Clip Lão lại là gì

Thủ Thuật về Lão lại là gì Mới Nhất

Bùi Nam Khánh đang tìm kiếm từ khóa Lão lại là gì được Cập Nhật vào lúc : 2022-11-09 07:20:09 . Với phương châm chia sẻ Thủ Thuật về trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi Read nội dung bài viết vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comment ở cuối bài để Mình lý giải và hướng dẫn lại nha.

Bài viết được tư vấn trình độ bởi Bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Thái Hưng - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng. Bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Thái Hưng có kinh nghiệm tay nghề 13 năm là bác sĩ điều trị bệnh về mắt.

Nội dung chính Show

Không in như viễn thị và cận thị được phân biệt rất rõ, nhiều người thường lầm tưởng rằng viễn thị và lão thị cùng là một bệnh. Tuy nhiên điều này là không đúng, viễn thị và lão thị có một số trong những đặc điểm chung nhưng nguyên nhân gây ra bệnh lại rất rất khác nhau.

Viễn thị là tình trạng khi mắt không thể nhìn rõ những vật ở gần, nhưng lại hoàn toàn có thể nhìn rõ những vật thể ở xa. Viễn thị hoàn toàn có thể ảnh hưởng đến kĩ năng tập trung của người bệnh. Trong một số trong những trường hợp viễn thị nghiêm trọng, bệnh nhân chỉ hoàn toàn có thể nhìn thấy những thứ ở khoảng chừng cách rất xa, những vật ở gần mắt không thể điều tiết hoàn toàn được, mắt nhìn mờ, để lâu dễ dẫn đến nhược thị. Viễn thị là tật khúc xạ hoàn toàn có thể di truyền trong mái ấm gia đình. Triệu chứng của tật viễn thị khá giống với tật lão thị ở người già.

Viễn thị là tình trạng khi mắt không thể nhìn rõ những vật ở gần

Nguyên nhân của tật viễn thị là vì giác mạc dẹt quá hoặc trục trước - sau của cầu mắt ngắn quá, khiến hình ảnh không quy tụ ở võng mạc in như mắt thông thường mà quy tụ ở phía sau võng mạc. Một thấu kính lồi phù hợp hoàn toàn có thể giúp bệnh nhân viễn thị điều chỉnh điểm quy tụ về đúng võng mạc.

2. Lão thị là gì?

Lão thị thường xuất hiện ở độ tuổi 40 trở đi hoặc đôi khi sớm hơn hoặc muộn hơn, tuy nhiên càng nhiều tuổi thì tật lão thị càng trở nên nặng hơn. Cơ chế đúng chuẩn của tật lão thị vẫn không được làm rõ một cách chắc như đinh, nhưng hoàn toàn có thể thấy rõ ràng nguyên nhân là vì sự xơ cứng của thủy tinh thể làm giảm sự đàn hồi.

Dấu hiệu nhận ra chứng lão thị là không nhìn thấy rõ rõ ràng những vật ở trong tầm tay (ví dụ như vân tay, chữ trên điện thoại, sách báo, đồng hồ...). Đặc biệt trong điều kiện ánh sáng yếu, người bị lão thị gần như thể không đọc được những cụ ông cụ bà thể này và nếu muốn nhìn rõ phải đưa ra xa mắt, khoảng chừng cách ngày càng xa hơn tùy theo mức độ lão thị. Bệnh nhân khi nhìn cần ánh sáng nhiều hơn nữa, mắt phải nheo lại nhưng không duy trì được lâu mà phải tạm dừng vì mỏi mắt, chảy nước mắt, nhức đầu.

Lão thị là không nhìn thấy rõ rõ ràng những vật ở trong tầm tay

3. Phân biệt viễn thị và lão thị

Viễn thị và lão thị không phải là một như nhiều người vẫn nghĩ. Lão thị là một tật ở mắt do giảm sút kĩ năng điều tiết, dẫn đến kĩ năng tập trung vào vật thể bị giảm sút, tương tự như hiện tượng kỳ lạ tóc bạc và những nếp nhăn da. Lão thị và viễn thị cùng giống nhau ở điểm đó là nhìn gần không rõ; đều hoàn toàn có thể được điều trị bằng phương pháp đeo nhiều chủng loại kính đặc biệt hoặc hoàn toàn có thể phẫu thuật điều chỉnh.

Tuy nhiên, lão thị rất khác viễn thị vì viễn thị là một tật khúc xạmắc phải (sự sai lệch về khúc xạ ánh sáng do mất cân đối về tỉ lệ giữa chiều dài nhãn cầu và thuỷ tinh thể) hoàn toàn có thể mắc từ lúc còn nhỏ tuổi; còn lão thị là một hiện tượng kỳ lạ gây ra bởi quá trình lão hoá tự nhiên của khung hình (thường xảy ra ở người trên 40 tuổi), không phải là một tật khúc xạ mà là sự việc thay đổi sinh lý của mắt khi về già.

Thêm vào đó, người bị tật viễn thị luôn phải điều tiết mắt mặc dầu nhìn xa hay nhìn gần, trong khi bệnh nhân lão thị khi nhìn xa tránh việc phải điều tiết mắt, nhìn gần mới phải điều tiết mắt.

Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số 02439743556 hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để được giảm ngay 15% phí khám khi để hẹn khám lần đầu trên toàn khối mạng lưới hệ thống Vinmec (áp dụng từ 17/10 - 31/12/2022). Quý khách cũng hoàn toàn có thể quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn tư vấn từ xa qua video với những bác sĩ Vinmec mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.

Tại sao tất cả chúng ta lại khóc?

XEM THÊM:

Loạn thị cũng đáng lo như cận thị Các loại cận thị thường gặp và cách điều trị Chú ý theo dõi đau đầu kèm co giật vùng thái dương

Bài viết này được viết cho những người dân đọc tại Tp Hà Nội Thủ Đô.

Dịch Vụ TM từ Vinmec

Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào

Tên bản ngữ

Quốc kỳ

Quốc huy

Tiêu ngữ:
"ສັນຕິພາບ ເອກະລາດ ປະຊາທິປະໄຕ ເອກະພາບ ວັດທະນະຖາວອນ"
("Hòa bình, độc lập, dân chủ, thống nhất và thịnh vượng")

Quốc ca: "Pheng Xat Lao"
(tiếng Việt: "Bài ca của người Lào)

Vị trí của Lào (xanh lục)

ở ASEAN (xám đậm) – [Chú giải]

Tổng quanThủ đô

và thành phố lớn nhất

Viêng Chăn
17°58′B 102°36′Đ / 17,967°B 102,6°Đ Ngôn ngữ chính thứcTiếng Lào • Ngôn ngữ được công nhậnTiếng Pháp[1] Ngôn ngữ được nói

LàoHmongKhơ MúPhápSắc tộc

(2015[3])

Danh sách sắc tộc

53,2% Người Lào 11% Người Khơ Mú 9,2% Người H’Mông 3,4% Người Phouthai 3,1% Người Thái 2,5% Người Makong 2,2% Người Katang 2,0% Người Lự 1,8% Người Akha 11,6% khác Tôn giáo chính

66,0% Phật giáo30,7% Tín ngưỡng dân gian Thái1,5% Kitô giáo1,8% không tôn giáo[2]Tên dân cưNgười Lào Chính trịChính phủĐơn nhất đơn đảng xã hội chủ nghĩa theo chủ nghĩa Marx-Lenin

• Tổng Bí thư, Chủ tịch nước

Thongloun Sisoulith

• Thủ tướng

Phankham Viphavanh

• Chủ tịch Quốc hội

Saysomphone Phomvihane

• Bí thư Trung ương, Phó Chủ tịch nước

Pany Yathotou Lập phápQuốc hội Lịch sửThành lập

• Vương quốc Lan Xang

1353–1707

• Vương quốc Luang Phrabang, Viêng Chăn & Champasak

1707–1778

• Chư hầu của Xiêm

1778–1893

• Lào thuộc Pháp

1893–1953

• Thống nhất vương quốc

11 tháng 5 năm 1947

• Độc lập từ Pháp

22 tháng 10 năm 1953

• Chế độ quân chủ bị bãi bỏ

2 tháng 12 năm 1975

• Hiến pháp hiện hành

14 tháng 8 năm 1991 Địa lýDiện tích

• Tổng cộng

237.955 km2 (hạng 82)
91.875 mi2

• Mặt nước (%)

2 Dân số

• Ước lượng 2022

7.123.205 (hạng 105)

• Điều tra 2015[4]

6.492.228

• Mật độ

26,7/km2 (hạng 151)
77,5/mi2 Kinh tếGDP (PPP)Ước lượng 2022

• Tổng số

58,329 tỉ USD[5]

• Bình quân đầu người

8.458 USD[5] GDP (danh nghĩa)Ước lượng 2022

• Tổng số

20,153 tỉ USD[5]

• Bình quân đầu người

2.670 USD[5] (hạng 131) Đơn vị tiền tệKíp (₭) (LAK) Thông tin khácGini? (2012)36,4[6]
trung bình HDI? (2022)

0,613[7]
trung bình · hạng 137 Múi giờUTC+7 (ICT) Cách ghi ngày thángntn Giao thông bênphải Mã điện thoại+856 Mã ISO 3166LA Tên miền Internet.la

Bao gồm hơn 100 sắc tộc nhỏ hơn.

