Mẹo Hướng dẫn Cách ứng xử của thầy Lý khi Cải xòe năm ngón tay Mới Nhất
Bùi Phương Thảo đang tìm kiếm từ khóa Cách ứng xử của thầy Lý khi Cải xòe năm ngón tay được Cập Nhật vào lúc : 2022-09-03 18:00:11 . Với phương châm chia sẻ Bí kíp Hướng dẫn trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi tham khảo tài liệu vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Mình lý giải và hướng dẫn lại nha.
Dàn ý mẫu
I. Mở bài
– Giới thiệu khát quát về đặc trưng truyện cười.
– Khái quát nội dung và ý nghĩa của truyện cười “Nhưng nó phải bằng hai mày”: Truyện đã kể sự việc xử kiện lạ lùng của một tên lí trưởng. Với yếu tố gây cười độc đáo cùng những tình huống kịch tính, truyện phê phán thói ăn bẩn của kẻ quyền thế.
I.. Thân bài
1. Trước khi lên công đường
– Thầy Lí được ra mắt nổi tiếng xử kiện giỏi.
– Cải đút 5 đồng, Ngô đút 10 đồng. Thầy Lí nhận tiền của tất cả hai người.
→ Tiếng cười được cất lên từ sự xích míc trong cách ra mắt nhân vật. Viên quan ăn của đút lại được mệnh danh nổi tiếng trên công đường.
→ Tạo sự hứng thú, tò mò của người đọc theo giõi cách xử kiện của lí trưởng.
2. Tình huống xử kiện ra mắt trên công đường.
– Công đường: Là nơi trang nghiêm, nơi những vị quan phụ mẫu sẽ xét xử theo công lí và pháp luật.
– Lí trưởng ngay lập tức tuyên phạt: “Cải đánh thằng Ngô đau hơn, phạt một chục roi”.
→ Lí trưởng đi ngược lại quy trình xử án trên công đường: không cần điều tra, không cần phần tích mà lập tức phán quyết. Kết quả xử kiện của thầy Lí địa thế căn cứ vào số tiền mà Cải và Ngô đút lót, ai đút nhiều hơn nữa sẽ thắng.
– Cải phản ứng: Xòe năm ngón tay và bẩm “Lẽ phải về con mà”
→ Cử chỉ, lời nói của Cải đã cho tất cả chúng ta biết thái độ ngạc nhiên, bất thần cũng đầy ẩn ý: Năm ngón tay = năm đồng =lẽ phải. Tiếng cười bật ra từ lời nói và hành vi ấy.
→ Phê phán hành vi đút lót của cho quan trên rồi tự biến mình thành nạn nhân và thủ phạm cho thảm kịch. Cải đã mất tiền còn bị phạt. Tiếng cười chua chát cất lên.
– Cử chỉ của thầy Lí: Xòe năm ngón tay trái úp lên năm ngón tay phải và nói “Tao biết mày phải nhưng nó phải bằng hai mày”
→ Tiếng cười cất bật ra từ hành vi và lời nói của thầy Lí. Câu nói có sử dụng hình thức chơi chữ: Chữ “phải” thứ nhất là lẽ phải, chữ “phải” thứ hai là nói đến tiền
→ Phơi bầy và phê phán bản chất tham lam trơ trẽn, trắng trợn của thầy Lí. Đồng tiền có sức mạnh vạn năng đổi trắng thay đen, đồng tiền đó đó là lẽ phải, chúng che mắt những tên tham quan, làm mờ công lí.
3. Ý nghĩa của câu truyện
– Phê phán hiện thực xã hội với nạn tham nhũng trong xử kiện
– Phê phán, đả kích những tên tham quan, vô nhân tính, bị đồng tiền làm mờ mắt.
– Đưa ra bài học kinh nghiệm tay nghề cho những người dân dân: Đừng biến bản thân thành nạn nhân và thủ phạm của thói tham nhũng.
4. Nghệ thuật
– Cách tạo tình huống gây cười khôn khéo, bất thần
– Miêu tả ngôn từ và hành vi của nhân vật vừa gây cười vừa ẩn ý
– Sử dụng lối chơi chữ
– Lối kể chuyện tự nhiên, dễ hiểu.
