Mẹo về Ngữ văn 8 bài 20 Tức cảnh Pác Bó 2022
Bùi Thị Thu Hương đang tìm kiếm từ khóa Ngữ văn 8 bài 20 Tức cảnh Pác Bó được Update vào lúc : 2022-08-26 17:34:03 . Với phương châm chia sẻ Mẹo Hướng dẫn trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi đọc Post vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại phản hồi ở cuối bài để Mình lý giải và hướng dẫn lại nha.4. Thuyết minh về một danh lam thắng cảnh
Nội dung chính- ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN1. Câu 1 trang 29 sgk Ngữ văn 8 tập 22. Câu 2 trang 29 sgk Ngữ văn 8 tập 23. Câu 3* trang 29 sgk Ngữ văn 8 tập 2CÁC BÀI VĂN HAY1. Phân tích bài thơ Tức cảnh Pác Pó của Hồ Chí Minh2. Cảm nhận về bài thơ Tức cảnh Pác Bó của Hồ Chí Minh3. Phân tích Hình ảnh Bác Hồ qua bài thơ Tức cảnh Pác BóVideo liên quan
Đọc nội dung bài viết sau và trả lời thắc mắc:
HỒ HOÀN KIẾM VÀ ĐỀN NGỌC SƠN
Nếu tính từ khi hồ Hoàn Kiếm còn là một một đoạn của dòng cũ sông Hồng để lại sau khi sông chuyển dòng thì tới nay hồ đã có đến vài nghìn tuổi. Nhưng tên gọi Hoàn Kiếm thì mới có từ năm thế kỉ nay. Trước đó, hồ mang tên là Lục Thủy vì nước hồ bốn mùa xanh ngắt. Tới thế kỉ XV mang tên Hoàn Kiếm do sự tích Lê Lợi trả gươm. Truyện kể rằng Lê Lợi lúc còn ở Lam Sơn có bắt được một thanh gươm. Gươm ấy luôn ở bên ông trong suốt mười năm chinh chiến. Khi dẹp xong giặc Minh, vua Lê về Thăng Long, một hôm ngự thuyền đi dạo trên hồ Lục Thủy, bỗng một con rùa nổi lên, ông rút gươm ra trỏ thì rùa liền đớp ngay thanh gươm mà lặn xuống. Như vậy là vua trả gươm cho trời. Vì vậy, hồ mang tên là Hoàn Kiếm, gọi nôm na là Hồ Gươm. Sau thủy quân dùng hồ làm nơi rèn luyện nên có thêm tên là hồ Thủy Quân.
Theo truyền thuyết thì đời Lê Thánh Tông (nửa sau thế kỉ XV) chỗ này là gò Tháp Rùa từng là Điếu Đài tức là nơi vua đến ngồi câu cá. Đến thời Vĩnh Hựu, chúa Trịnh Giang lập cung Khánh Thụy ở đảo Ngọc làm nơi hóng gió ngày hè. Đầu thế kỉ XIX, một ngôi chùa được dựng lên trên nền cung Khánh Thụy cũ và mang tên chùa Ngọc Sơn. Ít lâu sau, nơi đây không thờ Phật nữa mà thờ thánh Văn Xương (chủ về văn chương, khoa cử) và Đức thánh Trần (tức anh hùng Trần Quốc Tuấn), do vậy được đổi gọi là đền Ngọc Sơn. Năm 1864, Nguyễn Văn Siêu, nhà văn hóa lớn của Tp Hà Nội Thủ Đô thời đó, đã đứng ra sửa sang lại toàn cảnh. Trên gò Ngọc Bội, ông xây một ngọn tháp hình bút lông, thân tháp có tạc ba chữ Tả thanh thiên (nghĩa là viết lên trời xanh). Đó là Tháp Bút. Đi qua Tháp Bút tới một cửa cuốn gọi là Đài Nghiên vì trên có đặt một chiếc nghiên mực bằng đá điêu khắc. Qua Đài Nghiên đến cầu Thê Húc (nghĩa là nơi ánh mặt trời đậu lại). Cầu dẫn đến cổng đền Ngọc Sơn. Đền có ba nếp, nếp ngoài là bái đường, nếp giữa là nơi thờ Văn Xương và nếp sau thờ Trần Hưng Đạo. Trước mặt bái đường là Trấn Ba Đình (đình chắn sóng). Nhìn thẳng về hướng phía nam là Tháp Rùa. Tháp mới chỉ có từ cuối thế kỉ XIX nhưng đã trở thành hình tượng quen thuộc của Hồ Gươm Tp Hà Nội Thủ Đô.
Ngày nay khu vực quanh hồ đã thành tên là Bờ Hồ, là nơi nhân dân thủ đô đi dạo ngày hè, nơi đón giao thừa, lại còn là một nơi tổ chức hội hoa đăng - đèn hoa - pháo hoa - trong những dịp lễ tết hằng năm.
(Theo Lịch văn hóa tổng hợp 1987 - 1990 )
a) Bài viết ra mắt hai danh thắng cảnh nào của Thủ đô Tp Hà Nội Thủ Đô?
b) Bài viết được sắp xếp theo bố cục, trình tự nào? Bài viết còn tồn tại nơi nào chưa hoàn hảo nhất về bố cục?
c) Bài viết đã sử dụng phương pháp thuyết minh nào?
d) Muốn viết được bài ra mắt về một danh lam thắng cảnh, em nên phải làm gì?
Hướng dẫn Soạn Bài 20 sách giáo khoa Ngữ văn 8 tập hai. Nội dung bài Soạn bài Tức cảnh Pác Bó sgk Ngữ văn 8 tập 2 gồm có đầy đủ bài soạn, tóm tắt, cảm thụ, phân tích, thuyết minh,… đầy đủ những bài văn mẫu lớp 8 hay nhất, giúp những em học tốt môn Ngữ văn 8.
VĂN BẢN
Tức cảnh Pắc Bó
Sáng ra bờ suối, tối vào hang,
Cháo bẹ(1) rau măng vẫn sẵn sàng.
Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng(2),
Cuộc đời cách mạng thật là sang.
Tháng 2 năm 1941
(Thơ Hồ Chủ Tịch, NXB Văn học, Tp Hà Nội Thủ Đô, 1967)
Chú thích:
(*) Tháng 2 – 1941, sau ba mươi năm dạt dẹo hoạt động và sinh hoạt giải trí cách mạng ở nước ngoài, Bác Hồ trở về Tổ quốc, trực tiếp lãnh đạo phong trào cách mạng trong nước. Người sống và thao tác trong thực trạng rất là gian truân: ở trong hang Pác Bó, một hang núi nhỏ sát biên giới Việt – Trung (thuộc huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng); thường phải ăn cháo ngô, măng rừng thay cơm; bàn thao tác là một phiến đá bên bờ suối cạnh hang (được Người đặt tên là suối Lê – nin).
(1)Bẹ:ngô.
(2)Sử Đảng:đây là Lịch sử Đảng Cộng sản Liên Xô, được Bác dịch vắn tắt để làm tài liệu học tập cho cán bộ cách mạng khi đó.
Dưới đây là phần Hướng dẫn Soạn bài Tức cảnh Pác Bó sgk Ngữ văn 8 tập 2 đầy đủ và ngắn gọn nhất. Nội dung rõ ràng câu vấn đáp từng thắc mắc những bạn xem dưới đây:
ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
Bố cục: 2 phần
– Phần 1 (3 câu thơ đầu): Cảnh sinh hoạt và thao tác của Bác.
– Phần 2 (còn sót lại): Cảm nghĩ của Bác về cuộc sống cách mạng.
Nội dung chính: “Tức cảnh Pác Bó” là bài thơ tứ tuyệt bình dị pha giọng vui đùa, đã cho tất cả chúng ta biết tinh thần sáng sủa, phong thái ung dung của Bác Hồ trong cuộc cách mạng đầy gian truân ở Pác Bó. Với Người, làm cách mạng và sống hòa phù phù hợp với thiên nhiên là nụ cười lớn.
1. Câu 1 trang 29 sgk Ngữ văn 8 tập 2
Bài thơ thuộc thể thơ gì? Hãy kể tên một số trong những bài thơ cùng thể thơ này mà em đã học.
Trả lời:
– Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt Đường luật
– Một số bài thơ cùng thể thơ:Cảnh Khuya, Nguyên Tiêu, Nam quốc sơn hà, Tĩnh dạ tứ, …
2. Câu 2 trang 29 sgk Ngữ văn 8 tập 2
Nhận xét về giọng điệu chung của bài thơ. Tâm trạng của Bác Hồ ở Pác Bó được biểu lộ ra làm sao qua bài thơ? Vì sao Bác lại cảm thấy môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường gian truân đó “thật là sang”?
Trả lời:
Giọng điệu chung của bài thơ là giọng điệu tự nhiên, hóm hỉnh pha chút vui đùa. Điều đó đã cho tất cả chúng ta biết, dù sống trong gian truân nhưng tâm trạng của Bác vẫn rất sáng sủa, thoải mái với môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường núi rừng hoang vu.