Lào (tiếng Lào: ລາວ, phát âm tiếng Lào: [láːw], Lao), tên chính thức là Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào (tiếng Lào: ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ, sǎːtʰáːlanalat pásáːtʰipátàj pásáːsón láːw), là quốc gia nội lục có độc lập lãnh thổ tại bán đảo Đông Dương, Đông Nam Á, phía tây bắc giáp với Myanmar và Trung Quốc, phía đông giáp với Việt Nam, phía đông nam giáp với Campuchia, phía tây và tây nam giáp với Thái Lan.[8]

Lào là nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa độc đảng, theo chủ nghĩa Marx và do Đảng Nhân dân Cách mạng Lào cầm quyền. Thủ đô của Lào, đồng thời là thành phố lớn số 1, là Vientiane. Các thành thị lớn khác là Luang Prabang, Savannakhet, và Pakse. Đây là một quốc gia đa dân tộc bản địa, người Lào chiếm khoảng chừng 60% dân số, họ đa phần cư trú tại vùng thấp và chiếm ưu thế về chính trị và văn hóa. Các dân tộc bản địa Môn-Khmer, H'Mông và dân tộc bản địa bản địa vùng cao khác chiếm khoảng chừng 40% dân số và sống tại khu vực đồi núi.

Quốc gia Lào hiện tại có nguồn gốc lịch sử và văn hóa từ Vương quốc Lan Xang.[9] Do vị trí địa lý "trung tâm" ở Đông Nam Á, vương quốc này trở thành một trung tâm thương mại trên đất liền, trau dồi về mặt kinh tế tài chính cũng như văn hóa. Sau một quá trình xung đột nội bộ, Lan Xang phân thành ba vương quốc Luang Phrabang, Viêng Chăn và Champasak cho tới năm 1893 khi chúng hợp thành một lãnh thổ bảo lãnh thuộc Pháp. Lào được tự trị vào năm 1949 và độc lập vào năm 1953 với chính thể quân chủ lập hiến. Cuộc nội chiến Lào kết thúc vào năm 1975 với kết quả là chấm hết chính sách quân chủ, phong trào Pathet Lào lên nắm quyền. Lào phụ thuộc lớn vào viện trợ quân sự và kinh tế tài chính từ Liên Xô cho tới năm 1991.

Theo Tổ chức Minh bạch quốc tế, Lào vẫn là một trong những nước có tình trạng tham nhũng thuộc mức trung bình cao trên thế giới. Điều này đã ngăn cản đầu tư từ nước ngoài và tạo ra những vấn đề lớn với quy định của pháp luật, gồm có cả kĩ năng của quốc gia để thực thi hợp đồng và quy định marketing thương mại. Điều này đã góp thêm phần làm cho khoảng chừng một phần ba dân số Lào hiện giờ đang sống dưới mức nghèo khổ theo mức quốc tế (dưới mức 1,25 đô la Mỹ mỗi ngày). Kinh tế Lào là một nền kinh tế tài chính đang phát triển với thu nhập thấp, với một trong những quốc gia có trung bình thu nhập đầu người thường niên thấp nhất trên thế giới và một trong những nước kém phát triển nhất. Năm 2014, Lào chỉ xếp hạng 141 trên Chỉ số Phát triển Con người (HDI). Theo Chỉ số đói nghèo toàn cầu (2015), Lào đứng thứ 29 trong list 52 quốc gia có tình trạng đói nghèo nhất.

Chiến lược phát triển của Lào nhờ vào sản xuất thủy điện và bán điện năng sang những quốc gia láng giềng, cũng như trở thành một quốc gia link giao thương mua và bán lục địa.[10] Ngoài ra, nghành khai mỏ của Lào cũng rất phát triển, quốc gia này được đánh giá là một trong những nền kinh tế tài chính có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất có thể khu vực Đông Nam Á và Thái Bình Dương.[11][12]

Lào là thành viên của Hiệp định thương mại châu Á - Thái Bình Dương (APTA), Thương Hội những quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), Hội nghị cấp cao Đông Á và Cộng đồng Pháp ngữ. Lào xin trở thành thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) vào năm 1997; vào ngày 2 tháng 2 năm 2013, Lào đã trở thành thành viên chính thức của tổ chức này.[13]

Tên gọi[sửa | sửa mã nguồn]

Từ nguyên của từ Lào không được biết một cách rõ ràng, song nó hoàn toàn có thể liên hệ với những bộ tộc được gọi là Ai Lao (tiếng Lào: ອ້າຍລາວ, tiếng Isan: อ้ายลาว, tiếng Trung: 哀牢; bính âm: Āiláo) xuất hiện trong những ghi chép từ thời nhà Hán tại khu vực mà nay là tỉnh Vân Nam.

Cái tên Laos trong tiếng Anh bắt nguồn từ Laos trong tiếng Pháp. Đế quốc thực dân Pháp thống nhất vương quốc Lào vào Liên bang Đông Dương vào năm 1893 và đặt tên quốc gia theo tên của nhóm dân tộc bản địa chiếm đa số, đó là người Lào.

Trong tiếng Lào, nước này được gọi là Muang Lao (ເມືອງ ລາວ) hoặc Pathet Lao (ປະ ເທດ ລາວ), cả hai đều nghĩa là Quốc gia Lào.

Lịch sử[sửa | sửa mã nguồn]

Sơ khai[sửa | sửa mã nguồn]

Phát hiện một sọ người cổ đại trong hang Tam Pa Ling thuộc Dãy Trường Sơn tại miền bắc nước ta Lào; hộp sọ có niên đại ít nhất là 46.000 năm, là hoá thạch người tân tiến có niên đại xa nhất được phát hiện tại Đông Nam Á.[14] Các đồ tạo tác bằng đá điêu khắc, trong đó có đồ theo kiểu văn hoá Hoà Bình, được phát hiện trong những di chỉ có niên đại từ thế Canh Tân muộn tại miền bắc nước ta Lào.[15] Bằng chứng khảo cổ học đã cho tất cả chúng ta biết xã hội nông nghiệp phát triển trong thiên niên kỷ 4 TCN. Các bình và nhiều chủng loại đồ khác được chôn đã cho tất cả chúng ta biết một xã hội phức tạp, có những đồ vật bằng đồng đúc xuất hiện khoảng chừng năm 1500 TCN, và những công cụ đồ sắt được nghe biết từ năm 700 TCN. Thời kỳ lịch sử nguyên thủy có đặc điểm là tiếp xúc với những nền văn minh Trung Hoa và Ấn Độ. Theo dẫn chứng ngôn từ học và lịch sử khác, những bộ lạc nói tiếng Thái di cư về phía tây nam đến những lãnh thổ Lào và Thái Lan ngày này từ Quảng Tây khoảng chừng Một trong những thế kỷ 8 và 9.[16]

Lan Xang[sửa | sửa mã nguồn]

Lào có nguồn gốc lịch sử từ Vương quốc Lan Xang (Triệu Voi) được Phà Ngừm thành lập vào thế kỷ XIV,[17]:223. Phà Ngừm là hậu duệ của một dòng dõi quân chủ Lào, có tổ tiên là Mông Bì La Các. Ông lập Phật giáo Thượng toạ bộ làm quốc giáo và khiến Lan Xang trở nên thịnh vượng. Trong vòng 20 năm hình thành, vương quốc bành trướng về phía đông đến Chăm Pa và dọc Dãy Trường Sơn. Tuy nhiên, những triều thần không chịu được tính tàn nhẫn của ông nên họ đày ông đến khu vực mà nay thuộc tỉnh Nan của Thái Lan vào năm 1373,[18]. Con trai cả của Phà Ngừm là Oun Heuan đăng cơ với tước hiệu Samsenthai, Lan Xang trở thành một trung tâm mậu dịch quan trọng trong thời gian 43 năm Samsenthai cai trị. Sau khi Samsenthai mất vào năm 1421, Lan Xang sụp đổ thành những phe phái xung khắc trong 100 năm sau đó.

