Mẹo Hướng dẫn Mục đích của Pháp khi thực hiện chủ trương kinh tế tài chính chỉ huy là Chi Tiết
Lê Sỹ Dũng đang tìm kiếm từ khóa Mục đích của Pháp khi thực hiện chủ trương kinh tế tài chính chỉ huy là được Cập Nhật vào lúc : 2022-05-02 12:36:27 . Với phương châm chia sẻ Mẹo Hướng dẫn trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết Mới Nhất. Nếu sau khi đọc tài liệu vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comment ở cuối bài để Ad lý giải và hướng dẫn lại nha.BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Phạm Thị Huệ CHÍNH SÁCH “KINH TẾ CHỈ HUY” Ở NAM KỲ THỜI PHÁP – NHẬT (1939-1945) LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ Thành phố Hồ Chí Minh – 2013 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Phạm Thị Huệ CHÍNH SÁCH “KINH TẾ CHỈ HUY” Ở NAM KỲ THỜI PHÁP – NHẬT (1939-1945) Chuyên ngành : Lịch Sử Việt Nam Mã số : 66 22 02 13 LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LÊ HUỲNH HOA Thành phố Hồ Chí Minh – 2013 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam kết đây là khu công trình xây dựng nghiên cứu và phân tích của riêng tôi. Các số liệu, kết quả được trình bày trong luận văn là trung thực và không được ai công bố trong bất kỳ khu công trình xây dựng nào khác. Tác giả luận văn Phạm Thị Huệ 1 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành xong luận văn, tôi đã nhận được rất nhiều sự quan tâm, giúp sức từ phía nhà trường, thầy cô, đơn vị công tác thao tác, đồng nghiệp, bạn bè và mái ấm gia đình. Trước tiên, tôi xin được tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Lê Huỳnh Hoa, người đã tận tình giảng dạy, hướng dẫn và động viên tôi trong suốt thời gian học tập và thực hiện luận văn. Xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Nguyễn Phan Quang cùng quý thầy cô khoa Lịch sử trường đại học sư phạm thành phố Hồ Chí Minh, trường đại học Khoa học xã hội và nhân văn đã truyền đạt những kiến thức và kỹ năng và kinh nghiệm tay nghề thực tiễn để tôi hoàn toàn có thể hoàn thiện luận văn. Xin gửi lời cảm ơn đến quý thầy cô, những anh chị đang thao tác tại phòng Sau đại học, thư viện trường Đại học sư phạm thành phố Hồ Chí Minh, thư viện Khoa học tổng hợp và Trung tâm tàng trữ Quốc gia II đã giúp sức tôi trong quá trình học tập và thu thập tài liệu làm luận văn. Cuối cùng, xin cảm ơn trường Cao đẳng Cần Thơ, mái ấm gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã tạo điều kiện và động viên tôi học tập, công tác thao tác và hoàn thành xong luận văn. Tác giả luận văn Phạm Thị Huệ 2 MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ 1 LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................. 2 MỤC LỤC .................................................................................................................... 3 MỞ ĐẦU....................................................................................................................... 5 1. Lý do chọn đề tài và mục tiêu nghiên cứu và phân tích ................................................................... 5 2. Lịch sử nghiên cứu và phân tích vấn đề ............................................................................................. 6 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu và phân tích ............................................................................... 10 4. Nguồn tài liệu và phương pháp nghiên cứu và phân tích ............................................................... 11 5. Những đóng góp mới của luận văn ............................................................................. 12 6. Cấu trúc luận văn ......................................................................................................... 13 CHƯƠNG 1. CHÍNH SÁCH “KINH TẾ CHỈ HUY” VÀ HOÀN CẢNH RA ĐỜI CỦA CHÍNH SÁCH “KINH TẾ CHỈ HUY” Ở VIỆT NAM THỜI PHÁP – NHẬT (1939 – 1945) .................................................................................................. 14 1.1. Khái quát về chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” .............................................................. 14 1.1.1. Khái niệm chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” nói chung và chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” ở Việt Nam ............................................................................................................. 14 1.1.2. Quan điểm của nhà cầm quyền Pháp về chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy”................. 16 1.2. Nam Kỳ dưới thời cai trị của cơ quan ban ngành sở tại thực dân Pháp (1862 – 1939) ............ 17 1.2.1. Tổ chức cỗ máy cai trị .......................................................................................... 17 1.2.2. Kinh tế ................................................................................................................... 