3. Câu 3* trang 29 sgk Ngữ văn 8 tập 2
Qua bài thơ, hoàn toàn có thể thấy rõ Bác Hồ cảm thấy vui thích, thoải mái khi sống giữa thiên nhiên. Nguyễn Trãi cũng từng ca tụng “thú lâm tuyền” (nụ cười thú được sống với rừng, suối) trong bài Côn Sơn ca. Hãy cho biết thêm thêm “thú lâm tuyền” ở Nguyễn Trãi và ở Bác Hồ có gì giống và rất khác nhau.
Trả lời:
– Giống nhau: Đều thể hiện nụ cười thú khi được sống với rừng, với suối
– Khác nhau: “Thú lâm tuyền” của Nguyễn Trái ấy là cái “thú lâm tuyền” của người ẩn sĩ bất lực trước thực tế xã hội, muốn “lánh đục về trong”, tự tìm đến môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường “an bần lạc đạo”. Ở Hồ Chí Minh, cái “thú lâm tuyền” vẫn gắn với con người hành vi, con người chiến sỹ. Nhân vật trữ tình trong bài thơ tuy có dáng vóc của một ẩn sĩ nhưng thực tế đó lại là một người chiến sỹ đang tận tâm, tận lực vì tự do độc lập của non sông (Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng).
CÁC BÀI VĂN HAY
1. Phân tích bài thơ Tức cảnh Pác Pó của Hồ Chí Minh
Bài tham khảo 1:
Hồ Chí Minh là một nhà chính trị quân sự tài ba, một nhà thơ, nhà văn lớn của dân tộc bản địa Việt Nam ở thế kỉ XX. Bài thơ “Tức cảnh Pác Pó” được Bác sáng tác vào tháng 2 năm 1941, tại Pác Pó (Cao Bằng). Qua bài thơ, tất cả chúng ta thấy được tinh thần sáng sủa, phong thái ung dung của Người trong môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường cách mạng đầy gian truân. Có thể nói, tác phẩm là một bức chân dung tự họa của người chiến sỹ cộng sản.
Bài thơ được viết trong thực trạng sau ba mươi năm dạt dẹo hoạt động và sinh hoạt giải trí cách mạng ở nước ngoài, đến đầu năm 1941, Bác trở về nước, trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam. Người đã sống và thao tác tại hang Pác Pó (Cao Bằng) trong một điều kiện sinh hoạt vô cùng trở ngại vất vả, thiếu thốn, gian truân. Thế nhưng, khi phải đối diện với thực trạng đó, Bác Hồ vẫn vui vẻ, sáng sủa, tràn đầy tinh thần thao tác cách mạng hăng say bởi Bác đang được sống và thao tác ngay trên mảnh đất nền quê hương, đang trực tiếp dẫn dắt cả dân tộc bản địa ta tiến lên giành lấy ngọn cờ độc lập, hòa bình của đất nước.
Trước hết hai câu thơ mở đầu là lời ra mắt về môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường của Bác ở Pác Pó – một môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường trở ngại vất vả, thiếu thốn:
Sáng ra bờ suối tối vào hang
Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng.
Chỉ hai câu thơ rất ngắn gọn, gồm có mười bốn vần âm nhưng nhà thơ đã gợi mở ra một không khí – thời gian sống, thao tác rất rõ ràng, rõ ràng: nơi ở trong hang núi, nơi thao tác thì bên bờ suối và thức ăn là cháo bẹ, rau măng. Cách ngắt nhịp 4/3 thường thấy của thể thơ tứ tuyệt, kết phù phù hợp với lời thơ cân đối ( sáng – tối, ra – vào, ra suối – vào hang) đã đã cho tất cả chúng ta biết một nếp sống sinh hoạt và thao tác rất đều đặn, trở thành một thòi quen trong một thực trạng đặc biệt của Bác: “Cháo bẹ” (cháo ngô), rau măng (măng nứa, măng tre, măng rừng) thật đạm bạc, đều là những thức ăn đơn sơ có sẵn của thiên nhiên núi rừng. Nhưng Bác không hề cảm thấy khắc khổ mà ngược lại thấy rất thoải mái, ung dung: “vẫn sẵn sàng”. Từ “vẫn” đã đã cho tất cả chúng ta biết sự tương phản hoàn toàn giữa một bên là sự việc thiếu thốn về vật chất với một bên là tinh thần thanh thản, sáng sủa trước thực trạng đó. Ta đọc ở đây một nụ cười kín kẽ hồn nhiên rất giản dị, chân thành, khiến người đọc có cảm hứng như Bác đang bằng lòng, thich thú và vui sướng với môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường như vậy. Đó là một môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường chan hòa với thiên nhiên, với chốn lâm tuyền của núi rừng bí hiểm. Chẳng thế mà tất cả chúng ta luôn thấy, thiên nhiên từ lâu đã trở người bạn “tri kỉ” trong thơ của Người:
Cảnh rừng Việt Bắc thật là hay
Vượn hót chim kêu suốt một ngày dài…
Hay:
Tiếng suối trong như tiếng hát xa
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa…
Cảm xúc, tâm trạng đó của Bác đã làm toát lên ở Người vẻ đẹp thanh cao trong sáng của một tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường, coi thường vật chất bên phía ngoài, rất gần với cách thể sống của những bậc hiền nhân xưa:
Thu ăn măng trúc, đông ăn giá
Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao
Rượu đến cội cây ta sẽ uống
Nhìn xem phú quí tựa chiêm bao.
(Nhàn – Nguyễn Bỉnh Khiêm)
Tuy nhiên, nếu người xưa tìm đến thiên nhiên, đến núi non lâm tuyền là để lánh đục tìm trong, thể hiện tâm thế “an bần lạc đạo”, là phương pháp để họ di dưỡng tinh thần mà trốn tránh sự đời thì ở Bác dù có hòa tâm hồn với vũ trụ, với thiên nhiên hoa lá cỏ cây, trăng gió vẫn hiện lên tư thế của một người chiến sỹ cộng sản yêu nước, thương dân đang trực tiếp tham gia cách mạng cùng với nhân dân:
Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng
Cuộc đời cách mạng thật là sang.
“Bàn đá chông chênh” vừa là chiếc bàn của thiên nhiên rừng núi, lại vừa là chiếc bàn của lòng người. Bác đã biến phiến đá thông thường của tự nhiên làm thành chiếc bàn kê thật giản dị, đơn sơ cạnh một việc làm lớn lao cao cả: “dịch sử Đảng”. Với việc sử dụng ba thanh trắc liền kề liên tục ở ba tiếng cuối câu thơ thứ ba tạo nên âm hưởng chắc khỏe cho lời thơ, đồng thời thể hiện một tư thế, một tâm hồn, một bản lĩnh cứng cỏi, vững vàng, chắc như đinh. Vì thế, chiếc bàn đá chông chênh kia thực chất là hình ảnh ẩn dụ để chỉ “tấm lòng vững như bàn thạch của người cách mạng đã nhìn đá ra bàn…” (Chế Lan Viên). Câu thơ đã dựng lên hình tượng người chiến sỹ cách mạng trong một tư thế uy nghi, sừng sững, thật lớn lao trong một không khí rừng núi yên tĩnh. Và Bác hiện lên như một ông tiên giáng trần đang đọc sách và thưởng ngoạn cảnh núi non lâm tuyền ở Pác Pó.
Khép lại bài thơ, lời thơ thẳng thắn, nhẹ nhàng, chất chứa một nụ cười sáng sủa:
Cuộc đời cách mạng thật là sang.
Chỉ cần nhắc tới hai tiếng “cách mạng” thôi là tất cả chúng ta đã cảm thấy sự hiểm nguy, vất vả và gian khó ra làm sao. Vậy mà Bác lại cảm thấy việc làm đó “thật là sang”. Phải chăng cái “sang” mà Bác nói tới ở đây là vì giờ đây Bác đang được sống với thiên nhiên núi rừng Pác Pó, nơi quê hương Việt Nam yêu dấu mà suốt cả cuộc sống Người muốn đấu tranh để bảo vệ nó, và cao hơn, cái “sang” của việc làm làm cách mạng đó là ý nghĩa, mục tiêu tôn chỉ cao đẹp mà Bác làm là: cứu dân, cứu nước, đem lại hòa bình, niềm sung sướng cho nhân dân. Bởi cả cuộc sống Bác đều dành trọn cho cách mạng vì nước, vì non. Ta đọc trong câu thơ là một tấm lòng rộng mở, một nhân cách vĩ đại, lớn lao ở Người:
Bác ơi! tim Bác mênh mông thế
Ôm cả non sông mọi kiếp người.