Năm 1520, Photisarath đăng cơ và dời đô từ Luang Prabang đến Viêng Chăn nhằm mục đích tránh Miến Điện xâm chiếm. Setthathirat trở thành quốc vương vào năm 1548 sau khi cha ông bị ám sát, ông ra lệnh xây dựng That Luang, khu công trình xây dựng hiện trở thành biểu trương quốc gia của Lào. Setthathirat mất tích khi về sau một cuộc viễn chinh sang Cao Miên, Lan Xang khởi đầu suy yếu nhanh gọn.

Phải đến năm 1637, khi Sourigna Vongsa đăng cơ, Lan Xang mới bành trướng biên giới hơn thế nữa. Thời gian Sourigna Vongsa cai trị thường được đánh giá là thời hoàng kim của Lào. Đến khi ông mất, Lan Xang không còn người kế vị và bị phân thành ba thân vương quốc: Luang Phrabang, Viêng Chăn và Champasak. Từ năm 1763 đến năm 1769, những đội quân Miến Điện tràn vào miền Bắc Lào và sáp nhập Luang Phrabang, trong khi Champasak ở đầu cuối nằm dưới quyền bá chủ của Xiêm La.

Chao Anouvong được người Xiêm phong làm vua chư hầu của Viêng Chăn. Ông khuyến khích phục hưng mỹ thuật và văn học Lào, cải tổ quan hệ với Luang Phrabang. Chao Anouvong tiến hành khởi nghĩa chống Xiêm La vào năm 1826, kết quả là thất bại và Viêng Chăn bị cướp phá.[19]

Một chiến dịch quân sự của Xiêm La tại Lào vào năm 1876 được một nhà quan sát Anh mô tả là đã "quy đổi thành một cuộc tập kích săn nô lệ quy mô lớn".[20]

Pháp thuộc[sửa | sửa mã nguồn]

Binh sĩ Lào bản địa trong vệ binh thuộc địa Pháp, k. 1900.

Đến thời điểm cuối thế kỷ 19, Luang Prabang bị Quân Cờ Đen từ Trung Quốc sang cướp phá.[21] Pháp giải cứu Quốc vương Oun Kham và đưa Luang Phrabang thành một xứ bảo hộ. Ngay sau đó, Vương quốc Champasak và lãnh thổ Vientiane cũng trở thành xứ bảo lãnh của Pháp. Quốc vương Sisavang Vong của Luang Phrabang trở thành quân chủ của một nước Lào thống nhất và Vientiane lại trở thành thủ đô.

Lào trước đó chưa từng quan trọng đối với Pháp,[22] đây chỉ là một vùng đệm giữa Thái Lan chịu ràng buộc của Anh với Trung Kỳ và Bắc Kỳ vốn quan trọng hơn về kinh tế tài chính. Trong thời gian cai trị, người Pháp đưa vào khối mạng lưới hệ thống sưu dịch, buộc mọi phái mạnh tại Lào đóng góp 10 ngày lao động chân tay mỗi năm cho chính phủ nước nhà thực dân. Lào sản xuất thiếc, cao su và cafe, song trước đó chưa từng chiếm hơn 1% xuất khẩu của Đông Dương thuộc Pháp. Đến năm 1940, có tầm khoảng chừng 600 công dân Pháp sống tại Lào.[23] Dưới sự cai trị của Pháp, người Việt Nam được khuyến khích di cư sang Lào, những người dân thực dân Pháp nhìn nhận như thể một giải pháp hợp lý cho một vấn đề thực tế. Đến năm 1943, dân số Việt Nam chiếm khoảng chừng 40.000 người, chiếm đa số ở những thành phố lớn số 1 của Lào và được hưởng quyền bầu lãnh đạo của tớ. Kết quả là 53% dân số Viêng Chăn, 85% người Thakhek và 62% người Pakse là người Việt Nam, ngoại trừ Luang Phrabang nơi dân số đa phần là người Lào. Cuối năm 1945, Pháp thậm chí còn lập kế hoạch đầy tham vọng để di tán dân số Việt Nam sang ba vùng trọng điểm, tức là vùng đồng bằng Viêng Chăn, vùng Savannakhet, cao nguyên Bolaven. Nếu không, theo Martin Stuart-Fox, Lào hoàn toàn có thể đã mất quyền kiểm soát đất nước của tớ.

Trong Chiến tranh thế giới thứ hai, những lực lượng Pháp Vichy, Thái Lan, Đế quốc Nhật Bản, Pháp Tự do, Trung Quốc lần lượt chiếm đóng Lào. Ngày 9 tháng 3 năm 1945, một nhóm dân tộc bản địa chủ nghĩa tuyên bố Lào độc lập, thủ đô là Luang Prabang song đến ngày 7 tháng 4 năm 1945 binh sĩ Nhật Bản chiếm đóng thành phố.[24] Người Nhật nỗ lực ép buộc Sisavang Vong tuyên bố Lào độc lập song đến ngày 8 tháng 4 cùng năm, ông chỉ tuyên bố Lào chấm hết là lãnh thổ bảo lãnh của Pháp. Sau đó ông bí mật phái Thân vương Kindavong đại diện cho Lào trong Đồng Minh và Hoàng tử Sisavang làm đại diện bên người Nhật.[24] Khi Nhật Bản đầu hàng, một số trong những nhân vật dân tộc bản địa chủ nghĩa tại Lào (gồm có Thân vương Phetsarath) tuyên bố Lào độc lập, song đến đầu năm 1946, người Pháp tái chiếm đóng và trao quyền tự trị hạn chế cho Lào.

Trong Chiến tranh Đông Dương, Đảng Cộng sản Đông Dương thành lập tổ chức kháng chiến Pathet Lào. Pathet Lào khởi đầu trận chiến tranh chống lực lượng thực dân Pháp với viện trợ của Việt Minh. Năm 1950, Pháp trao cho Lào quyền bán tự trị với vị thế một "nhà nước link" trong Liên hiệp Pháp. Pháp duy trì quyền trấn áp thực tế cho tới ngày 22 tháng 10 năm 1953 thì Pháp quyết định trao trả độc lập lãnh thổ trong hòa bình, khi Lào độc lập hoàn toàn với chính thể quân chủ lập hiến.

Độc lập[sửa | sửa mã nguồn]

Hiệp định Genève năm 1954 kết thúc Chiến tranh Đông Dương. Năm 1955, Hoa Kỳ lập một đơn vị đặc biệt nhằm mục đích thay thế Pháp ủng hộ Lục quân Hoàng gia Lào chống Pathet Lào cộng sản.

Năm 1960, giao tranh bùng phát giữa Lục quân Hoàng gia Lào và những du kích Pathet Lào được Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Liên Xô hậu thuẫn. Một chính phủ nước nhà lâm thời đoàn kết dân tộc bản địa thứ nhì được Thân vương Souvanna Phouma thành lập vào năm 1962 song thất bại, và tình hình dần xấu đi và trở thành nội chiến quy mô lớn giữa chính phủ nước nhà Hoàng gia Lào và Pathet Lào. Pathet Lào được quân đội và Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam ủng hộ.

Di chỉ Muang Khoun bị bom Mỹ tàn phá trong thập niên 1960.

Lào giữ vai trò quan trọng trong Chiến tranh Việt Nam do Quân đội Nhân dân Việt Nam tiến vào và nắm giữ nhiều lãnh thổ của Lào để mở đường tiếp tế cho mặt trận miền Nam Việt Nam. Đáp lại, Hoa Kỳ oanh tạc những vị trí của quân đội Việt Nam, ủng hộ những lực lượng chống cộng sản chính quy và không chính quy tại Lào và tương hỗ quân Việt Nam Cộng hòa xâm nhập Lào.

Năm 1968, Quân đội Nhân dân Việt Nam phát động tấn công giúp Pathet Lào chống lại lực lượng Hoàng gia Lào. Cuộc tấn công này khiến lực lượng Quân đội Hoàng gia Lào tan rã ở mức độ lớn, thế lực chống cộng chính tại Lào chuyển sang lực lượng H'Mông dưới quyền Vàng Pao do Hoa Kỳ và Thái Lan ủng hộ.