I.I. Kết bài
– Khái quát nội dung và nghệ thuật và thẩm mỹ của truyện
– Mở rộng: Mô-típ tiếng cười nơi công đường trong truyện cười rất phong phú và đặc sắc, bằng tiếng cười chúng đều có sức mạnh tố cáo, lên án nóng bức như: Ông huyện thanh liêm, quan đấy…
Bài văn mẫu
Nhưng nó bằng hai mày là truyện cười với lượng tình tiết ít ỏi, tác phẩm như một màn kịch ngắn, mỗi rõ ràng đều giàu giá trị diễn đạt. Tác phẩm phê phán những kẻ cầm cán cân công lí như lại nhập nhằng, đổi trắng thay đen, đây là một hiện tượng kỳ lạ phổ biến trong xã hội.
Mở đầu tác phẩm là lời ra mắt về một viên quan xử kiện rất giỏi ở một làng nọ. Và thầy phải xử lí vụ kiện của Cải và Ngô. Việc Cải và Ngô đánh nhau được kể rất là ngắn gọn: Cải với Ngô đánh nhau, rồi mang nhau đi kiện. Cải sợ kém thế, lót trước cho thầy lí năm đồng. Ngô biện chè lá những mười đồng. Tình huống đó ngay lập tức đã đặt ra thắc mắc ông thầy lí sẽ xử lí vụ việc này thế nào cho thỏa đáng. Tình huống đã tăng thêm sức mê hoặc, sự mê hoặc với người đọc.
Thầy lí xử kiện cho Ngô thắng, còn Cải bị đánh mười roi. Lúc này Cải vô cùng bất thần, vì vốn anh ta đã lo lót trước với thầy lí, tự bản thân luôn nghĩ phần thắng chắc như đinh về mình, anh ta lâm vào cảnh thế bị động trước lời phán xét của thầy lí. Sự việc bất thần đó thể hiện ở hành vi của Cải: Cải vội xòe năm ngón tay, ngẩng mặt nhìn thấy lí khẽ bẩm: Xin xét lại. Lẽ phải về con mà. Ở đây Cải ý niệm nhắc về số tiền đã lo lót trước đó, đề xuất xử lại để phù phù phù hợp với số tiền tôi đã đưa. Đáp lại hành vi đó của Cải, thầy lí cũng đưa ra hành vi vô cùng kì quặc, đầy tính ám hiệu: Xòe năm ngón tay trái úp lên trên năm ngón tay mặt. Tao biết mày phải nhưng nó phải bằng hai mày. Với ý niệm Ngô đưa nhiều tiền đút lót hơn và Ngô phải là người thắng. Bằng lời nói công khai minh bạch và hành vi trước công đường: Lời phát ngôn của nhân vật được công khai minh bạch cho tất cả mọi người cùng nghe và ai cũng hiểu. Còn mật ngữ hành vi (xòe bàn tay) thì chỉ có hai người là Cải và ông lí mới hoàn toàn có thể hiểu. Giữa ngón tay – tiền – lẽ phải có quan hệ mật thiết với nhau. Công lí không được đong đếm bằng sự thật nữa mà được đo bằng số tiền từng người bỏ ra đút lót. Theo cái lí của thầy thì lẽ phải tương đương với tiền, được đo bằng tiền. Giá trị tố cáo, ý nghĩa sâu xa của tác phẩm đó đó là ở chỗ đó.
Như vậy, cả ba nhân vật đều mang lại tiếng cười cho bạn đọc. Lí trưởng là đối tượng bị đả kích, còn Ngô và Cải là bị phê phán vì thói đút lót. Ngô và Cải tuy là nạn nhân nhưng chính họ là người đã tiếp tay cho việc làm thay đổi công lí của lí trưởng.
Tác phẩm có kết cấu ngắn gọn, rõ ràng, ngặt nghèo. Cái cười được ẩn kín, làm cho câu truyện trở nên giàu kịch hơn. Tính cách của nhân vật, đặc biệt là lí trưởng được ẩn kín đến cuối tác phẩm, tăng thêm tính bất thần cho tác phẩm. Sự phối hợp giữa hành vi và ngôn từ, cùng lối chơi chữ đã tạo tiếng cười cho tác phẩm.
Tác phẩm lên tiếng phê phán quan lại tham ô nhận hối lộ xử án không nghiêm minh. Phê phán tầng lớp thống trị trong xã hội đương thời, từ đó phê phán xã hội thối nát đương thời. Phê phán người nông dân ấu trĩ với hành vi đút lót, tiêu cực đã tiếp tay cho bọn tham quan. Họ không riêng gì có là nạn nhân mà còn là một tội nhân trong xã hội. Họ không riêng gì có đáng thương mà còn rất đáng trách.