19 1.2.3. Văn hóa-xã hội ...................................................................................................... 21 1.3. Hoàn cảnh ra đời và nội dung chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” ở Việt Nam (1939 – 1945) ................................................................................................................................... 25 1.3.1. Hoàn cảnh ra đời ................................................................................................... 25 1.3.2. Nội dung chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” ở Việt Nam ............................................. 34 1.4. Tiểu kết ....................................................................................................................... 41 CHƯƠNG 2: TÌNH HÌNH THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH “KINH TẾ CHỈ HUY” Ở NAM KỲ THỜI PHÁP – NHẬT (1939 – 1945).................................................. 43 2.1. Thực dân Pháp thực hiện chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” ở Nam Kỳ trước khi Nhật đến (1939 – 1941) ..................................................................................................... 43 2.1.1. Thực dân Pháp mở rộng diện tích s quy hoạnh trồng lúa để xuất khẩu và phục vụ chính quốc43 2.1.2. Thực dân Pháp tăng cường khai thác cao su phục vụ cho nền kinh tế tài chính thời chiến của chính quốc ................................................................................................................ 45 2.1.3. Đàn áp những tổ chức của Đảng, giải tán những tổ chức tiến bộ .................................. 46 3 2.1.4. Thực hiện lệnh tổng động viên mọi mặt để phục vụ trận chiến tranh đế quốc ............ 49 2.2.Tình hình thực hiện chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” ở Nam Kỳ (1941- 1945) .......... 51 2.2.1. Quan hệ cộng – trị Pháp – Nhật trên vùng đất Nam Kỳ ....................................... 51 2.2.2. Thành lập những đơn vị chuyên trách về lương thực ở Nam Kỳ............................ 55 2.2.3. Thành lập khối mạng lưới hệ thống kho trữ lúa ở những tỉnh Nam Kỳ ............................................. 58 2.2.4. Thực dân Pháp thực hiện việc áp đặt, ấn định giá cả, trấn áp sản xuất để thu vét lương thực ở Nam Kỳ ............................................................................................... 67 2.2.5. Kiểm soát nhiều chủng loại sản phẩm & hàng hóa ở Nam Kỳ ............................................................... 72 2.2.6. Tăng nhiều chủng loại thuế ở Nam Kỳ ............................................................................... 76 2.3. Tiểu kết ....................................................................................................................... 82 CHƯƠNG 3. ẢNH HƯỞNG CỦA CHÍNH SÁCH “KINH TẾ CHỈ HUY” ĐỐI VỚI NAM KỲ THỜI PHÁP – NHẬT (1939 – 1945) ............................................. 84 3.1. Ảnh hưởng về kinh tế tài chính ................................................................................................ 84 3.2. Ảnh hưởng về chính trị ............................................................................................. 87 3.3. Ảnh hưởng về xã hội .................................................................................................. 91 3.4. Tiểu kết chương 3 .................................................................................................... 101 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 102 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 106 PHỤ LỤC ................................................................................................................. 113 4 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài và mục tiêu nghiên cứu và phân tích 1.1. Lý do chọn đề tài 1. Năm 1858, thực dân Pháp nổ súng xâm lược Việt Nam. Sau thời gian xâm chiếm và bình định, thực dân Pháp tiến hành những giải pháp khai thác thuộc địa. Công cuộc đô hộ của Pháp ở Việt Nam không riêng gì có ảnh hưởng đến tình hình chính trị, văn hóa, xã hội mà còn về kinh tế tài chính. Đặc biệt là lúc phát xít Nhật cộng trị với Pháp. Từ đó, những chủ trương về kinh tế tài chính của Pháp – Nhật áp dụng trên đất nước ta càng trở nên phức tạp và ảnh hưởng lớn đến xã hội Việt Nam. 2. Nam Kỳ là vùng đất có tầm quan trọng đặc biệt trong việc phát triển kinh tế tài chính xã hội. Bởi lẽ, đây là vùng lương thực – thực phẩm lớn số 1 toàn nước. Vùng đất này là nơi mà từ rất sớm nền kinh tế tài chính sản phẩm & hàng hóa đã xác định được vị trí của tớ và cùng với nông nghiệp tạo nên một cấu trúc kinh tế tài chính nông – công – thương khá hoàn hảo nhất. Nhờ những ưu thế trên, nghiên cứu và phân tích Nam Kỳ đã trở thành đối tượng của nhiều ngành khoa học, kể cả tự nhiên lẫn xã hội. Để hiểu được vùng đất này một cách sâu sắc, nên phải dựng lại bộ mặt chân