Cuộc oanh tạc trên không chống lại Pathet Lào và Quân đội Nhân dân Việt Nam đã được thực hiện bởi Hoa Kỳ để ngăn ngừa sự sụp đổ của Chính phủ Hoàng gia Lào và từ chối việc sử dụng Đường mòn Hồ Chí Minh để tấn công lực lượng Hoa Kỳ tại Cộng hòa Việt Nam. Từ năm 1964 đến năm 1973, Hoa Kỳ ném hai triệu tấn bom tại Lào, gần bằng lượng bom họ ném tại châu Âu và châu Á trong Chiến tranh thế giới thứ hai, khiến Lào trở thành quốc gia bị ném bom nặng nề nhất trong lịch sử nếu so với dân số; The Tp New York Times lưu ý rằng "từng người Lào nhận gần một tấn bom."[25] Khoảng 80 triệu quả bom không phát nổ và vẫn còn rải rác khắp đất nước, khiến nhiều vùng đất rộng lớn không thể canh tác và làm thiệt mạng hàng trăm người Lào mỗi năm.[26]

Năm 1975, Pathet Lào cùng Quân đội Nhân dân Việt Nam lật đổ chính phủ nước nhà Vương quốc Lào, buộc Quốc vương Savang Vatthana thoái vị vào ngày 2 tháng 12 năm 1975. Từ 20.000 đến 70.000 người Lào chết trong nội chiến.[27][28][29][30]

Vào ngày 2 tháng 12 năm 1975, sau khi nắm quyền trấn áp đất nước, chính phủ nước nhà Pathet dưới quyền Kaysone Phomvihane đổi tên nước thành Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào và ký kết những thỏa thuận cho Việt Nam quyền được sắp xếp lực lượng vũ trang và chỉ định những cố vấn tương hỗ giám sát đất nước. Trong một bài báo được xuất bản năm 1990, nhà hoạt động và sinh hoạt giải trí nhân quyền Hmong Vang Pobzeb đã viết rằng Lào là lãnh thổ thuộc địa của Việt Nam Tính từ lúc ngày 2 tháng 12 năm 1975 và được chỉ huy bởi Việt Nam trong những vấn đề nội bộ và đối ngoại. Mối quan hệ ngặt nghèo giữa Lào và Việt Nam đã được chính thức hóa thông qua một hiệp ước được ký năm 1977, từ đó không riêng gì có đáp ứng hướng dẫn cho chủ trương đối ngoại của Lào mà còn là một cơ sở cho việc tham gia của Việt Nam ở tất cả những cấp chính trị và kinh tế tài chính Lào. Năm 1979, Việt Nam yêu cầu Lào kết thúc quan hệ với Trung Quốc, khiến Lào bị Trung Quốc, Hoa Kỳ và những quốc gia khác cô lập về thương mại. Xung đột giữa phiến quân người H'Mông với Pathet Lào và Quân đội Nhân dân Việt Nam tiếp tục sau nội chiến tại những khu vực trọng yếu của Lào. Năm 1979 có 50.000 quân Việt Nam đóng quân tại Lào và có tới 6.000 quan chức dân sự Việt Nam, trong đó có một.000 người trực tiếp gắn bó với những bộ ở Vientiane.

Cuộc xung đột giữa phiến quân H'mong và Quân đội Nhân dân Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (SRV) cũng như Pathet Lào do SRV hậu thuẫn tiếp tục tại những khu vực trọng yếu của Lào, gồm có cả Vùng quân sự khép kín Saysaboune, Khu quân sự khép kín Xaisamboune gần tỉnh Viêng Chăn và tỉnh Xieng Khouang. Từ năm 1975 đến năm 1996, Hoa Kỳ tái định cư khoảng chừng 250.000 người tị nạn Lào từ Thái Lan, trong đó có 130.000 người H'Mông.[31] (Xem: Khủng hoảng tị nạn Đông Dương)

Ngày 2 tháng 12 năm 2015, Lào kỷ niệm 40 năm thành lập nước.

Địa lý[sửa | sửa mã nguồn]

Sông Mekong chảy qua Luang Prabang.

Lào là quốc gia nội lục duy nhất tại Đông Nam Á[32], hầu hết lãnh thổ nắm giữa vĩ độ 14° và 23° Bắc, và kinh độ 100° và 108° Đông. Lào có cảnh sắc rừng rậm, hầu hết là những dãy núi không nhẵn, đỉnh núi cao nhất là Phou Bia cao 2.818 m, cùng một số trong những đồng bằng và cao nguyên. Sông Mekong tạo thành một đoạn dài biên giới phía tây với Thái Lan, còn dãy Trường Sơn tạo thành hầu hết biên giới phía đông với Việt Nam, dãy núi Luangprabang tạo thành biên giới tây bắc với những vùng cao Thái Lan. Có hai cao nguyên là Xiangkhoang tại phía bắc và Bolaven tại phía nam. Lào có khí hậu nhiệt đới gió mùa, chịu ràng buộc của gió mùa.[33] Lào hoàn toàn có thể được phân thành ba khu vực địa lý: bắc, trung và nam.[34]

Mùa mưa riêng biệt và kéo dãn từ tháng 5 đến tháng 11, tiếp đến là mùa khô kéo dãn từ tháng 12 đến tháng 4. Theo truyền thống địa phương, một năm có ba mùa là mùa mưa, mùa lạnh và mùa nóng, do hai tháng cuối của mùa khô nóng hơn đáng kể so với bốn tháng trước đó. Thủ đô của Lào là Vientiane, những thành thị lớn khác là Luang Prabang, Savannakhet và Pakse.

Năm 1993, chính phủ nước nhà Lào dành ra 21% diện tích s quy hoạnh đất cho bảo tồn môi trường tự nhiên thiên nhiên sống tự nhiên.[35] Đây là một trong những quốc gia thuộc khu vực trồng thuốc phiện "Tam giác Vàng". Theo cuốn sách thực tế của UNODC vào tháng 10 năm 2007 về trồng trọt thuốc phiện ở Đông Nam Á, diện tích s quy hoạnh trồng cây thuốc phiện là 15 km vuông, giảm 3 km vuông so với năm 2006.

Lào hoàn toàn có thể được xem là gồm có ba khu vực địa lý: bắc, trung và nam.

Hành chính[sửa | sửa mã nguồn]

Lào được phân thành 17 tỉnh (khoueng) và thủ đô Vientiane. Tỉnh tiên tiến nhất là Xaisomboun, được thành lập vào năm 2013. Các tỉnh được phân thành huyện (muang) rồi đến bản (ban). Một bản "đô thị" về cơ bản là một thị trấn.[34]

№TỉnhThủ phủDiện tích
(km²)Dân số
2000 0

Lào Thủ đô Vientiane 3.920 726.000 1 Attapeu Attapeu (Samakkhixay) 10.320 114.300 2 Bokeo Ban Houayxay (Houayxay) 6.196 149.700 3 Bolikhamxai Paksan (Paksan) 14.863 214.900 4 Champasak Pakse (Pakse) 15.415 575.600 5 Hua Phan Xam Neua (Xamneua) 16.500 322.200 6 Khammuane Thakhek (Thakhek) 16.315 358.800 7 Luang Namtha Luang Namtha (Namtha) 9.325 150.100 8 Luang Prabang Luang Prabang (Louangprabang) 16.875 408.800 9 Oudomxay Xay (Xay) 15.370 275.300 10 Phongsaly Phongsali (Phongsaly) 16.270 199.900 11 Xayabury Xayabury (Xayabury) 16.389 382.200 12 Salavan Salavan (Salavan) 10.691 336.600 13 Savannakhet Kaysone Phomvihane (trước là Khanthaboury) 21.774 721.500 14 Sekong Sekong (Lamarm) 7.665 83.600 15 Tỉnh Viêng Chăn Phonhong (Phonhong) 15.927 373.700 16 Xiengkhuang Phonsavan (hay Pek) 15.880 229.521 17 Xaisomboun Xaisomboun 4.506 62.000

Môi trường[sửa | sửa mã nguồn]

Lào ngày càng gặp nhiều vấn đề về môi trường tự nhiên thiên nhiên, với nạn phá rừng là một vấn đề đặc biệt quan trọng như mở rộng khai thác thương mại rừng, kế hoạch tương hỗ update những khu công trình xây dựng thủy điện, nhu yếu nước ngoài cho động vật hoang dã và lâm sản ngoài gỗ cho thực phẩm và thuốc truyền thống và dân số tạo ra áp lực ngày càng tăng.

Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc chú ý: "Bảo vệ môi trường tự nhiên thiên nhiên và sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên ở Lào là yếu tố quan trọng để giảm nghèo và tăng trưởng kinh tế tài chính."