Bài văn mẫu
Kho tàng truyện cười Việt Nam cực kỳ phong phú về đề tài, được phân thành hai loại là truyện khôi hài và truyện trào phúng. Truyện khôi hài đa phần nhằm mục đích mục tiêu vui chơi là chính, tuy vậy nó vẫn có ý nghĩa giáo dục nhẹ nhàng. Truyện trào phúng có mục tiêu đả kích, phê phán, đối tượng phần lớn là những nhân vật thuộc tầng lớp trên trong xã hội phong kiến xưa kia. Cũng có quá nhiều truyện cười phê phán thói hư tật xấu thường thấy trong môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường. Nhưng nó phải bàng hai mày và Tam đại con gà là truyện cười thuộc loại trào phúng, phê phán đám quan lại tham nhũng và những thầy đồ dốt nát.
Cốt truyện đơn giản : Hai người hàng xóm đánh nhau rồi mang nhau đi kiện. Tuy vậy, truyện được xây dựng thành một màn hài kịch hoàn hảo nhất với hai yếu tố then chốt dẫn tới sự hình thành và phát triển xích míc. Đó là lí trưởng nổi tiếng xử kiện giỏi và hai đương sự Ngô, Cải, ai cũng muốn giành phần thắng nên đều đút lót cho lí trưởng.
Mâu thuẫn khởi đầu phát sinh khi lí trưởng đột ngột tuyên bố đánh phạt Cải mười roi. Buồn cười ở chỗ là hai nhân vật một bên thì dữ thế chủ động, còn bên kia hoàn toàn bị động. Một bên cứ phán quyết, một bên xin xét lại. Động tác và lời nói của hai người hoàn toàn trái ngược nhau. Màn kịch khép lại bằng câu kết luận cứng ngắc của lí trưởng: Tao biết mày phải… nhưng nó lại phải… bằng hai mày. Lời nói ấy đã vạch trần thủ đoạn của viên lí trưởng mà dân gian đã chỉ ra bằng câu thành ngữ : đòn xóc hai đầu.
Lí trưởng là người đứng đầu trông coi việc hành chính trong làng. Viên lí trưởng trong truyện nổi tiếng xử kiện giỏi. Song cái tiếng tăm ấy lại hoàn toàn đối lập với thực chất bên trong. Ngô và Cải đều phải lo đút lót trước cho lí trưởng. Sự công minh, lẽ phải – trái, không còn ý nghĩa gì ở chốn công đường Khi lí trưởng xử kiện..Lẽ phải ở đây thuộc về kẻ nhiều tiền, nhiều lễ vật lo lót. Đồng tiền đã ngự trị chốn công đường, mặc kệ công lí. Đúng là: Nén bạc đâm toạc tờ giấy và Cải, Ngô là những nhân vật bi hài, vừa đáng trách, đáng cười, vừa đáng thương.
Thủ pháp trào lộng của truyện được thể hiện bằng những cử chỉ, hành vi, lời nói gây cười của những nhân vật.
Cử chỉ, hành vi của những nhân vật trong truyện này in như cử chỉ và hành vi của những nhân vật trong kịch câm, chứa được nhiều ý nghĩa. Khi bị lí trưởng ra lệnh đánh đòn, Cải vội xòe năm ngón tay, ngẩng mặt nhìn thầy lí, khẽ bẩm. Cử chỉ ấy như muốn nhắc khéo lí trưởng về số tiền mà cải đã lo lót trước và anh ta trông đợi sự “nhớ ra” của lí trưởng về lời cam kết rằng lẽ phải sẽ thuộc về mình. Thầy lí cũng xòe nầm ngón tay trái úp lên trên năm ngón tay mặt, cử chỉ ấy ngầm thông báo với Cải rằng “lẽ phải” của thằng Ngô nhiều gấp hai, nên đương nhiên phần thắng sẽ thuộc về hắn.
Lẽ phải (trừu tượng) được tính bằng năm ngón tay (rõ ràng), hai lần lẽ phải được tính bằng mười ngón tay. Điều thú vị mà tác giả dân gian dành riêng cho những người dân đọc là: ngón tay của Cải trở thành ‘‘kí hiệu” của tiền tệ và hai bàn tay úp vào nhau của quân cũng là “kí hiệu” biểu thị cho lượng tiền đút lót của Ngô.