thực của nó qua từng thời kỳ. Trong số đó có thời kỳ bị Pháp – Nhật cộng trị. Chính sách thống trị của quân địch đã có những ảnh hưởng nhất định đến vùng đất Nam Kỳ. Tuy nhiên, trên thực tế đang có ít khu công trình xây dựng quan tâm nghiên cứu và phân tích đến từng quá trình nhỏ trong suốt thời kỳ thống trị Pháp – Nhật. 3. Trong quá trình 1939 – 1945, cả quả đât đang phải đối đầu với trận chiến tranh chống phát xít, bảo vệ hòa bình thế giới. Nhưng ở Việt Nam, thực dân Pháp ở Đông Dương đã cấu kết với phát xít Nhật để bóc lột nhân dân ta. Thông qua những hiệp định về kinh tế tài chính, thực dân Pháp, trên thực tế đã tìm mọi cách đáp ứng những đòi hỏi về kinh tế tài chính cho phát xít Nhật. Đây là nguyên do cơ quan ban ngành sở tại Pháp ở Đông Dương áp dụng chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy”. Dưới ảnh hưởng của chủ trương này, trong trong năm từ 1939 đến 1945, Nam Kỳ đã có nhiều thay đổi. Vì vậy, tìm hiểu chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” và những ảnh 5 hưởng của nó ở Nam Kỳ quá trình 1939 – 1945 còn tương hỗ nhận thức rõ về hơn bản chất thực dân của Pháp và tính chất phát xít của Nhật. 4. Thông qua nghiên cứu và phân tích chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” ở Nam Kỳ thời Pháp Nhật, sẽ góp thêm phần phục dựng lại một cách chân xác tình hình kinh tế tài chính, xã hội của Nam Kỳ trong thời gian này. Qua đó, góp thêm phần làm phong phú thêm tư liệu lịch sử và những hiểu biết về Nam Kỳ nói chung và kinh tế tài chính Nam Kỳ nói riêng. Đây sẽ là những đóng góp tạo cơ sở cho những hiểu biết thiết yếu trong việc nghiên cứu và phân tích, học tập và giảng dạy lịch sử Nam Kỳ. Vì những nguyên do trên, tôi mạnh dạn chọn đề tài: “Chính sách “kinh tế tài chính chỉ huy” ở Nam Kỳ thời Pháp – Nhật (1939 - 1945)” làm đề tài nghiên cứu và phân tích cho luận văn thạc sĩ của tớ. 1.2. Mục đích nghiên cứu và phân tích Xuất phát từ những nguyên do thực tiễn và khoa học trên, mục tiêu nghiên cứu và phân tích của luận văn là: 1. Phục dựng lại một cách trung thực bức tranh kinh tế tài chính của vùng đất Nam Kỳ trong quá trình Pháp –Nhật cộng trị, từ đó nêu bật những ảnh hưởng của chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” đối với vùng đất này. 2. Qua nghiên cứu và phân tích, rút ra những điểm chung và những điểm đặc thù về chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” mà thực dân Pháp thực hiện ở Nam Kỳ so với toàn nước. 3. Cuối cùng, góp thêm phần khắc họa bản chất thực dân đế quốc Pháp và tính chất phát xít của Nhật. 2. Lịch sử nghiên cứu và phân tích vấn đề Liên quan đến đề tài đã có nhiều nhà nghiên cứu và phân tích, học giả trong và ngoài nước đề cập đến chủ trương “ kinh tế tài chính chỉ huy” ở vùng đất Nam Kỳ với những mức độ khác nhau như: - Giáo sư Đinh Xuân Lâm với quyển Đại cương lịch sử Việt Nam, (tập 2), nhà xuất bản Giáo dục đào tạo phát hành năm 2005. Trong khu công trình xây dựng này, tác giả đa phần trình bày tình hình Việt Nam từ khi rơi vào ách đô hộ của thực dân Pháp đến khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời và lãnh đạo cách mạng nước ta bằng cuộc tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 thắng lợi. Tác giả trình bày rõ ràng hai chương trình khai thác 6 thuộc địa của Pháp, chủ trương đầu tư của tư bản Pháp vào Việt Nam, chủ trương chia để trị của thực dân Pháp đối với đất nước ta,… Qua đó, ít nhiều đáp ứng thông tin về sự ra đời của chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” tại Việt Nam và ảnh hưởng của nó đối với tình hình kinh tế tài chính – chính trị – xã hội ở nước ta, trong đó có Nam Kỳ. - Giáo sư, viện sĩ Nguyễn Khánh Toàn chủ biên quyển Lịch sử Việt Nam (1858 – 1945), tập II, nhà xuất bản Khoa học xã hội phát hành. Trong tác phẩm, tác giả đã khái quát lịch sử dân tộc bản địa Việt Nam dưới ách cai trị của Pháp gần một thế kỷ. Đặc biệt, tác giả đã dành hẳn chương thứ XI, gần 100 trang để trình bày về lịch sử nước ta quá trình 1939 – 1945. Trong số đó có nội dung về chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” thời Pháp – Nhật. - PGS. TS. Hà Minh Hồng với quyển Lịch sử Việt Nam cận tân tiến (1858 – 1975) do nhà xuất bản Đại học quốc gia thành phố Hồ Chí Minh phát hành năm 2005. Trong tác phẩm, tác giả trình bày lịch sử đấu tranh can đảm và mạnh mẽ và tự tin, ngoan cường của dân tộc bản địa Việt Nam chống chủ nghĩa thực dân và phát xít. Qua đó, tác giả đã và đang đề cập đến lịch sử Việt Nam quá trình 1939 – 1945. Vì vậy, khu công trình xây dựng đã nhắc tới tình hình kinh tế tài chính - xã hội Việt Nam dưới ách cai trị của Pháp – Nhật. - Tác giả Nguyễn Đình Lễ với quyển Lịch sử Việt Nam từ 1919 đến 1945 do nhà xuất bản Đại học Sư phạm phát hành năm 2006. Trong tác phẩm, tác giả đã trình bày rõ ràng lịch sử Việt Nam trong trong năm trận chiến tranh thế giới II ra mắt (1939 – 1945). Từ đó, tác giả