Bài thơ được viết theo thể thơ tứ tuyệt, có sự phối hợp giữa chất cổ xưa và tinh thần tân tiến, giọng điệu dí dỏm, vui tươi, ngôn từ dễ hiểu, giản dị, hình ảnh đời thường mộc mạc… tất cả đã làm ra thành công của tác phẩm. Khép lại trang thơ, người đọc thấy được một tinh thần sáng sủa, một phong thái ung dung thanh thản, một bản lĩnh thép cứng cỏi, phi thường vượt lên trên gian khó và luôn mang trong mình trái tim nhân hậu, bao dung: yêu thiên nhiên, yêu đất nước sâu sắc ở Hồ Chí Minh.
Bài tham khảo 2:
Tức cảnh Pác Bó là một trong những bài thơ tứ tuyệt tiêu biểu cho phong cách thơ Hồ Chí Minh. Bài thơ thể hiện nụ cười, niềm tin mãnh liệt và nghị lực phi thường của Bác trong thực trạng sống và thao tác giữa núi rừng Việt Bắc, sau mấy chục năm trời xa cách đất nước và dân tộc bản địa.
Sáng ra bờ suối, tối vào hang,
Cháo bẹ, rau măng vẫn sẵn sàng.
Bàn đá chông chênh, dịch sử Đảng,
Cuộc đời cách mạng thật là sang.
Thơ tứ tuyệt thường ngắn gọn, hàm súc nên muốn hiểu ý thơ, trước hết tất cả chúng ta phải nắm được thực trạng ra đời của bài thơ.
Tháng 6 – 1940, tình hình thế giới có nhiều dịch chuyển lớn. Thực dân Pháp đầu hàng phát xít Đức. Lúc này, Bác đang hoạt động và sinh hoạt giải trí bí mật ở Côn Minh (Vân Nam, Trung Quốc). Tháng 2 năm 1941, Bác về nước và chọn Pác Bó làm địa thế căn cứ để từ đây trực tiếp lãnh đạo phong trào cách mạng giải phóng dân tộc bản địa. Hoàn cảnh sống của Bác thời điểm hiện nay vô cùng trở ngại vất vả, thiếu thốn. Trời rét, sức khỏe yếu nhưng Bác phải ở trong cái hang nhỏ ẩm ướt, tối tăm. Ăn uống rất là kham khổ, thức ăn hằng ngày phần lớn là cháo bột ngô và măng rừng. Bàn thao tác của Bác là một phiến đá ven suối.
Nhưng thiếu thốn, gian truân không làm Bác bận lòng. Bác dành trọn tâm huyết để lãnh đạo phong trào cách mạng nên quên hết mọi gian truân; một mực phấn chấn, tin tưởng vào tương lai tươi sáng của đất nước.
Ba câu đầu của bài thơ tả cảnh sống và thao tác của Bác. Câu thứ nhất nói về nơi ở, câu thứ hai nói về cái ăn, câu thứ ba nói về phương tiện thao tác. Câu thứ tư đậm chất trữ tình, nêu cảm tưởng của Bác về môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường của tớ lúc bấy giờ. Trong hiện thực gian truân, trở ngại vất vả, tâm hồn Bác vẫn ngời sáng một tinh thần cách mạng.
Sáng ra bờ suối, tối vào hang
Cái hang Bác ở mang tên là hang Cốc Bó, chỉ ở mức hơn một mét vuông dưới đáy là tương đối phẳng phiu, đủ kê một tấm ván thay cho giường. Vách hang chỗ lồi cao, chỗ lõm sâu, không khí lạnh lẽo, ẩm thấp. Trước cửa hang là loại suối nhỏ chảy sát chân ngọn núi. Bác đặt tên là suối Lênin và núi Mác. Bàn thao tác của Bác là phiến đá kê trên hai hòn đá và một hòn đá thấp hơn làm ghế cũng ở gần bờ suối.
Không gian sinh hoạt của Bác phân thành hai phần: một là hang, hai là suối. Hành động cũng chia hai: ra suối, vào hang. Thời gian biểu hằng ngày đều đặn: sáng ra, tối vào. Sáng ra bờ suối là để thao tác, tối vào hang là để nghỉ ngơi. Sự thật gần như thể chỉ có thế. Thực ra chất thơ giấu trong âm điệu, vẫn là nhịp 4/3 hay 2/2/1 /2 của câu thơ Đường luật bảy chữ, nhưng lồng vào trong đó là cái đều đặn, khoan thai như nhịp tuần hoàn của trời đất. Sáng rồi tối, tối rồi sáng; ra rồi vào, vào rồi ra… đơn giản, quen thuộc mà bền vững, ung dung.
Cái gian truân của thực trạng sống, sự hiểm nguy do quân địch luôn rình rập… tất cả đều như lặn chìm, tan biến trước phong thái an nhiên, tự tại của Bác Hồ:
Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng.
Bữa cơm đơn sơ, đạm bạc, quanh quẩn chỉ có cháo ngô và măng đắng, măng nứa, rau rừng… hết ngày này sang ngày khác, vẫn sẵn sàng nghĩa là những thứ đó luôn luôn có sẵn xung quanh. Mặt khác, cháo bẹ, rau măng còn gợi nhớ tới cảnh sống an bần lạc đạo của người xưa:
Thu ăn măng trúc, đông ăn giá,
Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao.
(Nguyễn Bỉnh Khiêm)
hoặc:
Trúc biếc, nước trong ta sẵn đó
(Nguyễn Trãi)
Sự thiếu thốn đã được thi vị hóa thành phong lưu. Xưa là ước lệ, tượng trưng, nay hoàn toàn là sự việc thật. Chỉ phớt qua một chút ít xưa là câu thơ đậm đà thêm ý vị.
Nhưng ý vị nhất vẫn là giọng điệu thơ. Cháo bẹ, rau măng cũng như Sáng ra, tối vào là nhịp điệu an nhiên, khoan hòa bên trong. Ba chữ vẫn sẵn sàng nâng câu thơ lên thành một lời bình phẩm với giọng điệu sáng sủa, gần như thể tự hào, nghĩa là an nhiên, tự tại ở mức cao hơn.
Hai câu thơ đầu tả thực, câu thơ thứ ba vừa tả thực vừa trữ tình, ở trên chưa tồn tại bóng hình con người thì đến đây, con người đã hiện ra sống động và có hành vi rõ ràng:
Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng,
Nếu trong cụm từ vẫn sẵn sàng mới thấp thoáng một chút ít vui thì đằng sau tính từ chông chênh đã là một nụ cười hóm hỉnh, thâm thúy. Chông chênh vốn nghĩa là không vững, không còn chỗ tựa chắc như đinh. Chiếc bàn đá của Bác quả là chông chênh thật vì nó chỉ là một phiến đá. Đó là thứ bàn thao tác bất đắc đĩ. Nhưng hàm ý của từ chông chênh không nhằm mục đích nói tới đặc điểm của cái bàn đá rõ ràng mà là ẩn dụ về tình thế muôn vàn trở ngại vất vả của cách mạng nước ta và cách mạng thế giới lúc bấy giờ. Năm ấy, phe phát xít đang thắng ở khắp những mặt trận. Vậy mà trong cái thế chông chênh đó, Bác Hồ vẫn bình tĩnh dịch sử Đảng (lịch sử Đảng cộng sản Liên Xô, viết bằng tiếng Nga) cho cán bộ ta nghiên cứu và phân tích và học tập những kinh nghiệm tay nghề phong phú, quý báu để vận dụng vào thực tiễn phong trào đấu tranh cách mạng của dân tộc bản địa.
Việc làm này của Bác có tác dụng đặt nền móng về mặt lí luận cho cách mạng Việt Nam. Đấy là một điều rất là thiết yếu. Đem đối lập tính chất tráng lệ, quan trọng của việc làm với cái vẻ đơn sơ, chông chênh của bàn đá, mới nghe tưởng chừng có chút vui nhộn, đùa vui nhưng kì thực lại mang ý nghĩa cách mạng thật lớn lao.
Nhớ lại thời gian đó, cả thế giới đang đứng trước rủi ro tiềm ẩn tiềm ẩn chìm đắm trong thảm họa phát xít. Vậy mà Hội nghị Trung ương Đảng ta lần thứ VIII (tháng 5 – 1941) vẫn xác định rằng cách mạng trong nước sẽ thắng lợi. Đó chẳng phải là trong chông chênh tình thế mà Bác vẫn xác định thắng lợi chắc như đinh của sự việc nghiệp giải phóng đất nước, giải phóng dân tộc bản địa hay sao? Đó là tầm nhìn kế hoạch, tầm suy nghĩ sáng suốt của một lãnh tụ tài ba.
Lắng nghe giọng điệu câu thơ mới thấy thật rõ. Ở nhịp bốn (Bàn đá chông chênh) âm thanh tuy có phần trúc trắc (ba thanh bằng, một thanh trắc), gợi liên tưởng đến tình thế nguy hiểm; nhưng ở nhịp ba (dịch sử Đảng), trái lại, âm thanh rắn, khỏe, (ba thanh trắc) tỏ rõ ý chí nhất quyết chiến đấu và tin tưởng. Câu thơ toát lên một tư thế dữ thế chủ động, vững vàng trước mọi nguy nan của Bác, điểm thêm một nụ cười thanh thoát, cao vời.