Truyện còn dùng hình thức chơi chữ để gây cười. Từ phải trong truyện này đa nghĩa. Nghĩa thứ nhất chỉ lẽ phải, chỉ cái đúng, người đúng, đối lập với cái sai, người sai. Nghĩa thứ hai chỉ điều bắt buộc, nhất thiết phải có, tức là mức tiền lo lót. Lời lí trưởng: Tao biết mày phải… nhưng nó lại phải… bằng hai mày lập lờ cả hai nghĩa ấy. Không phải ngẫu nhiên, vế thứ hai trong lời thầy lí lại được dùng để đặt tên cho truyện này.
Ở đây, ta thấy ngôn từ lời nói và ngôn từ động tác thống nhất với nhau, có mức giá trị ngang nhau. Ngồn ngữ bằng lời nói là ngôn từ công khai minh bạch, nói cho tất cả những người dân xuất hiện cùng nghe. Ngôn ngữ bằng động tác là thứ ngôn từ “bí mật”, chỉ có người trong cuộc (thầy lí và Cải) mới hiểu được.
Hai thứ ngôn từ ấy làm rõ nghĩa lẫn nhau để chỉ ra thực chất của sự việc nổi tiếng xử kiện giỏi của viên lí trưởng nọ.
Truyện rất ngắn, kết thúc bất thần nhưng nó nói đủ những điều muốn nói và tiếng cười vừa giòn giã, thâm thúy cũng đồng loạt cất lên.
Bài văn mẫu
Đây là một câu truyện cười nhưng lại cười ra nước mắt. Một xã hội đồng tiền mà lấn áp tất cả. Vì tiền mà con người ta không hề sự công minh văn minh nữa. Người nào có quyền có thế thì người đó thắng. Thật là một xã hội chó đểu nhà văn( Vũ Trọng Phụng).
Truyện cười “Nhưng nó phải bằng hai mày” nó in như một màn kịch rất ngắn nhưng mê hoặc với sự xuất hiện của ba nhân vật.
Mở đầu truyện là lời ra mắt về một viên lí trưởng xử kiện giỏi ở một “làng kia”. Ta gặp cách ra mắt phiếm chỉ in như những câu truyện cổ tích. Địa điểm (làng kia), thời gian (hôm nọ). Tác giả dùng tính phiếm chỉ để tăng tính khái quát, ý nghĩa mà truyện phản ánh mang tính chất chất phổ biến ở nhiều vùng , nhiều đối tượng chứ không ở địa phương nào. Tên Cải và Ngô cũng là một cách nói thực chất không mang tính chất chất xác định.
Sự việc được kể rất ngắn gọn. Cải và Ngô đánh nhau rồi mang nhau ra kiện. Cải sợ kém thế lót trước thời lí năm đồng. Ngô biện chè lá những mười đồng. Lần theo câu truyện tất cả chúng ta đã tìm thấy tình huống có vấn đề, buộc người nghe phải để ý quan tâm xem trong tình huống nà thì một thầy lí nổi tiếng xử kiện giỏi sẽ xử vụ kiện này ra làm sao?
Khi xử kiện thầy lí cho Ngô thắng, còn Cải bị đánh mười roi. Cải đã lo lót thầy trước và được thầy nhận lễ nên Cải rất bất thần lâm vào cảnh tình thế bị động trước lời phán xét của thầy lí. Sự bất thần ấy được thể hiện : ” Cải vội xòe năm ngón tay, ngẩng mặt nhìn thầy lí khẽ bẩm: xin thầy xét lại lẽ phải về con mà”. Lời nói của Cải chứng tỏ Cải tin vào mình sẽ được xử thắng vì tôi đã lo chạy trước và được thầy nhận lễ đáng nhẽ là phần thắng thuộc về mình nhưng nó lại ngược lại. Lẽ phải ở đây dược xem xét bằng tiền. Cải đã đưa ra một ám hiệu là năm ngón tay, đưa mắt nhìn và lời nhắc khẽ để nhắc nhở thầy lí về hành vi biện lễ của tớ.
Đến đây mâu thẫn đã lên đến mức cao trào Bởi Cải dường như đã lật bài ngựa. Nếu như vậy thì thầy lí sẽ xử ra sao? Thật bất thần đáp lại hành vi kì quặc của Cải là hành vi cũng kì quạc của thầy lí. Sự phối hợp lời nói và hành vi giữa hai nhân vật tạo nên một tín hiệu đặc biệt, một thứ mật ngữ. Lời được phát ngôn công khai minh bạch cho tất cả mọi người cùng nghe. Mật ngữ thì chỉ có hai người trong cuộc mới biết được rõ. Hành động kì quặc đó được giải thuật bởi lời nói của thầy lí kèm theo hành vi: ” Thầy lí cũng xòe năm ngón tay trái úp lên trên năm ngón tay phải mặt nói : Tao biết mày phải…..nhưng nó lại phải…..bằng hai may!”