đã đề cập đến sự xâm lược của phát xít Nhật ở Việt Nam những năm 1940, sự cộng trị của Pháp – Nhật trên đất nước ta. Và ít nhiều đã đề cập đến chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” mà Pháp – Nhật thực hiện ở Việt Nam quá trình 1939 – 1945. - Tác giả Nguyễn Thế Anh với quyển Việt Nam thời Pháp đô hộ được Nhà xuất bản Văn học TP. Hồ Chí Minh phát hành năm 2008. Trong sách, tác giả trình bày toàn bộ chủ trương của Pháp đối với Việt Nam, từ việc soạn thảo quy chế cai trị ba xứ đến những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt đầu tư khai thác của tư bản Pháp, đời sống nhân dân Việt Nam dưới ách cai trị của thực dân Pháp đến khi cách mạng tháng Tám ra mắt,… Khi nói về hoạt động và sinh hoạt giải trí kinh tế tài chính, tác giả đã trình bày sơ lược về chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” tại Việt Nam nói chung và Nam Kỳ nói riêng. 7 - GS. Văn Tạo và GS. Furuta Moto đã khái quát lại phần nào những ảnh hưởng của chủ trương thống trị Việt Nam của Pháp – Nhật qua tác phẩm “Nạn đói năm 1945 ở Việt Nam – những chứng tích lịch sử”, nhà xuất bản Tri thức, phát hành năm 2011. Tác phẩm đã khái quát sự câu kết của Pháp và Nhật trong việc cai trị và bóc lột nhân dân ta. Việc làm này, được thể hiện rõ thông qua những Hiệp định được ký kết giữa chúng. Từ đó đã dẫn đến nạn đói năm 1945. Trong tác phẩm, những tác giả đã làm rõ hơn sự câu kết ngặt nghèo của thực dân Pháp và phát xít Nhật trong trận chiến tranh thế giới II. Ngoài những khu công trình xây dựng thông sử, mới gần đây còn tồn tại những Hội thảo khoa học nghiên cứu và phân tích những vấn đề lịch sử của Nam Kỳ. Trong những hội thảo chiến lược đó, có những công trình sau đã tham luận liên quan đến chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” mà Pháp – Nhật đã thực hiện ở vùng đất Nam Kỳ như: - Hội thảo khoa học “Chứng tích Pháp – Nhật trong trận chiến tranh xâm lược Việt Nam (1858 – 1954)” do Bảo tàng Chứng tích trận chiến tranh phối phù phù hợp với Trung tâm khoa học xã hội và nhân văn thành phố Hồ Chí Minh tổ chức và phát hành kỷ yếu năm 2001. Trong Hội thảo,những tác giả đã nhìn lại chứng tích trận chiến tranh của gần 100 năm xâm lược, thống trị của Pháp và hơn 5 năm cộng trị với Nhật trên đất nước ta. Trong số đó, một số trong những tác giả đã đề cập đến những chủ trương mà Pháp – Nhật thực hiện trong thời gian cùng cai trị nước ta. - Hội thảo khoa học chủ đề “Một số vấn đề lịch sử vùng đất Nam Bộ thời kỳ cận đại” do GS. Phan Huy Lê chủ trì tổ chức tại Cần Thơ năm 2008. Sau Hội thảo đã in thành sách do nhà xuất bản thế giới phát hành. Trong khu công trình xây dựng này, đã có một số trong những bài tham luận đề cập đến những chủ trương của Pháp – Nhật trong quá trình cai trị vùng đất này, trong đó có chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy”. Điển hình như thể bài tham luận “Chế độ cai trị của Nhật – Pháp trên đất Nam Kỳ và tác động của nó đối với xã hội Việt Nam 1940 – 1945” của PGS. TS. Phạm Hồng Tung. - Hội thảo khoa học Cách mạng Tháng Tám ở Nam Bộ do trường Đại học sư phạm thành phố Hồ Chí Minh tổ chức và phát hành kỷ yếu năm 2010. Trong hội thảo, một số trong những tác giả đã đề cập đến chủ trương vơ vét lương thực của thực dân Pháp và phát xít Nhật thực hiện Nam Kỳ, trong quá trình trước Cách mạng tháng Tám 1945. 8 Bên cạnh đó, cũng luôn có thể có một số trong những tác giả nghiên cứu và phân tích về lịch sử kinh tế tài chính của Việt Nam. Và đã đề cập đến lịch sử kinh tế tài chính nước ta quá trình Pháp – Nhật. Các tác phẩm đó là: - Lịch sử kinh tế tài chính Việt Nam (tập 1) của tác giả Đặng Phong do nhà xuất bản Khoa học xã hội phát hành năm 2002. Nội dung của sách đề cập đến quá trình cộng trị, cộng hưởng của Pháp – Nhật ở Việt Nam trong năm trận chiến tranh thế giới II ra mắt. Qua đó, tác giả đã ít nhiều nhắc tới những chủ trương kinh tế tài chính - chính trị - xã hội mà Pháp – Nhật đã thực hiện trên đất nước ta (1939 – 1945). - Lịch sử kinh tế tài chính Việt Nam của tác giả Phạm Văn Chiến do nhà xuất bản Đại học quốc gia Tp Hà Nội Thủ Đô phát hành năm 2003. Tác phẩm đã trình bày về lịch sử kinh tế tài chính nước ta từ khi lập quốc đến nay, trong đó, có nói đến tình hình kinh tế tài chính nước ta thời kỳ Pháp – Nhật (1939 – 1945). - Tiến sĩ Nguyễn Chí Hải với Lịch sử kinh tế tài chính Việt Nam và những nước, tác giả đã khái quát về kinh tế tài chính nước ta và một số trong những nước khác. Trong số đó có trình bày về kinh tế tài chính Việt Nam thời Pháp thuộc (1858 – 1945). Đặc biệt là đáp ứng sơ lược về kinh tế tài chính đất nước ta quá trình (1939 – 1945). Ngoài ra, còn tồn tại một số trong những luận án Tiến sĩ bảo vệ tại trường Đại học sư phạm TP. Hồ Chí Minh, trường Đại học Khoa Học Xã Hội và Nhân Văn viết về kinh tế tài chính những địa phương ở Nam Kỳ thời Pháp thuộc như: - Kinh tế Hà Tiên – Rạch Giá thời