Vào tháng 4 năm 2011, tờ The Independent đưa tin Lào đã khởi đầu thao tác trên đập Xayaburi gây tranh cãi trên sông Mekong mà không được chính thức phê duyệt. Các nhà môi trường tự nhiên thiên nhiên nói rằng đập sẽ ảnh hưởng xấu đến 60 triệu người và Campuchia và Việt Nam - quan ngại về dòng chảy của nước - chính thức phản đối dự án công trình bất Động sản. Ủy ban sông Mê Kông, một cơ quan liên chính phủ nước nhà khu vực được thiết kế để thúc đẩy "quản lý bền vững" dòng sông, nổi tiếng với cá da trơn khổng lồ của nó, đã thực hiện một nghiên cứu và phân tích chú ý nếu Xayaburi và những kế hoạch tiếp theo đi trước, nó "cơ bản sẽ làm suy yếu sự phong phú, năng suất và sự đa dạng của những nguồn tài nguyên cá Mekong ". Quốc gia láng giềng Việt Nam chú ý rằng con đập sẽ gây hại cho đồng bằng sông Cửu Long, nơi có tầm khoảng chừng gần 20 triệu người và đáp ứng khoảng chừng 50% sản lượng gạo của Việt Nam và hơn 70% sản lượng thủy sản và trái cây.

Milton Osborne, Tham dự viên tại Viện Chính sách Quốc tế Lowy, người đã nghiên cứu và phân tích nâng cao về sông Mekong, chú ý: "Kịch bản tương lai của sông Mekong không hề là một nguồn của cá."

Khai thác gỗ phạm pháp cũng là một vấn đề lớn. Các nhóm môi trường tự nhiên thiên nhiên ước tính 500.000 mét khối đang bị những công ty hợp tác với Quân đội Nhân dân Lào khai thác và sau đó vận chuyển từ Lào sang Việt Nam thường niên, với hầu hết đồ nội thất ở đầu cuối được xuất khẩu sang những nước phương Tây. Một cuộc điều tra của chính phủ nước nhà năm 1992 chỉ ra rằng rừng chiếm khoảng chừng 48 phần trăm diện tích s quy hoạnh đất của Lào. Độ che phủ rừng hạ xuống còn 41% trong một cuộc khảo sát năm 2002. Chính quyền Lào đã nói rằng, trên thực tế, độ che phủ của rừng hoàn toàn có thể không thật 35% do những dự án công trình bất Động sản phát triển như thủy điện.

Chính trị[sửa | sửa mã nguồn]

Lào là một nhà nước xã hội chủ nghĩa công khai minh bạch tán thành chủ nghĩa cộng sản. Chính đảng hợp pháp duy nhất là Đảng Nhân dân Cách mạng Lào. Nguyên thủ quốc gia là Chủ tịch nước, người này đồng thời là Tổng Bí thư Đảng Nhân dân Cách mạng Lào. Thủ tướng là một thành viên trong Bộ Chính trị Đảng Nhân dân Cách mạng Lào. Các chủ trương của chính phủ nước nhà được Đảng xác định thông qua Bộ Chính trị gồm 11 thành viên và Ủy ban Trung ương Đảng gồm 61 thành viên. Các quyết định quan trọng của chính phủ nước nhà do Hội đồng Bộ trưởng xem xét. Việt Nam duy trì ảnh hưởng đáng kể tới Bộ Chính trị Đảng Nhân dân Cách mạng Lào.

Hiến pháp đầu tiên của Lào được phát hành vào ngày 11 tháng 5 năm 1947, trong đó tuyên bố Lào là một nhà nước độc lập trong Liên hiệp Pháp. Hiến pháp sửa đổi vào ngày 11 tháng 5 năm 1957 bỏ qua đề cập đến Liên hiệp Pháp, song vẫn còn quan hệ mật thiết về giáo dục, y tế, kỹ thuật với cường quốc thực dân cũ. Văn kiện năm 1957 bị bãi bỏ vào ngày 3 tháng 12 năm 1975, khi thành lập chính sách mới theo chủ nghĩa cộng sản. Một hiến pháp mới được thông qua vào năm 1991, trong đó xác định "vai trò lãnh đạo" của Đảng Nhân dân Cách mạng Lào.

Cuộc bầu cử quốc hội 1992 bầu ra 85 đại biểu, số đại biểu tăng lên 99 vào năm 1997, 115 vào năm 2006 và 132 vào năm 2011.

Quân đội Nhân dân Lào có quy mô nhỏ, ít ngân sách và không đủ nguồn lực; sứ mệnh của tớ tập trung vào bảo mật thông tin an ninh biên giới và nội địa, đa phần là chống lại những nhóm nổi dậy người H'Mông và đối lập khác. Cùng với Đảng Nhân dân Cách mạng Lào và chính phủ nước nhà, Quân đội Nhân dân Lào là trụ cột thứ ba của cỗ máy nhà nước, và được dự kiến ngăn ngừa tạm bợ chính trị và dân sự hoặc tình huống khẩn cấp tương tự. Không tồn tại mối đe dọa từ bên phía ngoài đối với Lào, và Quân đội Nhân dân Lào duy trì quan hệ mạnh mẽ và tự tin với Quân đội Nhân dân Việt Nam.

Ngoại giao[sửa | sửa mã nguồn]

Kinh tế[sửa | sửa mã nguồn]

Là một quốc gia không giáp biển, lại sở hữu hạ tầng chưa hoàn thiện và phần lớn nhân lực thiếu kĩ năng, Lào vẫn là một trong những nước nghèo nhất Đông Nam Á. Kinh tế Lào phụ thuộc nhiều vào đầu tư và thương mại với những nước láng giềng. Năm 2009, dù Lào về chính thức vẫn là nhà nước cộng sản, song cơ quan ban ngành sở tại Obama tuyên bố Lào không hề là một nước Marx–Lenin và bỏ lệnh cấm những công ty Lào nhận tài chính từ Ngân hàng Xuất nhập khẩu Hoa Kỳ (Ex-Im Bank).[36] Năm 2011, Sở Giao dịch Chứng khoán Lào khởi đầu thanh toán giao dịch thanh toán. Năm 2022, Trung Quốc là nhà đầu tư nước ngoài lớn số 1 vào kinh tế tài chính Lào, tính luỹ kế họ đã đầu tư 5,395 tỷ USD trong quá trình 1989–2014, xếp thứ nhì và thứ ba trong quá trình này là Thái Lan (4,489 tỷ USD) và Việt Nam (3,108 tỷ USD).[37].

Nông nghiệp tự cấp vẫn chiếm tới một nửa GDP và tạo 80% số việc làm. Chỉ có 4,01% diện tích s quy hoạnh lãnh thổ là đất canh tác và chỉ 0,34% diện tích s quy hoạnh lãnh thổ được sử dụng làm đất trồng trọt lâu dài,[38] đây là tỷ lệ thấp nhất trong Tiểu vùng Sông Mekong Mở rộng. Lúa chi phối nông nghiệp Lào do khoảng chừng 80% diện tích s quy hoạnh đất canh tác dành riêng cho trồng lúa.[39] Khoảng 77% nông hộ Lào tự đáp ứng gạo.[40] Sản lượng lúa tăng 5% mỗi năm từ năm 1990 đến năm 2005 nhờ tăng cấp cải tiến về giống và cải cách kinh tế tài chính,[41] Lào lần đầu đạt được cân đối ròng về xuất nhập khẩu gạo vào năm 1999.[42] Lào có lẽ rằng có nhiều giống gạo nhất trong Tiểu vùng Sông Mekong Mở rộng. Từ năm 1995, chính phủ nước nhà Lào thao tác cùng Viện Nghiên cứu Lúa Quốc tế tại Philippines nhằm mục đích thu thập bộ sưu tập hạt của hàng nghìn giống lúa tại Lào.[43]

Chợ sáng tại Vientiane.

Kinh tế Lào nhận được viện trợ phát triển từ IMF, ADB và những nguồn quốc tế khác, cũng như đầu tư trực tiếp nước ngoài về phát triển xã hội, công nghiệp thủy điện và khai mỏ (đáng để ý quan tâm nhất là đồng và vàng). Du lịch là ngành tăng trưởng nhanh gọn. Phát triển kinh tế tài chính tại Lào bị cản trở do chảy máu chất xám.[44]

Lào giàu tài nguyên thiên nhiên, song phải nhập khẩu dầu khí. Luyện kim là một ngành quan trọng và chính phủ nước nhà kỳ vọng thu hút đầu tư nước ngoài để phát triển những mỏ than, vàng, bô xít, thiếc, đồng và sắt kẽm kim loại có mức giá trị khác. Ngoài ra, nguồn tài nguyên nước phong phú và địa hình núi non được cho phép Lào sản xuất và xuất khẩu thủy điện với số lượng lớn. Lào xuất khẩu điện sang Thái Lan và Việt Nam.[45]

Ngành du lịch Lào tăng trưởng nhanh gọn, đạt gần 4,7 triệu hành khách quốc tế trong năm 2015, đông nhất là khách Thái Lan (2,32 triệu), Việt Nam (1,19 triệu) và Trung Quốc (0,51 triệu)[46] Du lịch đóng góp 679,1 triệu USD cho GDP vào năm 2010, dự trù tăng lên 1,5857 tỷ USD vào năm 2022. Năm 2010, 1/10,9 số việc làm là trong nghành du lịch. Thu nhập xuất khẩu từ hành khách quốc tế và sản phẩm & hàng hóa du lịch dự kiến tăng lên 484,2 triệu USD vào năm 2022, chiếm 12,5% xuất khẩu.[47] Luang Prabang với văn hóa Phật giáo và kiến trúc thuộc địa, cùng tổ hợp đền cổ Khmer Wat Phu là những di sản thế giới UNESCO, Cánh đồng Chum cũng khá được đề cử.