Giữa ngón tay-tiền- lẽ phải có mối liên hệ mật thiết. Ngón tay thể hiện số lượng tiền. Tiền để đo lẽ phải. Theo như thầy lí thì tiền là lẽ phải, lẽ phải được đo bằng tiền. Người nào có nhiều tiền thì lẽ phải ắt thuộc về người đó. Gía trị tố cáo của truyện đó đó là ở chỗ đó. Trong xã hội mà mọi thứ được đo bằng tiền thì thử hỏi công lý ở đâu?.
Một thầy lí nổi tiếng xử kiện giỏi mà còn như vậy. Thầy ăn của đút cả hai phía, “đục nước béo cò” và lại dám công khai minh bạch trước công đường với lời nói và hành vi thật nực cười. Thầy lí là người đại diện cho những kẻ có quyền thế “cầm cân nảy mực” trong lạng lại hiện ra nguyên hình là người ăn đút trắng trợn. Ở đây nghệ thuật và thẩm mỹ chơi chữ được thể hiện qua chữ phải: ” Mày phải….nhưng nó lại phải…..bằng hai mày”.
Cả ba nhân vật trong truyện đều bật ra tiếng cười. Lí trưởng là nhân vật bị đả kích còn Ngô và Cải là hai nhân vật bị phê phán. Cải và Ngô tùy là nạn nhân nhưng là những kẻ tiếp tay cho những việc làm đổi thay công lí, nhập nhằng trắng đen bằng việc đút lót của sau.
Truyện về cơ bản giống truyện Tam đại con gà nhưng ngắn gọn hơn, giàu kịch tính hơn. Tính cách nhân vật lí trưởng được giấu kín chỉ thể hiện ở cuối truyện để tăng tính bất thần cho truyện. Sự phối hợp giữa hành vi và ngôn từ cùng lối chơi chữ tạo nên tình huống gây cười.
Qua đây tác giả cũng muốn phê phán những kẻ có quyền có thế coi đồng tiền là tất cả làm ô uế xã hội, làm mất đi đi sự công minh của xã hội.
Bài văn mẫu
– Tính kịch trong đoạn “Cải vội xòe 5 ngón tay… bằng hai mày”
Cải lót tiền trước cho lí trưởng nên quan hệ giữa Cải và Lí trưởng là quan hệ đã được dàn xếp, đã được mua và bán bằng đồng đúc tiền. Cải yên tâm về quan hệ này, chắc như đinh là mình sẽ được kiện. Thế nhưng khi lên công đường tình huống mới đột ngột xuất hiện. Lí trưởng tuyên bố đánh Cải chục roi. Đây là hành vi bất thần ngoài dự kiến của Cải, đặt ra nhiều phán đoán với nhân vật, với người đọc. Từ đó, dẫn đến xuất hiện một màn kịch ngắn. Hai nhân vật, một bên rất là ngạc nhiên và cố xin xét lại, một bên thản nhiên phán quyết, một bên hoàn toàn bị động, một bên rất dữ thế chủ động. Động tác và lời nói hai bên hoàn toàn trái ngược nhau. Động tác và lời nói ở đầu cuối của thầy lí kết thúc màn kịch, xử lý và xử lý tinh huống, mọi phán đoán đều đã có một kết luận chung. Quan hệ giữa Cải và thầy lí bị xóa bỏ bởi một quan hệ mới được dàn xếp tốt hơn đã thay thế. Đó là quan hệ giữa Ngô và thầy lí.
Trong màn kịch ngắn trên, “ngôn từ” tiếp xúc của hai nhân vật là lời nói và hành vi. Hai thứ ngôn từ này cùng kết phù phù hợp với nhau để đưa ra một nội dung rõ ràng. Ví dụ: hành vi “xèo 5 ngón tay” – lời nói “Lẽ phải …”; hành vi “Xòe 5 ngón tay úp lên 5 ngón tay mặt” – lời nói “Lẽ phải gấp hai”
Hành động là để 2 người trong cuộc hiểu nhau. Còn ngôn từ thì công khai minh bạch nói cho tất cả những người dân xuất hiện nghe. Hai thứ ngôn từ này phải phối hợp lại nhau mới tạo thành nội dung đối thoại đầy đủ, rõ ràng:
Lẽ phải được tính bằng 5 ngón tay, 2 lần lẽ phải là 10 ngón tay. Quay lại đối chiếu với phần đầu, người ta hiểu được tính chất quy ước ở đây: 5 ngón tay bằng 5 đồng, tức là ngón tay của Cải trở thành ký hiệu tiền tệ và hai bàn tay úp vào nhau của lý trưởng là ký hiệu cho lượng tiền đút lót của Ngô và Cải.