Pháp thuộc (1867 – 1939), Luận án Tiến sĩ Sử học của Nguyễn Thùy Dương, bảo vệ năm 1998. - Kinh tế An Giang thời Pháp thuộc (1867 – 1929), Luận án Tiến sĩ Sử học của Võ Thị Hồng, bảo vệ năm 1998. - Kinh tế Sóc Trăng thời Pháp thuộc 1867-1945, Luận án Tiến sĩ Sử học của Trần Thị Mai, bảo vệ năm 1998. - Cảng Sài Gòn và biến hóa kinh tế tài chính Nam Kì thời Pháp thuộc (1890 – 1939), Luận án Tiến sĩ Sử học của Lê Huỳnh Hoa, bảo vệ năm 2003. Các luận án trên đã đáp ứng những tư liệu quý giá về kinh tế tài chính Nam Kỳ trong thời kỳ thực dân Pháp đô hộ. Qua đó, giúp người đọc có cái nhìn rõ ràng hơn về nền kinh tế tài chính của vùng đất này. 9 Ngoài ra, còn tồn tại những đọc thêm đến đề tài chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” ở Nam Kỳ thời Pháp – Nhật (1939 – 1945) đã công bố trên những tạp chí như: - Thực dân Pháp, phát xít Nhật ra sức vơ vét bóc lột nhân dân Nam Bộ của Nguyễn Phan Quang, tài liệu điện tử của Thư viện khoa học tổng hợp TP. Hồ Chí Minh. - Tương quan kinh tế tài chính Pháp – Nhật tại Nam Kỳ (1940 – 1945) của Nguyễn Phan Quang, tài liệu điện tử của Thư viện khoa học tổng hợp TP. Hồ Chí Minh. - Phát xít Nhật chi phối nền kinh tế tài chính Nam Kỳ và sự chống đỡ yếu ớt của thực dân Pháp, Nguyễn Phan Quang, tài liệu điện tử của Thư viện khoa học tổng hợp TP. Hồ Chí Minh. - Điều chỉnh biểu thuế thời Pháp – Nhật năm 1945, Nguyễn Phan Quang, tài liệu điện tử của Thư viện khoa học tổng hợp TP. Hồ Chí Minh. - Về quan hệ cộng tác – cộng trị Nhật – Pháp ở Việt Nam trong thế chiến II và nguyên nhân của cuộc đảo chính ngày 9/3/1945, Phạm Hồng Tung, Tạp chí Nghiên cứu lịch sử, số 2,3, 2004. Song song đó, còn tồn tại những website và tài liệu tàng trữ ở Trung tâm tàng trữ Quốc gia II,…cũng đề cập nhiều đến chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” ở Việt Nam trong đó có Nam Kỳ. Nhìn chung những khu công trình xây dựng nghiên cứu và phân tích của những tác giả nêu trên, tuy nói đến những vấn đề rất khác nhau nhưng có điểm chung là đều đề cập đến sự ra đời của chính sách “kinh tế tài chính chỉ huy” của thực dân Pháp ở Việt Nam nói chung và Nam Kỳ nói riêng. Tuy nhiên chưa tồn tại khu công trình xây dựng nào nghiên cứu và phân tích đầy đủ, khối mạng lưới hệ thống về chủ trương “ kinh tế tài chính chỉ huy” ở Nam Kỳ từ năm 1939 đến năm 1945. Chính vì vậy, tôi đã mạnh dạn chọn đề tài “Chính sách “kinh tế tài chính chỉ huy” ở Nam Kỳ thời Pháp – Nhật (1939 – 1945)” làm luận văn Thạc sĩ của tớ. Hy vọng kết quả nghiên cứu và phân tích của luận văn sẽ góp thêm phần lấp dần những khoảng chừng kiến thức và kỹ năng và tư liệu trống trong bức tranh toàn cảnh của vùng đất Nam Kỳ thời kỳ Pháp – Nhật. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu và phân tích 3.1. Đối tượng nghiên cứu và phân tích Đối tượng nghiên cứu và phân tích của luận văn là chủ trương “ kinh tế tài chính chỉ huy” ở Nam Kỳ 10 thời Pháp – Nhật (1939 – 1945) và ảnh hưởng của nó đối với vùng đất Nam Kỳ thời kỳ này. 3.2. Phạm vi nghiên cứu và phân tích Không gian nghiên cứu và phân tích của luận văn là vùng đất Nam Kỳ. Nay đó đó là vùng đất Nam Bộ gồm: Vùng Đông Nam Bộ có 5 tỉnh và 1 thành phố: Bình Phước, Bình Dương, Đồng Nai, Tây Ninh, Bà Rịa -Vũng Tàu và Thành phố Hồ Chí Minh. Vùng đồng bằng sông Cửu Long có 12 tỉnh và 1 thành phố: Long An, Đồng Tháp, Tiền Giang, An Giang, Bến Tre, Vĩnh Long, Trà Vinh, Hậu Giang, Kiên Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau và thành phố Cần Thơ. Thời gian nghiên cứu và phân tích của luận văn: có số lượng giới hạn từ năm 1939 đến năm 1945. Mốc mở đầu là năm 1939. Đây là năm trận chiến tranh thế giới II khởi đầu. Thực dân Pháp tham gia cuộc trận chiến tranh ngay từ năm này. Vì vậy, mọi hoạt động và sinh hoạt giải trí của chính quốc Pháp cũng như thuộc địa đều nhằm mục đích đổ sức người, sức của vào trận chiến.Thế nên, Pháp đã thực hiện chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” ở Việt Nam ngay từ năm 1939. Mốc kết thúc là năm 1945. Đây là năm kết thúc trận chiến tranh thế giới II. Lúc này, tình hình thế giới và trong nước có nhiều thay đổi. Nhật đảo chính Pháp. Nhân dân ta giành cơ quan ban ngành sở tại từ tay Nhật và thành lập nhà nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa. Vì vậy, chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” của Pháp đã không hề thực hiện trên đất nước ta nói chung và đất Nam Kỳ nói riêng. 