Các sân bay chính của Lào là sân bay quốc tế Wattay tại Vientiane và sân bay quốc tế Luang Prabang, sân bay quốc tế Pakse cũng luôn có thể có một vài đường bay quốc tế. Hãng hàng không quốc gia của Lào là Lao Airlines. Các hãng hàng không khác có đường bay đến Lào là Bangkok Airways, Vietnam Airlines, AirAsia, Thai Airways International, China Eastern Airlines và Silk Air. Phần lớn nước Lào thiếu hạ tầng đẩy đủ. Lào chỉ có một đoạn đường sắt ngắn nối Vientiane với Thái Lan qua cầu Hữu nghị Thái-Lào. Các tuyến đường bộ link những trung tâm đô thị lớn, đặc biệt là Đường 13, được tăng cấp trung thời gian qua, song những làng nằm xa những đường chính chỉ hoàn toàn có thể tiếp cận bằng đường mòn. Tồn tại hạn chế về viễn thông, song điện thoại di động trở nên phổ biến tại những trung tâm đô thị. Trong nhiều khu vực nông thôn, ít nhất cũng luôn có thể có điện năng cục bộ. Xe Songthaew được sử dụng để vận chuyển đường dài và địa phương.

Tại Lào, người Hoa là thế lực chi phối nền kinh tế tài chính. Hiện Lào có tầm khoảng chừng 13 đặc khu kinh tế tài chính của Trung Quốc, trong đó có Đặc khu Kinh tế Tam giác vàng (GTSEZ) rộng 10.000 hecta. Paul Chamber, giám đốc nghiên cứu và phân tích của Viện nghiên cứu và phân tích những vấn đề Đông Nam Á tại Thái Lan, cho biết thêm thêm: "Phía bắc nước Lào giờ đây đã gần như thể bị trở thành một đất nước Trung Quốc mới". Vào năm 2014, nhiều người dân Lào sống tại GTSEZ đã biểu tình chống lại việc cơ quan ban ngành sở tại giải tỏa và thu hồi đất để mở rộng đặc khu kinh tế tài chính này. Theo lời của Chuyên Viên tư vấn Linh tại Bokeo: "Trung Quốc sẽ tiếp tục xây dựng quan hệ tại đây và hoàn toàn có thể biến Lào thành một Tây Tạng sau đó".[48]

Nhân khẩu[sửa | sửa mã nguồn]

Lịch sử dân sốNămSố dân±%1880 870.000 — 1900 999.000 +14.8% 1950 1,680,000 — 1960 2,000,000 — 1970 2,600,000 — 1980 3,300,000 — 1990 4,200,000 — 1995 5,300,000 — 2005 5,870,000 — 2010 6,450,000 — 2022 6,800,000 — Lịch sử dân sốNămSố dân±%2022 7,200,000 — 2030 8,380,000 — 2040 9,600,000 — 2050 10,100,000 — 2060 10,800,000 — 2070 10,900,000 — 2080 11,000,000 — 2090 10,800,000 — 2100 10,300,000 —

Dân số Lào ước tính đạt 6,5 triệu người vào năm 2012, phân bổ không đều trên lãnh thổ. Hầu hết dân chúng sống tại những thung lũng của sông Mekong và những chi lưu của nó. Thủ đô Vientiane có 740 nghìn dân cư vào năm 2008. Mật độ dân số Lào đạt 27/km².[49] Cư dân Lào thường được phân chia theo độ cao, gần tương ứng với dân tộc bản địa.

Hơn một nửa dân số (60%) là người Lào, chiếm phần lớn dân cư vùng thấp, họ là dân tộc bản địa chiếm ưu thế về chính trị và văn hóa tại Lào. Người Lào thuộc nhóm ngôn từ Thái, họ khởi đầu di cư từ Trung Quốc về phía nam vào thiên niên kỷ 1. 10% dân số là những nhóm vùng thấp khác, họ cùng với người Lào hợp thành Lào Loum. Tại vùng núi trung bộ và miền nam, những bộ lạc Môn-Khmer gọi chung là Lào Theung, hay Lào vùng giữa, chiếm ưu thế. Họ từng là dân cư bản địa tại miền bắc nước ta Lào. Một số người Việt, Hoa và Thái vẫn ở lại, đặc biệt là tại những đô thị, song nhiều người dời đi khi Lào độc lập vào cuối thập niên 1940, nhiều người trong số họ tái định cư tại Việt Nam, Hồng Kông hay sang Pháp. Lào Theung chiếm khoảng chừng 30% dân số.[50] Các dân tộc bản địa vùng cao như H'Mông, Dao, Shan và một số trong những dân tộc bản địa Tạng-Miến sống trong những khu vực cô lập tại Lào trong thời gian dài. Các bộ lạc vùng đồi núi có nguồn gốc hỗn hợp về dân tộc bản địa/văn hóa-ngôn từ tại miền bắc nước ta Lào gồm có người Lua và người Khơ Mú, họ là dân tộc bản địa bản địa của Lào. Các dân tộc bản địa này được gọi chung là Lào Soung hay Lào vùng cao. Người Lào Soung chiếm khoảng chừng 10% dân số.[51]

Ngôn ngữ chính thức và chi phối tại Lào là tiếng Lào, đây là một ngôn từ có thanh điệu thuộc nhóm ngôn từ Thái. Tuy nhiên, chỉ hơn một nửa dân chúng nói tiếng Lào bản ngữ, phần còn sót lại nói những dân tộc bản địa thiểu số, đặc biệt là ở nông thôn. Chữ cái Lào tiến triển trong khoảng chừng thời điểm giữa thế kỷ XIII và XIV, bắt nguồn từ chữ viết Khmer cổ và tương đồng với chữ Thái Lan.[52] Ngoài ra, còn tồn tại những ngôn từ thiểu số như Khơ Mú và Mông, đặc biệt là tại vùng giữa và vùng cao.

67% người Lào là tín đồ Phật giáo Thượng tọa bộ, 1,5% là tín đồ Cơ Đốc giáo và 31,5% theo những tôn giáo khác hoặc không xác định[53] theo điều tra nhân khẩu năm 2005.[54] Phật giáo từ lâu đã là một thế lực xã hội quan trọng tại Lào. Phật giáo Thượng tọa bộ tồn tại hòa bình với thuyết đa thần địa phương từ khi được truyền bá đến.

Tuổi thọ dự trù khi sinh của phái mạnh Lào là 60,85 năm, còn của nữ giới là 64,76 năm tính đến 2012.[54] Tuổi thọ triển vọng khỏe mạnh là 54 năm vào năm 2007.[55] Năm 2008, 43% dân số không được tiếp cận nguồn nước vệ sinh, song con số này giảm còn 33% vào năm 2010.[54]

Tỷ lệ biết chữ của người thành niên tại Lào vượt quá hai phần ba.[56] Tỷ lệ biết chữ của phái mạnh cao hơn của nữ giới.[55] Tỷ lệ biết chữ đạt 73% theo ước tính vào năm 2010. Năm 2004, tỷ lệ nhập học tiểu học đạt 84%.[55] Đại học Quốc gia Lào là đại học công lập, thành lập vào năm 1996.

Tôn giáo tại Lào (2010)[57]

Phật giáo (66%)

Tôn giáo dân gian Lào (30.7%)

Kitô giáo (1.5%)

Khác (1.8%)

Văn hóa[sửa | sửa mã nguồn]

Vũ công Lào trong dịp tết.

Pha That Luang tại Vientiane là biểu trưng quốc gia của Lào.

Các nhà sư khất thực tại Luang Prabang.

Phật giáo Thượng tọa bộ có ảnh hưởng chi phối trong văn hóa Lào, được phản ánh trên khắp đất nước từ ngôn từ trong chùa và trong mỹ thuật, văn học, nghệ thuật và thẩm mỹ trình diễn. Nhiều yếu tố trong văn hóa Lào có trước khi Phật giáo truyền đến, ví dụ như âm nhạc Lào do nhạc cụ dân tộc bản địa là khèn chi phối, nó có nguồn gốc từ thời tiền sử. Tiếng khèn theo truyền thống đi kèm với người hát theo phong cách dân gian lam. Trong những phong cách lam, lam saravane có lẽ rằng được phổ biến nhất.