Tức là lẽ phải đó đó là tiền. Tiền là lẽ phải được đem ra để làm cán cân công lý. Tiền nhiều thì lẽ phải nhiều, tiền ít thì lẽ phải ít, bên nào nặng tiền hơn thì cán công lý nghiêng về phía đó. Đó đó đó là nội dung tố cáo của truyện.
Như vậy yếu tố kịch trong đoạn truyện được tạo nên qua lời nói và hành vi của hai nhân vật Cải và Lí trưởng. Cái yên tâm được kiện, nhưng hành vi xử kiện của lí trưởng hoàn toàn ngược lại với sự yên tâm của Cải và cách lý giải của quan tòa khiến Cải không kịp trở tay, rơi vào tình trạng bi hài: Vừa mất tiền vừa bị đánh.
– Nghệ thuật gây cười qua lời nói của thầy lí ở cuối truyện
Trong câu nói của lí trưởng có sử dụng hình thức chơi chữ, từ đó mà tạo nên tiếng cười. Từ “phải” ở đây là một từ đa nghĩa. Nghĩa thứ nhất là chỉ lẽ phải, chỉ cái đúng, tức là từ chỉ tính chất. Nhưng khi từ này kết phù phù hợp với từ chỉ số lượng (bằng 2) thành cụm: “phải bằng 2”, thì nghĩa của nó lại là định lượng cho mức tiền lo lót của Cải và Ngô với lí trưởng. Bằng nghệ thuật và thẩm mỹ chơi chữ như vậy, chỉ trong một lời thoại ngắn, tác giả đã đưa người đọc đi từ trạng thái “tưởng là thế này” (tưởng “phải” là lẽ phải) đến “hóa ra thế kia” (hóa ra “phải” ở đây lại là mức tiền) trong tích tắc. Lời nói của lí trưởng vừa có cái vô lí, vừa có hợp lý. Vô lí khi để nó trong một phiên tòa thông thường, hợp lý khi ta đặt nó vào quan hệ thực tế Một trong những nhân vật. Ở đây lí trưởng nói bằng quan hệ thực tế đó, tức là cái hợp lý đã thay thế cho cái vô lí. Từ đó người đọc mới bất thần vỡ lẽ về bản chất: tư lợi từ việc công một cách hồn nhiên và trắng trợn của lí trưởng. Một nền công lí được thực thi như vậy, do những con người như vậy nắm giữ. Thật là nực cười. Tiếng cười được bật ra khi quá trình nhận thức kết thúc.
– Đánh giá về nhân vật Ngô và Cải
Hai nhân vật là hình ảnh dại diện cho những người dân nông dân ghê gớm, ma lanh nội bộ nhưng lại khờ khạo, bị bóp nặn bởi bọn cai trị. Họ vừa là đồng phạm, vừa là nạn nhân của tình trạng tham nhũng của đám hào lí nông thôn, họ vừa đáng thương, lại vừa đáng trách. Chính họ đã góp thêm phần tạo nên và thúc đẩy thói nhũng nhiễu kia, rồi lại tự đẩy mình vào tình cảnh thảm hại, bi hài.
Bài văn mẫu
Đây là một truyện cười rất ngắn. So với truyện Tam đại con gà và nhiều truyện khác, truyện này ít tình tiết hơn. Nó như một màn kịch rất ngắn nhưng mê hoặc với sự xuất hiện của ba nhân vật. Mỗi rõ ràng đều cần khai thác triệt để.
Mở đầu truyện là lời ra mắt về một viên lí trưởng nổi tiếng xử kiện giỏi ở “làng kia”. Ta gặp cách ra mắt mang tính chất chất chất phiếm chỉ trong truyện cười nói chung về nhân vật (viên lí trưởng), địa điểm (làng kia), thời gian (một hôm nọ). Giống như ở truyện cổ tích, tính phiếm chỉ trong truyện cười giúp tăng cường tính khái quát, ý nghĩa mà truyện phản ánh mang tính chất chất phổ biến ở nhiều vùng, nhiều đối tượng chứ không riêng gì có ở địa phươngnào. Tên Cải, Ngô cũng là một cách nói thực chất không mang tính chất chất xác định.