4. Nguồn tài liệu và phương pháp nghiên cứu và phân tích 4.1. Nguồn tài liệu Trong quá trình nghiên cứu và phân tích, luận văn đã thừa kế về tư liệu và cả lý luận của những khu công trình xây dựng có liên quan đến đề tài. Và để hoàn thành xong ở mức tốt nhất, luận văn đã sử dụng những nguồn tư liệu sau: - Nguồn tài liệu về số liệu thống kê điều tra, báo cáo thường kỳ của cơ quan ban ngành sở tại những tỉnh Nam Kỳ với Thống đốc Nam Kỳ về tình hình kinh tế tài chính; việc xây cất những kho trữ lúa. Nguồn tài liệu này được khai thác tại Trung Tâm tàng trữ Quốc Gia II tại TP. Hồ Chí Minh. - Nguồn tài liệu từ những tác phẩm thông sử. 11 - Các bài báo trên những tạp chí: Nghiên cứu lịch sử, tạp chí Kinh tế, tạp chí Xưa và Nay,…Và những tham luận tham gia trong những Hội thảo khoa học. - Từ những trang web có bài đăng liên quan đến chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” thời Pháp – Nhật. 4.2. Phương pháp nghiên cứu và phân tích Để tiến hành nghiên cứu và phân tích đề tài, hai phương pháp được vận dụng đa phần trong luận văn là: - Phương pháp lịch sử: Đây là phương pháp xem xét những hiện tượng kỳ lạ, sự vật qua những quá trình rõ ràng của nó (nguyên nhân, diễn biến, kết quả,…) để Phục hồi, miêu tả đúng như nó đã tồn tại. Trong luận văn, phương pháp lịch sử được sử dụng nhiều trong chương 1 và chương 2 nhằm mục đích nêu toàn cảnh ra đời và tái hiện lại chủ trương “kinh tế chỉ huy” ở toàn nước và Nam Kỳ trong quá trình 1939 - 1945. - Phương pháp lôgic: Là phương pháp nghiên cứu và phân tích những hiện tượng kỳ lạ trong hình thức tổng quát, nhằm mục đích vạch ra bản chất, quy luật, khuynh hướng chung trong sự vận động khách quan của lịch sử. Trong luận văn này, phương pháp lôgic được vận dụng nhiều trong chương 3 nhằm mục đích làm rõ những ảnh hưởng về kinh tế tài chính, xã hội, chính trị của chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” đối với vùng đất Nam Kỳ trong năm 1939 - 1945. Song song với hai phương pháp trên, luận văn còn phối hợp một số trong những phương pháp khác ví như: phương pháp so sánh, đối chiếu, sưu tầm, thống kê, phân tích những tài liệu,… để xử lý và xử lý những yêu cầu khoa học đặt ra. 5. Những đóng góp mới của luận văn Chính sách “kinh tế tài chính chỉ huy” mà Pháp – Nhật thực thi ở Nam Kỳ (1939 – 1945) đã ảnh hưởng đến vùng đất này một cách mạnh mẽ và tự tin. Vì vậy, việc nghiên cứu và phân tích đề tài này sẽ có những đóng góp sau: - Qua việc lựa chọn, tổng hợp khối lượng tài liệu một cách rõ ràng từ nhiều nguồn rất khác nhau, luận văn góp thêm phần đáp ứng những hiểu biết về chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy”, đồng thời phác họa những ảnh hưởng của nó ở Nam Kỳ thời Pháp - Nhật ở những nét cơ bản nhất. Từ đó, giúp nắm rõ tình hình chính trị, xã hội, kinh tế tài chính của Nam Kỳ thời Pháp – Nhật. 12 - Luận văn ra mắt và đáp ứng một số trong những tài liệu tàng trữ có mức giá trị và đáng tin cậy cho việc nghiên cứu và phân tích về ảnh hưởng của chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” đối với nền kinh tế tài chính Nam Kỳ nói riêng và Việt Nam nói chung quá trình 1939 -1945. - Từ việc tìm hiểu về chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” ở Nam Kỳ thời Pháp – Nhật (1939 -1945) và những ảnh hưởng của nó, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể rút ra những nhận định khoa học về sự tác động của chủ trương này đến những nghành khác của vùng đất Nam Kỳ. - Bức tranh kinh tế tài chính Nam Kỳ thời Pháp – Nhật (1939 -1945) được vẽ lại trong luận văn, ở những nét cơ bản nhất sẽ là nguồn tài liệu tham khảo cho hoạt động và sinh hoạt giải trí giảng dạy và học tập lịch sử địa phương. 6. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục; luận văn được cấu trúc thành 3 chương như sau: Chương 1: Chính sách “ kinh tế tài chính chỉ huy” và thực trạng ra đời của chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” ở Việt Nam thời Pháp – Nhật (1939 – 1945) Chương 2: Tình hình thực hiện chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” ở Nam Kỳ thời Pháp – Nhật (1939 – 1945) Chương 3: Ảnh hưởng của chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” đối với Nam Kỳ thời Pháp – Nhật (1939 – 1945) 13 CHƯƠNG 1. CHÍNH SÁCH “KINH TẾ CHỈ HUY” VÀ HOÀN CẢNH RA ĐỜI CỦA CHÍNH SÁCH “KINH TẾ CHỈ HUY” Ở VIỆT NAM THỜI PHÁP – NHẬT (1939 – 1945) Theo quan điểm của chính giới Pháp, Việt Nam nói chung, Nam Kỳ nói riêng là vùng đất xa chính quốc và khí hậu không phù phù phù hợp với người Pháp. Vì thế, nơi này không được xem là thuộc địa di dân mà là thuộc địa khai thác để mang lại lợi nhuận cho chính quốc. Nam Kỳ lại là vùng đất giàu sang. Vì vậy, thực dân Pháp tìm mọi cách để biến vùng đất Nam Kỳ thành thuộc địa. Năm 1867, thực dân Pháp đã hoàn thành xong việc xâm lược xứ này. Sự xuất hiện của thực dân Pháp ở Nam Kỳ đã làm thay đổi mọi mặt của vùng đất này. Đặc biệt là trong năm trận chiến tranh thế giới II ra mắt. Chính quyền thực dân Pháp đã đề ra chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” để khai thác Nam Kỳ nhằm mục đích phục vụ cho chính quốc tham chiến. 