Người xưa khi bất đắc chí thường lánh về chốn núi rừng để vui thú lâm tuyền cho khuây khỏa tâm hồn, nhưng Bác lại khác. Bác đến với núi rừng không phải với mục tiêu ở ẩn mà là để mưu tính cho từng bước đi của phong trào cách mạng giải phóng dân tộc bản địa.
Xưa, trong những ngày lánh mình ở Côn Sơn, Nguyễn Trãi đã thi vị hóa môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường đạm bạc của tớ:
Côn Sơn có suối nước trong,
Ta nghe suối chảy như cung đàn cầm.
Côn Sơn có đá tần vần,
Mưa tuôn đá sạch ta nằm ta chơi.
Nay, Bác Hồ thao tác trong cảnh:
Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng.
Trong bóng hình của vị tiên bên suối là cốt cách của một lãnh tụ cách mạng kiên cường.
Nếu ở ba câu thơ đầu, nụ cười, niềm tự hào còn ẩn chứa bên trong thì đến câu thơ kết, nụ cười ấy đã thể hiện rõ ràng qua từ ngữ, tiết tấu và âm hưởng. Cái nghèo nàn, thiếu thốn vật chất đã được chuyển hóa thành cái giàu sang tinh thần. Bác đánh giá hiện thực ấy với nụ cười hóm hỉnh, thâm thúy của một triết nhân:
Cuộc đời cách mạng thật là sang!
Như vậy, suối không riêng gì có là nơi thao tác, hang không riêng gì có là nơi nghỉ ngơi mà hang còn mở ra phía suối, tạo nên không khí thoáng đãng, đủ chỗ cho nhịp sống của con người hoà vào nhịp của đất trời. Gian nan, vất vả cũng như tan biến vào cái nhịp tuần hoàn, thư thái ấy. Cháo bẹ và rau măng là kham khổ, nghèo nàn, nhưng đã được thổi lên thành cái sẵn sàng, đầy đủ, thành một thoáng vui. Đến việc dịch sử Đảng trên bàn đá chông chênh thì đã lồng lộng cái thế vững chắc của tiến trình cách mạng giữa nguy hại. Cuộc đời cách mạng thật là sang!Tinh thần của bài thơ tụ lại cả ở từ sang này. Niềm tin, niềm tự hào của Bác tỏa sáng cả bài thơ.
Chính sự ra vào ung dung, tinh thần vẫn sẵn sàng, khí tiết, cốt cách vững vàng trong tình thế chông chênh đã làm ra cái sang, cái quý trong cuộc sống của con người một lòng một dạ phấn đấu hi sinh cho việc nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc bản địa và quả đât bị áp bức trên toàn thế giới.
Bài thơ tứ tuyệt ngắn gọn nhưng đã giúp tất cả chúng ta hiểu thêm về một quãng đời hoạt động và sinh hoạt giải trí của Bác Hồ. Vượt lên mọi trở ngại vất vả, gian truân, Bác vẫn sống ung dung, thanh thản và tin tưởng tuyệt đối vào thắng lợi của sự việc nghiệp cách mạng. Bên cạnh đó, bài thơ còn là một bài học kinh nghiệm tay nghề thấm thía về thái độ sống và quan điểm sống đúng đắn, tích cực của một chiến sỹ cộng sản chân chính.
Bài tham khảo 3:
Không chỉ là nhà hoạt động cách mạng kiên trung, bất khuất Bác còn là một con người hết sức lạc quan trong hoàn cảnh khó khăn, khắc nghiệt. Những vần thơ hóm hỉnh như:
Khách đến thì mời ngô nếp nướng
Săn về thường chén thịt rừng quay
Non xanh nước biếc tha hồ dạo,
Rượu ngọt, chè tươi mặc sức say
Những vẫn thơ như vậy xuất hiện khá nhiều trong các tác phẩm của Bác. Đặc biệt trong thời gian đầu cuộc kháng chiến của dân tộc còn gặp nhiều khó khăn, phải hoạt động nơi rừng núi Cao Bằng, nhưng không vì thế mà tinh thần ung dung, lạc quan bị mất đi. Nó được thể hiện rõ nét nhất trong bài thơ Tức cảnh Pác Bó.
Mở đầu bài thơ gợi nên không khí hoạt động bí mật của Người ở Việt Bắc:
Sáng ra bờ suối tối vào hang
Câu thơ tạo thành hai vế rất cân đối với nhau, thời gian sáng tối, không khí suối – hang, hoạt động ra – vào, cho thấy nhịp sinh hoạt hết sức nề nếp, đều đặn và hết sức nhịp nhành của người. Đồng thời cũng cho thấy không khí hoạt động bí mật và còn hết sức khó khăn. Trong giai đoạn đầu, cách mạng còn non yếu, chưa có thế và lực nên phải hoạt động bí mật và gặp nhiều khó khăn nhưng người chiến sĩ cách mạng vĩ đại vẫn hết sức ung dung, tự tại. Quy luật vận động đó cũng khẳng định tinh thần làm chủ hoàn cảnh, chủ động, lạc quan của người chiến sĩ cách mạng.
Không chỉ khó khăn, thiếu thốn trong không khí sống, mà sự khó khăn ấy còn hiện lên trong cả bữa ăn, nơi làm việc của Bác:
Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng
Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng
Câu thơ cho thấy tâm thế ung dung, lạc quan của Bác. Núi rừng thiên nhiên Việt Bắc vẫn luôn sẵn sàng cháo bẹ, rau măng phục vụ cho người chiến sĩ cách mạng. Câu thơ vừa cho thấy cái gian khổ, khắc nghiệt mà Bác phải đối mặt, nhưng đằng sau đó còn là nụ cười hóm hỉnh của một con người tuy sống trong hoàn cảnh khó khăn nhưng vẫn hết sức lạc quan yêu đời.
Và hàng ngày Người vẫn ngồi bên bàn đá chông chênh viết Đường cách mệnh, phục vụ cho cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc. Hai chữ chông chênh gợi lên tư thế không chắc chắn, không vững vàng, cho thấy những khó khăn chất chồng của hiện thực cuộc kháng chiến. Nhưng trên nền hoàn cảnh khắc nghiệt đó, người chiến sĩ cách mạng vẫn vượt lên để hoàn thành nhiệm vụ, để thực hiện nghĩa vụ, lí tưởng cao đẹp của mình, quả đáng trân trọng và khâm phục.
Dù hoạt động cách mạng gian khổ là vậy, nhưng câu kết của toàn bài lại đem đến cho người đọc sự bất ngờ, mà cao hơn chính là cảm phục:
Cuộc đời cách mạng thật là sang
Sang được hiểu là sang trọng, đầy đủ. Nhưng trong hoàn cảnh của Bác, ăn uống, nghỉ ngơi thiếu thốn trăm bề liệu có thật sang không? Đối với Bác điều đó không phải sang, mà cái sang nhất ở đây chính là dịch sử Đảng, là được hoạt động cách mạng để thực hiện lí tưởng đẹp đẽ của mình, đem lại độc lập, tự do, cho dân tộc. Giọng điệu thơ tự nhiên, dí dỏm, mà cũng rất khẩu khí, khẳng định tinh thần thép của người chiến sĩ cách mạng.
Bài thơ sử dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, ý tại ngôn ngoại, lời thơ hàm súc cô đọng, cùng với giọng điệu thơ hỏm hỉnh, vui đùa đã làm nổi bật lên chân dung người chiến sĩ cách mạng. Đó là một con người mang trong mình phong thái ung dung, lạc quan, mang trong mình lí tưởng cao đẹp, cứu nước, cứu đời.
Bài tham khảo 4:
Bác Hồ về nước tháng 2/1941, sau 30 năm dạt dẹo khắp năm châu bốn biển để tìm đường cứu nước. Khi đó, tình hình thế giới và trong nước có những dịch chuyển vô cùng to lớn (đại thế chiến thứ hai, Pháp lại khủng bố cách mạng dã man, Nhật vào Đông Dương; ở châu Âu, Pháp đầu hàng phát xít Đức..), Bác đã triệu tập Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ VIII, vạch đường lối cách mạng trong tình hình mới, quyết định thành lập Mặt trận Việt Minh (Việt Nam độc lập đồng minh) đoàn kết rộng rãi những tầng lớp nhân dân đánh Pháp đuổi Nhật, tranh thủ thời cơ giành độc lập cho Tổ quốc.
Bác sống ở hang Pác Bó (đúng tên là Cấn Bó, nghĩa là đầu nguồn), trong điều kiện sinh hoạt rất là gian truân.