Sự việc được kể rất ngắn gọn: “Cải với Ngô đánh nhau, rồi mang nhau đi kiện. Cải sợ kém thế, lót trước cho thầy lí năm đồng. Ngô biện chè lá những mười đồng”. Diễn biến tình tiết đã lộ ra tình huống có vấn đề, buộc người nghe phải để ý quan tâm xem trong tình huống này thì một thầy lí nổi tiếng xử kiện giỏi sẽ xử vụ kiện này thế nào.
Khi xử kiện, thầy lí cho Ngô thắng, còn Cải bị đánh mười roi. Vì đã lo lót thầy trước và được thầy nhận lễ, nên cải bị bất thần, lâm vào cảnh tình thế bị động trước lời phán xét của thầy lí. Sự bất thần ấy thể hiện ở việc “Cải vội xòe năm ngón tay, ngẩng mặt nhìn thầy lí khẽ bẩm: Xin xét lại, lẽ phải về con mà!”. Lời nói của Cải chứng tỏ Cải tin mình sẽ được xử thắng vì theo Cải, lẽ phải được xem xét bằng tiền. Cải đã đưa ra một “ám hiệu” là năm ngón tay, cái nhìn và lời nhắc khẽ để nhắc nhở thầy lí về hành vi biện lễ của tớ.
Đến đây xích míc tăng đến cao trào bởi Cải đã dường như muốn lật bài ngửa. Nếu như vậy thì thầy lí sẽ xử sự ra sao?.
Thật bất thần, đáp lại hành vi kì quặc của Cải là hành vi cũng kì quặc của thầy lí. Sự phối hợp giữa lời nói và động tác của hai nhân vật tạo nên một tín hiệu đặc biệt, một thứ “mật ngữ”. Lờiđược phát ngôn công khai minh bạch cho tất cả mọi người cùng nghe. Mật ngữ (động tác xòe tay) thì chỉ hai người trong cuộc biết rõ “ý tại ngôn toại”. Hành động kì quặc đó được “giải thuật” bởi lời nói của thầy lí kèm theo hành vi: “Thầy lí cũng xòe năm ngón tay trái úp lên trên năm ngón tay mặt, nói: Tao biết mày phải… nhưng nó lại phải… bằng hai mày!”.
Giữa ngón tay – tiền – lẽ phải có mối liên hệ mật thiết. Ngón tay thể hiện số lượng tiền, tiền để đo lẽ phải. Theo cái lí của thầy lí thì lẽ phải là tiền, được đo bằng tiền. Tiền quyết định lẽ phải, tiền nhiều thì lẽ phải nhiều, tiền ít thì lẽ phải ít. Giá trị tố cáo của truyện cười đó đó là ở chỗ đó. Trong xã hội mà mọi thứ được đc bằng tiền thì thử hỏi công lí tồn tại ở đâu?.
Một thầy lí nổi tiếng xử kiện giỏi mà còn như vậy. Thầy ăn của đút cả hai phía, “đục nước béo cò”, “đòn xóc hai đầu” và lại trắng trợn công khai minh bạch trước côngđường với lời nói và hành vi nực cười. Thầy lí đại diện cho những kẻ có quyền thế, “cầm cân nảy mực” trong làng hiện ra là người ăn của đút trắng trợn. Nghệ thuật chơi chữ được thể hiện qua chữ phải: “Tao biết mày phải… nhưng nó lại phải… bằng hai mày!”.
Phải là tính từ chỉ tính chất thì ở đây lại được khôn khéo chuyển nghĩa sang từ chỉ số lượng, vì đằng sau lẽ phải, cái đong đếm lẽ phải là tiền “mày phải… nhưng nó lại phải… bằng hai mày!”.
Cả ba nhân vật trong truyện đều là nhân vật gây cười. Lí trường là đối tượng bị đả kích còn Ngô và Cải cũng là nhân vật bị phê phán. Cải và Ngô tuy là nạn nhân nhưng là những kẻ tiếp tay cho việc làm đổi thay công lí, nhập nhằng đen trắng bằng việc đút lót cửa sau.
Về mặt nghệ thuật và thẩm mỹ truyện đáng để ý quan tâm ở những điểm sau:
Về cơ bản giống truyện Tam đại con gà nhưng ngắn gọn hơn, giàu kịch tính hơn. Tính cách nhân vật lí trưởng được giấu kín, chỉ thể hiện ở cuối truyện, tăng tính bất thần.