1.1. Khái quát về chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” 1.1.1. Khái niệm chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” nói chung và chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” ở Việt Nam Về khái niệm “ kinh tế tài chính chỉ huy” có nhiều định nghĩa rất khác nhau. Dưới đây là một số trong những dẫn chứng có ý nghĩa làm cơ sở cho việc nghiên cứu và phân tích đề tài được thuận tiện và đơn giản hơn. Một khái niệm trích từ trang web daitudien nói về kinh tế tài chính chỉ huy như sau: “ kinh tế tài chính chỉ huy là: nền kinh tế tài chính trong đó chính phủ nước nhà chỉ huy bằng phương pháp quyết định những phương hướng phát triển, những cân đối lớn, những trách nhiệm sản xuất, phân phối, lưu thông và tiêu thụ. Không in như trong nền kinh tế tài chính có kế hoạch, nhà nước không định ra những chỉ tiêu rõ ràng cho nền kinh tế tài chính về sản xuất và phân phối. Nền kinh tế tài chính ở những nước, bất luận là xã hội chủ nghĩa hay tư bản chủ nghĩa, trong thực trạng chiến tranh thường là kinh tế tài chính chỉ huy, do hoạt động và sinh hoạt giải trí trong những điều kiện khắc nghiệt của trận chiến tranh, do những yêu cầu tối cấp thiết phải động viên cao độ để đảm bảo cho trận chiến tranh.” 14 Hai nhà kinh tế tài chính học Paul A Samuelson, Wiliam D. Nordhalls, trong khu công trình xây dựng nghiên cứu và phân tích “Kinh tế học”, đã đưa ra khái niệm về kinh tế tài chính chỉ huy như sau: nền kinh tế tài chính chỉ huy là nền kinh tế tài chính trong đó chính phủ nước nhà quyết định về sản xuất và phân phối [42, tr.15]. Theo: Tạp chí điện tử của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ trong trang web ://vietnamese.vietnam.usembassy.gov/doc_marketeconomy_i.html,thì nhận định rằng: “Trong nền kinh tế tài chính chỉ huy, những ủy ban kế hoạch kinh tế tài chính của chính phủ nước nhà, những chuyên gia về sản xuất và những quan chức chính trị thiết lập những mức sản xuất cho những mặt hàng”. Một trang mạng của Bách khoa toàn thư mở Wikipedia đã đưa ra khái niệm về kinh tế tài chính chỉ huy như sau: nền kinh tế tài chính chỉ huy là một nền kinh tế tài chính trong đó Nhà nước trấn áp toàn bộ những yếu tố sản xuất và giữ quyền quyết định việc sử dụng những yếu tố sản xuất cũng như phân phối về thu nhập. Còn ở Việt Nam, GS Văn Tạo nhận định rằng: Chính sách “kinh tế tài chính chỉ huy” đã được cơ quan ban ngành sở tại Pháp – Nhật cho áp dụng trong suốt thời kỳ trận chiến tranh. Chính sách đó không riêng gì có trấn áp nhằm mục đích thu vét lúa gạo cho Nhật mà còn mở rộng ra nhiều chủng loại ngũ cốc khác, và không riêng gì có nhằm mục đích thực hiện thu vét ngũ cốc để xuất cảng sang Nhật mà còn thu vét tập trung dự trữ tại những kho của cơ quan ban ngành sở tại.” [56; tr. 580] Bên cạnh đó, PGS. TS. Hà Minh Hồng nhận định rằng: “ kinh tế tài chính chỉ huy” của Pháp ở Đông Dương thực chất là chương trình vơ vét nhân tài vật lực ở thuộc địa ném vào lò lửa trận chiến tranh.[23; tr. 114] Tóm lại, trong việc thực hiện chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” ở nước ta, Pháp – Nhật muốn đạt được mục tiêu ở đầu cuối là nhằm mục đích trấn áp những ngành kinh tế tài chính, vơ vét và đáp ứng cho phát xít Nhật để chúng tiến hành trận chiến tranh. GS Văn Tạo cũng từng nhận định: “Cái gọi là chương trình “kinh tế tài chính chỉ huy” mục tiêu là chỉ nhằm mục đích độc quyền thu vét thóc gạo, làm cho nhân dân Việt Nam bị chết đói và không hề đủ sức chống lại được chúng”.[56; tr. 599] 15 1.1.2. Quan điểm của nhà cầm quyền Pháp về chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” Ngay trước khi trận chiến tranh Thế Giới II nổ ra, đế quốc Pháp đã vạch ra kế hoạch tổng động viên, để phục vụ cho trận chiến ở chính quốc cũng như ở những lãnh thổ hải ngoại, trong đó có Đông Dương. Từ ngày 2/9/1939, khi Catroux sang Đông Dương làm Toàn quyền, đã thực hiện những chủ trương phản động thể hiện qua việc phát hành nhiều Nghị định để tìm cách giải tán Đảng Cộng Sản Đông Dương, những tổ chức yêu nước, những Hội ở Nam Kỳ; đồng thời tìm cách vơ vét tài lực, vật lực của nước ta để đáp ứng cho chính quốc. [20; tr.27] Ngày 9/9/1939, Tổng thống Pháp ra sắc lệnh về việc trấn áp hối đoái và buôn bán vàng ở Đông Dương. Sắc lệnh này phát hành nhằm mục đích tăng cường giải pháp tập trung vật lực cho cuộc trận chiến tranh. Ngày 12/9/1939, Catroux ra lệnh cho những viên cầm quyền ở những xứ tuyển lính đưa sang Pháp tham chiến. Ngày 27/9/1939, Toàn quyền Đông Dương Catroux, ra Nghị định buộc những nhà cầm đồ phải nhượng lại cho Ngân hàng Đông Dương những đồ vật bằng vàng và kim loại quý. Ngày 28/9/1939, Toàn quyền Đông Dương ra Nghị định phát hành sắc lệnh ký ngày 26/9/1939 của Hội đồng Bộ trưởng Pháp về việc giải tán và cấm mọi hoạt động và sinh hoạt giải trí của những tổ chức cộng sản. [20; tr.26] Như vậy, những hoạt động và sinh hoạt giải trí trên của những nhà cầm quyền Pháp đã đã cho tất cả chúng ta biết được mục tiêu của chúng là nhằm mục đích: “đáp ứng cho mẫu quốc tiềm lực tối đa của Đông Dương về quân đội, nhân lực, những sản phẩm và nguyên vật liệu”. Đặc biệt, tháng 