Gạo nếp là một loại lương thực đặc trưng và có ảnh hưởng văn hóa và tôn giáo đối với người Lào. Gạo nếp thường được ưa chuộng hơn gạo nhài, và trồng lúa nếp được cho là bắt nguồn tại Lào. Tồn tại nhiều truyền thống và nghi lễ liên quan đến sản xuất lúa trong những môi trường tự nhiên thiên nhiên rất khác nhau và trong nhiều dân tộc bản địa. Chẳng hạn, những nông dân Khơ Mú tại Luang Prabang trồng loại lúa Khao Kam với số lượng nhỏ gần lều để tưởng nhớ cha mẹ đã mất, hoặc tại góc ruộng để thể hiện cha mẹ vẫn sống.[58]

Trong thời gian mới gần đây, Beerlao của nhà máy sản xuất bia quốc doanh Lào đã trở nên phổ biến ở Lào và được người nước ngoài và dân cư trong nước đánh giá rất cao. Năm 2004, tạp chí Time đã ca tụng Beerlao là loại bia tốt nhất châu Á.

Sinh là một loại trang phục truyền thống mà nữ giới Lào mặc trong sinh hoạt thường ngày, tương tự như áo dài của Việt Nam. Đây là một loại váy lụa dệt tay, hoàn toàn có thể nhận diện nữ giới mặc nó theo nhiều cách thức, ví dụ như khu vực xuất thân.

Đa thê là một tội tại Lào theo pháp luật, song hình phạt ở mức thấp, và đa thê vẫn phổ biến trong người H'Mông.[59]

Chùa Wat Xieng Thong, Luang Prabang.

Toàn bộ báo chí tại Lào đều do cơ quan ban ngành sở tại phát hành, trong đó có nhật báo Anh ngữ Vientiane Times và tuần báo Pháp ngữ Le Rénovateur. Thông tấn xã chính thức của quốc gia là Khao San Pathet Lao, hãng này phát hành những phiên bản tiếng Anh và Pháp tờ báo của tớ. Lào hiện có chín nhật báo, 90 tạp chí, 43 đài phát thanh, và 32 đài truyền hình hoạt động và sinh hoạt giải trí khắp đất nước. Tính đến năm 2011, Báo Nhân Dân của Việt Nam và Tân Hoa xã của Trung Quốc là những tổ chức truyền thông ngoại quốc duy nhất được phép mở văn phòng tại Lào. Chính phủ Lào trấn áp nghiêm ngặt toàn bộ những kênh truyền thông nhằm mục đích ngăn ngừa phê bình những hành vi của tớ. Công dân Lào chỉ trích chính phủ nước nhà là đối tượng bị mất tích, bắt giữ tùy tiện và tra khảo.[60][61]

Kể từ khi thành lập nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào, chỉ có rất ít phim được sản xuất tại Lào. Một trong những phim thương mại đầu tiên là Sabaidee Luang Prabang, sản xuất vào năm 2008.[62] Nhà làm phim người Úc Kim Mordount sản xuất The Rocket tại Lào với dàn diễn viên nói tiếng Lào, phim xuất hiện trong Liên hoan Phim quốc tế Melbourne 2013 và thắng ba giải tại Liên hoan Phim quốc tế Berlin.[63] Gần đây, một vài công ty sản xuất địa phương kế tục sản xuất những phim Lào và giành được công nhận quốc tế. Trong số đó có At the Horizon do Anysay Keola làm đạo diễn[64] và Chanthaly do Mattie Do làm đạo diễn.[65][66]

Muay Lào là môn thể thao quốc gia, tương tự như Muay Thái, Lethwei Myanmar và Pradal Serey Campuchia. Bóng đá phát triển thành môn thể thao phổ biến nhất tại Lào. Giải vô địch Lào là giải đấu chuyên nghiệp cao nhất của những câu lạc bộ bóng đá Lào. Từ khi khởi đầu giải đấu, Câu lạc bộ Quân đội Lào là đội thành công nhất.[67]

Câu nói[sửa | sửa mã nguồn]

Ngày 13-3-1963, tại sân bay Gia Lâm trong lễ tiễn Vua Sri Savan Vatthana cùng những vị khách Lào lên đường về nước kết thúc chuyến thăm Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc một câu thơ về quan hệ Việt - Lào:

“ Việt - Lào hai nước tất cả chúng ta
Tình sâu như nước hồng hà Cửu Long[68] ” — Hồ Chí Minh