Sự phối hợp giữa hành vi và ngôn từ nhân vật, lối chơi chữ tạo nên tình huống gây cười.
Bài văn mẫu
Trong kho tàng văn học dân gian Việt Nam, truyện cười chiếm một vị trí vô cùng quan trọng, mỗi câu truyện đem đến cho những người dân đọc những tiếng cười với những cung bậc rất khác nhau: tiếng cười vui nhộn, dí dỏm, tiếng cười mỉa mai, châm biếm, đả kích, có cả tiếng cười phê phán lật tẩy… Nhưng nó phải bằng hai màv là tiếng cười như một đòn roi đối với nạn tham nhũng trong việc xử kiện của bọn quan lại trong xã hội phong kiến suy tàn.
Câu chuyện kể về việc hai người nông dân là Cải và Ngô đánh nhau rồi cùng nhau đi kiện. Cải sợ kém thế lót trước năm đồng, Ngò lo lót mười đồng. Khi xứ kiện thầy Lí xử nhẹ cả hai, vẫn phạt Cải chục roi. Cải xòe năm ngón tay ý niệm nhắc thầy lí số tiền đã lo lót. Nhưng thầy Lí lấy năm ngón tay của bàn tay trái úp lên mặt của bàn tay phải, ám hiệu số quan tiền Ngò đã lo lót lớn gấp hai. Hài hước nhất là thầy Lí còn nói: “Tao biết mày phải, nhưng nó phải bằng hai mày”.
Qua cách xử kiện và qua lời nói của thầy Lí, ta thấy trong thời phong kiến suy tàn, với nạn tham nhũng nặng nề, chân lí bị bóp méo, công lí bị thiên lệch trắng trợn. Cái chất vui nhộn trong nụ cười dân gian được tạo bởi nghịch lí giữa cái tính duy nhất của “lẽ phải” với cái hoàn toàn có thể so sánh song hành: “Mày phải, nhưng nó còn phải bằng hai mày”.
Câu chuyện ở đây không riêng gì có tạm dừng ở tiếng cười hồn nhiên nữa mà đó là tiếng cười đả kích và châm biếm, tiếng cười như một đòn roi quất thẳng vào mặt bọn quan lại, công lí không còn chỗ đứng trong, tiền bạc trở thành một vũ khí sắc nhọn nhất trong mọi quan hệ. Qua việc xử kiện, ta thấy được bộ mặt nhơ nhuốc của thầy Lí nói riêng và của bọn quan lại nói chung, đó là tệ tham nhũng, là nạn đục khoét những người dân dân nghèo vô tội.
Đúng như lời của một bài ca dao xưa:
“Con ơi,nhớ lấy câu này
Cướp đêm là giặc cướp ngày là quan”
Tuy nhiên, Cải và Ngô đáng thương song thật đáng giận. Trước thực tế hai người đánh nhau, cả hai đều muốn đổ tội lẫn nhau nên mới cùng đến hối lộ thầy Lí mong giảm tội cho mình, đổ tội cho những người dân. Thế cho nên vì thế mới nảy sinh thói xấu của quan tham, tạo điều kiện cho thói đục khoét. Nhưng quan trọng hơn, là chính những người dân dân dã này đã tạo ra cái cảnh đổi trắng thay đen: “Nén bạc đâm toạc tờ giấy”.
Ngày nay, toàn Đảng, toàn dân ta đang nêu cao tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, sống trong sạch, giản dị, chí công vô tư. Chúng ta đang tích cực đấu tranh chông tham nhũng.
Đây là một trận chiến gian truân, trường kì và vô cùng phức tạp, đòi hỏi tất cả mọi người, từ thầy Lí đến Cải và Ngô, từ lãnh đạo đến nhân dân đều phải nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật.
Hơn bao giờ hết, nhân dân ta đều đã hiểu rằng, nếu không đẩy lùi được nạn tham nhũng thì chẳng những kinh tế tài chính đất nước không thoát được khỏi đói nghèo, mà lẽ phải, sự thật, công lí đều bị bóng đen của đồng tiền bao trùm. Là học viên, tất cả chúng ta cũng phải sớm có ý thức chống tham nhũng, xây dựng xã hội Việt Nam trong sạch và văn minh.
Tải thêm tài liệu liên quan đến nội dung bài viết Cách ứng xử của thầy Lý khi Cải xòe năm ngón tay