11/1939, trong diễn văn khai mạc Đại hội đồng kinh tế tài chính và tài chính Đông Dương, Catroux đã phát biểu: “Dù có trực tiếp hay là không vào cuộc chiến, Đông Dương cũng không được có phương hướng riêng của nền kinh tế tài chính và tài chính của tớ, mà phải quy tụ nó vào những mục tiêu do mẫu quốc chỉ định. Đông Dương phải sáp nhập khối mạng lưới hệ thống mậu dịch của tớ vào khối mạng lưới hệ thống của mẫu quốc, phát triển sản xuất của tớ vì quyền lợi của mẫu quốc, đáp ứng những sản phẩm của đất đai và trong lòng đất mà nước Pháp đòi hỏi. 16 Đồng thời, Đông Dương phải để cho nước Pháp sử dụng nguồn nhân lực của mình, hoặc làm trong những công binh xưởng, hoặc đáp ứng những quân số quan trọng được tổ chức và biên chế để điều đến những mặt trận phương Tây”.[20; tr.33] Qua những hoạt động và sinh hoạt giải trí của cơ quan ban ngành sở tại Pháp và lời phát biểu của toàn quyền Pháp ở Đông Dương, hoàn toàn có thể được tinh thần của chủ trương “kinh tế tài chính chỉ huy” mà Pháp đã thực hiện ở nước ta trong thời kỳ trận chiến tranh thế giới II. Theo đó, thị trường Đông Dương sẽ là nơi đáp ứng nguyên vật liệu, lương thực, nhân công,… cho chính quốc Pháp tham chiến. Tất cả những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt này, đều phải dưới sự chỉ huy của cơ quan ban ngành sở tại Pháp tại Đông Dương. 1.2. Nam Kỳ dưới thời cai trị của cơ quan ban ngành sở tại thực dân Pháp (1862 – 1939) Sau khi chiếm xong ba tỉnh miền Đông gồm Gia Định, Định Tường, Biên Hòa (1862) và ba tỉnh miền Tây gồm Vĩnh Long, An Giang, Hà Tiên (1867), thực dân Pháp xóa bỏ cách phân chia địa giới hành chính cũ của triều Nguyễn. Năm 1899, Lục tỉnh Nam Kỳ bị phân lại thành hai mươi mốt tỉnh. Chia lại đất Nam Kỳ, có lẽ rằng thực dân Pháp muốn xóa nhòa hai chữ Lục tỉnh trong lòng người Việt, cũng là cách cắt đứt lòng lưu luyến với truyền thống yêu nước của người dân Nam Bộ, một thủ đoạn tâm lý cạnh bên những cuộc đàn áp những phong trào yêu nước kháng chiến. Song tuy nhiên vậy, tên gọi Nam Kỳ vẫn được duy trì cho tới tận năm 1945. 1.2.1. Tổ chức cỗ máy cai trị Sau khi chiếm ba tỉnh miền Đông Nam Kỳ (Gia Định, Định Tường, Biên Hòa), thực dân Pháp coi Nam Kỳ là “đất đai nước Pháp”, coi nhân dân ở ba tỉnh này là “thần dân mới của Hoàng đế Napoleon”. Tiếp đến, thực dân Pháp chiếm ba tỉnh miền Tây (Vĩnh Long, An Giang, Hà Tiên), chúng sáp nhập ba tỉnh này vào “Nam Kỳ thuộc Pháp” (1867) và đặt cả Nam Kỳ lục tỉnh dưới chính sách thuộc địa, tách Nam Kỳ ra khỏi lãnh thổ Việt Nam thống nhất. Hai mươi ngày sau khi Pháp chiếm thành Gia Định là “thời kỳ những đô đốc” nắm toàn quyền về quân sự lẫn dân sự, thực hiện chính sách độc tài rất là khắc nghiệt. Đến năm 1879, Le Myre De Vilers được cử sang làm Thống đốc Nam Kỳ, đây là Thống đốc dân sự đầu tiên, chấm hết “ thời kỳ những đô đốc”. 17 Từ đó, Pháp bắt tay vào công cuộc thiết lập cỗ máy cai trị Nam Kỳ.Vùng đất này thực dân Pháp áp dụng chính sách trực trị, đứng đầu là Thống đốc Nam Kỳ, có Hội đồng quản hạt và địa hạt, những tỉnh trưởng đều là người Pháp, người dân Nam Kỳ là “thần dân” của Pháp, triều đình Huế không còn quyền gì ở đây. Đến năm 1876, Pháp chia Nam Kỳ ra thành bốn khu vực hành chính lớn, mỗi khu vực lại được chia nhỏ thành những hạt như sau: - Khu vực Sài Gòn có 5 tiểu khu: Tây Ninh, Thủ Dầu Một, Biên Hòa, Bà Rịa và Gia Định. - Khu vực Mỹ Tho có 4 tiều khu: Mỹ Tho, Gò Công, Tân An và Chợ Lớn. - Khu vực Vĩnh Long có 4 tiểu khu: Vĩnh Long, Bến Tre, Trà Vinh và Sa Đéc. - Khu vực Bát Xắc có 6 tiểu khu: Châu Đốc, Hà Tiên, Long Xuyên, Rạch Giá, Cần Thơ và Sóc Trăng. Năm 1899, Toàn quyền Đông Dương ra Nghị định đổi tên “hạt” thành “tỉnh” và chia Nam Kỳ thành ba miền. Như vậy, Nam Kỳ có tất cả 20 tỉnh, phân bố như sau: - Miền Đông có 4 tỉnh: Tây Ninh, Thủ Dầu Một, Biên Hòa và Bà Rịa. - Miền Trung có 9 tỉnh: Gia Định, Chợ Lớn, Mỹ Tho, Gò Công, Tân An, Vĩnh Long, Bến Tre, Trà Vinh và Sa Đéc. - Miền Tây có 7 tỉnh: Châu Đốc, Hà Tiên, Long Xuyên, Rạch Giá, Cần Thơ, Sóc Trăng và Bạc Liêu. Như vậy, hoàn toàn có thể thấy sau khi chiếm hữu được Nam Kỳ, thực dân Pháp đã xây dựng cỗ máy cai trị. Đứng đầu cỗ máy cai trị nơi đây là Thống đốc. Thống đốc chỉ huy từ cấp tỉnh trở xuống và có quyền lập quy, quyền hành pháp, quyền tư pháp. Đặc biệt Thống đốc tại Nam Kỳ trải qua quy mô Thống đốc – quân sự sang Thống đốc – dân sự. Theo đó, chịu sự điều hành trực tiếp của Bộ thủy quân và Thuộc địa sang Toàn quyền Đông Dương. Không những vậy, Pháp còn đặt ra nhiều sở ban ngành rất khác nhau để phụ tá cho Thống đốc như sở thương mại, sở canh nông. Và cũng như cỗ máy cai trị của Pháp ở Bắc Kỳ và Trung Kỳ, đứng đầu cấp tỉnh ở Nam Kỳ là những công sứ người Pháp. Theo đó, cơ quan ban ngành sở tại Pháp chia Nam Kỳ ra làm 20 tỉnh. Các chủ tỉnh Nam Kỳ được giao trách nhiệm quản thủ sở hữu ruộng đât, điều này thì những xứ khác không còn. Và khác với 18
