt động và sinh hoạt giải trí tryền giáo.Năm 1824, vua Pháp Louis XVIII phái hai con thuyền đến Việt Namdâng quốc thư và vật phẩm xin giao hiếu và thông thương nhưng Minh Mạngcũng từ chối đồng thời không sở hữu và nhận thư, vật phẩm của vua Pháp. Những hànhđộng của người Pháp đều mong ước xác định độc quyền của Pháp đối với ViệtNam trong phạm vi đối đầu đối đầu Một trong những nước tư bản nhưng đều không thành.Trong năm 1825 Pháp lại tiếp tục mọi nỗ lực để thiết lập một quan hệ ngoạigiao với Việt Nam. Mùa thu năm 1825 một tàu buôn của Pháp tới marketing thương mại ởĐà Nẵng, đưa tặng phẩm của Chaigneau và Vannier gửi cho nhà vua. MinhMạng cho đưa quà tặng vào kho coi như hàng mua và trả tiền đầy đủ. Đáp lạiMinh Mạng cũng gửi thư thăm và quà tặng cho Chaigneau và Vannier. Sau đóPháp tiếp tục cử hai chiến hạm cập bờ Đà Nẵng dâng vật phẩm và yết kiến vuaMinh Mạng nhưng vẫn bị Minh Mạng tìm mọi nguyên do từ chối. Điều lạ là đến ViệtNam lần nào phái viên cũng trên tàu chiến. Việc những phái viên đến Việt Nambằng tàu chiến chứng tỏ dã tâm của Pháp đối với Việt Nam ngày càng lớn. Thêmvào đó là trên những tàu này đều có những giáo sĩ phương Tây sẵn sang bất kể lúc nàocũng hoàn toàn có thể xuống truyền đạo đã làm cho triều đình Huế mất tình cảm với Pháp.Minh Mạng đã nhận thấy được mối nguy hại nên đã tìm đủ mọi nguyên do cự tuyệtchúng về tất cả.Trước tính hình đó, sau thuở nào gian Minh Mạng đi theo đường lối ôn hoàcủa vua Gia Long đã chuyển dần từ chủ trương mềm dẻo sang chủ trương cứngrắn trong quan hệ với Pháp. Có thể ông tỏ ra hơi vội vã không làm đúng như lờivua cha dặn nhưng tình thế đã làm cho Minh Mạng không thể làm khác được.Quan hệ ngoại giao của Minh Mạng đối với Pháp ngày một thêm trở ngại vất vả.Năm 1825, Chaigneau trở lại Việt Nam với tư cách là một đặc sứ củahoàng đế Pháp. Triều đình Huế đón tiếp một cách khá chu đáo, kèm theo thư gửicủa nhà vua cho Minh Mạng còn tồn tại nhiều vật phẩm có mức giá trị như đồng hồ,đèn, những bức tranh, gương,…Vua Minh Mạng nhận thư và gửi cho hoàng đế24Pháp nhiều vật phẩm như da voi, da hổ,…Nhưng trong thư Minh Mạng trả lờihoàng đế Pháp, ngài tỏ ý thái độ lạnh nhạt, ông viện lí lo hai nước quá xa nhauvà bất đông về ngôn từ, thông dịch Pháp tại Việt Nam khan hiếm. Còn việc kíkết một thương ước Việt – Pháp, Minh Mạng trả lời dứt khoát: “nước Đại Namđã có lệ định rõ ràng, những nước ngoài đã áp dụng xưa nay, nếu muốn khỏi phiềnphức cho tất cả hai bên, quả nhân tưởng tránh việc lập thêm, hay là lập riêng mộtthương ước khác” [15;tr32]. Ngay cả hai người Pháp còn sót lại của triều đình cũngbị xa lánh, lạnh nhạt. Năm 1825, hai ông này xin trở về Pháp vĩnh viễn.Tuy từ chối những thương ước nhưng ông không cấm tàu bè thương nhânPháp và những nước khác đến Việt Nam marketing thương mại. Tuy triều Nguyễn đã từ chốiviệc thiết lập một thương ước nhưng Pháp vẫn không từ bỏ. Song tất cả cácchuyến đi của người Pháp đến Việt Nam đều không thành công trong việcthương thuyết về một cam kết với nhà Nguyễn. Đối với những cuộc tiếp xúc phichính trị vua Minh Mạng không hề ngăn cản một cách phi lí. Đối với tàu buôncủa ngoại quốc tới Việt Nam mà gặp trở ngại vất vả thì vua có chủ định giúp sức tậntình, tạo điều kiện cho họ sớm hoạt động và sinh hoạt giải trí trở lại.Vua Minh Mạng không ký kết những văn bản trên nghành kinh tế tài chính, ngoạigiao với Pháp nhưng từ năm 1820 – 1825, việc marketing thương mại và truyền đạo tại ViệtNam của Pháp không hề bị ngăn cấm.Năm 1829, Eugene Chaigneau được cử sang Việt Nam làm lãnh sự nhưngvua Minh Mạng khước từ. Trong thời gian này Tòa lãnh sự Pháp tại Huếbị vô hiệu và đến năm 1830 thì bị đóng cửa vĩnh viễn. Tháng 12/1830, Eugenelại sang Việt Nam và cũng không thành công trong trách nhiệm ngoại giao củamình [15;tr100].Năm 1830 là năm ghi nhận sự nỗ lực ở đầu cuối của Pháp với sự kiện đạitá Laplace được cử đến Việt Nam xin thông thương song viên đại tá này đã cónhững hành vi sai trái. Đến tháng 1/1831, triều Nguyễn hạ lệnh trục xuấtchiếc tàu Laplace. Năm 1830 hoàn toàn có thể xem là cột mốc đánh dấu sự chấm hết những cốgắng ngoại giao của chính phủ nước nhà Pháp hòng kí kết những thoả ước kể cả ngoại giao

[embed]https://www.youtube.com/watch?v=7wUzCC29YrA[/embed]

Clip Điểm nổi bắt trong chủ trương ngoại giao của nhà Nguyễn đối với phương Tây ?

Bạn vừa đọc Post Với Một số hướng dẫn một cách rõ ràng hơn về Clip Điểm nổi bắt trong chủ trương ngoại giao của nhà Nguyễn đối với phương Tây tiên tiến nhất

Share Link Cập nhật Điểm nổi bắt trong chủ trương ngoại giao của nhà Nguyễn đối với phương Tây miễn phí

Pro đang tìm một số trong những Share Link Cập nhật Điểm nổi bắt trong chủ trương ngoại giao của nhà Nguyễn đối với phương Tây Free.

Giải đáp thắc mắc về Điểm nổi bắt trong chủ trương ngoại giao của nhà Nguyễn đối với phương Tây

Nếu sau khi đọc nội dung bài viết Điểm nổi bắt trong chủ trương ngoại giao của nhà Nguyễn đối với phương Tây vẫn chưa hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Ad lý giải và hướng dẫn lại nha #Điểm #nổi #bắt #trong #chính #sách #ngoại #giao #của #nhà #Nguyễn #đối #với #phương #Tây - 2022-04-11 23:32:59