Đồng chí Võ Nguyên Giáp kể lại: “Nơi ở đầu tiên của Bác tại Pác Bó tuy ẩm lạnh nhưng vẩn là nơi ở tốt nhất. Địa điểm thứ hai là một hốc núi nhỏ ở rất cao và rất sâu trong rừng, bên phía ngoài chỉ rất ít cành lau. Những khi trời mưa to, rắn rết chui cả vào chỗ nằm. Có buổi sáng, Bác thức dậy thấy một con rắn rất lớn nằm khoanh tròn ngay cạnh Người (…) Sức khoẻ của Bác có phần giảm sút. Bác sốt rét luôn. Thuốc men gần như thể không còn gì ngoài ít lá rừng lấy về sắc uống theo cách chữa bệnh của đồng bào địa phương. Thức ăn cũng rất thiếu (…).
Có thời gian, cơ quan chuyển vào vùng núi đá trên khu đồng bào Mán trắng, gạo cũng không còn, Bác cũng như những anh em khác phải ăn toàn cháo bẹ hàng tháng ròng. Ở bất kể thực trạng nào, tôi cũng thấy Bác thích nghi một cách rất tự nhiên. Chẳng hiểu Bác được rèn luyện từ bao giờ, ra làm sao mà mọi biến cố đều không mảy may lay chuyển được…”
Mặc dù sống trong điều kiện gian truân, hiểm nghèo như vậy nhưng Bác Hồ rất vui. Bác rất vui vì sau bao năm xa nước nay được sống và trực tiếp lãnh đạo phong trào trong nước. Đặc biệt, vì với nhân quan chính trị sắc bén. Người biết rằng thời cơ giành độc lập hoàn toàn đang tới, dù cục diện trước mắt còn tất đen tối. “Đối với Nguyễn Ái Quốc và những bạn chiến đấu của Người những ngày tháng ở Pác Bó tựa như những ngày vui bất tận, rực rỡ sắc màu của cảnh chờ đón những chuyển biến vĩ đại (…) chưa bao giờ Nguyễn Ái Quốc thao tác nhiệt tình như vậy, Người như trẻ ra đến hai, ba chục tuổi.
Bài thơ với bốn câu, có giọng đùa vui hóm hỉnh, đã toát lên một cảm hứng vui thích, thoải mái. Phân tích bài thơ đó đó là phân tích tìm hiểu nụ cười thoải mái đó, vì đằng sau nụ cười đó là vẻ đẹp của một tâm hồn bình dị mà thanh cao, hồn nhiên mà đầy bản lĩnh của Bác Hồ.
Câu mở đầu bài thơ có giọng điệu phơi phới, thoải mái, đọc lên, ta có cảm tưởng Bác Hồ sống thật ung dung hoà hợp uyển chuyển với điệu sông núi rừng:
Sáng ra bờ suối, tối vào hang.
Câu thơ ngắt nhịp ở giữa, tạo thành hai vế sóng đôi toát lên cảm hứng uyển chuyển, nề nếp: sáng ra, tối vào… Câu thứ hai là một nét cười đùa, cho biết thêm thêm thức ăn của con người sống ở suối, hang ấy thậl đầy đủ, đầy đủ tới dư thừa:
Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng.
Câu thơ này, hoàn toàn có thể hiểu là: dù chỉ có cháo bẹ, rau măng nhưng tinh thần cách mạng vẫn san sàng. Cách hiểu ấy không sai về mặt ngữ pháp, nhưng e không thích hợp lắm với giọng đùa vui thoải mái của tất cả bài thơ. Có lẽ nên hiểu là: thức ăn (cháo bẹ, rau măng) thì lúc nào thì cũng luôn có thể có sẵn đó.
Câu thứ nhất nói về ở, câu thứ hai nói về ăn, câu thứ ba nói về thao tác, cả ba câu đều là thuật tả sinh hoạt vật chất, chỉ đến câu kết mới phát biểu cảm xúc, ý nghĩ.
Hiểu như vậy, sẽ phù phù phù hợp với mạch thơ, với kết câu ngặt nghèo của bài thơ hơn. Ở đây ta để ý quan tâm cách gieo vần bằng (âm ang), quyến rũ hứng mở ra và vang xa, đồng thời tạo nên cái thế vững vàng và cảm hứng khoáng đạt của bài thơ. Câu thứ ba vần trắc làm nổi bật lên hình tượng ở trung tâm bài thơ, được đặc tả bằng những nét bút đậm, khoẻ, sinh động:
Bàn đá chông chênh, dịch sử Đảng.
Hai chữ “chông chênh” là lừ láy duy nhất của bài thơ, rất tạo hình; ba chữ “dịch sử Đảng” toàn vần trắc, thật khoẻ, gân guốc như cân lại ba câu.
Vần bằng vang xa. Đó là hình tượng nhân vật trữ tình được đặt ở trung tâm bài thơ; như vậy con người là chủ thể của thiên nhiên chứ không biến thành lấn át, hoà lan trong thiên nhiên. Và thật là thú vị, vị “khách lâm tuyền” sống hoà hợp uyển chuyển với suối, với hang kia, đó đó là người chiến sỹ cách mạng vĩ đại, đang tựa vào thiên nhiên để hoạt động và sinh hoạt giải trí tái tạo xã hội. Đằng sau cái dáng tạo hình rõ ràng của Bác đang ngồi dịch sử Đảng toát lên tư thế lồng lộng của vị lãnh tụ dân tộc bản địa, nhà cách mạng vĩ đại – một hình tượng thật đẹp. Bác Hồ đang sáng tạo ra lịch sử nơi “đầu nguồn” – trên cái toàn cảnh thiên nhiên, có suối, có rừng… Cảnh tượng ấy, môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường ấy quả thật là đẹp “thật là sang”! Bài thơ kết thúc bằng chừ “sang”, hoàn toàn có thể gọi là chữ nhãn tự (chữ mất) đã kết tinh, bật sáng tinh thần toàn bài.
Thơ Bác Hồ vừa rất mực giản dị, song lại rất hàm súc, gợi lên bao ý nghĩa sâu xa; vừa đậm đà sắc tố cổ xưa, vừa thể hiện đầy đủ tinh thần thời đại. Bài Tức cảnh Pác Bó là điển hình của hồn thơ, phong cách thơ đó.
Bài tham khảo 5:
Ôi sáng xuân nay, xuân 41
Trắng rừng biền giới nở hoa mơ.
(Tố Hữu)
Năm 1941, sau nhiều năm dạt dẹo hải ngoại tìm đường cứu nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh bí mật về tới Pác Bó, Cao Bằng. Hang Pác Bó đã trở thành nơi sống và hoạt động và sinh hoạt giải trí bí mật của Người. Bài thơ Tức cảnh Pác Bó được Bác viết tại đây (tháng 2/1941) theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật. Bài thơ phản ánh hoạt động và sinh hoạt giải trí phong phú, sôi nổi, phong thái ung dung tự tại và tinh thần sáng sủa cách mạng của người chiến sỹ vĩ đại trong thực trạng bí mật trở ngại vất vả gian truân.
Sáng ra bờ suối tối vào hang
Câu thơ, gợi nên môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường bí mật của nhà thơ vào những ngày đầu, mới về nước đang nhóm lửa, phải sống ở trong hang, thao tác ở hang. Không gian và cả thời gian eo hẹp, quẩn quanh, đơn điệu. Còn gì gò bó cho bằng những ngày, những tối, những tháng năm mà con người vốn sống phóng khoáng tự do phải chịu cảnh nhàm chán không thể thay đổi với hang, với suối quen thuộc đến trơ mòn. Thế mà đọc lại câu thơ sáng ra bờ suối tối vào hangy ta thấy toát lên giọng điệu thơ thật thoải mái, phơi phới. Với cách nhịp 4/3 đã tạo thành hai vế đối sóng đôi: sáng ra, tối vào rất uyển chuyển. Cuộc sống của Bác Hồ đã trở thành nề nếp, hòa điệu với nhịp sống của núi rừng rất ung dung. Qui luật vận động ấy đã thể hiện một tinh thần làm chủ thực trạng rất dữ thế chủ động và sáng sủa.
Câu thơ thứ hai vẫn tiếp tục mạch cảm xúc của câu đầu, có thêm nét vui đùa: lương thực, thực phẩm ở đây thật đầy đủ đến mức dư thừa:
Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng
Ba chữ vẫn sẵn sàng nghĩa là cháo bẹ, rau măng luôn có sẵn, đủ dùng ở nơi suối hang này. Đằng sau vần thơ là nụ cười của một con người sống trong gian truân trở ngại vất vả nhưng vẫn sáng sủa yêu đời, ý tưởng này vẫn theo suốt trong con người Bác qua từng vần thơ khác:
Khách đến thì mời ngô nếp nướng,
Săn về thường chén thịt rừng quay
Non xanh nước biếc tha hồ dạo
Rượu ngọt chè tươi mặc sức say
(Cảnh rừng Việt Bắc – 1947)
Cách nói vẫn sẵn sàng, tha hồ dạo, mặc sức say… sao mà sang trọng, hóm hỉnh và yêu đời đến thế! Còn gì thích thú hơn khi môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường cần gì có nấy! Còn gì thú vị hơn khi được sống giao hòa với thiên nhiên. Ngày được thao tác bên bờ suối, làm bạn với thiên nhiên, tối trở về hang (nhà) để nghỉ ngơi và nghe tiếng suối trong mà đã có lần ta phát hiện trong thơ Bác: Tiếng suối trong như tiếng hát xa.