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

^ “The Languages spoken in Laos”. Studycountry. Truy cập ngày 16 tháng 9 năm 2022.^ https://assets.pewresearch.org/wp-content/uploads/sites/11/2012/12/globalReligion-tables.pdf^ “Results of Population and Housing Census 2015” (PDF). Lao Statistics Bureau. Truy cập ngày một tháng 5 năm 2022.^ “Laos”. Lao Department of Statistics. Bản gốc tàng trữ ngày 13 tháng 11 năm 2022.^ a b c d “World Economic Outlook Database, Laos”. International Monetary Fund. tháng 4 năm 2022. Truy cập ngày 28 tháng 4 năm 2022. ^ “Gini Index”. World Bank. Truy cập ngày 2 tháng 3 năm 2011.^ Human Development Report 2022 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. ngày 15 tháng 12 năm 2022. tr. 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5. Truy cập ngày 16 tháng 12 năm 2022.^ “ABOUT LAOS: GEOGRAPHY”. Asia Pacific Parliamentary Forum. Government of Laos. Bản gốc tàng trữ ngày 16 tháng 4 năm 2022. Truy cập ngày 25 tháng 4 năm 2022.^ Stuart-Fox, Martin (1998). The Lao Kingdom of Lan Xang: Rise and Decline. White Lotus Press. tr. 49. ISBN 974-8434-33-8. ^ “Laos approves Xayaburi 'mega' dam on Mekong”. BBC News. ngày 5 tháng 11 năm 2012.^ “Lao PDR [Overview]”. World Bank. tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 24 tháng 11 năm 2022.^ “Laos Securities Exchange to start trading”. Ft.com. ngày 10 tháng 1 năm 2011. Truy cập ngày 23 tháng 1 năm 2011.^ “Lao People's Democratic Republic and the WTO”. World Trade Organization. Truy cập ngày 9 tháng 8 năm 2014.^ Demeter, F; Shackelford, L. L.; Bacon, A. M.; Duringer, P; Westaway, K; Sayavongkhamdy, T; Braga, J; Sichanthongtip, P; Khamdalavong, P; Ponche, J. L.; Wang, H; Lundstrom, C; Patole-Edoumba, E; Karpoff, A. M. (2012). “Anatomically modern human in Southeast Asia (Laos) by 46 ka”. Proceedings of the National Academy of Sciences. 109 (36): 14375–80. doi:10.1073/pnas.1208104109. PMC 3437904. PMID 22908291. ^ White, J.C.; Lewis, H.; Bouasisengpaseuth, B.; Marwick, B.; Arrell, K (2009). “Archaeological investigations in northern Laos: New contributions to Southeast Asian prehistory”. Antiquity. 83 (319). ^ Pittayaporn, Pittayawat (2014). Layers of Chinese Loanwords in Proto-Southwestern Tai as Evidence for the Dating of the Spread of Southwestern Tai Lưu trữ 2015-06-27 tại Wayback Machine. MANUSYA: Journal of Humanities, Special Issue No 20: 47–64.^ Coedès, George (1968). Walter F. Vella (sửa đổi và biên tập). The Indianized States of Southeast Asia. trans.Susan Brown Cowing. University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-0368-1.^ “Fa Ngum”. History.com. Bản gốc tàng trữ ngày 8 tháng 3 năm 2010. Truy cập ngày 23 tháng 1 năm 2011.^ “Let's hope Laos hangs on to its identity”. Asianewsnet. Lưu trữ bản gốc ngày 26 tháng 11 năm 2010. Truy cập ngày 23 tháng 1 năm 2011.Quản lý CS1: bot: trạng thái URL ban đầu không rõ (link)^ "Slavery in Nineteenth-Century Northern Thailand: Archival Anecdotes and Village Voices". The Kyoto Review of Southeast Asia^ Librios Semantic Environment (ngày 11 tháng 8 năm 2006). “Laos: Laos under the French”. Culturalprofiles. Bản gốc tàng trữ ngày 18 tháng 7 năm 2007. Truy cập ngày 23 tháng 1 năm 2011.^ Cummings, Joe and Burke (2005). Laos. Lonely Planet, Andrew. tr. 23–. ISBN 978-1-74104-086-9.^ “History of Laos”. Lonelyplanet.com. ngày 9 tháng 8 năm 1960. Truy cập ngày 23 tháng 1 năm 2011.^ a b Savada, Andrea Matles (editor) (1994) "Events in 1945" A Country Study: Laos Federal Research Division, Library of Congress^ Kiernan, Ben; Owen, Taylor (ngày 26 tháng 4 năm 2015). “Making More Enemies than We Kill? Calculating U.S. Bomb Tonnages Dropped on Laos and Cambodia, and Weighing Their Implications”. The Asia-Pacific Journal. Truy cập ngày 18 tháng 9 năm 2022. ^ Wright, Rebecca (ngày 6 tháng 9 năm 2022). “'My friends were afraid of me': What 80 million unexploded US bombs did to Laos”. CNN. Truy cập ngày 18 tháng 9 năm 2022.^ T. Lomperis, From People's War to People's Rule, (1996), estimates 35,000 total.^ Eckhardt, William, in World Military and Social Expenditures 1987–88 (12th ed., 1987) by Ruth Leger Sivard.^ Rummel, Rudolph J.: Death By Government (1994)^ Obermeyer (2008), "Fifty years of violent war deaths from Vietnam to Bosnia", British Medical Journal.^ Laos (04/09). U.S. Department of State.^ “LAOS”. National Geographic Kids. Truy cập ngày 4 tháng 6 năm 2022. ^ “Laos – Climate”. Countrystudies.us. Truy cập ngày 23 tháng 1 năm 2011.^ a b “Nsc Lao Pdr”. Nsc.gov.la. Bản gốc tàng trữ ngày 23 tháng 1 năm 2012. Truy cập ngày 21 tháng 1 năm 2012.^ “Laos travel guides”. Indochinatrek.com. Bản gốc tàng trữ ngày 10 tháng 11 năm 2010. Truy cập ngày 23 tháng 1 năm 2011.^ THOMAS FULLER (ngày 17 tháng 9 năm 2009). “Communism and Capitalism Are Mixing in Laos”. Tp New York Times.^ Lowe, Sandra (ngày 10 tháng 12 năm 2022). “Out of obscurity”. www.atimes.com. Bản gốc tàng trữ ngày 13 tháng 12 năm 2022. Truy cập ngày 14 tháng 12 năm 2022.^ Field Listing – Land use Lưu trữ 2014-03-26 tại Wayback Machine, CIA World Factbook.^ Rice: The Fabric of Life in Laos. Lao_IRRI Project^ Barclay, Adam and Shrestha, Samjhana (April–June 2006) "Genuinely Lao", Rice Today.^ "Fifteen years of support for rice research in Lao PDR"
Asia brief: Filling the rice basket in Lao PRD partnership results
Genuinely Lao, Prepared by IRRI’s International Programs Management Office^ “The Green Revolution comes to Laos”. Eurekalert.org. ngày 15 tháng 3 năm 2006. Truy cập ngày 27 tháng 6 năm 2010.^ “A Race Against Time” (PDF). Bản gốc (PDF) tàng trữ ngày 14 tháng 6 năm 2007. Truy cập ngày 27 tháng 6 năm 2010.^ Özden, Çaḡlar; Schiff, Maurice W. (2006). International migration, remittances, and the brain drain. World Bank Publications. ISBN 978-0-8213-6372-0.^ “Preparing the Cumulative Impact Assessment for the Nam Ngum 3 Hydropower Project: Financed by the Nhật bản Special Fund” (PDF). Bản gốc (PDF) tàng trữ ngày 15 tháng 5 năm 2011. Truy cập ngày 27 tháng 6 năm 2010.^ “Visitor Statistics, 2009–2015” (PDF). mekongtourism.org. Bản gốc (PDF) tàng trữ ngày 22 tháng 10 năm 2022. Truy cập ngày 17 tháng 1 năm 2022.^ “Laos – Key Facts”. World Travel & Tourism Council. Bản gốc tàng trữ ngày 11 tháng 5 năm 2011. Truy cập ngày 20 tháng 1 năm 2011.^ Lào trước cỗ máy bành trướng kinh tế tài chính của Trung Quốc^ “Background notes – Laos”. US Department of State. Truy cập ngày 20 tháng 1 năm 2012.^ “Khmu people of Laos. OMF International”. Omf.org. Bản gốc tàng trữ ngày 9 tháng 11 năm 2007. Truy cập ngày 23 tháng 1 năm 2011.^ “Laos – Ethnic groups and languages”. Encyclopædia Britannica. Truy cập ngày 23 tháng 1 năm 2011.^ Benedict, Paul K. (1947). “Languages and Literatures of Indochina”. The Far Eastern Quarterly. 6 (4): 379. doi:10.2307/2049433. JSTOR 2049433. ^ Pew Research Center's Global Religious Landscape 2010 – Religious Composition by Country Lưu trữ 2022-02-19 tại Wayback Machine.^ a b c Laos Lưu trữ 2010-12-29 tại Wayback Machine. CIA – The World Factbook. Cia.gov. Truy cập ngày 27 tháng 1 năm 2013.^ a b c “Human Development Report 2009. Lao People's Democratic Republic”. HDRstats.undp.org. Bản gốc lưu trữ ngày 7 tháng 7 năm 2010. Truy cập ngày 27 tháng 6 năm 2010.^ “Human Development Report 2009 – Lao People's Democratic Republic”. Hdrstats.undp.org. Bản gốc tàng trữ ngày 7 tháng 7 năm 2010. Truy cập ngày 27 tháng 6 năm 2010.^ Pew Research Center - Global Religious Landscape 2010 - religious composition by country Lưu trữ 2022-02-19 tại Wayback Machine.^ “Evaluation Synthesis of Rice in Lao PDR” (PDF). Bản gốc (PDF) tàng trữ ngày 2 tháng 7 năm 2007. Truy cập ngày 27 tháng 6 năm 2010.^ “Lao PDR: Family Code”. Genderindex.org. Bản gốc tàng trữ ngày 9 tháng 3 năm 2011. Truy cập ngày 23 tháng 1 năm 2011.^ “2012 Human Rights Reports: Laos”. State.gov. Truy cập ngày 9 tháng 8 năm 2014.^ “Off the air in Laos”. Asia Times Online. Bản gốc tàng trữ ngày 29 tháng 3 năm 2014. Truy cập ngày 9 tháng 8 năm 2014.^ Buncomb, Andrew (ngày 10 tháng 6 năm 2010). “Good Good Morning, Luang Prabang – and hello to Laos's film industry”. The Independent. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2014.^ “Q.&A with director Kim Mordaunt (The Rocket)”. Melbourne International Film Festival. MIFF. tháng 8 năm 2013. Bản gốc tàng trữ ngày 5 tháng 10 năm 2013. Truy cập ngày 9 tháng 8 năm 2013.^ Catt, Georgia (ngày 22 tháng 8 năm 2012). “A tale of revenge in Laos challenges censors”. BBC. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2014.^ “Chanthaly”. Fantastic Fest. 2013. Truy cập ngày 15 tháng 5 năm 2014.^ Marsh, James (ngày 26 tháng 9 năm 2013). “Fantastic Fest 2013 Review: Chanthaly is A Haunting Portrait of Modern Day Laos”. Twitch. Bản gốc tàng trữ ngày 16 tháng 6 năm 2014. Truy cập ngày 15 tháng 5 năm 2014.^ “Laos – List of Champions” (bằng tiếng Anh). RSSSF. Truy cập ngày 7 tháng 7 năm 2022.^ “Báo Nhân Dân”. Báo điện tử Nhân Dân. Truy cập 17 tháng 12 năm 2022.

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

Tìm hiểu thêm về
Lào
tại những dự án công trình bất Động sản liên quan

Từ điển từ Wiktionary

Tập tin phương tiện từ Commons

Tin tức từ Wikinews

Danh ngôn từ Wikiquote

Văn kiện từ Wikisource

Tủ sách giáo khoa từ Wikibooks

Tài nguyên học tập từ Wikiversity

Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Lào.

Tải thêm tài liệu liên quan đến nội dung bài viết Lão lại là gì

Review Lão lại là gì ?

Bạn vừa Read Post Với Một số hướng dẫn một cách rõ ràng hơn về Clip Lão lại là gì tiên tiến nhất

Share Link Cập nhật Lão lại là gì miễn phí

You đang tìm một số trong những Chia Sẻ Link Cập nhật Lão lại là gì Free.

Giải đáp thắc mắc về Lão lại là gì

Nếu sau khi đọc nội dung bài viết Lão lại là gì vẫn chưa hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Tác giả lý giải và hướng dẫn lại nha #Lão #lại #là #gì - 2022-11-09 07:20:09

Clip Lão lại là gì - Lớp.VN