Khác với người xưa Công thành thân thoái, mai danh ẩn tích ở chốn núi rừng. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sống và chiến đấu vì một lý tưởng cao đẹp:
Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng.
Bàn đá, đá ở đây là đá núi, đá tự nhiên. Trên cái bàn đá thô sơ ấy Bác viết Đường cách mệnh. Phong trào và cán bộ cần, Người dịch sử Đảng. Hình ảnh bàn đá chông chênh không riêng gì có nói lên trở ngại vất vả thiếu thốn chồng chất mà còn biểu lộ tinh thần phấn đấu quyết tử vì sự thắng lợi của cách mạng.
Đặt ba điều ấy vào trong cùng một khối mạng lưới hệ thống mới thấy sự nghiệp cách mạng mà người chèo lái gian truân biết chừng nào? Hiểu như vậy mới thấy những quyết tử, từ những chuyện nhỏ nhặt trong thời gian dài của quản trị Hồ Chí Minh. Bác cũng là người cũng thông thường như tất cả tất cả chúng ta, nghĩa là biết đói, biết rét, biết thiếu thốn, ấy là chưa tính những chông gai mà người vượt qua trên con phố cách mạng. Nhưng kỳ lạ thay, câu kết bài thơ không đi về hướng ấy:
Cuộc đời cách mạng thật là sang.
Sang ở đây là sang trọng, cao sang, nghĩa là rất đầy đủ, rất cao quí. Con người rơi vào thực trạng cao sang, nhất là thật là sang thì niềm sung sướng hoàn toàn có thể xem là đã đến tột độ. Nhưng đối với Bác thi lại là hang tối, cháo bẹ, rau măng, bàn đá chông chênh thi sao gọi là sang được? Phải chăng nụ cười lớn số 1, nụ cười vô hạn của người chiến sỹ cách mạng sau ba mươi năm xa nước đêm mơ nước, ngày thấy hình của nước (Chế Lan Viên), nay được trở về sống giữa lòng đất nước yêu dấu, trực tiếp lãnh đạo cách mạng để cứu dân cứu nước:
Ba mươi năm ấy chân không mỏi
Mà đến giờ đây mới tới nơi
(Tố Hữu)
Đặc biệt, thời điểm hiện nay Bác Hồ còn rất vui vì người tin chắc chắn là thời cơ giải phóng dân tộc bản địa đang tới gần, điều mà Bác chiến đấu suốt đời để đạt tới đang trỗ thành hiện thực. So với nụ cười lớn lao đó thì những gian truân trong sinh hoạt có nghĩa lý gì? Tất cả đều trở thành thật là sang vì đó là cuộc sống cách mạng, được góp sức cho cách mạng.
Tức cảnh Pác Bó là một bài thơ hồn nhiên, giản dị mà sâu sắc, đẹp. Thơ là tâm hồn, là cuộc sống, là cách ứng xử của Bác Hồ. Bài thơ như một chứng tích lịch sử về những ngày tháng gian truân của cách mạng Việt nam mà Bác là người chèo lái, gợi lên trong lòng người đọc tất cả chúng ta bài học kinh nghiệm tay nghề về tinh thần sáng sủa, biết sống và khuynh hướng về một lý tưởng cao đẹp.
2. Cảm nhận về bài thơ Tức cảnh Pác Bó của Hồ Chí Minh
Bài tham khảo 1:
Hồ Chí Minh là vị cha già kính yêu của dân tộc bản địa Việt Nam. Sau ba mươi năm dạt dẹo hoạt động và sinh hoạt giải trí cách mạng ở nước ngoài, Người đã trở về nước để trực tiếp lãnh đạo cuộc cách mạng giải phóng dân tộc bản địa. Hoài bão cứu nước đã làm cho Người luôn nghĩ về đất nước: Đêm mơ ước thấy hình của nước (Chế Lan Viên). Đất nước Việt Nam luôn in đậm trong trái tim người. Tình yêu đất nước nồng nàn đã làm Bác quên đi sự gian truân tột cùng trong bước đường hoạt động và sinh hoạt giải trí cứu nước, cứu dân. Bài thớ Tức cảnh Pác Bó đã đã cho tất cả chúng ta biết môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường đầy gian truân của Bác trong thời kì ở hang Pác Bó nhưng cũng thể hiện tâm trạng thoải mái, sáng sủa của Người khi được sống giữa thiên nhiên. Tuy thiếu thốn về vật chất nhưng Bác vẫn tràn đầy tình yêu thiên nhiên và lòng sáng sủa tin tưởng. Bác tự hào về môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường đầy ý nghĩa của người cách mạng.
Mở đầu bài thơ là phong cảnh núi rừng, là nơi hoạt động và sinh hoạt giải trí của người cộng sản:
Sáng ra bờ suối, tối vào hang.
Câu thơ có hai vế sóng đôi đã làm toát lên một môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường uyển chuyển, nề nếp của con người: sáng ra, tối vào. Nơi vào lại là hang trong núi, một nơi ở sao mà eo hẹp lạ lùng. Cuộc sống trong hang đá trở ngại vất vả, gian truân biết nhường nào, thế nhưng ta luôn phát hiện một tâm hồn khoáng đạt, đa cảm. Bác Hồ sống thật ung dung nơi núi rừng đầy gian truân ấy. Sự ung dung của Bác đã thể hiện rõ trong môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường vật chất đạm bạc, thiếu thốn:
Cháo bẹ, rau măng vẫn sẵn sàng.
Bác đã thích nghi với môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường thiếu thốn một cách tự nhiên, Bác không mảy may cảm thấy mình vất vả mà ngược lại Bác cảm thấy rất vui. Có lẽ vui nhất vì sau bao nhiêu năm xa đất nước nay được trở về sống với đất nước thân yêu. Bác tin rằng, thời cơ giành độc lập hoàn toàn đang tới.
Niềm vui ấy đã làm cho Bác say mê thao tác, say mê trong bước đường hoạt động và sinh hoạt giải trí và lãnh đạo kháng chiến.
Bàn đá chông chênh, dịch sử Đảng.
Đây là hình tượng trung tâm của bài thơ. Cuộc sống giữa núi rừng thật gian truân, vất vả, thiếu thốn. Nơi thao tác cũng không lấy gì thoải mái vì bàn đá chông chênh, nhưng dáng điệu của Bác vẫn lồng lộng đường hoàng. Bác say mê với việc làm, tập trung cao độ vào việc làm mà chẳng hề quan tâm đến vật chất quanh mình. Từ láy chông chênh chỉ sự tạm bợ, nghèo về vật chất. Sống giữa thiên nhiên, thao tác giữa đất trời khoáng đạt, Bác cảm thấy vui và hăng say với việc làm của tớ. Trên cái bàn đá “thiên tạo” ấy, Bác vẫn miệt mài dịch sử Đảng, tìm ra đường lối để thực hiện cuộc cách mạng giải phóng dân tộc bản địa. Trong những ngày tháng ở núi rừng Việt Bắc, ở hang Pác Bó, môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường thật kham khổ về vật chất nhưng qua giọng điệu, từ ngữ, hình ảnh thơ và cách nói của Người, ta thấy toát ra nụ cười lớn lao của Bác. Câu kết bài thơ là lời nhận định tổng quát của Bác:
Cuộc đời cách mạng thật là sang.
Bác tự hào về cuộc sống cách mạng, nó sang trọng, cao quí. Chữ sang ở cuối bài thơ đã tỏa sáng tinh thần của toàn bài thơ. Sang ở đây không phải là vật chất sang trọng, giàu sang phú quý mà đây là cái thoải mái tinh thần, môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường đầy ý nghĩa của người cách mạng. Với Bác, cứu dân, cứu nước là nụ cười, là lẽ sống, là lí tưởng của tớ. Hơn nữa, dường như ở Bác luôn sẵn có ,cái thú lâm truyền: Bác thích sống ở núi rừng, được sống hòa hợp cùng thiên nhiên, cây cối.Tuy nhiên, cái vui thú của Bác không phải là được làm một ẩn sĩ mà là một chiến sỹ, suốt đời chiến đấu không mệt mỏi cho việc nghiệp cách mạng, sự nghiệp giải phóng dân tộc bản địa. Rõ ràng ở Bác có những nét trẻ đẹp của phong cách cổ xưa đan xen với nét trẻ đẹp của phong cách tân tiến. Vẻ đẹp này đã thể hiện trong phong cách thơ của Bác.
Tức cảnh Pác Bó là một bài thơ tứ tuyệt rất giản dị nhưng rất hàm súc, ý nghĩa thật sâu xa. Lời thơ pha giọng vui đùa cho ta thấy tinh thần sáng sủa, phong thái ung dung cả Bác Hồ trong môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường đầy gian truân ở núi rừng Việt Bắc. Tinh thần ấy đã giúp Bác vượt qua mọi trở ngại vất vả gian truân để lãnh đạo cách mạng Việt Nạm giành thắng lợi vẻ vang.
Bài tham khảo 2:
Sau bao nhiêu năm dạt dẹo tìm đường cứu nước, chủ tịch Hồ Chí Minh bí mật về nước để trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam. Là một nhân vật lịch sử lỗi lạc của dân tộc, là nhà thơ, nhà danh nhân văn hóa. Cuộc đời thơ ca của Bác luôn song hành với cuộc đời chính trị. Trong những năm gian khổ ở cuộc kháng chiến trống Pháp, làm việc trong hoàn cảnh hết sức thiếu thốn, ở hang Pác Pó, bàn làm việc chông chênh bên suối Lê – Nin. Bác đã viết những bài thơ ngấm vào máu thịt của người dân Việt Nam. Bài thơ tức cảnh Pác Pó đã diễn tả được phong thái ung dung ,tinh thần sáng sủa yêu đời, “thú lâm tuyền” khoáng đạt, tươi sáng của Bác.
Bài thơ đã đồng hành cùng thời gian, vượt qua hành trình dài hơn 70 ngày xuân. Giờ đây bài thơ như một chứng tích lịch sử của cách mạng Việt Nam. Qua đó, còn cho tất cả chúng ta thấy phong thái ung dung tự tại, tinh thần sáng sủa cách mạng của người chiến sỹ cộng sản vĩ đại Hồ Chí Minh về trong năm tháng hoạt động và sinh hoạt giải trí bí mật, đầy gian truân vì sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc bản địa.
Trong cuộc sống đầy gian khổ ấy, tinh thần là một thứ vô cùng quan trọng. Thú lâm tuyền là lối chơi vui thú,tao nhã của Bác trong rừng xanh núi đỏ,lâm tuyền là rừng núi và khe suối nước chảy ,thú vui của Bác là yêu thiên nhiên ,yêu rừng Pắc Bó,cỏ cây hoa lá chim muông và cả cái tiếng nước róc rách dưới khe cũng nên thơ hữu tình trong thơ tức cảnh của Người.
“Sáng ra bờ suối, tối vào hang
Cháo bẹ, rau măng vẫn sẵn sàng”
Ngay ở những câu thơ đầu Bác đã mở ra trước mắt người đọc một nếp sống sinh hoạt rất đều đặn, nhịp nhàng nhưng một đặc điểm là tất cả đều gắn liền với thiên nhiên. Chúng ta đã thấy được một bức tranh thiên nhiên sinh động . cuộc sống thường ngày của Bác ở nơi núi rừng thiếu thốn trăm bề , Bác chỉ ăn những thứ sẵn có của núi rừng :cháo bẹ , rau măng .Dù trở ngại vất vả là vậy nhưng Bác vẫn luôn hài lòng, đồng ý, sẵn sàng vượt lên trở ngại vất vả trắc trở. Khó khăn gian khổ tới đâu cũng không bao giờ có thể làm nhụt đi tinh thần ý trí của Bác cũng như của cả dân tộc ta.
“Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng
Cuộc đời cánh mạng thật là sang”
Những vần thơ mộc mạc, nhẹ nhàng ấy, luôn nằm trong những vần thơ của Bác. Bác cho chúng ta thấy vẻ đẹp của người chiến sĩ cách mạng. Bên bờ suối Lê- nin nước chảy róc rách, cạnh đó là chiếc bàn đá và quyển sách, hình ảnh Bác Hồ hiện lên như một yếu tố quan trọng đưa bức tranh thiên nhiên tươi đẹp ấy từ tĩnh sang động. “Thú lâm tuyền” của Bác được thể hiện rõ nhất ở câu này.Dù thực trạng ở thực tại có trở ngại vất vả trắc trở nhưng dường như không thể cản trở được việc lớn của Bác ,từ đó ta càng thấy rõ hơn tinh thần sáng sủa, phong thái ung dung, tình yêu thiên nhiên luôn tiềm tàng trong con người của Bác
Câu thơ cuối như một lời tự nhận xét của Bác về cuộc sống cách mạng của tớ. Câu thơ gợi cho người đọc nhiều suy nghĩ. Làm cách mạng có gian truân, khổ cực nhưng đối với Bác nó lại thật là sang. Sang của Bác ở đây không nói về vật chất chỗ ăn chỗ ở, làm việc mà cái Bác muốn nói đến là sang về mặt tinh thần. Được hoạt động cách mạng để cứu nước là niềm vui lớn với Bác, niềm vui không thể mua được. Những tinh thần ấy có được, là nhờ lòng yêu nước thương dân nồng nàn của Bác, mong mỏi cuộc sống yên bình, ấm no hạnh phúc cho con dân cả nước.
Bài thơ với cách viết hóm hỉnh, nghệ thuật đối từ bài thơ Tức cảnh Pác Pó đã cho chúng ta thấy được thú lâm tuyền của Bác thật khoáng đạt, đó là tinh thần lạc quan, tình yêu nước sâu nặng và sự căm thù giặc, tất cả đều chứa đựng trong người Bác. Bác vĩ đại, về tất cả mọi mặt.
Bài tham khảo 3:
Cuộc đời quản trị Hồ Chí Minh trải qua biết bao dạt dẹo sóng gió. Nhiều năm hoạt động và sinh hoạt giải trí ở nước ngoài, trải qua nhiều trở ngại vất vả, thậm chí nguy hiểm đến cả tính mạng, cho tới tận năm 1941 Bác mới trở về Việt Nam tiếp tục hoạt động và sinh hoạt giải trí cách mạng. Cuộc sống ở Pác Bó, Cao Bằng lúc bấy giờ còn rất là thiếu thốn, nhưng đã được con mắt luôn sáng sủa, ung dung của Bác ghi lại rất là hóm hỉnh trong bài thơ Tức cảnh Pác Bó.
Sáng ra bờ suối tối vào hang
Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sang
Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng
Cuộc đời cách mạng thật là sang
Bài thơ không riêng gì có đã cho tất cả chúng ta biết quá trình hoạt động và sinh hoạt giải trí cách mạng của Bác mà còn phản ánh môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường trong những thời gian đầu trở về nước rất là trở ngại vất vả, gian truân. Mở đầu bài thơ là toàn cảnh nơi bác ở:
Sáng ra bờ suối tối vào hang
Cấu trúc câu sáng ra, tối vào đã cho tất cả chúng ta biết nhịp điệu sinh hoạt rất là đều đặn của Bác. Nhưng sau đó còn hé lộ môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường thiếu thốn, phải sống nơi rừng sâu, nơi hang, nơi suối. Mặc dù thực trạng sống trở ngại vất vả là vậy, nhưng người chiến sỹ cách mạng vẫn rất ung dung, làm chủ môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường của tớ, ngày cơm vẫn ba bữa: “Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng” . Ba chữ vẫn sẵn sàng đem đến những cách hiểu rất khác nhau. Có thể hiểu là cháo bẹ rau măng , những thức ăn rừng núi luôn sẵn sàng, phục vụ cho môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường con người. Nhưng đằng sau đó là nụ cười, là tinh thần sáng sủa của người chiến sỹ cách mạng trong thực trạng sống gian truân. Điều này sẽ không riêng gì có được thể hiện riêng trong tác phẩm này, mà ở một bài thơ khác, Ngươi cũng nhắc lại ý thơ tương tự:
Khách đến thì mời ngô nếp nướng
Săn về thường chén thịt rừng quay
Non xanh nước biếc tha hồ dạo
Rượu ngọt, chè tươi mặc sức say
(Cảnh rừng Việt Bắc)
Đó đó đó là tâm hồn của người chiến sỹ hóm hỉnh, yêu đời. Vượt lên trên thực trạng đến sống cuộc sống an nhiên, phục vụ góp sức cho đất nước. Đồng thời ba chữ vẫn sẵn sàng cũng hoàn toàn có thể hiểu tuy thực trạng sống, chiến đấu có nhiều trở ngại vất vả, gian truân nhưng tinh thần cách mạng không hề thuyên giảm, vẫn luôn sẵn sàng chiến đấu dù trong bất kì thực trạng nào.
Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng
Cuộc đời cách mạng thật là sang
Không lánh đời, nhận lấy cái an nhàn vào mình, Bác sẵn sàng xông pha vào những nơi nguy hiểm, sẵn sàng lao mình vào môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường trở ngại vất vả để tìm ra con phố cứu nước cho dân tộc bản địa. Bởi vậy, thực trạng sống thiếu thốn, trở ngại vất vả kia đâu có nghĩa lí gì, Bác vẫn hằng ngày dịch sử Đảng phục vụ cho trận chiến đấu chung của dân tộc bản địa. Bàn đá chông chênh vừa gợi lên cái thế chênh vênh, trở ngại vất vả chồng chất nhưng đồng thời cũng thể hiện khí phách kiên cường của Người. Câu thơ ở đầu cuối hoàn toàn có thể xem là vấn đề sáng của toàn bài: sang ở đây là sang trọng, cao sang. Cho thấy Bác vượt lên trên thực trạng sống trở ngại vất vả, khắc nghiệt để sống một cuộc sống thật sang. Qua đó đã cho tất cả chúng ta biết tinh thần ung dung, sáng sủa, tin tưởng vào tương lai tốt đẹp của cuộc cách mạng dân tộc bản địa.
Tức cảnh Pác Bó sử dụng lớp ngôn từ rất là dung dị, thân mật, thân thuộc như lời ăn tiếng nói hằng ngày, nhưng qua những vần thơ đó cũng đả đủ để thể hiện vẻ đẹp nhân cách của Người. Bác – một con người giản dị, mộc mạc nhưng lại sở hữu một ý chí sắt đá, kiên cường, lí tưởng sống cao đẹp cả đời góp sức cho nhân dân, đất nước.
3. Phân tích Hình ảnh Bác Hồ qua bài thơ Tức cảnh Pác Bó
Nhắc đến Bác Hồ là nhắc tới người lãnh đạo thiên tài của Cách mạng Việt Nam, danh nhân văn hóa thế giới. Nhưng nhắc tới Bác, còn là một nhắc tới một lối sống thanh bạch, khiêm nhường, suốt đời chỉ chăm sóc đến sự nghiệp cách mạng của đất nước. Điều đó được thể hiện rất rõ qua bài thơ “Tức cảnh Pác Bó”:
“Sáng ra bờ suối tối vào hang
Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng
Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng
Cuộc đời cách mạng thật là sang”.
Bài thơ ra đời năm 1942, thuở nào gian ngắn sau khi Bác Hồ về nước. Trở lại Tổ quốc sau hơn ba mươi năm dạt dẹo, lặn lội, Bác Hồ ở trong một hang nhỏ tại Pác Bó, Cao Bằng. Khung cảnh thiên nhiên và đời sống sinh hoạt nơi đây đã khiến Người “tức cảnh sinh tình” và viết nên bài thơ này.
“Sáng ra bờ suối tối vào hang
Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng
Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng”
Trong ba câu đầu của bài thơ, Bác nhắc tới điều kiện ở – ăn – thao tác của tớ, ở và ăn là hai nhu yếu tất yếu của con người. Và riêng với Hồ Chí Minh, khi nói đến đời sống sinh hoạt của tớ, Người luôn đề cập thêm vấn đề việc làm. Ấy bởi Bác là người luôn luôn thao tác, suốt đời thao tác, suốt đời lo cho dân, cho nước. Với Hồ Chí Minh, thao tác như một nhu yếu tất yếu, một bản năng. Điều đó đã cho tất cả chúng ta biết tấm lòng dành riêng cho dân, cho nước của Bác vĩ đại nhường nào!
Nơi thâm sơn cùng cốc ấy, Người ở – ăn – thao tác ra làm sao?
“Sáng ra bờ suối tối vào hang”, câu thơ cho biết thêm thêm không khí sống của Bác là không khí núi rừng hoang sơ, dân dã: suối, hang. Không phải là tòa biệt thự cao cấp đồ sộ, không phải là giường ấm, đệm êm dù Bác đang là một yếu nhân của cuộc cách mạng giải phóng dân tộc bản địa. Trong thực trạng khắc nghiệt, gian lao của đất nước, Người sẵn sàng sẻ chia thiếu thốn. Câu thơ có sự đối xứng uyển chuyển: “sáng” – “tối”, “suối” – “hang”, “ra” – “vào”. Không gian và thời gian khép lại câu thơ đầy bóng tối: “tối”, “vào”, “hang”. Điều đó đã nhấn mạnh vấn đề những gian truân trong điều kiện ở của Bác. Chẳng nhừng vậy, điều kiện ăn uống của Bác cũng rất hạn chế: “Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng”. “Cháo bẹ” là cháo ngô, loại thức ăn đạm bạc thường ngày của đồng bào dân tộc bản địa Việt Bắc. “Rau măng” cũng vậy. Nhà thơ Phạm Tiến Duật từng viết “Hết rau rồi em có lấy măng không?”, nghĩa là măng còn đạm bạc hơn hết rau rừng (vốn đã bị xem là đạm bạc rồi!). Nhưng dẫu thiếu thôn, gian truân đến vậy, Người “vẫn sẵn sàng” cho việc làm cách mạng, phục vụ cho quyền lợi của nước, của dân.
Và điều kiện thao tác của Người cũng không tránh khỏi những thiếu thốn “bàn đá chông chênh dịch sử Đảng”. Từ “chông chênh” là từ láy chỉ tư thế không vững chãi, ở vị trí bấp bênh. Hình ảnh “bàn đá chông chênh’ vừa gợi sự gian truân của điều kiện thao tác vừa gợi tình thế gian truân của sự việc nghiệp cách mạng nước nhà. Hình ảnh Bác Hồ đăm chiêu thao tác bên một ‘bàn đá chông chênh” gợi bao niềm cảm động trong lòng độc giả. Nhưng Bác không để cảm hứng bài thơ xuôi theo cảm xúc ủy mị, yếu ớt của sự việc thiếu thốn, gian truân. Câu thơ hợp của bài tứ tuyệt thật độc đáo:
“Cuộc đời cách mạng thật là sang!”
“Cuộc đời cách mạng” đó đó là môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường với cái ở, cái ăn và sự thao tác như ba câu thơ trên. Bác dùng từ “thật là” mượn của khẩu ngữ rất tự nhiên, nó thể hiện sự cảm thán của người viết. Và chữ kết lại bài thơ thật bất thần: “thật là sang!”. Chữ “sang” mang ý nghĩa là sang trọng, đầy đủ. Chữ “sang” làm bật lên tiếng cười vui vẻ, niềm sáng sủa trước môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường gian truân, thiếu thốn. Chính tinh thần ấy đã trở thành động lực để Bác cùng những người dân đồng chí vượt qua sự ngặt nghèo của đời sống và tình thế cách mạng để thao tác và chiến đấu. Chỉ một chữ mà khắc họa chân dung tinh thần của một con người. Chữ “sang” xứng đáng là “nhãn tự” của bài thơ tứ tuyệt “Tức cảnh Pắc Bó”.
“Tức cảnh Pác Bó” của Hồ Chí Minh thể hiện tinh thần sáng sủa của Bác Hồ trong trong năm tháng trở ngại vất vả của đời sống cách mạng. Dù những điều kiện sinh hoạt vô cùng hạn chế song bằng tinh thần thao tác hăng say và niềm tin vào sự nghiệp cách mạng của dân lộc, Bác vẫn sáng sủa mỉm cười để lấy đó làm động lực hoạt đông. Bài thơ sử dụng một thể thơ cổ (thất ngôn tứ tuyệt) song ngôn từ rất giản dị, thân mật, thậm chí có cả khẩu ngữ. Điều đó thể hiện tinh thần dân tộc bản địa trong ngòi bút thơ ca Hồ Chí Minh. Bài thơ cũng rất tinh tế trong việc lựa chọn trật tự từ, sử dụng từ ngữ… điều đó góp thêm phần không nhỏ trong việc thể hiện chủ đề tác phẩm.
Cùng với “Vọng nguyệt”, “Nguyên tiêu”, “Cảnh khuya”…,”Tức cảnh Pác Bó” xứng đáng là một trong những bức chân dung tinh thần xinh xắn của con người vĩ đại Hồ Chí Minh.
Bài trước:
- Soạn bài Thuyết minh về một phương pháp sgk Ngữ văn 8 tập 2
Bài tiếp theo:
- Soạn bài Câu cầu khiến sgk Ngữ văn 8 tập 2
Xem thêm:
- Các bài soạn Ngữ văn 8 khác:
Để học tốt môn Toán lớp 8
Để học tốt môn Vật lí lớp 8
Để học tốt môn Hóa học lớp 8
Để học tốt môn Sinh học lớp 8
Để học tốt môn Lịch sử lớp 8
Để học tốt môn Địa lí lớp 8
Để học tốt môn Tiếng Anh lớp 8
Để học tốt môn Tiếng Anh lớp 8 thí điểm
Để học tốt môn Tin học lớp 8
Để học tốt môn GDCD lớp 8
Trên đây là phần Hướng dẫn Soạn bài Tức cảnh Pác Bó sgk Ngữ văn 8 tập 2 đầy đủ và ngắn gọn nhất. Chúc những bạn làm bài Ngữ văn tốt!
“Bài tập nào khó đã có giaibaisgk.com“
Tải thêm tài liệu liên quan đến nội dung bài viết Ngữ văn 8 bài 20 Tức cảnh Pác Bó
